JAVA & JAVA WEB TECHNOLOGIES

Ziya sg rovƏ ə
ziyaaskerov@gmail.com
Aprel 2012
Ziya sg rovƏ ə
Aprel 2012

I - Java Haqqında
3
JavaJavannının ttarixiarixiJavaJavannının ttarixiarixi
JavaJava nnəədir?dir?JavaJava nnəədir?dir?
JavaJava nnecəecə iişl yirəşl yirəJavaJava nnecəecə iişl yirəşl yirə
JavaJava iləilə nn l r edil bil rə ə ə əl r edil bil rə ə ə ə ??JavaJava iləilə nn l r edil bil rə ə ə əl r edil bil rə ə ə ə ??
Niy JəNiy Jə avaava ??Niy JəNiy Jə avaava ??
Servlet/JspServlet/JspServlet/JspServlet/Jsp
Model -1 , Model-2 vModel -1 , Model-2 v MVC arxitekturasıə MVC arxitekturasıəModel -1 , Model-2 vModel -1 , Model-2 v MVC arxitekturasıə MVC arxitekturasıə

Java N dirə ?
 Proqramların f rqli m liyyat sistemlə ə ə ərind işl y bilm si üçün inkişafə ə ə ə
etdirilmiş proqramlaşdırma dili v platformadə ır.
 Proqramlaşdırma dili olaraq, açıq kodlu, obyekt m rk zliə ə (object-
oriented), t hlük sizə ə , internet üçün lverişli bir texnə ologiyadır.
 Java texnologiyası vasit si il bir proqram f rqli mühitl rd işl dilə ə ə ə ə ə ə
bil r.(ə Windows/Linux)
4

Javanın Tarixi
 1991 Sun Microsystems şirkəti, g l c yin ITC (Information Technologyə ə ə
Channel)texnologiyasinı bəlirl m k adına bir araşdırma l yih si başlatdıə ə ə ə .
 James Gosling, Patrick Naughton, Mike Sheridan, r hb rliyind ki komandaə ə ə
13 n f rd n ibar tə ə ə ə və adı “Green Team” (Yaşıl Komanda) idi.
 Layih nin sas sah si yl nc m qs dli ş xsi v elektronik ev cihazlarıə ə ə ə ə ə ə ə ə ə
idi.
5
James A. Gosling, OC (born May 19, 1955 near
Calgary, Alberta, Canada)

*7 Star Seven
 18 aylıq bir çalışmadan sonra 1992 yayında “*7”,
“Star Seven” adlı və bir kontrol cihazı cıxardılar.
 Bu cihaz TV, video player v s. kimiə bir çox ev
cihazını kontrol edə bilirdi.
 Cihazın bu gücü, platformdan müst qilə bir dilə
sahip olmağından idi.
 James Gosling bu dilə “Oak”(meş )ə adını vermişti.
6

Java və Internet
 Bu layihə bir çox kabelli TV şirkətinə təklif edildi ancaq
zamanının biraz önündə olduğu üçün qəbul edilm diə .
 Komandanın r hb rl riə ə ə , inkişaf etdirdikl riə platformanın
Internetə çox lverişliə olduğunu düşündül rə .
 İstiqam tl riniə ə d yə işdirib, adı daha sonra rəsmi olarak
HotJava olan browser hazırladılar. (WebRunner)
7

Oak’tan Java’ya
 Oak’ın ticari bir ad olaraq istifad edil bilm m siə ə ə ə hüquqi
bir araşdırmayla ortaya çıxdı və yeni dilin adının nə olması
haqqında Sun araşdırma başlatdı.
 Son üçə Java, Silk ve DNA adları qalır. Və sonda Java galib
gəlir.
 23 May 1995’də Java rəsmi olaraq t qdim edildi.ə
8

Java Nec İşl yirə ə ?
 Java həm çevril nə (compiled) həm də yorumlanan (interpreted) bir dildir.
 Java qaynaq kodları (.java faylları) Java bytecodelarına (.class fayllara)
çevrilir.
 Bytecodelar JVM’in komandalarıdır və çalışma zamanında (run-time) JVM
tarafından yorumlanır.
 Bytecodelar VM(Java Virtual Machine) olan hər platformda işl y bil rə ə ə .
9

JVM (Java Virtual Machine)
 JVM (Java Virtual Machine), hardware v m liyyatə ə ə sistemi üstündə
işl y nə ə platformdur.
 Compile edilmiş Java kodları ilə platform arasında bir qat meydana g tirirə
ve eyni bytecodeların fərqli platformlarda d yə işmədən, eyni şəkildə
işl m yini t min edirə ə ə .
 Her platform üçün ən az bir JVM mövcuddur.
11

14
// Hello.java
public class Hello {
public static void main(String[] args){
Hello object = new Hello ();
object.sayHello();
}
public void sayHello(){
System.out.println(“Hello!”);
}
}
N ticə ə
Hello!

