Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing. Vijf strategische implicaties - Lectorale rede Nicolien Kop

POLITIEACADEMIE - Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
Van opsporing naar
criminaliteitsbeheersing
Vijf strategische implicaties
Lectorale rede
Nicolien Kop

Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing

Van opsporing naar
Rede uitgesproken bij de aanvaarding van de functie als lector
Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde aan de Politieacademie
op 21 juni 2012 door Dr. Nicolien Kop
Politieacademie,
Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde,
21 juni 2012

Inhoudsopgave
Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing 9
1. Ontwikkelingen in de opsporing 15
2. Criminaliteitsbeheersing: vijf implicaties 25
3. Casus brandstichting 43
4. Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde 47
Dankwoord 53
Literatuur 59
Over de lector 67
Colofon 71

Van opsporing naar

Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing
Eind maart jongstleden ben ik met een aantal collega’s van de
Politieacademie, politiekorpsen, defensie en brandweer aanwezig op
een bijeenkomst van ‘snelle kennismobilisatie’.1
Aanleiding is een reeks
brandstichtingen in monumentale boerderijen. Die hebben plaats-
gevonden in een landelijk gebied met tal van smalle, kleine, ’s nachts
onverlichte weggetjes. Er zijn tot dan toe geen slachtoffers gevallen.
Een wonder, want bij negen van de twaalf branden zijn er mensen in de
boerderij aanwezig.
De brandstichtingen leiden tot grote onrust. Sommige mensen slapen
zelfs uit voorzorg in de woonkamer om zo snel mogelijk uit hun boer-
derij te kunnen. ‘Het is wachten tot er een dode valt’, aldus een van de
betrokken rechercheurs.
Wat doet de politie in dergelijke situaties? Actiegericht en verantwoor-
delijk als ze zijn, gaan politiemensen aan de slag. Er worden in eerste
instantie één, en later zelfs twee rechercheteams gevormd. Eén team
om de dader op te sporen, wat bij dergelijke zaken complex is omdat
brand vaak alle sporen vernietigt. Naast dit ‘reactieve’ team wordt een
tweede rechercheteam ingericht om ‘proactief’ aan de slag te gaan. Het
krijgt de opdracht om te voorspellen waar een volgende brand zou kun-
nen plaatsvinden. Met het laatstgenoemde team denken wij mee in de
bijeenkomst.
De druk op de recherche is in dergelijke situaties groot. Zowel het open-
baar bestuur, het openbaar ministerie als burgers verwachten dat de
politie de situatie onder controle krijgt en de dader snel oppakt. Maar
is die verwachting wel terecht? Is de politie in deze situatie wel de voor-
naamste probleemeigenaar? Zijn andere strategieën niet beter passend?
En welke taak ligt hier voor andere instanties? Deze vragen staan cen-
traal in mijn rede. Ik wil u daarbij vragen om de casus in uw achterhoofd
te houden. Aan het eind van mijn betoog kom ik hierop terug.
1 Dit zijn door de Politieacademie georganiseerde bijeenkomsten waarin op een verzoek vanuit
de politie rond een actueel vraagstuk op heel korte termijn relevante kennis wordt uitgewis-
seld.

10 11Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing
De titel van mijn rede is ‘van opsporing naar criminaliteitsbeheersing’.
Die ontwikkeling behelst een ware paradigmaverschuiving: van oud
denken binnen de opsporing in taken, bevoegdheden en verantwoorde-
lijkheden, naar nieuw denken in termen van criminaliteitsbeheersing
waarin samenwerking, wetgeving en positionering centraal staan.
Criminaliteitsbeheersing is een veelkoppig begrip dat vraagt om een
fundamenteel andere denkwijze met vele implicaties. Het gaat namelijk
niet meer alleen over opsporen, maar over alle hoofdprocessen binnen
de politie. Het gaat niet meer alleen om strafrecht, maar er wordt breder
gekeken, dus ook naar het bestuurs- en fiscaalrecht. Het gaat niet meer
alleen over de verantwoordelijkheid van politie en justitie in de aanpak
van criminaliteit, maar ook over die van andere partners. Het gaat niet
meer alleen om reactief werken, maar juist om preventie ter voorkoming
van criminaliteit. Het gaat niet meer alleen om incidentgericht hande-
len, maar ook om probleemgericht en programmatisch werken. Burgers
wachten niet meer passief af tot de politie problemen komt oplossen,
maar zij werken hierin actief samen met de politie. Het gaat niet meer
alleen om resultaten, maar om de effecten die worden geboekt. Centrale
vraag is hoe de criminaliteit tot aanvaardbare proporties kan worden
teruggebracht en welke gemeenschappelijke krachtsinspanningen daar-
voor nodig zijn.
In mijn rede ga ik eerst in op ontwikkelingen binnen de opsporing: ik
bespreek kort de drie crises in de opsporing, de belangrijkste actuele
knelpunten en de hoofdlijnen van de aanpak strategie criminaliteit 2015.
Vervolgens schets ik vijf strategische implicaties om van opsporing
naar criminaliteitsbeheersing te komen. Deze implicaties betreffen de
samenwerking
1 binnen de politie;
2 tussen politie en openbaar ministerie;
3 tussen politie, openbaar ministerie en partners;
4 tussen politie, openbaar ministerie, partners en burgers.
Het gaat in de vijfde plaats ook om de vraag hoe wij nadenken over wat
de effecten van het werk zijn en welke professionaliteit daarvoor nodig
is.
Aandacht voor deze implicaties is cruciaal en vergroot de kans op succes-
volle realisatie van de aanpak strategie criminaliteit. Het lectoraat zal deze
veranderingen nauwgezet en kritisch volgen en waar mogelijk onder-
steunen met kennis.
Aan het eind kom ik terug op de zojuist geschetste casus en zal ik kort
ingaan op het onderzoeksprogramma van het lectoraat. Daarbij gaat het
enerzijds om borging van bestaande kennis en anderzijds om ontwik-
keling van nieuwe kennis, dit alles natuurlijk zowel ten dienste van de
(politie)praktijk als van het (politie)onderwijs.

12 Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties
Ontwikkelingen
in de opsporing

1. Ontwikkelingen in de opsporing
Op 22 november 2010 uit korpschef Stoffel Heijsman, voorzitter van
de board opsporing van de Raad van Korpschefs, een noodkreet in het
NRC Handelsblad. Er zou sprake zijn van een ‘dreigende crisis in de
opsporing’. De politie lost te weinig misdrijven op en het opsporings-
beleid moet effectiever, is zijn boodschap. Heijsman stelt dat het op den
duur niet acceptabel is dat minder dan één op de vier geregistreerde
misdrijven wordt opgelost. Te meer omdat slachtoffers maar bij één op
de drie misdrijven aangifte doen. Daarbij blijft de pakkans bij sommige
delicten, zoals bij vermogensdelicten en nog sterker bij fraude, ver achter
bij het gemiddelde van 20 à 25 procent. Bijna eenderde van de aangiften
die nader onderzoek rechtvaardigen, blijft op de plank liggen. Verder
kunnen te veel criminele organisaties ongestraft hun gang gaan, aldus
Heijsman. De gebrekkige effectiviteit leidt ertoe dat de geloofwaardig-
heid en legitimiteit van de politie in het geding komen.2
Crisis in de opsporing
De laatste twee decennia hebben politie en openbaar ministerie al twee
keer eerder een crisis in de opsporing doorstaan.3
Halverwege de jaren
negentig gaat het om omstreden opsporingsmethoden en om integriteit
van opsporing. De zogenaamde IRT-affaire leidt tot de Parlementaire
enquête opsporingsmethoden. Het enquêterapport concludeert in 1996
dat er sprake is van een drievoudige crisis in de opsporing, die zowel de
bevoegdheden, de controle als de sturing omvat (Enquête Commissie
Opsporingsmethoden, 1996). De conclusies slaan in als een bom en
leiden tot een herziening van de bijzondere opsporing.
Enkele jaren later volgt een tweede crisis, die op de kwaliteit van de op-
sporing betrekking heeft. De Schiedammer parkmoord is de aanleiding.
Uit het onderzoeksrapport van de Commissie-Posthumus (2005) blijkt
2 ‘Crisis dreigt in opsporing’. NRC Handelsblad, 22 november 2010.
3 Voor een uitgebreid overzicht zie het boek ‘geschiedenis van de opsporing en recherche’
van Van der Wal & Kop dat naar verwachting begin 2013 wordt gepubliceerd.

16 17Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties 1. Ontwikkelingen in de opsporing
dat er in deze zaak vanaf de eerste dag ernstige fouten zijn gemaakt door
politie, justitie, deskundigen en politiek. Deze conclusie is aanleiding
om het programma versterking opsporing en vervolging (PVOV) te star-
ten, dat een enorme impuls aan het opsporings- en recherchewerk geeft.
De IRT-affaire heeft geleid tot een betere formele juridische inbedding
van de opsporing door de introductie van de wet bijzondere opsporings-
bevoegdheden (wet BOB). De Schiedammer parkmoord versterkt ver-
volgens de professionalisering van de opsporing door het maken van
afspraken omtrent de kwaliteit, werkwijze, validatie en certificering in
zowel de opsporings- als de vervolgingsfase (Programma Versterking
Opsporing, 2010). Waar zal de derde crisis in de opsporing, zoals door
Heijsman omschreven, toe leiden? Het gesignaleerde effectiviteitstekort
wordt vooral aangepakt door de verantwoordelijkheid voor opsporing te
verbreden: politie en justitie kunnen het niet alleen. In zekere zin is er
sprake van een ‘maatschappelijke integratie’ van de opsporing, waarin
naast politie en justitie nu ook andere partijen een actieve en onmisbare
rol hebben. Voordat ik hierop inga, analyseer ik de derde crisis aan de
hand van drie knelpunten.
Opsporing 2012: drie belangrijke knelpunten
Binnen de opsporing zijn er drie knelpunten te benoemen die ten grond-
slag liggen aan de huidige crisis: de doorgeschoten bureaucratisering,
een gebrekkige effectiviteit, en een toename van complexiteit van de
samenleving.
Doorgeschoten bureaucratisering
Als reactie op de eerder geschetste ontwikkelingen c.q. crises is sterk
ingezet op eenduidig en routinematig werken. Protocollen en stan-
daardisering spelen hierbij een hoofdrol. Deze ontwikkeling is door-
geschoten. Om een voorbeeld te noemen: uit een onderzoek dat wij
uitvoerden naar de administratieve lastendruk binnen de opsporing,
blijkt dat het opvragen van een camerabeeld in het kader van de BOB-
wetgeving een rechercheur (nu nog) gemiddeld vier uur kost. Dit wordt
met name veroorzaakt door de protocollen die moeten worden gevolgd
(Van Duijneveldt et al., 2012).
Als het daarentegen een aangelegenheid van openbare orde betreft, is
één telefoontje genoeg om het beeld in bezit te krijgen.4
Zo ontstaat een toenemende spanning tussen enerzijds de sterk toege-
nomen mate van protocollering en certificering en anderzijds de wens
om meer en sneller resultaat te leveren. Dat geldt niet alleen voor de
Nederlandse politie, ook in internationaal onderzoek komt dit beeld
naar voren (o.a. Maquire, 2008). Vanuit het ministerie van Veiligheid
en Justitie is er momenteel volop aandacht voor het terugdringen van
de administratieve lastendruk bij de politie (Ministerie van Veiligheid en
Justitie, 2011).
Er is hier sprake van een reëel probleem en toch is een waarschuwing
op zijn plaats. Zorgvuldigheid en volledigheid zijn immers oerwaarden
van het politievak. De invoer van informatie in de bedrijfsprocessen-
systemen, het opmaken van processen-verbaal en andere verantwoor-
dingsprocessen zijn een belangrijk deel van het dagelijkse werk. Politie-
werk en bureaucratie horen bij elkaar. Naast overbodige administratieve
lasten zijn er ook noodzakelijke administratieve lasten. Het gaat om het
zoeken van de balans. Bureaucratie moet dan ook niet worden afgeschaft,
maar beteugeld. Waar helpt het bij uitoefening van het vak en waar wordt
die erdoor belemmerd?
Gebrekkige effectiviteit
Het gemiddelde ophelderingspercentage wordt in Nederland gerappor-
teerd op 24,3 (Kalidien & De Heer-de Lange, 2011, p.85). Van de naar
schatting 8,2 miljoen delicten in 2010, wordt een kleine 1,2 miljoen door
de politie geregistreerd. Grafiek 1 geeft een overzicht van het gemiddelde
aantal misdrijven, aangiften en opgeloste zaken per uur.5
4 In het opsporingsdomein gaat het voornamelijk over opsporingsmethoden waarvoor het
Wetboek van Strafvordering de juridische basis voor de bevoegdheden van de politie is. In
haar opsporingstaak wordt de politie aangestuurd door het openbaar ministerie (OM), als het
openbareordetaken betreft door de burgemeester.
5 Hierbij wil ik overigens wel de opmerking plaatsen dat er enige voorzichtigheid in acht geno-
men dient te worden bij de interpretatie van dergelijke cijfers. Er is momenteel enige discussie
over de betrouwbaarheid en validiteit van cijfers van politie en justitie.

