1. iS TA D S W I N K E L
Een informatie van de
DE STADSWINKEL
vzw
Het kelderraam
INFO PATRIMONIUM
Het kelderraam of venster van de kelderkeuken, getuige van
vervlogen tijden toen kelders nog keukens waren, is een zeer
typisch gevelelement van het herenhuis van het einde van de 19e
en het begin van de 20e eeuw.
Een traliewerk in siersmeedwerk beschermt het venster en
versterkt nog het effect van de gevelvoeting in steen.
Het venster en het traliewerk van de kelderkeuken, volwaardige
architecturale elementen, worden al te vaak opgeofferd aan
louter praktische overwegingen.
Met de steun van de Dienst
Monumenten en Landschappen
van het Brussels Hoofdstedelijk
Gewest
2. Een beetje
geschiedenis…
De kelderkeuken heeft te maken met
een verticale organisatie van de bur-
gerwoning in de 19e eeuw, waar het
gelijkvloers traditioneel werd voor- Op het einde van de 19e eeuw wordt het
behouden aan de ontvangstkamers souterrain, door het steeds hoger
terwijl de dienkamers – keuken, optrekken van de gelijkvloerse ver-
washok – zich bevonden in het diepingen, dat men vanaf dan verkrijgt
gedeeltelijk onder de grond gelegen door middel van een trapdeel met een
souterrain. tiental treden vanaf de inkomhal, terug
hoger. Dikwijls bevindt het venster van
Deze inrichting bracht een verwijde- de kelderkeuken zich niet meer onder
ring van de kelderkeuken en van de het trottoirniveau. Het traliewerk is dan
eetkamer op de gelijkvloerse verdie- voorzien van een slot en vertoont één of
ping met zich mee. In sommige geval- twee draaivleugels.
len vergemakkelijkte een keukenlift-
systeem de dienst. In de periode tussen de twee oorlogen
kent het huispersoneel een crisis en
De vensters die licht geven aan de wordt de woning gerationaliseerd. De
kelderkeukens lopen gewoonlijk keukens verhuizen daarom naar een
voort onder het trottoirniveau in een verdieping hoger en de souterrains
ruimte in de gevelmuur. Op die worden opnieuw gewone opberg-
manier kan het licht schuin binnen- kelders.
vallen en vervolgens weerkaatst
worden op wit geschilderde muren
De twee systemen van
of faïencetegels.
keldervensters: doorsnedetekeningen
➔
➔
Het vensterrraam
begint op
het trottoirniveau
Het vensterraam
komt onder
het trottoirniveau
3. Vensters afgeslo-
ten door glazen
stenen
Traliewerk in
smeedijzer
Het traliewerk bestaat
meestal uit staven met
een cirkelvormige of vier-
kante doorsnede, ineenge-
draaid en versierd met
Een gevelelement ingezette ornamentele
bedreigd door het verlies motieven. In tegenstelling
van zijn functie… tot de balkons die dikwijls
uit gietijzeren panelen
De oude kelderkeukens zijn meestal niet bewoon- bestaan, wordt het tralie-
baar door een gebrek aan voldoende natuurlijke werk van de kelderkeuken
verlichting. De gevel wordt dan bedreigd met onge- altijd in ijzer vervaardigd,
paste veranderingen… in overeenstemming met
Het hoge venster van de kelderkeuken en het daar- zijn beveiligende rol tegen
bijhorende traliewerk worden soms weggelaten inbraken. De opleving van
om plaats te maken voor een garage waarvan de de ambachtelijke sier-
deur vaak de onderkant van de gevel ontsiert. smeedkunst aan het einde
van de 19e eeuw verklaart
Voor de vensters die onder het trottoirniveau door-
de grote verscheidenheid
lopen, en om de opeenhoping van oud papier en
van motieven die het tra-
vuil te vermijden die het kelderraam omvormen tot
liewerk van de kelderkeu-
een “vergeetput”, laten sommige
ken versieren.
eigenaars de venstertralie en het raam weg en
sluiten de opening door middel van glazen
stenen die de gevel ontsieren. Deze “oplossing” is
ook technisch nefast, want de verlichting van het
souterrain gaat goeddeels verloren en verhindert
een goede verluchting.
We herinneren eraan dat voor elke tussenkomst
die het uitzicht van de gevel wijzigt een aanvraag
van stedenbouwkundige vergunning moet inge- Ernest Blérot, Vilain XIV, nr. 1,
diend worden. eigen huis van de architect,
vernield.
4. Weg met de “vergeetput”
zonder het geveluitzicht te
wijzigen
Verschillende ingenieuze systemen, die gemak-
kelijk te installeren zijn en weinig kosten, zorgen
ervoor dat het binnendringen van vuil sterk ver-
minderd wordt door het traliewerk in
siersmeedwerk te behouden.
Het eenvoudigste, dat reeds
in de 19e eeuw werd toepast,
is achter het traliewerk een
fijnmazig en donkerkleurig
rasterwerk aan te brengen dat
naar onder afloopt om aldus de
opening tussen trottoir en sta-
ven te dichten.
Ook kan dik glas
schuin worden aange-
bracht door op de trot-
toirrand te steunen.
Door het bestaande
vensterraam te vervan-
gen door een kleiner
raam dat steunt op
een dorpel op trottoir-
niveau, kan definitief
een einde gemaakt
worden aan de “ver-
geetput”, met behoud van het smeedijze-
ren traliewerk, een goede verluchting en
een correcte verlichting van de kelders.
Deze oplossing kan worden toegepast als
het traliewerk niet lager komt dan het
trottoirniveau.
5. Onderhoud,
reconstructie?
Het onderhoud van smeedijze-
ren traliewerk stelt geen bij-
zondere problemen: afbeitsen
Foto Mireille Fontaine
en opnieuw verven zijn een
doeltreffende bescherming
tegen roest. Zoals de andere
elementen in siersmeedwerk
van de gevel, wordt de venster-
tralie van de kelder van de 19e Nuttige lectuur: Collection l'Art dans la Rue
eeuw in het zwart geschilderd. • Bois et métal dans les façades à Bruxelles,
Een andere kleurenkeuze vindt Fondation Roi Baudouin et Région de Bruxelles-
Capitale, 1997.
men bij sommige Jugendstil- • Carnet d'entretien, Le métal, Fondation Roi
huizen. De enige manier om de Baudouin et Région de Bruxelles-Capitale, 1997.
oorspronkelijke kleur terug te
vinden is een onderzoek van
de oude verflagen.
Als het traliewerk van uw kel- Op wie kunt u beroep
derraam ongelukkiglijk werd doen voor uw werken?
weggenomen in het verleden,
pen
is nog niet alles verloren: een Het Register van de beroe
u helpen
siersmid die vertrouwd is met van het patrimonium kan
traditionele technieken kan
bij uw research naar am bachten.
inspiratie opdoen bij oude
Contacteer ons of
modellen en een reconstructie
voorstellen die uw gevel op- consulteer onze website
pen.be
nieuw de charmes geeft die www.patrimonium-beroe
bepalend zijn voor de persoon-
lijkheid van uw woning.