Java Platromdan müst qildirə (Portable)
 Java`nin en böyük üstünlüyü platformdan müst qilə olaraq işl m sidir.ə ə
 Bütün m liyyat sisteml ri Javanı d st kl m kd dir.ə ə ə ə ə ə ə ə
 WORA (Write Once, Run Anywhere) - bir d fə ə yaz hər yerdə işl t.ə
15
Niy JAVAə ?

Java & Robustness
 Robustness: çalışma zamanı (runtime) t hlük sizliyiə ə olaraq
t rif edilir.ə
 Java, dözümlü(reliable) və güclü proqramlar yazmaq
üçündür.
 Çevirm (compile)ə zamanında həm də çalışma
(runtime)zamanında tip uyumu və d yişimiə (cast)
kontrol edilir.
 İstisna v ziyy tl riə ə ə ələ almaq üçün (exception
handling)mexanizması vardır.
 Yaddaşın idar si avtoə matikdir, proqramçıya
bıraxılmamışdır.(Garbage Collector)
16

Java T hlük sizdirə ə
 Java ş b k d istifad edil bil r.ə ə ə ə ə ə ə
 Java, ş b k d olmağın meydanaə ə ə ə gətirdiyi təhlükələrə qarşı güclüdur.
 Xarici makinlardaki obyektl rinə , local makinadaki obyektl rə ə və m liyyatə ə
sisteminə müdaxil siə kontrol altındadır.
 Java’daki t hlük sizlikə ə API’lari sayəsində şifrələmədən (encryption)
r q msalə ə imzalara (digital signatures) qədər hər cür t hlük sizlikə ə kodu yazıla
bilər.
18

Java Arxitektura Olaraq Tərəfsizdir
 Java, bir birlərindən fərqli, bir çox f rqliə platformun olduğu ş b kə ə ə
üstündə işl m k üə ə çün hazırlandığı üçün, hər hansı bir platforma xüsusi
r ğb t göst rmir.ə ə ə
 Bu v ziyy tə ə Java’nın virtual bir makina üstündə işl m siə ə və heç bir
platformaya r ğb t göst rm y c kə ə ə ə ə ə bir şəkildə, standartlar üzərinə inşa
edilməsinin bir n tic sidirə ə .
19

Java Müv ff qiyy tlidirə ə ə
 Java, memarlıq olaraq tərəfsiz olmaq üçün virtual makina kimi bir ara qat
üstündə çalışmağı seçmişdir.
 Java etibarlı bir memarlıq üçün daha bir çox(runtime) kontrollara sahipdir.
 Java’nın runtime performansını artırmaq üçün çox məsafə qət edilmişdir.
 Optimized compiler
 JIT ve HotSpot texnologiyaları
20

Java Çox Kanallıdır(Multithreaded)
 Kanal (thread), bir iş (process) içində meydana g l n h fifə ə ə m liyyatə ə lardır
(lightweight process).
 Eyni m liyyatə ə içində işl y nə ə fərqli kontrol axışlarına kanal deyilir.
 Kanallar eynı m liyyatə ə içində işl dikl rind nə ə ə , bir çox işi eyni anda və daha
sür tliə yerinə yetir bilirl r.ə ə
 CPU və platformların çox sür tliə hala gəlməsi, dillərdəki çox kanallı
özəllikləri istifad etm yi biz m cbur edirə ə ə ə .
21

Java il n l r edil bil rə ə ə ə ə ?
 Veril nl r bazası ilə ə ə laq liə ə proqramlar.
 Servlet, Jsp (Web proqramları).
 Mobil telefonları, Smart kartlar üçün proqramlar.
 GUI proqramları, Applet’ler, Swing v s. Proqramlar.ə

Applet
 Applet, uzaqdaki sistemd n eə ndirilib internet brauzeri üzərində çalışdırılabiliən java
proqramlarıdır.
 Appletlər sistemə zərər ver bilə məyəcək bir şəkildə hazırlanmışdır və bugün
özəlliklə oyun saytlarında h l d istifad edilm kd tdir.ə ə ə ə ə ə
 İçərisində proqram olan bir s hif niə ə açmağa çalışdığınız anda browser avtomatik
olaraq java virtual maşını çalışdırır.

