1. .
it ed
hib
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu Łukasz Jadczak(A,B,C,D,E,F), Robert Śliwowski(A,B),
badawczego
B – Zbieranie danych
Andrzej Wieczorek(A,B,C,D), Jacek Wieczorek(E,F)
pro
C – Analiza statystyczna Zakład Zespołowych Gier Sportowych, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu
D – Interpretacja danych Department of Team Sports Games, University School of Physical Education in Poznań
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa STOPIEŃ NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI A POZIOM
on
G – Pozyskanie funduszy
Author’s Contribution
SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ I ZDOLNOŚCI
KOORDYNACYJNYCH ZAWODNIKÓW
uti
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis UPRAWIAJĄCYCH PIŁKĘ SIATKOWĄ
trib
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
ROZGRYWANĄ W POZYCJI SIEDZĄCEJ
G – Funds Collection THE DEGREE OF DISABILITY AND THE LEVEL OF PHYSICAL
dis
FITNESS AND CO-ORDINATION ABILITIES OF SITTING
VOLLEYBALL PLAYERS
ly -
Słowa kluczowe: sport niepełnosprawnych, siatkówka na siedząco, koordynacja
Key words: sport of the disabled, sitting volleyball, co-ordination
on
Streszczenie
Wstęp. Celem pracy było określenie związku pomiędzy stopniem niepełnosprawności a pozio-
mem sprawności fizycznej i zdolności koordynacyjnych zawodników grających w piłkę siatkową na
se
siedząco w polskiej lidze.
Materiał i metody. Badaniom poddano 49 zawodników, którzy mieścili się w dwóch klasach nie-
pełnosprawności (średnia i duża). Ponadto zbadano 11 zawodników zdrowych, uprawnionych do gry
lu
w piłkę siatkową na siedząco. Badania przeprowadzono w dwóch terminach: przed rozpoczęciem se-
zonu oraz przed turniejem finałowym. Do oceny zdolności koordynacyjnych wykorzystano kompute-
rowe testy opracowane przez Klocka, Spiesznego i Szczepanika. Sprawność fizyczną oceniono przy
na
wykorzystaniu następujących prób: zwis na drążku, skłony tułowia w czasie 30 s, dynamometr ręcz-
ny, unoszenie tułowia, rzut piłką lekarską, próba wytrzymałościowo-szybkościowa.
Wyniki. Różnice statystycznie istotne stwierdzono pomiędzy poszczególnymi grupami zawodni-
rso
ków w większości prób sprawności fizycznej oraz w jednej z prób ujmującej zdolności koordynacyjne
zarówno w pierwszym, jak i w drugim terminie badań. W drugim terminie badań wykazano wyższy
poziom sprawności fizycznej w stopniu statystycznie istotnym. Poziom zdolności koordynacyjnych nie
uległ znaczącej zmianie.
pe
Wnioski. Wyższe wartości prób sprawności fizycznej i zdolności koordynacyjnych osób ze śred-
nim stopniem niepełnosprawności w stosunku do osób z dużym stopniem niepełnosprawności, a tak-
że w stosunku do osób zdrowych wydają się wskazywać na to, że właśnie zawodnicy ze średnim
stopniem niepełnosprawności są najbardziej predysponowani do gry w piłkę siatkową na siedząco.
for
Summary
Background. The aim of the study was to establish the relation between the degree of disability
and the level of physical fitness and co-ordination abilities of Polish league sitting volleyball players.
y is
Material and methods. The study covered 49 players in two classes of disability (medium and
high). Moreover, 11 healthy players qualified to play sitting volleyball were tested. The tests were car-
ried out on two dates – before the start of the season and before the final tournament. For the asses-
sment of the co-ordination abilities computer tests developed by Klocek, Spieszny and Szczepanik
op
were used. Physical fitness was assessed using the following tests: flexed arm hang test, sit-ups in 30
s, hand grip strength test, trunk lift, medicine ball throw, endurance and speed test.
Results. Statistically significant differences were found between individual groups of players in
the majority of physical fitness tests and in one test of co-ordination abilities both on the first and se-
is c
cond date of tests. On the second date of tests a statistically significant higher level of physical fit-
Word count: 5100 ness was noted. The level of co-ordination abilities did not change significantly.
Conclusions. Higher values were obtained in physical fitness and co-ordination abilities tests in
Tables: 3 the subjects with a medium degree of disability, compared to the significantly disabled players and
Th
Figures: 4 able-bodied subjects seem to indicate that players with a medium degree of disability are best predi-
References: 28 sposed to play sitting volleyball.
Materiał został opublikowany dzieki uprzyjemościm magazynu „Medycyna Sportowa
www.medycynasportowa.edu.pl

2. Jadczak Ł. i wsp., Stopień niepełnosprawności a sprawność fizyczna i zdolności koordynacyjne siatkarzy niepełnosprawnych
Wstęp Background
d.