Grafiek 1: Gemiddelden van aantal misdrijven, aangiften en opgeloste
zaken per uur
0
Misdrijven Aangiften Opgelost Heterdaad Achteraf
936
135
33
18 28 15 5
3
200
400
600
800
1000
Totaal
Politie
OM
Uit de grafiek blijkt dat van de gemiddeld 9366
misdrijven die per uur
worden geregistreerd, er van gemiddeld 135 aangifte wordt gedaan.
Vervolgens is dit uitgesplitst naar het aantal zaken dat is opgelost,
respectievelijk op heterdaad en achteraf. Aangezien er een discre-
pantie is tussen de manier waarop politie en het openbaar ministerie
hun cijfers presenteren, heb ik beide in de grafiek opgenomen.7
Uit onderzoek (Wouters & Ponjee, 2009; Van Baardewijk et al., 2007)
is bekend dat 80 tot 85% van alle aanhoudingen op heterdaad wordt
verricht, dit betekent dat van de 33 (18) opgeloste zaken er 28 (15) op
basis van heterdaad en vijf (drie) op basis van opsporing achteraf worden
opgelost. Zo’n eenvoudige rekensom maakt duidelijk waarom van een
tekortschietende effectiviteit van de opsporing wordt gesproken. Natuur-
lijk is er van alles in te brengen tegen deze rekenarij (zo is bijvoorbeeld
6 8,2 miljoen misdrijven per jaar gedeeld door 365 dagen, gedeeld door 24 uur. Met dank aan
Jankees van Baardewijk.
7 Verschil in dergelijke cijfers wordt ook geconstateerd in het rapport van de Algemene Reken-
kamer (2012). De betrouwbaarheid van cijfers zal in de toekomst, met de komst van betere op-
sporing door sturing op zaken (BOSZ), voor politie en openbaar ministerie worden verhoogd.
BOSZ is ontwikkeld om zicht te krijgen op en sturing te geven aan opsporingsonderzoeken
binnen de keten (politie-OM).
de opsporingseffectiviteit van kapitale delicten aanmerkelijk hoger),
maar aan het beeld van ineffectiviteit verandert dat niets wezenlijks.
Andere zaken die bijdragen aan een gebrekkige effectiviteit zijn de lage
pakkans bij bepaalde soorten delicten (als woninginbraak en fraude),
het grote aantal plankzaken en het feit dat te veel criminele organisaties
ongestraft hun gang kunnen gaan.
Toename van de complexiteit
Technologie beïnvloedt de maatschappij diepgaand en zal dat ook in
de nabije toekomst blijven doen. Als gevolg van de ontwikkeling op het
gebied van informatie- en communicatietechnologie verandert ook het
gedrag van mensen. Wat technologie met name mogelijk maakt, is ont-
grenzing: een fundamentele loskoppeling van plaats en tijd (Kop, 2011a).
Dit versterkt de mogelijkheid voor mensen om te netwerken of netwer-
ken te vormen met mensen die zij niet persoonlijk kennen. Hierdoor
ontstaan ‘nieuwe’ vormen van criminaliteit, denk aan virtuele netwerken
van kinderporno, mensenhandel, fishing en digitale fraude. Daar komt
bij dat een dader zijn slachtoffer niet meer alleen in de fysieke wereld
hoeft te beroven, hij kan vanaf de andere kant van de wereld de virtuele
bankrekening van een nietsvermoedende burger leeghalen. Cybercrime
is niet locatie- en tijdgebonden (Stol, 2010).
Ook de snelheid waarmee informatie beschikbaar komt is enorm toe-
genomen. Welk effect heeft dit op het werk van de politie? Een voorbeeld.
Voorheen was een plaats delict (PD) locatiegebonden. De politie had de
tijd om op een PD informatie te verzamelen, sporen veilig te stellen
en getuigen te horen. Dat is veranderd door de komst van de sociale
media (Twitter, web 2.0-toepassingen, sms-alert en sites als politie-
onderzoeken.nl). Wanneer de politie nu ter plaatse komt, zijn foto’s en
oog-getuigenverslagen van het PD inmiddels breed gedeeld op internet.
Nu nog in de web 2.0-omgeving, zo meteen in de web 3.0-omgeving
waarbij iedereen middels cloud computing ‘in het web’ zit. Dit betekent
dat het politiewerk op een PD een totaal ander karakter krijgt. En hoewel
sommigen dit bedreigend vinden, liggen hier juist ook kansen om op
een andere manier informatie te verzamelen.
Technologie levert in toenemende mate een bijdrage aan de opsporing
(Kop, 2011b). Niet alleen via de sociale media, maar ook op andere wijzen.

Denk bijvoorbeeld aan de automatic number plate recognition (ANPR) of
aan de techniek die wordt ingezet bij observatie van mogelijke verdachten.
Verder is door de nieuwe technologieën het forensisch onderzoek steeds
richtinggevender in de opsporing. Door bijvoorbeeld de snellere, real-
time communicatie tussen verschillende forensisch experts kunnen aan-
getroffen sporen steeds vaker direct worden vergeleken met sporen die
zijn opgeslagen in gegevensbestanden (De Poot, 2011).
Door de toegenomen mobiliteit van personen, goederen en informatie
zijn lokale en internationale criminaliteit steeds meer verweven geraakt
en krijgt de criminaliteit een groter bereik. Er is sprake van een vermen-
ging van territoriale verschijnselen met virtuele verschijnselen. Naast
digitalisering is er ook een toename zichtbaar in het gebruik van geweld
bij bijvoorbeeld overvallen en woninginbraken.
Strategie aanpak criminaliteit 2015: naar een integrale aanpak
Mede om een antwoord te vinden op de beschreven knelpunten is de
strategie aanpak criminaliteit 2015 ontwikkeld. Deze is in maart 2011
door de raad van korpschefs vastgesteld (Centrum Versterking Opspo-
ring, 2011). Droeg het conceptrapport nog de titel Strategie voor de op-
sporing 2015, later is deze verbreed naar de strategie aanpak criminaliteit
2015. Dat maakt duidelijk dat het niet alleen om opsporing gaat, maar
dat de inzet veel breder is. De strategie is gericht op een effectievere
aanpak van criminaliteit, waarbij politie, partners en het bevoegd gezag
gezamenlijk een verantwoordelijkheid hebben.
Belangrijk uitgangspunt voor de strategie is de mate van impact die de
criminaliteit op slachtoffers en de samenleving heeft. Op basis daarvan
wordt een onderscheid gemaakt tussen drie criminaliteitsoorten. Ten
eerste de veelvoorkomende criminaliteit (VVC) zoals diefstal van/uit
voertuigen en mishandeling; ten tweede criminaliteit met een hoge
impact (high impact crime genaamd: HIC), denk aan huiselijk geweld,
woninginbraak, overval en moord; en ten derde de ondermijnende cri-
minaliteit als mensenhandel, fraude en cybercrime.
In het ontwerpplan van de nationale politie (Kwartiermakers Nationale
Politie, 2012) wordt gesteld dat de aanpak van de criminaliteitsoorten op
grofweg drie manieren door politie en partners kan gebeuren. Allereerst
incidentgericht, dat zijn de snelle, eenvoudig af te handelen zaken die
niet planbaar zijn. Ten tweede probleemgericht waarbij de aanpak is
gericht op sleutelpersonen en sleutelplaatsen. En tot slot themagericht,
een aanpak waarbij de politie en haar partners zich richten op sleutel-
branches en fenomenen. Wanneer het interventierepertoire van de aan-
pak wordt verbonden met de drie criminaliteitsoorten ontstaat volgend
schema met voorbeelden (Huyzer et al., 2011).
criminaliteitsoorten
Integrale intelligence sturing
aanpak
OndermijningHigh Impact Crimevvc
PatseraanpakTGOZSMIncident gericht
Hells Angels
Donkeredagen
offensief
Aanpak veelplegers
en patsers
Probleemgericht
Barrièremodel
Brede aanpak
top X criminelen
Integrale aanpak
Beverwijkse Bazaar
(gericht op heling)
Thematisch/
programmatisch
Voorwaarde voor schakelen
Voorbeelden
De strategie aanpak criminaliteit benoemt drie manieren van werken
waarin de komende jaren wordt geïnvesteerd. Dat zijn de directe aanpak
en afhandeling van zaken, cocreatie met burgers en netwerkend werken.
De inrichting van de nationale politie volgt de strategie aanpak crimi-
naliteit 2015. Het moge duidelijk zijn dat dit beleidsplannen zijn die
een verdere invulling en vertaling moeten krijgen naar de dagelijkse
politiepraktijk. In het volgende hoofdstuk ga ik in op de vijf strategische
implicaties wanneer er een verschuiving plaatsvindt van opsporing naar
criminaliteitsbeheersing.