Swing və AWT (Abstract Window Toolkit)
 AWT, ilk java ilə birlikdə inkişaf etdiril nə təməl grafika interfeys
kitabxanasıdır.
 AWT m liyyat sistemininə ə grafika strukturunu istifad imkanını t minə ə
edir.
 Java 2 platformu ilə birliktə AWT yetərsiz görülmüş və çox daha geniş və
daha cox özəlliklərə sahib Swing kitabxanasi sistemə lav edilmişdirə ə .
 Swing daha vv lə ə m liyyat sistemininə ə istifad etdiyiə hardware grafika
sür tl ndirmə ə ə vasit l riniə ə istifad etm diyin görə ə ə ə yavaşlığı ilə
t nqidl rə ə ə hədəf olmuşdu.

Swing və AWT (Abstract Window Toolkit)
 Java 1.4 ilə Swing, həm ümümi olaraq virtual maşının
sür tl nm siə ə ə və qismən hardware sür tl nm siə ə ə ilə bu
pis şöhrətindən qutuldu.
 Java 5 və 6 ilə desktop proqramlari yazılımı
m şhurlaşdı.ə
 AWT h l də ə ə Swing’in bir alt qatında, təməl iki ölçülü
grafika işləmlərində istifad edilm yə ə ə devam edir.

SWT (Standart Widget Toolkit)
 SWT Swing’ə bir alternatifv olaraq IBM tərəfindan inkişaf etdirilmiş
sistemidir.
 Swing’dən ən büyük fərqi m liyyat sistemininə ə grafika kitabxanasını və
komandalarını istifad etm sidir.ə ə
 SWT’nin lverişsizliyiə isə Java’nin bir parçası olmamağıdır.
 SWT fərqli m liyyat sisteml rində ə ə ə fərqli performansda işl yirə və
özəlliklə Windowsdan basqa sistemlərdə lverişli deyildirə .
 Bilinən SWT proqramı m şhurə Java proqram yazma al ti olanə Eclipse’dir.

Servlet
 1997‘də Sun MicroSystems Servlet Texnologiyasını t qdim etdiə
 Servlet texnologiyası, obyekt m rk zliə ə kod yazımına imkan verirdi.
 Proqramçılara öz kitabxanalarını yazmağa imkan yaratdı.

Servlet
sas gördüyü işl rd n b zil riƏ ə ə ə ə :
 Request tərəfindən göndərilən veril nl riə ə oxumaq.
 Gələn HTTP Request və daşıdığı bilgilər ilə qarşılıqlı laq ni t minə ə ə
etm k.ə
 Veril nl rə ə toplayıb, requestin tipine görə (Web, WAP, PDA, etc.)
responce hazırlamaq.
 Requestə göndərilən HTTP responsu və daşıdığı m lumatlarə ilə qarşılıqlı
laq ni t min etm k.ə ə ə ə
 Dinamik olaraq yaradılan cavabı, requestere geri göndermektir.

Servlet
 Servlet, dinamik m zmun yaradanə bir Java Web komponentidir.
 Bir Servlet, hər yönü ilə, hər şeydən öncə, bir Java obyektidir.
 Java Servlet sinifi, Java compiler tərəfindən, Java bayt koduna çevirilir və
bir Servlet Konteyneri (Servlet Motoru) tərəfindən çalışdırılır.
 Servlet Konteyneri Servletlərin Web, request/responce (ist k-cavab)ə
modelini istifadə edir.
 Bu model HTTP (Hypertext Transfer Protocol) pratakolu üstündə
qurulmuşdur.