Piłka siatkowa na siedząco powstała w Holandii Sitting volleyball was first introduced in 1956 in
w 1956 r. z połączenia piłki siatkowej oraz „sitzballa”. Holland. The game is a combination of volleyball and
ite
Początkowo w grze mogły uczestniczyć tylko osoby the so called ”sitzball”. Initially, only the locomotor-
z uszkodzeniami narządu ruchu, przede wszystkim disabled individuals, especially those with lower limb
kończyn dolnych. W toku wielu zmian w przepisach do- impairment, were allowed to participate in the game.
hib
puszczono do udziału w grze zawodników z mniejszym After numerous changes in the regulations, individuals
stopniem niepełnosprawności, a nawet osoby zdrowe. with a lesser degree of disability and even healthy
W 1980 r. siatkówka na siedząco została zaakcepto- ones were also allowed to play the game. In 1980,
wana jako sport paraolimpijski, a od 1993 r. rozgrywa- sitting volleyball was accepted as a paraolympic sport.
pro
ne są cyklicznie imprezy sportowe rangi mistrzowskiej Since 1993, cyclic master class sports events in sitting
(Mistrzostwa Świata, Mistrzostwa Europy) [1]. volleyball have been organized (World Championships,
Zasady gry powstały w wyniku modyfikacji przepi- European Championships) [1].
sów siatkówki osób zdrowych. W piłkę siatkową na The rules of this game are the result of modification
on
siedząco gra się na boisku o wymiarach 10 x 6 m, li- of volleyball rules for able-bodied individuals. Sitting
nia ataku narysowana jest 2 m od linii środkowej, volleyball is played on a smaller 10 x 6 meter court. The
siatka ma długość 6,50 m oraz 80 cm szerokości i za- attack line is drawn at a 2 m distance from the central
uti
wieszona jest na wysokości 1,15 m dla mężczyzn line, the net is 6.60 and 0.8 meter wide and it is set to
oraz 1,05 m dla kobiet. Pozycję zawodnika na boisku a height of 1.15 meters for men and 1.05 meters for
wyznaczają pośladki, które podczas odbicia piłki mu- women. The player’s position is determined by his or
trib
szą pozostawać w kontakcie z podłożem. Przy poru- her buttocks which have to be in contact with the floor.
szaniu się po boisku używa się rąk. Możliwe jest blo- The players use their arms while moving on the court. It
kowanie serwisu rywala. W zawodach międzynaro- is possible to block the rival’s serves. At least a minimal
dis
dowych każdy zawodnik musi posiadać minimalny degree of disability is required from the players to
stopień niepełnosprawności [1]. participate in International Championships [1].
Piłka siatkowa na siedząco jest dyscypliną, w któ- Sitting volleyball is the discipline requiring from the
rej zawodnicy powinni odznaczać się wysoką spraw- competitors a high level of overall physical fitness. To
ly -
nością fizyczną wszechstronną. Aby poprawnie wy- perform correctly any element of the game, a player
konać elementy gry, np. zbicie piłki, zawodnik musi has to know when and what movement he or she has
wiedzieć, w jakim momencie i jakie ruchy ma wyko- to make in a relatively short period of time. Volleyball
nać w możliwie krótkim przedziale czasowym. Piłka for the disabled, played in a seated position, is a specific
on
siatkowa dla niepełnosprawnych rozgrywana w pozy- discipline with the competitors divided into start groups
cji siedzącej jest specyficzną dyscypliną, zawodnicy corresponding to their disability level.
są bowiem podzieleni na grupy startowe odpowiada- Sitting volleyball, being one of the few team games,
se
jące ich inwalidztwu. allows to join disabled and able-bodied players to play
Piłka siatkowa na siedząco, jako jedna z nielicz- at a technically high level. It is a very quick and an
nych gier zespołowych, pozwala łączyć zawodników exceptionally spectacular game, which allows disabled
lu
niepełnosprawnych i zdrowych na równym, wysokim players to present their performance potential as well
technicznie poziomie sportowym. Jest grą bardzo as their technical and tactic skills, necessary to attain
szybką, niezwykle widowiskową, która sprawia, że the highest possible level of sports competition. Sitting
na
osoby niepełnosprawne mogą w pełni pokazać swo- volleyball has become a highly qualified sport. Com-
je możliwości sprawnościowe, a także umiejętności plex technical skills as well as high tactic requirements
techniczno-taktyczne, które są niezbędne do prowa- allow the players to form their movement habits, de-
rso
dzenia walki sportowej na najwyższym poziomie. Siat- velop orientation and a perfect reaction speed.