Criminaliteitsbeheersing:
vijf implicaties

2. Criminaliteitsbeheersing: vijf implicaties
Om het accent te verleggen van opsporing naar criminaliteitsbeheersing,
is een gezamenlijke aanpak van criminaliteit nodig. Hier liggen zowel
kansen, als nieuwe dilemma’s voor professionals in de politiepraktijk.
In dit hoofdstuk komen vijf implicaties aan de orde die de verschuiving
van opsporing naar criminaliteitsbeheersing met zich meebrengt: de
samenwerking (1) binnen de politie, (2) tussen politie en openbaar mi-
nisterie, (3) tussen politie, openbaar ministerie en partners, (4) tussen
politie, openbaar ministerie, partners en burgers en (5) op het effect van
het werk en de professional.
(1) Binnen de politie: verzuiling van processen niet langer houdbaar
Uit onderzoek (Cameron, 1990, p. 477-512) blijkt dat drie factoren van
invloed zijn op de effectiviteit van de opsporing. De mate waarin de
politie in staat is in deze effectiviteit te voorzien, bepaalt in hoeverre zij
in staat is om oplossingspercentages te verhogen. De eerste factor is de
snelheid van de reactie: een kortere reactietijd leidt tot een stijging in de
effectiviteit van de politie als het gaat om de aanpak van criminaliteit.
Ten tweede, het vermogen van de politie om de verkregen informatie
snel en efficiënt te verwerken en op waarde te schatten. Dit heeft dan
met name betrekking op situaties waarbij de heterdaadsituatie reeds is
verstreken en de politie afhankelijk is van informatie die door de inzet
van opsporingsmethoden beschikbaar komt; hoe sneller de verkregen
informatie wordt verwerkt, des te effectiever de opsporing is. Ten derde,
het vermogen om informatie uit de talloze beschikbare bronnen met
elkaar in verband te brengen.
Om de effectiviteit te verhogen dient er intensieve samenwerking plaats
te vinden tussen de intake, noodhulp, handhaving en opsporing. Tot nu
toe worden de vier hoofdprocessen in de praktijk vaak als gescheiden

26 27Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties 2. Criminaliteitsbeheersing: vijf implicaties
processen gezien en wordt slechts in beperkte mate samengewerkt.
Nieuwe inzichten onderschrijven dat dit niet (meer) functioneel is.
Ter illustratie: wanneer vanuit het proces handhaving het aantal aanhou-
dingen op heterdaad stijgt, hoeft er minder te worden opgespoord en
blijft er meer capaciteit over voor de ‘echte’ opsporingszaken. Eigenlijk
begint het succes van het opsporingsproces bij de intake. De output van
het ene proces is immers de input van het andere. Vanuit dit perspectief
bezien is de eerste verslaglegging van gegevens bij de intake de start
van het opsporingsproces en zijn er op diverse momenten in dat proces
interventiemogelijkheden. Eigenlijk wordt bij de intake al bepaald hoe
succesvol de opsporing uiteindelijk zal en kan zijn.8
Van Uden et al.
(2012) concluderen dat investeren in de kwaliteit van de intakefunctie
belangrijk is voor de efficiency en slagkracht van de politieorganisatie.
Zij stellen dat een goede intake en directe afhandeling ervan voorkomen
dat de politie ‘verstopt’ raakt door slechte of overbodige aangiftes. Tevens
benadrukken zij dat de intakefunctie altijd in relatie moet worden gezien
tot de andere hoofdtaken van de politie; uiteindelijk gaat het niet om
de kwaliteit van de intake (hoe belangrijk ook), maar om de kwaliteit
van de daarop volgende actie van de politie (Van Uden et al., 2012). Het
verminderen van de processcheiding tussen de opsporing en andere
hoofdprocessen heeft de komende jaren de aandacht van het lectoraat.
(2) Tussen de politie en OM: directe afhandeling en betere afstemming
De directe aanpak en afhandeling zijn een antwoord op de roep uit de
maatschappij om een snelle en herkenbare aanpak van politie en justi-
tie. Door de directe afhandeling kan het openbaar ministerie veelvoor-
komendezakenmetaangehoudenverdachte,insamenwerkingmetketen-
partners en binnen een eenvoudige werkstructuur, ZSM afhandelen.
ZSM staat hierbij voor zo spoedig, slim, simpel en samen mogelijk.9
Vanuit dit gezichtspunt is criminaliteitsbeheersing dus het proces van
intake, preventie, direct opsporen en opsporing achteraf. Op elk van
deze deelprocessen liggen kansen ter verhoging van de effectiviteit en
efficiency.
8 Ik maak hier een onderscheid tussen intake en opsporing. Sinds RBP 2008 wordt intake expli-
ciet gezien als onderdeel van handhaving en opsporing, in de praktijk lijkt het nog apart te zijn
georganiseerd.
9 www.OM.nl, geraadpleegd mei 2012.
Samenwerking tussen politie en openbaar ministerie krijgt op zowel
strategisch, tactisch als operationeel niveau invulling. In diverse onder-
zoeken die het lectoraat heeft gedaan blijkt de onderlinge afstemming en
samenwerking op zaaksniveau als lastig te worden ervaren (o.a. Kop &
Van der Wal, 2012). Ook andere onderzoeken wijzen daarop. Recent nog
heeft de Algemene Rekenkamer (2012) een zeer kritisch rapport over de
afstemming tussen politie en openbaar ministerie uitgebracht. Kouwen-
hoven et al. (2010) constateren dat de afstemming en aansluiting tussen
politie en openbaar ministerie op zaaksniveau nog niet optimaal zijn. Er
worden van alle zijden knelpunten gesignaleerd in de samenwerking:
kritiek op het openbaar ministerie betreft onder meer de vele wisselin-
gen en de slechte bereikbaarheid van de officieren van justitie, andersom
wordt de recherche verweten te veel op het eigen kompas te varen zonder
overleg te voeren met het openbaar ministerie. Uitzondering hierop is
de criminele inlichtingen eenheid, zowel leidinggevenden van de politie
als de officieren van justitie laten zich positief uit over hun onderlinge
samenwerking (Kop & Van Giels, 2011).
Samenwerking tussen politie en openbaar ministerie is een gegeven.
Hoewel deze niet vlekkeloos verloopt, is er maar beperkte aandacht
voor (gezamenlijke) verbetering ervan. Opvallend is dat onderzoeken
die worden uitgevoerd, veelal bij de politie en in mindere mate bij het
openbaar ministerie worden verricht. Om de onderlinge afstemming
tussen politie en openbaar ministerie te verbeteren ligt hier een kans
voor onderzoek vanuit het lectoraat.
(3) Tussen politie, OM en partners: naar betere afstemming
Idealiter wordt de aanpak van criminaliteit door de politie en haar part-
ners op de lange termijn steeds minder incidentgericht en steeds meer
probleemgericht en/of programmatisch. Binnen het gepresenteerde
schema (eind hoofdstuk 1) bestaat er daarom een flexibele schakeling
waarbij vanuit criminaliteitsoort (VVC, HIC, ondermijning) kan worden
opgeschoven naar een andere criminaliteitsoort. Hetzelfde geldt voor
de aanpak (incident, probleem, thematisch gericht) van criminaliteit.
Het gaat immers om de meest effectieve aanpak van het criminaliteits-
probleem op lange termijn.

Er zijn verschillende voorbeelden te noemen waarbij een veiligheidspro-
bleem gezamenlijk wordt aangepakt door politie, openbaar ministerie en
(bestuurlijke) partner. In de aanpak van VVC is de samenwerking met
veiligheidshuizen om jeugdcriminaliteit aan te pakken een mooi initi-
atief. In het kader van HIC is er de top 600-aanpak waarbij gemeente,
politie en justitie een aanpak hebben ontwikkeld die een eind maakt aan
de criminele activiteiten van de 600 ergste veelplegers in Amsterdam. In
de aanpak van ondermijning zijn er initiatieven gericht op het ‘tegenhou-
den’ van criminaliteit waarbij het steeds gaat om een integrale aanpak
van diverse partijen. Denk hierbij aan de toepassing van het barrièremo-
del in de aanpak van mensenhandel. Dat model brengt barrières in kaart
die overheid en ketenpartners kunnen opwerpen om te voorkomen dat
criminelen misbruik maken van legale structuren. Een ander voorbeeld
is de bestuurlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit binnen een
regionaal informatie- en expertisecentrum (RIEC) waarbij politie, justi-
tie en openbaar bestuur bestuurlijke obstakels opwerpen voor criminele
activiteiten. Ook de Taskforce B5 in Brabant en proeftuin Emergo in het
Amsterdamse Wallengebied (Projectgroep Emergo, 2011) zijn voorbeel-
den van een gezamenlijke aanpak van georganiseerde criminaliteit met
een gecombineerde en onderling samenhangende inzet van preventieve,
bestuurlijke, fiscale en strafrechtelijke maatregelen. Het doel is twee-le-
dig: enerzijds een crimineel samenwerkingsverband te ontmantelen en
individuele verdachten voor de rechter te brengen, anderzijds om ook de
onderliggende gelegenheidsstructuren en meer structurele factoren die
de georganiseerde misdaad bedoeld of onbedoeld faciliteren, in beeld te
krijgen en aan te pakken. Het is de combinatie van preventie en bestrij-
ding die barrières opwerpt en criminelen de pas afsnijdt, zodat ze niet toe-
komen aan het plegen van strafbare feiten (Klerks, 2011; Van den Broek,
2010, pp. 33-42). Geprioriteerde thema’s zijn onder andere mensen-
handel, hennep, cybercrime, kinderporno en financieel-economische
criminaliteit.
Publiek-private samenwerking
Publiek-private samenwerking (PPS) in de veiligheidszorg staat sinds
medio jaren tachtig op de politieke agenda vanuit het besef dat veilig-
heidszorg niet alleen een zaak van de overheid is. In de veiligheidsnota
van het Kabinet Balkenende uit 2002 Op weg naar een veiliger samenleving
staat over criminaliteit en veiligheid te lezen: ‘Er is dan ook niet alleen
verhoogde inspanning nodig van de overheid, maar ook van burgers
en bedrijfsleven, die op hun bijdragen zullen worden aangesproken’
(Kamerstukken II, 2002/2003, p. 16).
De laatste jaren is er een aantal belangrijke samenwerkingsverbanden
gesloten op het gebied van PPS, bijvoorbeeld de integrale aanpak van
cybercrime in de Nationale Cyber Security Strategie, het Keurmerk
Veilig Ondernemen, een voorbeeld van publiek-private samenwerking
op het gebied van criminaliteitsbestrijding of de samenwerking met de
Nederlandse veiligheidsbranche waarin particuliere beveiliging en be-
drijfsrecherche zijn vertegenwoordigd. Ook bij de politie zelf heeft PPS
de aandacht. Bij de politie Amsterdam-Amstelland is een netwerken
accountcentrum ingericht. Het netwerken accountcentrum heeft als
missie het bevorderen en verbeteren van samenwerking om doeltref-
fender en doelmatiger te werken aan meer veiligheid. Het richt zich op
allianties met het bedrijfsleven, de (semi)overheid, gemeenschappen en
de maatschappij (burgers). Idealiter leidt dat ertoe dat elke partij haar
verantwoordelijkheid pakt in het kader van criminaliteitsbeheersing.
Onderlinge samenwerking versterkt het effect. Ter illustratie zal ik kort
stilstaan bij het kennisprogramma veiligheid digitaal betalingsverkeer.
Kennisprogramma Veiligheid Digitaal Betalingsverkeer(KVDB)
Het lectoraat is betrokken bij een unieke samenwerking tussen publiek,
bedrijfsleven en wetenschappelijke branche. Het betreft een kennis-
programma omtrent de veiligheid van digitaal betalingsverkeer, dat april
jongstleden van start is gegaan (Stol et al., 2011).
Terwijl de ‘klassieke bankroof’ min of meer tot het verleden behoort,
maakt de digitale bankroof een ongekende opmars. Dat blijkt uit de jong-
ste cijfers van de Nederlandse vereniging van banken (2011).