Servlet
 Ümumi olaraq, Servletlər, Internet üzərində, HTTP pratakolu ilə istifadə
üçün yaranmışdır.
 Amma, Servletlər pratakoldan müst qildirə . M s l nə ə ə , FTP ya da SMTP
istifad ed nə ə Servletler yazıla bilər.
 Servletler, Java'nın, CGI (Common Gateway Interface) proqramlamasına
alternativ olaraq yaradıldı.

Servlet Container
 İlk başda Servlet Motoru (Servlet Engine) adı ilə bilin nə və J2EE'nin
ortaya çıxması ilə Servlet Container adlandırılan proqramlar, Servletleri
və yaşam zamanlarını idar edirl rə ə
 Servlet Container , HTTP protokolunun request v responceə modelini
dəstəkləm lidirə .
 HTTPS (HTTP over SSL - SSL üzərindən HTTP) kimi digər lavə ə protokolları
da dəstəkləyir.

Servlet/Jsp
 Problem: Println() funksiyası ilə HTML (!) .
 Cavap: Java Server Page texnologiyası.
 HTML və Java kodları iç-içə yazıla bilir.
 Web proqramları JSP-mərkəzli olmağa başladı.

JSP (JAVA SERVER PAGES)
 JSP spesifikasiyası Java Servlet API üzərinə qurulmuş dur, lakin Servlet və
JSP texnologiyaları arasında bəlli fərqlər vardır.
 Proqramlama peş karlığıə t l b ed nə ə ə Servletlerin ksinə ə JSP daha geniş
bir programçı kütləsinə xitab edir.
 JSP nin sas üstünlüyüə m zmununə prezentasiya tərəfindən ayrılmasıdır.

JSP’nin Üstünlükl riə
 Statik və Dinamik m zmununə birbirindən ayrılması:
 UI (User İnterface) üzərində edil nə çox kicik d yə işikliklər belə
servletin yenidən compile edilm sin ehtiyac yaradırə ə .
 Dinamik ve statik m zmununə ayrı olmaları proqramların sabit və
əsnək olmalarına yol açmaqdadır.
 JSP s hif l rində ə ə ə bəzı özəl script və etiketlər (taglar) istifadə
edil bilm ktıdirə ə .
 JSP s hiə f sı avə tomatik olaraq compile edilir və JSP motoru
tərəfindən yene avtomatik olaraq web server içərisinə qoyulur.

JSP’nin Üstünlükl ri 2ə
 Bir d fə ə yaz , hər yerdə çalışdır
 JSP s hif l riə ə ə platformlar və web serverl rə arasında rahatlıqla
daşınabilməkdə və hər hansi bir deyişikliye ehtiyac
duymamaqdadır.
 Servlet API tamamən s thil şdirilmişdir.ə ə
 JSP servletin abstraklaşdırılmış halıdır.
 Servletlər ilə edil nə hər şey JSP ilə edil .ə

Model-1/Model-2/MVC
 JSP və Servlet Web proqramlarında bərabər istifad edilm y başladıə ə ə
 Servlet, web iş axışıda JSP isə HTML və kirli işlər üçün istifad edilm yə ə ə
başladı.
 JSP və Servlet'i bərabər istifad etm kə ə Model 2 olaraq adlandırılmağa
başladı.
 Sadece JSP istifad etm kə ə Model 1 olaraq bilinir.

MVC(Model View Controller)
 Model View Controller (Design Pattern)
 User Interface v Business Logic birə birind n ayrılırə .
 Java web'də n cox istifad edil nə ə ə Design Pattern ‘dir.
 Sad cə ə Javaya özəl deyildir.Ümumi bir konseptdir.
 C#, Ruby on rails, Python v sə . dillərdə də istifad edilirə .

MODEL NEDİR?
 İş məntiqi (Business Logic) hiss sidirə .
 Bir neç qatdan ibar t ola bil r.ə ə ə
 Ümumiyy tl veril nl r bazasındakı m liyyatlar bu hiss d olurə ə ə ə ə ə ə ə
 Controller'dan gələn veril nl riə ə işl yirə .
 Model qatında hər hansı bir output edilm zə .

VIEW NEDİR?
 Proqramın istifadıçiyə göstərilən interfeysin olduğu qatdır.
 Html, Css, Javascript vb. bu qatda olur
 Bu qatda minimum java kodunun yazılmağı hədəfdir.