Criminelen verduisterden in 2011 ruim 35 miljoen euro door fraude
met internetbankieren, meer dan een verdriedubbeling ten opzichte
van 2010. Een van de grootste problemen bij de aanpak van cybercrime
is een gebrek aan kennis over cybercrime en over welke maatregelen
effectief zijn. Dergelijke kennis is nodig om cybercrime effectiever en
vooral proactiever te bestrijden. Het KVDB werkt aan kennis omtrent
de dreiging (georganiseerde criminaliteit) en anderzijds aan de weer-
baarheid van de samenleving tegenover die dreiging. Hiervoor zijn vier
promotieonderzoeken ingericht over: georganiseerde cybercriminaliteit,
de weerbaarheid van burgers en bedrijven, technische maatregelen en
de kwaliteit van detectie, opsporing en vervolging. Het maatschappelijke
doel van het programma is bij te dragen aan de veiligheid van en het
vertrouwen in het Nederlandse digitale betalingsverkeer. De opdracht-
gevers van dit programma zijn de bancaire sector, de Politieacademie en
het programma aanpak cybercrime. De uitvoering van het programma
gebeurt door de lectoraten Cybersafety en Criminaliteitsbeheersing &
Recherchekunde van de Politieacademie, de Open Universiteit en de
NHL Hogeschool.
(4) Tussen politie, OM, partners en burgers: naar cocreatie
Burgers en opsporing
De politie is voor de opsporing van daders van misdrijven altijd afhanke-
lijk van de medewerking van burgers. Zonder burgers als getuige, slacht-
offer of aangever is er geen opsporing mogelijk. Dat is eigenlijk nooit
anders geweest, burgerparticipatie bij het politiewerk is van alle tijden
(Reiner, 2010). Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat burgers de
belangrijkste succesfactor zijn voor effectief en efficiënt opsporen (o.a.
Maquire, 2008). De kwaliteit en kwantiteit van informatie die burgers
als getuige of als slachtoffer direct na een misdaad met de politie delen,
bepaalt in belangrijke mate of een misdaad al dan niet wordt opgelost.10
Zonder burgerinformatie is de kans dat misdaden worden opgelost aan-
zienlijk kleiner (Rosenbaum et al., 1987).
10 Chatterton (1976), Sanders (1977), Greenwood et al. (1977) en Bottomley & Coleman (1981) in
Baardewijk & Hoogendoorn, 2011.
De informatie van burgers en organisaties is waardevol en kan, of eigen-
lijk moet, beter worden benut. Om burgers en bedrijven creatief mee te
laten denken moet de politie verder investeren in de relatie met burgers
en bedrijven. Hierdoor zal de bereidheid van burgers om informatie te
delen naar verwachting verder toenemen. Gezien het belang dat burgers
aan veiligheid hechten is dat een reële veronderstelling (Van Noije, 2011).
Burgerparticipatie versus burgeropsporing
Vanuit de politie en overheid zijn er inmiddels diverse initiatieven om
de samenwerking met burgers vorm te geven. Burgernet en amberalert
zijn hiervan goede voorbeelden. Hierbij worden burgers rechtstreeks
benaderd om informatie met de politie te delen. Ook tiplijnen waar bur-
gers anoniem melding kunnen doen van criminaliteit, denk aan ‘Meld
misdaad anoniem’, verbeteren de informatiepositie van de politie.
De politie richt zich overigens niet alleen op het grote publiek om haar
informatiepositie te verbeteren. In de strijd tegen de georganiseerde
criminaliteit wordt ook met burgers samengewerkt die zelf bekend zijn
met het criminele circuit, bijvoorbeeld informanten, infiltranten en ge-
tuigen die ook zelf verdachte (kunnen) zijn.
In het geval van burgerparticipatie11
worden burgers door de politie uit-
genodigd om mee te denken in een zaak waarin de politie de regie voert,
denk bijvoorbeeld aan het televisieprogramma Opsporing Verzocht en
de site Politieonderzoeken.nl. In onderzoek naar Burgernet tonen Van
der Vijver et al. (2009) een duidelijke relatie tussen de informatie van
burgers en het opsporingsresultaat. Zij evalueerden de effecten van 192
Burgernet-acties in negen gemeenten. Zij concluderen dat de bijdrage
aan het opsporen van zowel vermiste personen als criminelen, aanzien-
lijk is. In 9% van de Burgernet-acties vonden zij een harde relatie tussen
de van de burgers ontvangen informatie en het opsporingsresultaat.
Bij burgerparticipatie kan een burger de ogen en oren voor de opsporing
vormen; iemand ziet iets en doet daar melding van in de vorm van een tip.
11 Uit onderzoek (Boutelier, 2008) is bekend dat criminaliteit en veiligheid vanwege de urgentie
en het gemeenschappelijke karakter thema’s zijn die bij uitstek geschikt zijn voor burgerparti-
cipatie.

Daarnaast kunnen burgers ook de deskundigen zijn wanneer er gebruik
wordt gemaakt van de ‘wisdom of crowds’ (Surowiecki, 2004). Tot slot kan
burgers gevraagd worden om mee te denken over een ernstige zaak die
grote impact heeft op de samenleving. Dit is een relatief nieuwe ontwik-
keling waar ik dadelijk op terugkom.
Burgerparticipatie is duidelijk te onderscheiden van burgeropsporing.
In dat laatste geval ligt de regie buiten het bereik van de politie, namelijk
bij een (groep) burger(s) die zelfstandig opsporingshandelingen ver-
richt. Een aandachtspunt bij burgeropsporing is dat er een reëel risico
is dat burgers voor eigen rechter willen spelen. Een van de risico’s is
dat gezochte mensen die nog niet zijn veroordeeld of onterecht worden
verdacht, te schande worden gemaakt. Hiermee komt de privacy in het
geding. Het uitgangspunt is dat het in onze rechtsstaat onwenselijk is
dat burgers voor eigen rechter spelen. Wel zijn dergelijke initiatieven,
zoals bijvoorbeeld de ‘pedojagers’, een duidelijk signaal van ontevreden
burgers.
De hernieuwde aandacht voor de rol van burgers bij de aanpak van cri-
minaliteit biedt kansen. Echter, het contact van de politie met burgers is
traditioneel informerend en zendend van aard, dus eenrichtingsverkeer.
Dit is anno 2012 achterhaald, de politie c.q. overheid moet een manier
vinden om contact met burgers te krijgen om in dialoog te treden. Het
idee is dat politie informatie aan burgers geeft om vervolgens nuttige
informatie van burgers te ontvangen (Bekkers & Meijer, 2010). Dit be-
tekent geen een- maar tweerichtingsverkeer. Het Centrum Versterking
Opsporing en het lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
gaan in dat kader een interessante pilot uitvoeren, TGO.nl genaamd,
waarbij het lectoraat het onderzoeksdeel voor zijn rekening neemt. Dit
is een pilot waarbij burgers als opsporingsmedewerker bij een lopende
zaak worden betrokken.
TGO.nl
TGO.nl borduurt voort op een in het najaar van 2011 uitgevoerde pilot12
waarin burgers werden betrokken bij een actueel opsporings-onderzoek.
Het doel van TGO.nl is om de opgedane ervaringen met het concept
cocreatie verder te ontwikkelen om zodoende te komen tot een nieuwe
aanpak ten aanzien van het online plaatsen van actuele opsporings-
onderzoeken. Het is een spannend experiment waarover de meningen
binnen de politie uiteenlopen. Er is een groep enthousiastelingen die
dit als kans ziet en denkt dat dit de toekomst is. Daartegenover staat een
groep mensen die vindt dat dit te ver gaat. Zij zijn van mening dat der-
gelijke taken bij de politie thuishoren en niet bij burgers. Het mooie van
het TGO.nl/experiment is dat het niet gaat om eenzijdige communicatie
van de politie naar de burger, maar dat juist de interactie tussen beide
partijen centraal staat. Om de burgers zo optimaal mogelijk mee te laten
denken in het opsporingsonderzoek, dient de nodige informatie met
hen te worden gedeeld. Door (interactief) kennis te vermeerderen kun-
nen immers nieuwe zienswijzen in het opsporingsonderzoek ontstaan.
Een neveneffect is dat het betrekken van burgers bij de opsporing een
positief effect kan hebben op de alertheid en het vertrouwen van burgers
(Van Leiden & Ferwerda, 2011; Van der Vijver et al, 2009; Van Noije,
2011). Dit biedt een goede basis voor verdergaande cocreatie met burgers
om gezamenlijk de structurele veiligheidsproblemen aan te pakken.
Aandachtspunten bij TGO.nl
Er zijn drie aandachtspunten bij het experiment TGO.nl. Ten eerste is
er een serieus risico dat burgers berichten plaatsen waarin beledigingen
en/of verdachtmakingen worden geuit aan het adres van derden, met
alle juridische gevolgen van dien.13
Een tweede risico is dat meedenkende
burgers specifieke ‘daderwetenschap’ op de site publiceren waardoor de
dader bijvoorbeeld sporen kan wissen, de vervolging kan ontlopen of
zichzelf in een rechtszaak beter kan verdedigen. Daarbij kan het voor de
politie lastiger worden om de waarde van informatie vast te stellen die
12 www.onderzoekzuiderdiep.nl.
13 Bekkers en Meijer (2010, p.129) geven aan dat degene die in dit verband verdacht wordt ge-
maakt naar de rechter kan stappen om de burger die op de internetsite participeert aan te
klagen, maar hij kan ook de politie aanklagen.

getuigen of verdachten geven omdat informatie al in de publiciteit is ge-
weest. Ter illustratie, dat het slachtoffer is neergestoken is informatie die
mag worden gedeeld op TGO.nl, maar om hoeveel messteken het gaat en
op welke plekken ze zitten is voor burgers niet direct van meerwaarde,
maar in het kader van daderwetenschap voor de politie essentieel.
Een derde risico is dat de dader zelf desinformatie op de site publiceert om
buiten schot te blijven en andere personen verdacht probeert te maken.
In het geval van TGO.nl is de afspraak gemaakt dat alle berichten van
burgers eerst gelezen worden door de politie voordat zij leesbaar zijn
voor een breder publiek. Daarmee worden de eerste twee risico’s van
beledigingen en het publiceren van daderwetenschap ondervangen. Het
derde genoemde risico betreffende de desinformatie, zal de politie moe-
ten bestrijden. Net zoals zij met alle binnenkomende informatie doet,
zal zij de geleverde informatie verder onderzoeken en de betrouwbaar-
heid beoordelen.
TGO.nl is een specifiek en reactief voorbeeld om cocreatie met burgers
vorm te geven, maar cocreatie kan verder gaan dan deze vorm van samen-
werken.
Cocreatie
Cocreatie is een specifieke vorm van burgerparticipatie. Cocreatie bete-
kent het gezamenlijk werken aan een oplossing die voor beide partijen
waarde creëert. Het is als het ware een nieuwe vorm van burgerpartici-
patie waarbij politie en burgers een gezamenlijke probleemdefinitie for-
muleren om vervolgens gezamenlijk aan een oplossing te werken. Hier-
achter zit het idee dat de burger de veiligheid krijgt die hij verdient en
waaraan hij zelf meewerkt. Cocreatie kenmerkt zich door een vergaande
vorm van samenwerking waarbij burgers steeds meer invloed hebben
op de aanpak van onveiligheid c.q. criminaliteit (Bekkers & Meijer, 2010;
Centrum Versterking Opsporing, 2011; Van der Hoeven, 2011). In de
strategie aanpak criminaliteit 2015 zijn in het kader van cocreatie drie
rollen voor burgers onderscheiden. De burger als baas in eigen wijk, als
opsporingsmedewerker en als moreel ondernemer. De manier waarop
burgers een belang hebben en de rol die zij kunnen spelen bij de aanpak
van criminaliteit verschilt per delictsoort (Centrum Versterking Opspo-
ring, 2011, p. 17-18).
In de eerste rol, als baas in eigen wijk, gaat de burger in het geval van
VVC meewerken aan de opsporing vanuit zijn belang van veiligheid in
zijn eigen leefomgeving. Hierbij krijgt de burger meer zeggenschap en
mag hij bepalen wat de prioriteiten zijn voor de aanpak van criminaliteit
in zijn eigen wijk. In de tweede rol van opsporingsmedewerker partici-
peert de burger in het geval van HIC in een opsporingsonderzoek. Van-
uit zijn belang van veiligheid in zijn sociale omgeving puzzelt hij samen
met de politie mee aan het oplossen van een zaak. In zijn rol als moreel
ondernemer tot slot, heeft de burger een belang om ondermijning van
de samenleving te voorkomen. Daarvoor moet de politie meer kennis
delen met burgers over dreigingen en wordt er een beroep gedaan op
de burgers om criminaliteit te verstoren c.q. real-time tegen te houden,
conform het barrièremodel.14
Het Centrum Versterking Opsporing
werkt, in opdracht van de board opsporing van de Raad van Korpschefs,
sinds het najaar van 2011 het concept cocreatie met burgers verder uit.
Bij de aanpak van veiligheidsproblemen biedt cocreatie met meerdere
partners zoals gemeente, onderwijs, banken, burgers en bedrijven een
mooie kans. Na gezamenlijke analyse wordt in overleg bepaald welke
interventies door welke partijen kunnen worden gedaan om het grootst
mogelijke effect te bereiken. De politie is hier, net als de anderen, een
van de partijen die aan tafel zit. De partij die in overleg tot probleemeige-
naar is benoemd voert vervolgens de regie. De meerwaarde van cocreatie
ligt daar waar de rollen van de burger, (bestuurlijke) partners en politie
elkaar aanvullen en versterken (1 + 1 = 3). Belangrijk is te melden dat
cocreatie niet alleen achteraf, maar ook proactief effecten kan hebben in
de zin dat bepaalde delicten voorkomen kunnen worden.
De relatie tussen burgerparticipatie en de effectiviteit ervan voor de
aanpak van criminaliteit is voor zowel de (politie)praktijk als de weten-
schap een interessant vraagstuk. Een van de afwegingen om burgers en
(bestuurlijke) partners bij de aanpak van criminaliteit te betrekken is
tenslotte om effectiever en efficiënter te kunnen werken. Per criminali-
teitsoort, VVC, HIC en ondermijning, zullen de effecten echter verschil-
14 Met behulp van het barrièremodel kan in kaart worden gebracht welke aangrijpingspunten
verschillende publieke en private partijen hebben om een illegale activiteit te verstoren.

lend zijn. Om te bepalen in welke mate burgerparticipatie waarde heeft
voor de aanpak van criminaliteit, moet het gemonitord worden.
Tot slot, in een recent uitgevoerd afstudeeronderzoek (Connell et al.,
2011) is geconcludeerd dat cocreatie voor het openbaar ministerie pro-
blematisch is omdat de beginselen van de rechtstatelijkheid dat belem-
meren. Het uit het oog verliezen van de kernwaarden kan volgens de
auteurs leiden tot een ernstige aantasting van de legitimiteit van het
openbaar ministerie. Zij zijn overigens wel van mening dat intensieve
samenwerking tussen partijen aan de oplossing van een gezamenlijk
probleem wel mogelijk zou zijn, maar dan wel met behoud van de ei-
gen gedifferentieerde verantwoordelijkheden en rollen. Een soortgelijk
voorbehoud is zichtbaar bij de jarenlang voortslepende discussie over
restorative justice (herstelrecht). Hier lijkt dus een verschil tussen politie
en openbaar ministerie te bestaan. Het laatste woord is hierover nog niet
gezegd. Aan het experiment TGO.nl wil het openbaar ministerie overi-
gens wel zijn medewerking verlenen.
Het lectoraat volgt initiatieven rondom burgerparticipatie intensief.
Krachten bundelen, kennis borgen en ontwikkelen, leveren in deze fase
ondersteuning om de daadwerkelijke waarde van burgers inzichtelijk te
maken.
(5) Effecten van het werk en de professional
Zijn de eerste vier implicaties vooral van relationele aard, de laatste heeft
betrekking op de inhoud van het werk. De nieuwe strategie heeft belang-
rijke consequenties voor de manier waarop effecten van het opsporings-
werk worden benoemd en voor de wijze waarop naar de professionaliteit
van het werk wordt gekeken.
Het is uiteraard volstrekt legitiem om de vraag te stellen hoe inspan-
ningen zich tot resultaat verhouden. Dan dient echter wel duidelijk te
zijn wat onder resultaat wordt verstaan. Cijfers worden momenteel als
belangrijke indicator daarvoor gehanteerd binnen het politiewerk. Maar
wat zeggen de gehanteerde cijfers nu eigenlijk precies?
Ik wil graag een drietal voorbeelden met u delen om vervolgens vast te
stellen wat in het oude en nieuwe denken als resultaat wordt gedefini-
eerd.
Ten eerste, de investering van politie en partners in het schietincident
bij de Alphen aan den Rijn-zaak in 2011. Strafrechtelijk gezien heeft de
investering van de politie een beperkte opbrengst gehad, de dader was
immers al dood, vanuit maatschappelijk oogpunt daarentegen was er
veel waardering voor de politie en haar (bestuurlijke) partners. Er wordt
– nog steeds – vol lof gesproken over de wijze waarop toen gezamenlijk
is geïntervenieerd in de aanpak van dit veiligheidsprobleem.15
Ten tweede een voorbeeld uit onderzoek bij de criminele inlichtingen
eenheid (CIE) (Kop, 2011c). De CIE is een afdeling binnen de politie die
heimelijk informatie inwint ter ondersteuning van de opsporing door
met burgers (informanten) te praten. Zij levert nooit strafrechtelijk
bewijs, maar wél essentiële start- of sturingsinformatie in een recherche-
onderzoek. Als er bij de CIE informatie binnenkomt dat de ene crimineel
de andere om het leven wil brengen, zal deze eenheid dat in samenwer-
king met andere afdelingen trachten te voorkomen. Zij grijpt vroegtijdig
in om de uitvoering van strafbare handelingen te voorkomen of te versto-
ren. Maar hoe kan dit als herkenbaar effect worden gedefinieerd?
Ten derde een voorbeeld naar aanleiding van een ander onderzoek dat
het lectoraat onlangs heeft afgerond over de bijdrage van meld misdaad
anoniem (M.) meldingen aan de opsporing (Boes et al., 2012). M. is een
meldlijn waar burgers anoniem informatie kunnen delen over crimina-
liteit. Burgers ervaren dat deze meldlijn direct bijdraagt aan de veiligheid
in hun eigen omgeving. Meldingen worden door M. doorgezet naar de
politie en andere partners. Op basis van ons onderzoek concluderen
wij dat de gevoelswaarde van M.-meldingen door de respondenten van
de politie als groot wordt ervaren. De actieve waarde lijkt daarentegen
minder goed uit de politiedossiers naar voren te komen; in 23 van de
200 onderzochte zaken (dat is 11,5%) speelden de M.-meldingen een rol.
In slechts zes zaken (3%) kon het positieve resultaat direct aan de M.-
meldingen worden toegeschreven. Afhankelijk van hoe de relatie tussen
de gevoelswaarde en het harde resultaat wordt afgewogen, kunnen deze
resultaten als positief of minder positief worden gelabeld.
15 Hoewel ook kanttekeningen zijn te plaatsen; zie Van Duin et al., 2012.

Wat is in deze voorbeelden nu het effect c.q. resultaat van de geleverde
inspanningen? Deze vraag wordt anders beantwoord vanuit respectie-
velijk het oude en het nieuwe denken. In het oude denken staan vooral
de dader en de directe bijdrage aan de oplossing van de zaak centraal.
De strafrechtelijke effecten in mijn voorbeelden zijn heel beperkt, dus
u zou tot de conclusie kunnen komen dat het resultaat van alle drie de
voorbeelden beperkt is.
In het nieuwe denken daarentegen is een opsporingsonderzoek niet
enkel gericht op de oplossing van de zaak (output) maar ook op het
effect dat de interventie heeft (outcome). Dit betekent dat niet alleen
zaaksgericht, maar breder wordt gedacht. Het voorkomen, verstoren
of zelfs beïnvloeden van criminaliteit telt daarbij ook als een duidelijk,
maar lastiger inzichtelijk te maken effect. Dat geldt ook voor het ver-
trouwen van burgers. Het gaat om het sorteren van een breder, blijvend
effect voor de samenleving (Centrum Versterking Opsporing, 2011).
Vanuit criminaliteitsbeheersing gedacht dient de verhouding tussen
reactief en proactief drastisch te worden gewijzigd, het redeneren van-
uit het aantal gevangen boeven past ook niet meer bij de doelstelling
om te komen tot duurzame oplossingen van veiligheidsproblemen.
Het nieuwe werken vereist overigens ook vakmanschap van de profes-
sional om meer in netwerken te opereren. Dat vraagt om het verleggen
van de focus van incidentele contacten met burgers en organisaties, naar
het gericht zijn op en het aangaan van structurele relaties. Het vereist
ook dat de politie en het openbaar ministerie, veel meer dan nu het geval
is, bereid zijn om informatie te delen met andere organisaties.
Tot slot
In de strategie aanpak criminaliteit 2015 wordt geconcludeerd dat het
aanpakken van criminaliteit nu nog te vaak dweilen met de kraan open
is. Er wordt gehandeld zonder goed doordacht te hebben welk effect
bereikt moet worden. Het uitgangspunt is dat de inzet van de politie als
interventie altijd wordt ingezet met het gewenste effect in de samenle-
ving voor ogen. Interventies kunnen door middel van diverse tactische
concepten worden uitgevoerd, maar dit vraagt wel om een andere
manier van samenwerken. Voorbeelden van tactische concepten zijn
tegenhouden, afpakken, probleemgericht werken, intelligence-gestuurd
werken, ketengericht werken, de persoonsgerichte aanpak, signaleren
en adviseren. Er is sprake van een effect als de kans op slachtofferschap
omlaag gaat, de pakkans verhoogd wordt en crimineel vermogen wordt
afgepakt.
Vanuit het lectoraat heeft het benoemen van effecten de aandacht. Tot
nu toe wordt de politie vaak in een defensieve positie gemanoeuvreerd
wanneer zij zich verantwoordt over geleverde prestaties. Het lectoraat
gaat meedenken over het ontwikkelen van nieuwe benaderingen om de
effecten van politie en haar partners (beter) inzichtelijk te maken. Het
onlangs gestarte project over de ophelderingspercentages bij woningin-
braken is hier een mooi voorbeeld van.