CONTROLLER NƏDİR?
 Proqramların qərar mexanizmasıdır.
 Model ilə View arasında körpü işi görür.
 View qatından gələn request’l riə model‘ə göndərir və Model qatından
aldığı m lumatlarıə view‘a gönd rirə .

MVC İSTİFAD ETM YİN ÜSTÜNÜKL RİƏ Ə Ə ?
 İstifadiçiyə t qdim edil c kə ə ə kodlar ilə (Html, Css v sə .) , sistemin işl m yiniə ə
t min ed nə ə kodları birbirinden ayıraraq təmiz və sistemli kod yazmağı
asanlaşdırır.
 Kodların daha asan optimizasiya edilm sin imkan verirə ə
 Komanda içind kodların oxuna bilirliy n imkan yaradir.ə ə ə
 User Interface t r find kiə ə ə d yə işikliklər iş məntiqi hiss sin toxunulmadanə ə
edil bilirə .
 Front-End Developer, Back-End Developer birbirinden müst qilə olaraq işl yə ə
bil iə .
 X talarıə yaxalama və kodu test etməyi asanlaşdırır.

II - Web Framework
Texnologiyaları
45
GWTGWTGWTGWT
Niy FrameəNiy Frameə wworkork ??Niy FrameəNiy Frameə wworkork ??
Framework nFramework n dirədirə ??Framework nFramework n dirədirə ??
StrutsStrutsStrutsStruts
JSFJSFJSFJSF
Spring MVCSpring MVCSpring MVCSpring MVC

NİYƏ FRAMEWORK?
 Vaxt itkisi v enerji itkisi azalır.ə
 Standart çalışma sistemini t min edir.ə
 Komanda içind işl m k asanlaşır.ə ə ə
 Standart kodlama sistemini t min edilir.ə
 Framework il yazılan proqramlar daha etibarlı olurə .
 Ş kil - 1ə

GOOGLE WEB TOOLKIT
Niy Gə WT ?
 GWT version 1.0 May 16, 2006.
 Browser’l rd ki f rqlilikl rin meydana g tirdiyi zaman itkisi.ə ə ə ə ə
 JavaScript kodların yazımı, baxımı və t hlük sizliyinin t mini ç tindir.ə ə ə ə
 Client & Server proqramlarkən proqramlama dili ayrılığı problemi.
 Java kodu yazılır, JavaScript yazılmır.
 Z ngin komponentə kitabxanaları.
 AJAX.

 Java dili ile yazılmış ajax proqramlarını browserdən müst qilə və optimal
JavaScript koduna çevirir.
 GWT Compiler JavaScript kodları sür tli işl y c kə ə ə ə optimum kodlara
çevirir
 Ölü kodları(siniflər, metodlar) Compile vaxti silir və kodun boyunu
kiçildir.
 Java kodunuzu yazdıqdan sonra hər dəf Compile etm k lazım olmur.ə ə
 Opera IE, Firefox, Mozilla, Safari də işl yirmi dem d n proqramı deployə ə ə
edil bil r.ə ə
GOOGLE WEB TOOLKIT

 Apache Struts, Java dünyasına standart bir MVC t min etm k üçünə ə Craig
R. McClanahan tərəfindan May 2000'də başladı.
 Struts, hər hansı ölçüd ki proqramlarə üçün uyğundur.
 Özün xas kitabxanaları varə .
 Struts.xml

SPRING MVC
1. Client Servere http request göndərir.
2. Gelen request Front Controller (DispatcherServlet)
tərəfindən qarşılanır ve uyğun Handler Mapping'ləri
tapmağa çalışır.
3. Handler Mapping'lərin vasit si ilə ə DispatcherServlet ist yə i
uyğun controller'e göndərir.
4. Controller ist yə i işl yirə və
FrontController‘ə ModelandView obyekti döndərir.
5. FrontController bu göndərilən obyekti View Resolver ilə
görüntü hazırlayır.
6. Daha sonra hazırlanan s hiə fə istifad çiy gönd rilirə ə ə .

Dinlədiyiniz üçün təşəkkür
edirəm !
63
Ziya sg rovƏ ə
Aprel 2012
Ziya sg rovƏ ə
Aprel 2012

JAVA & JAVA WEB TECHNOLOGIES

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (15)

JAVA & JAVA WEB TECHNOLOGIES