Casus brandstichting

3. Casus brandstichting
Terug naar de start van mijn rede, de casus brandstichting waar alle ogen
vol verwachting op de politie zijn gericht. Ik sloot af met drie vragen:
is het terecht dat de politie in deze casus de probleemeigenaar is? Zijn
andere aanpakken niet beter passend? En welke rol kunnen andere in-
stanties daarbij hebben?
De eerste conclusie die ik wil trekken betreft de sterke focus op de dader
in deze casus. Natuurlijk is het belangrijk om de dader (uiteindelijk) te
pakken, maar de andere partijen die hun verantwoordelijkheid zouden
kunnen nemen kijken nu afwachtend naar de politie. Door deze focus
lijkt het zicht op achterliggende vraagstukken vertroebeld te worden. In
het oude denken stond de dader centraal, in het nieuwe denken is een
verbreding van deze klassieke beperking nodig.
De tweede conclusie is dat als gevolg van de toenemende maatschap-
pelijke onrust de situatie kan escaleren en er een crisissituatie dreigt te
ontstaan. Dat moet voorkomen worden. Is de politie hiervoor de meest
geëigende partij? Wellicht in het oude denken, maar in het nieuwe den-
ken staat het veiligheidsprobleem centraal en lijkt het dan voor de hand
te liggen dat het openbare (lokale) bestuur zijn verantwoordelijkheid
neemt. Vervolgens kunnen in gezamenlijk overleg met partners verdere
strategieën worden bepaald.
De derde conclusie heeft betrekking op de aanpak. Om escalatie te
voorkomen dienen verschillende partners hun verantwoordelijkheid te
nemen. Cocreatie kan hier uitkomst bieden om ook op langere termijn
structurele oplossingen te vinden. Er zijn diverse preventieve, directe
en toekomstgerichte acties denkbaar. Ter preventie kunnen burgers zelf
bijvoorbeeld bewegingssensoren en/of camera’s plaatsen, huisdieren
nemen (ganzen, honden) of een brandblusser aanschaffen. Een directe
actie is dat de burgemeester in samenwerking met de politie een bijeen-
komst organiseert om burgers te informeren, informatie te verzamelen

en hen te mobiliseren. Burgers zijn niet alleen slachtoffer maar ook me-
deverantwoordelijk voor de veiligheid in hun woongebied. Het kan nuttig
zijn om burgers aanvullend op de acties van de politie, in samenwerking
met andere partijen buurtpreventie op te laten zetten om de pakkans op
heterdaad te vergroten. De gemeente kan direct actie ondernemen door
camera’s te plaatsen en voor betere verlichting te zorgen. Verder zijn
andere strategieën denkbaar waarbij rietfabrikanten, brandweer, private
partijen en defensie (door het uitvoeren van intelligente omgevingsana-
lyses) een taak op zich kunnen nemen. In de toekomst zou de gemeente
ervoor kunnen kiezen om alleen bouwvergunningen te verstrekken aan
rieten daken mét brandwerende strip. Samenvattend, de aanpak c.q.
omgevingsoriëntatie wordt in het kader van criminaliteitsbeheersing
breder, creatiever en (meer) gericht op langetermijnoplossingen.
Tot slot dient er ook een oriëntatie te zijn op het vakmanschap en de pro-
fessionele weerbaarheid. In het oude denken was daar beperkt aandacht
voor, in het nieuwe denken is er wel expliciet aandacht voor. Samenwer-
ken, netwerken en het kiezen van de meest effectieve strategie is voor
alle partners routine. Dit vraagt tevens om verandering in leiderschap.
Terugkomend op de vragen: nee, het ligt niet voor de hand dat de politie
probleemeigenaar is in deze casus. En ja, andere aanpakken zouden
beter passend kunnen zijn en zullen naar verwachting ook meer effect
hebben. Tot slot de vraag welke rol andere instanties kunnen hebben.
Uitgaande van het gestelde doel zou het lokale bestuur een prominente
rol c.q. de regie moeten pakken. Als probleemeigenaar bepaalt het in
samenwerking met burgers, politie, private partijen en anderen de stra-
tegieën. Deze casus illustreert een verschuiving van het oude denken
binnen de opsporing naar het nieuwe denken in criminaliteitsbeheer-
sing. Veiligheid is een gezamenlijke taak en verantwoordelijkheid van
overheid, burgers en (bestuurlijke) partners. Proactiviteit, synergie tus-
sen de verschillende politieprocessen en structurele oplossingen staan
centraal. Criminaliteitsbeheersing is fundamenteel anders denken.
Lectoraat
Criminaliteitsbeheersing &
Recherchekunde

4. Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
Het lectoraat bestaat inmiddels zeven jaar. De voormalige lector Peter
Klerks heeft het fundament gelegd. Bij de doorstart van een bestaand
lectoraat kan worden overwogen of een naamswijziging op zijn plaats is.
In mijn geval zou wellicht een naam met het begrip opsporing erin kun-
nen worden overwogen, met als bijkomend voordeel dat deze korter en
bondiger is dan de huidige naam én dat er een duidelijke piketpaal wordt
geslagen voor de nieuwe koers die het lectoraat vaart. Na mijn gevoerde
betoog zult u begrijpen dat ik niet kies voor een naamswijziging, integen-
deel. Ik houd vast aan de bestaande naam van Criminaliteitsbeheersing
& Recherchekunde omdat dit de lading van ons programma goed dekt.
De omschakeling van opsporing naar criminaliteitsbeheersing heeft
vijf implicaties, gericht op in- en externe samenwerking en het effect
ervan. Door aandacht te besteden aan deze implicaties voegt het lectoraat
randvoorwaarden toe die bijdragen aan een succesvolle implementatie
van de strategie aanpak criminaliteit. Kritisch volgen van ontwikkelin-
gen, kennis borgen maar ook kennis ontwikkelen horen daarbij. Om
criminaliteit te beheersen is het noodzakelijk de deur naar intensieve
samenwerking open te zetten, dat geldt ook voor het lectoraat. Routine-
matig handelen zoals gewend is ongewenst. Hierin is het belangrijk te
zoeken naar mogelijkheden tot samenwerken met nieuwe partners. Het
kennisprogramma veiligheid digitaal betalingsverkeer waarin politie,
banken en wetenschap samenwerken, is hier een mooi voorbeeld van.
Het tweede deel van de naam van het lectoraat is recherchekunde. Dit
laat zien dat er een verbinding bestaat met rechercheprofessie en de pro-
fessional zelf. Ik maak me eerlijk gezegd zorgen om de recherche. De re-
cherche wordt de laatste jaren met veel ontwikkelingen geconfronteerd,
kampt al jaren met een vraagoverschot (door anderen capaciteitstekort
genoemd) en de gemiddeld hoge leeftijd zorgt op korte termijn voor een
grote uitstroom. Daarbij neemt de vraag naar expertise op het gebied
van fraude en cybercrime alleen maar toe. Deze factoren benadrukken

48 49Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties 4. Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
het belang om zo effectief en efficiënt mogelijk samen te werken met
anderen. Ik hoop dat het onderzoeksprogramma van het lectoraat daarin
de komende jaren een belangrijke rol kan spelen. Wat wil ik gaan doen
de komende jaren?
De implicaties van criminaliteitsbeheersing, de in- en externe samen-
werking en het effect ervan zijn de focus van het onderzoeksprogramma.
De promotieonderzoeken die ik begeleid vormen wat dat betreft de
speerpunten van het onderzoeksprogramma. Het mooie van deze on-
derzoekstrajecten is dat zij vier jaar doorlopen, de wetenschap wordt
hierbij expliciet benut voor toepassing in de praktijk. De doorwerking
van kennis naar de (politie)praktijk is immers een van de kerntaken van
een lectoraat. Daarnaast is het lectoraat bij talloze andere onderzoeks-
projecten betrokken. Een deel daarvan heeft u in mijn rede kunnen
horen. Daarnaast zijn er ook projecten op het gebied van good practices
en ophelderingspercentages bij woninginbraken, de modus operandi
en drijfveren van fraudeurs, de aanpak van multi-problematiek bij min-
derjarigen met een Roma achtergrond, joint investigation teams voor de
aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit en de opsporing rondom
grootschalige evenementen. Ik ben ervan overtuigd dat de brede samen-
werking in deze projecten het mogelijk maakt de kennis die wordt
opgedaan in ons onderzoeksprogramma te borgen, verspreiden en im-
plementeren in de praktijk en het onderwijs.
Eén onderwerp wil ik hier aan het eind van mijn rede nog speciaal naar
voren halen. Rechercheurs worden regelmatig geconfronteerd met men-
taal belastende situaties waarbij zij te maken krijgen met slachtoffers en
nabestaanden. Denk aan moord en doodslag, kinderporno, zelfmoord,
misbruik en verkrachting. Het moge duidelijk zijn dat deze lang niet
complete opsomming invloed kan hebben op het welbevinden en de
werkuitvoering van rechercheurs. Bij confrontatie met dergelijk kwes-
ties speelt de weerbaarheid van de professional een belangrijke rol. Het
versterken van de professionele weerbaarheid staat hoog op de agenda
van de Nederlandse politie (Struijs, 2010; Hanrath, 2011). Professionele
weerbaarheid bestaat uit de componenten fysieke, mentale en morele
weerbaarheid. De weerbaarheid wordt hoger als individuen op een ef-
fectieve manier met de door hen ervaren stress om kunnen gaan. Veer-
kracht blijkt hierbij een belangrijk kenmerk te zijn. Veerkracht betreft
niet alleen de herstelcapaciteit, maar ook de professionele ontwikkeling
en groei. Dit is ook voor de politiepraktijk een belangrijk uitgangspunt.
Om inzicht te krijgen in de veerkracht van mensen die binnen de re-
cherche werkzaam zijn, is er recentelijk een promotieonderzoek gestart
binnen het lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde naar
dit thema. Daar waar er nu met name aandacht is voor onderzoek bin-
nen de zogenaamde ‘blauwe diensten’, richt dit traject zich specifiek op
de recherche, een tot nu toe onontgonnen onderzoeksterrein. In deze
studie staat de weerbaarheid van rechercheurs centraal. Hierbij is spe-
cifieke aandacht voor medewerkers werkzaam bij de teams grootschalig
onderzoek (TGO), de familierechercheurs, kinderpornorechercheurs, de
jeugd- en zedenrechercheurs en forensisch onderzoekers.
Tot slot, een uitgebreid onderzoeksprogramma als dit kan het lectoraat
niet alleen uitvoeren. Ik hoop dan ook dat de prettige samenwerking
met collega-lectoren, wetenschappers, docenten, studenten, de (politie)
praktijk en andere partners kan worden voortgezet en waar nodig wordt
verdiept.

Dankwoord

Dankwoord
Tot slot wil ik graag enkele woorden van dank uitspreken.
Daarbij wil ik graag beginnen met het College van Bestuur van de
Politieacademie, met name Pieter Tops: dank voor het in mij gestelde
vertrouwen. Ik vind het een eer om dit mooie lectoraat invulling te mo-
gen geven.
Halverwege jaren negentig zette ik mijn eerste onderzoeksstapjes bin-
nen de politieorganisatie. Ik was in die tijd betrokken bij een onderzoek
naar de interactie tussen de politie en het publiek in de noodhulp. Wat
vond ik het stoer dat ik de kans kreeg om bij de politie achter de scher-
men te mogen kijken. Ik was in één klap verkocht, stelde mezelf de vraag
of ik niet het verkeerde beroep had gekozen, maar besefte tegelijkertijd
dat als ik ooit wilde promoveren, dit mijn onderwerp en beroepsgroep
zou zijn. Zo gezegd zo gedaan. Samen met Martin Euwema heb ik een
onderzoeksplan opgesteld en heb ik Wilmar Schaufeli en Evert van de
Vliert bereid gevonden om als promotoren op te treden. Met twee para-
nimfen gekleed in een politie-uniform promoveerde ik in 1999 met het
proefschrift Blauw licht in het donker: een onderzoek naar burnout van
en conflictbehandeling door politieagenten. Ik denk met genoegen terug
aan deze tijd, waarin ik ontdekte hoe waardevol de combinatie is van
onderzoek doen in de praktijkgerichte politieorganisatie. Het doet me
goed te merken dat ik nog steeds mensen tegenkom die de inzichten uit
mijn proefschrift kennen en gebruiken.
Verder had ik hier niet kunnen staan zonder hulp en steun vanuit de
politiepraktijk in het algemeen en de recherche in het bijzonder. Jullie
mening, ervaring en ideeën zijn onmisbaar geweest voor (ons) onder-
zoek. Het was (en is) geweldig om kennis te nemen van jullie ervaringen
in de dagelijkse politiepraktijk. De passie die jullie voor het vak hebben
intrigeert me telkens weer.

54 55Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties Dankwoord
Slechts een klein deel van de onderzoeken die het lectoraat verricht,
worden uit eigen middelen gefinancierd. Voor alle andere onderzoeks-
projecten zijn we afhankelijk van opdrachtgevers en financiering.
Speciale dank daarom aan de Raad van Korpschefs, het Centrum Verster-
king Opsporing, de ministeries van Veiligheid & Justitie en Defensie, de
Politieacademie, het programma aanpak cybercrime, het programma in-
telligence, de bancaire sector, de Europese Unie, IPol en het programma
politie en wetenschap voor de financiering van onze onderzoeken.
Ook woorden van dank aan ons programmacollege, de leden van onze
kenniskring en recherchekundigen die participeren in onderzoek. Jullie
houden een vinger aan de pols en blijven alert op de verbinding van het
lectoraat met het onderwijs en de politiepraktijk.
De verbinding met de wetenschap komt onder andere tot uiting in de
promotietrajecten die ik in samenwerking uitvoer met de hooggeleerde
collega’s Martin Euwema, Wouter Stol, Petrus van Duyne, Tijs Kooijmans,
Marko van Eekelen en Evert Stamhuis. Verschillende mensen met ver-
schillende achtergronden en invalshoeken. Bijzonder en inspirerend om
met jullie allen samen te werken.
Sinds negen jaar neem ik deel aan security-sessies, die worden bezocht
door mensen uit de publieke maar vooral ook private sector. Inmiddels
is de groep belangstellenden gegroeid tot zo’n 150 man (en een enkele
vrouw) die elke vier maanden bijeenkomen, met als doel kennis uitwis-
selen en netwerken. Diverse malen heb ik mensen mogen inzetten bij
onderzoeken van het lectoraat, dank voor jullie medewerking. Speciale
dank voor Jan van Toorn, onder wiens bezielende leiding deze bijeen-
komsten worden georganiseerd. Het is altijd weer een feest om bij deze
sessies aanwezig te mogen zijn.
Verder nog enkele woorden van dank aan (voormalig) collega’s van de af-
deling onderzoek, kennis & ontwikkeling, speciaal voor het vertrouwen
en de steun van Erica de Heus, Peter van Os, Jan Struijs en Peter Klerks.
Collega-lectoren: mooi om te zien dat de bundeling van krachten steeds
meer vorm begint te krijgen en dat we steeds meer gezamenlijk optrek-
ken in onderzoeksprojecten. Noemenswaardig is dat Otto Adang me in
2001 introduceerde bij de Politieacademie: Otto, ik ben nog steeds blij
dat ik toen op je uitnodiging voor een gesprek ben ingegaan.
Alle collega’s, private partners en anderen die ik nog niet expliciet heb
benoemd: dank voor de prettige samenwerking.
Ook wil ik alle mensen die hebben geholpen met de voorbereiding van
deze mooie dag bedanken. Een speciaal woord van dank gaat naar mijn
zusje Ariane Kop, managementassistente Monique Wiltink en commu-
nicatieadviseur Luuk van Spijk.
Voorts gaat mijn dank naar de promotieonderzoekers en teamleden van
het lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde. Wat een club
leuke, deskundige en enthousiaste mensen. Alan Kabki, Walter Hilhorst,
Henk Sollie, Mariëtte van Kuik, Ronald van der Wal, Sanne Boes, Renate
Klein Haneveld, Rutger Leukfeldt: wat bof ik met jullie! Ik hoop dat jullie
nog lang aan mijn zijde zullen zijn.
Mijn ouders, familie en vrienden: dank voor jullie begrip en medeleven.
Ik weet dat jullie enorm trots zijn dat ik hier sta.
Het combineren van een gezin, een fulltime job en een sociaal leven
vraagt om flexibiliteit van de mensen om je heen. Daarom wil ik tot
slot mijn allerliefste schatten Ronald, Maik en Roan bedanken. Maik en
Roan: wat ben ik trots dat jullie vandaag aanwezig zijn. Van jullie en-
thousiasme en nieuwsgierigheid krijg ik volop energie. Ik weet zeker dat
jullie al die uniformen in de zaal mooi en indrukwekkend vinden, zoveel
politie bij elkaar: geniet ervan! En Ronald, mijn onvoorwaardelijke steun
en toeverlaat: dank voor je vertrouwen, geduld, flexibiliteit en liefdevolle
aandacht.
Ik heb gezegd.

Literatuur

Literatuur
Algemene Rekenkamer (2012). Prestaties in de strafrechtketen.
Den Haag: Algemene Rekenkamer.
Baardewijk, J. van & Hoogenboom, B. (2011). ‘Opsporing & het belang
van de burger’. In: L.G. Moor, F. Hutsebaut, P. van Os & D. van
Ryckeghem (Eds). Burgerparticipatie. Cahiers Politiestudie, 2011-2, 107-121.
Baardewijk, J.C. van, Brink, G. van den & Os, P. van (2007). Meer
heterdaadkracht. Aanhoudend in de buurt. Onderzoeksrapport over de rol
van burgers bij directe opsporing. Apeldoorn: Politieacademie.
Bekkers, V. & Meijer, A. (2010). Cocreatie in de publieke sector: Een
verkennend onderzoek naar nieuwe, digitale verbindingen tussen overheid en
burger. Den Haag: Boom Juridische uitgevers.
Boes, S., Kuik, M.C. van, Kop, N. & Hengst, M. den (2012). M.-waarde:
Een onderzoek naar de bijdrage van Meld Misdaad Anoniem aan de
politionele opsporing. Verwacht.
Boutelier, H. (2008). ‘Participatie als panacee’. In: OM congresbundel
2008, De burger als opspoorder. Den Haag: Openbaar Ministerie.
Broek, H. van den (2010). ‘Politie en Openbaar Ministerie: Samen de
opsporing vernieuwen?’ In: N. Kop & P. Tops (Eds). Toestand en toe-
komst van de opsporing, 33-42. Apeldoorn/Amsterdam: Politieacademie.
Cameron, N. (1990). ‘The police and crime control: Effectiveness,
community policing and legal change’. Criminal Law Forum, 1(3), 477-512.
Centrum Versterking Opsporing (2010). Strategie Aanpak Criminaliteit
2015. De Bilt: CVO.

60 61Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties Literatuur
Connell, A., Grimmius, N., Meulen, Y. van der, Prieëlle, M. de &
Soerdjbalie, A. (2011). De valse romantiek van cocreatie: Het openbaar
ministerie en de burger. Amsterdam: NSOB/MPA.
Cornelissens, A. & Ferwerda, H. (2010). Burgerparticipatie in de opsporing:
Een onderzoek naar aard, werkwijzen en opbrengsten. Reed Business:
Amsterdam.
Duijneveldt, I. van, Haagsma, J., Klein Haneveld, R., Knapp, M., Kop,
N., Smits, I, Snel, G. & Wilders, O. (2012). Administratieve lastendruk bij
opsporing Zware en Georganiseerde Criminaliteit: Een nulmeting. Utrecht /
Apeldoorn: Andersson Elffers Felix/Politieacademie.
Duin, M. van, Tops, P. Wijkhuijs, V. Adang, O. & Kop, N. (2012). Lessen
in crisisbeheersing: dilemma’s uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn.
Den Haag: Boom Lemma uitgevers.
Enquête Commissie Opsporingsmethoden. (1996). Inzake opsporing.
Den Haag: Van Traa et al.
Hanrath,M. (2011). Programmaplan versterking professionele weerbaarheid
– in opbouw –. De Bilt: NPI.
Heijsman, S. (2010). ‘Toekomst van de opsporing: Ontwikkelingen
en scenario’s’. In: N. Kop & P. Tops (Eds). Toestand en toekomst van de
opsporing, 23-32. Apeldoorn/Amsterdam: Politieacademie.
Hoeven, L. van der (2011). Samen sterker? Een onderzoek naar de wijze
waarop burgerparticipatie de effectiviteit van de opsporing kan versterken.
Master’s thesis, Public administration, Universiteit Utrecht.
Huyzer, L., Heijsman, S. & Heeres, F. (2011). Houtskoolschets Inrichting
Opsporing Nationale Politie. Unpublished manuscript.
Kalidien, S.N. & Heer-de Lange, N.E. de (Eds) (2011). Criminaliteit en
rechtshandhaving 2010: Ontwikkelingen en samenhangen. Den Haag:
Boom Juridische uitgevers.
Kamerstukken II 2002/2003, 28684, nr. 1. Naar een veiliger samenleving:
Veiligheidsnota Ministerie van Justitie en Ministerie van Buitenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties.
Klerks, P. (2011). ‘Programmatische aanpak’. In: N. Kop, R. van der Wal
& G. Snel (Eds). Opsporing belicht, 177-180. Apeldoorn: Politieacademie.
Kop, N. (2011a). ‘Inleiding opsporing en recherchestrategieën’. In: N.
Kop, R. van der Wal & G. Snel (Eds). Opsporing belicht, 19-32. Apel-
doorn: Politieacademie.
Kop, N. (2011b). ‘Sociale media in de opsporing’. In P. Tops & G. Snel
(Eds). Een wereld te winnen: Sociale media en de politie, een eerste verken-
ning, 43-56. Apeldoorn: Politieacademie.
Kop, N. (2011c). ‘Criminele Inlichtingen Eenheden: Dilemma’s en
kansen’. Tijdschrift voor de politie, 74 (12), 6-10.
Kop, N. & Giels, B. van (2011). Bundeling van kracht: over professionali-
sering, presterend vermogen en (bovenregionale) samenwerking van de CIE.
Apeldoorn: Politieacademie, vertrouwelijk document.
Kop, N. & Wal, R. van der (2012). Recherchetoestanden. Een onderzoek
naar de manier waarop in de dagelijkse recherchepraktijk met obstakels
wordt omgegaan. Verwacht.
Kwartiermakers Nationale Politie (2012). Ontwerpplan Nationale Politie.
Den Haag: KNP.
Kouwenhoven, R.M., Moree, R.J., & Beers, P. van (2010). Het districte-
lijke opsporingsproces; de black box geopend. Apeldoorn: Politie & Weten-
schap.
Leiden, I. van & Ferwerda, H. (2011). ‘Inburgering in de opsporing:
wijzen waarop de politie in het kader van de opsporing een beroep
doet op burgers’. In: L.G. Moor, F. Hutsebaut, P. van Os & D. van
Ryckeghem (Eds). Burgerparticipatie. Cahiers Politiestudie, 2011-2, 79-88.

62 63Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties Literatuur
Maquire, M. (2008). ‘Criminal investigation and crime control’. In:
T. Newburn (Ed.). Handbook of policing, second edition. Cullomptom:
Willan Publishing.
Ministerie van Veiligheid en Justitie (2011). Minder regels, meer op straat:
Aanval op de bureaucratie en versterking van vakmanschap in de basis-
politiezorg en de recherche. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en
Justitie. Nederlandse Vereniging van Banken (2011). Jaarverslag 2010.
Amsterdam: NVB.
Nierop, M. van, Both, D. & Baardewijk, J.C. van (2010). Doelgericht
blauw met meer heterdaadkracht. Driebergen: VTSPN Bestuursonder-
steuning/NPI.
Noije, L. van (2011). ‘Sociale veiligheid’. In: R. Bijl, J. Boelhouwer,
M. Cloïn & E. Poller (Eds). De sociale staat van Nederland 2011, 259-282.
Den Haag: SCP. Sociaal Cultureel Planbureau
Poot, C.J. de (2011). Wetenschap op de plaats delict: Lectorale rede.
Apeldoorn/Amsterdam: Politieacademie/Hogeschool van Amsterdam.
Posthumus, F. (2005). Evaluatieonderzoek in de Schiedammer Parkmoord.
Amsterdam: Openbaar Ministerie.
Programma Versterking Opsporing (2010). Over opsporing gesproken:
Terugwinnen van vertrouwen. De Bilt: PVO.
Projectgroep Emergo (2011). Emergo: De gezamenlijke aanpak van de
zware (georganiseerde) criminaliteit in het hart van Amsterdam: Achter-
gronden, ontwikkelingen, perspectieven. Amsterdam: Boom Amsterdam.
Reiner, R. (2010). The politics of the police (fourth edition). Oxford:
Oxford University Press.
Rosenbaum, D.P.J., Lurigio, A. & Lavrakas, P.J. (1987). Crime Stoppers:
A National Evaluation of Program Operations and Effects. Washington
DC: National Institute of Justice.
Stol, W. (2010). Cybersafety overwogen. Den Haag: Boom Juridische
uitgevers.
Stol, W.Ph, Eekelen, M. van, Stamhuis, E.F. & Kop, N. (2011). Veiligheid
digitaal betalingsverkeer: Een verbetergericht kennisprogramma. Leeuwarden:
NHL Hogeschool.
Struijs, J.A. (2010). Mentale weerbaarheid bij de politie. Apeldoorn:
Interne notitie Politieacademie.
Surowiecki, J. (2004). The Wisdom of Crowds: Why the many are smarter
than the few and how collective wisdom shapes business, economies, societies
and nations. Sydney: Anchor Books.
Uden, A. van, Os, P. van, Tops, P. & Arkel, D. van (2012). De ‘tweede
frontlijn’: Over intake en service in de politie. Apeldoorn: Politieacademie.
Vijver, K. van der, Johannink, R., Overal, K., Slot, P., Vermeer, A., Werff,
P. van der, Willekens, H. & Wisman, F. (2009). Burgernet in de praktijk.
De evaluatie van de pilot van Burgernet. Dordrecht: Stichting Maatschappij,
Veilheid en Politie.
Wouters, S. & Ponjee, A. (2009). Heterdaadkracht in perspectief. Onder-
zoek naar de Utrechtse heterdaadkracht. Utrecht: Politie Utrecht.

Over de lector

Over de lector
Nicolien Kop is sinds november 2011 lector Criminaliteitsbeheersing
& Recherchekunde aan de Politieacademie. Sinds 1994 verricht zij on-
derzoek bij en binnen de politieorganisatie. In 1999 promoveerde zij
op een onderzoek naar de relatie tussen stress en conflictbehandeling
door politieagenten. Voor dit onderzoek draaide zij intensief mee met
de noodhulp. Naast onderzoek naar de interactie tussen politie en het
publiek is zij de laatste acht jaar actief betrokken bij onderzoek naar de
recherche en opsporing. Zij participeerde onder meer in onderzoek naar
criminele infrastructuren, het Nationaal Dreigingsbeeld en onderzoek
naar de toepassing van bijzondere opsporingsmethoden als het werken
onder dekmantel, observatie en de criminele inlichtingen eenheid.
Verder is zij eindredacteur van het boek Opsporing belicht: over strate-
gieën in de opsporingspraktijk, en betrokken bij het onderwijs van de
Politieacademie middels gastcolleges, begeleiding en examinering van
studenten. Nicolien Kop is sinds 2001 werkzaam aan de Politieacademie,
daarvoor was zij als onderzoeker verbonden aan het Nederlands Instituut
voor Internationale Betrekkingen Clingendael (1999-2001) en werkte
zij als onderzoeker en docent aan de Universiteit Utrecht (1992-1999).
Ze studeerde in 1992 af in de studierichtingen klinische pedagogiek en
sociale & organisatiepsychologie bij de Universiteit Utrecht.

68 69Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties Recente publicaties van Nicolien Kop
Recente publicaties van Nicolien Kop
Duijneveldt, I. van, Haagsma, J., Klein Haneveld, R., Knapp, M., Kop,
N., Smits, I., Snel, G. & Wilders, O. (2012). Administratieve lastendruk bij
opsporing Zware en Georganiseerde Criminaliteit: Een nulmeting. Utrecht/
Apeldoorn: Andersson Elffers Felix/Politieacademie, Lectoraat Crimina-
liteitsbeheersing & Recherchekunde.
Duin, M. van, Tops, P. Wijkhuijs, V. Adang, O. & Kop, N. (2012). Lessen
in crisisbeheersing: dilemma’s uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn.
Kop, N. (2011). ‘Sociale media in de opsporing’. In P. Tops & G. Snel
(Eds). Een wereld te winnen: Sociale media en de politie, een eerste verken-
ning, 43-56. Apeldoorn: Politieacademie.
Kop, N. & Giels, B. (2011). Bundeling van kracht: over professionalisering,
presterend vermogen en (bovenregionale) samenwerking van de CIE.
Vertrouwelijk. Apeldoorn: Politieacademie.
Kop, N. & Struijs, J. (2010). Blikwisseling politiële opsporing in Nederland.
Apeldoorn: Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde.
Kop, N. & Tops, P. (Eds). (2010). Toestand en toekomst van de opsporing.
Apeldoorn/Amsterdam: Politieacademie, Lectoraat Criminaliteits-
beheersing en Recherchekunde.
Kop, N., Wal, R. van der & Snel, G. (Eds) (2012). Opsporing belicht:
Over strategieën in de opsporingspraktijk (tweede druk). Den Haag Boom
Lemma uitgevers.
Sollie, H. & Kop, N. (2012). Joint Investigation Teams. Lessons Learned.

70 71Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing: vijf strategische implicaties Colofon
Verwacht
Boes, S., Kuik, M.C. van, Kop, N. & Hengst, M. den (2012). M.-waarde:
Een onderzoek naar de bijdrage van Meld Misdaad Anoniem aan de
politionele opsporing.
Kop, N. & Wal, R. van der (2012). Recherchetoestanden. Een onderzoek
naar de manier waarop in de dagelijkse recherchepraktijk met obstakels
wordt omgegaan.
Colofon
Uitgave Politieacademie
Lectoraat Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
Datum 21 juni 2012
Oplage 500 exemplaren
Omslagfoto Hollandse Hoogte, Amsterdam
(foto is in scene gezet)
Vormgeving Clicsoft & design BV, Enschede
Drukwerk OBT, Den Haag
Productiebegeleiding
Communicatie & Marketing, Politieacademie
Voor reacties of vragen
lectoraat.criminaliteitsbeheersing@politieacademie.nl
© 2012 Politieacademie
Behoudens door de wet gestelde uitzonderingen mag niet uit deze
uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder schrif-
telijke toestemming van de Politieacademie, die daartoe door de auteurs
met uitsluiting van ieder ander onherroepelijk is gemachtigd.
Deze publicatie is uitgedeeld bij de lectorale rede op 21 juni.
De publicatie verschijnt ook in de Politieacademie onderzoeksreeks van
Boom Lemma uitgevers.

www.politieacademie.nl
12-066
De opsporing maakt een sterke verandering door. Behalve
politie en justitie hebben ook andere partijen hun verant-
woordelijkheid voor een veilige samenleving. Dit betekent een
verschuiving van opsporing naar criminaliteitsbeheersing.
Criminaliteitsbeheersing is een veelkoppig begrip dat vraagt
om een fundamenteel andere denkwijze.
Het gaat namelijk niet meer alleen over opsporen, strafrecht,
reactief werken en passieve partners. Maar (ook) over het
beheersen van criminaliteit, bestuurs- en fiscaalrecht, proactief
werken en actief betrokken burgers, bedrijven en bestuur.
Dit heeft vijf strategische implicaties voor de samenwerking
(1) binnen de politie, (2) tussen politie en OM, (3) tussen politie,
OM en partners, (4) tussen politie, OM, partners en burgers,
en (5) op het effect van het werk en de professional. In dit boek
leest u de lectorale rede waarmee Nicolien Kop op 21 juni 2012
aantrad als lector Criminaliteitsbeheersing & Recherchekunde
aan de Politieacademie.

Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing. Vijf strategische implicaties - Lectorale rede Nicolien Kop

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing. Vijf strategische implicaties - Lectorale rede Nicolien Kop

Similar to Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing. Vijf strategische implicaties - Lectorale rede Nicolien Kop (20)

More from Twittercrisis

More from Twittercrisis (20)

Van opsporing naar criminaliteitsbeheersing. Vijf strategische implicaties - Lectorale rede Nicolien Kop