kówka na siedząco stała się sportem wysoko kwalifiko- There is a wealth of publications on standing
wanym. Złożone umiejętności technicznie oraz wysokie volleyball, both in Poland [2,3,4] and worldwide [5,6,7]
pe
wymagania taktyczne gry utrwalają nawyki ruchowe, while the papers o sitting volleyball are sparse.
wyrabiają orientację i doskonalą szybkość reakcji. Due to the growing interest in this discipline and
Na temat piłki siatkowej osób zdrowych liczba pu- the noticeable progress in Polish representatives and
blikacji zarówno w Polsce [2,3,4], jak i na świecie club teams results worldwide, there is a substantial
for
[5,6,7] jest bardzo duża, w przeciwieństwie do siat- demand for a reliable, accurate and appropriate analysis
kówki rozgrywanej w pozycji siedzącej. of athletic performance level in sitting volleyball pla-
W związku z ciągle rosnącym zainteresowaniem yers including evaluation of overall and specific fit-
oraz widoczną na arenie międzynarodowej progresją ness level or game efficiency, both in individual
y is
wyników reprezentacji Polski oraz drużyn klubowych, players and the entire team. Such studies have not
istnieje duże zapotrzebowanie ze strony środowiska been conducted so far in Poland. In other countries,
sportowego siatkarzy na siedząco, na rzetelną, do- this issue was studied by, among others, Karpenko
kładną i trafną analizę poziomu sportowego, w tym [8], Vute [9], Vute & Krpac [10] and Davis [11]. The
op
także ocenę sprawności ogólnej i specjalnej, czy też authors evaluated athletic performance of the best
skuteczności gry, zarówno poszczególnych zawodni- players [10], analysed the way of scoring [9] or health
ków, jak i całego zespołu. Jak dotąd brakuje takich condition and the degree of disability in sitting volley-
is c
badań w Polsce. Za granicą tę tematykę podejmowali ball players [8]. However, none of these papers in-
m.in. Karpenko [8], Vute [9], Vute i Krpac [10], Davis cluded complex analysis of training process, sports
[11]. Tematyka poruszana przez autorów dotyczy competition or physical preparation of the partici-
Th
sportowych wartości wśród najlepszych graczy [10], pants. There are few authors, like Short & Winnick
analizy sposobu zdobywania punktów [9], czy też [12] or Rikli & Jones [13] who made an attempt to
www.akademiasiatkówki.com.pl
378 Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

3. stanu zdrowia i stopnia niepełnosprawności zawodni- develop test battery for evaluation of overall physical
ków grających w siatkówkę na siedząco [8]. Jednak- fitness.
d.
że żadne z tych opracowań nie ma charakteru kom- No tests evaluating specific physical fitness in
pleksowej analizy procesu treningowego, walki spor- sitting volleyball players have been found in the lite-
ite
towej, czy też przygotowania fizycznego sportowców. rature pertaining to this issue. Modified tests, design-
Próbę stworzenia baterii testów do oceny sprawności ed for disabled standing volleyball players by Downs
fizycznej ogólnej podejmowali nieliczni autorzy, m.in. & Wood [14], Bolach [15], Bartlett and others [16]
hib
Short i Winnick [12], Rikli i Jones [13]. may be used for this purpose. It is thus not surprising
W piśmiennictwie fachowym nie znaleziono te- that no study has been performed so far to determine
stów oceniających sprawność fizyczną specjalną the relationship between a specific disability, physical
siatkarzy na siedząco. Z pewnymi modyfikacjami, fitness and motor coordination. Hence the goal of this
pro
wynikającymi ze specyficznego charakteru porusza- paper was to answer the following questions:
nia się po boisku, możemy wykorzystać testy prze- 1. What is the level of physical fitness and coordi-
znaczone dla siatkarzy niepełnosprawnych na stoją- nation abilities of Polish sitting volleyball league
co, zaproponowane przez Downsa i Wooda [14], Bo- players before the start of the season and prior to
on
lacha [15], Bartletta i in. [16]. Tym bardziej nie spo- the final tournament?
tkano się z badaniami mającymi na celu określenie 2. Does the level of disability affect physical fitness
relacji zachodzących pomiędzy rodzajem niepełno- and coordination abilities in sitting volleyball
uti
sprawności a sprawnością fizyczną i koordynacją ru- players?
chową. Stąd też celem niniejszej pracy była odpo-
wiedź na następujące pytania badawcze:
trib
1. Jaki poziom sprawności fizycznej i zdolności koor-
dynacyjnych reprezentują zawodnicy w polskiej
lidze siatkówki na siedząco przed rozpoczęciem
dis
sezonu oraz przed turniejem finałowym?
2. Czy poziom niepełnosprawności ma wpływ na
sprawność fizyczną i zdolności koordynacyjne
w siatkówce na siedząco? ly -
Materiał i metody Material and methods
W badaniach uczestniczyło 49 zawodników nie- The sample comprised 49 physically disabled
on
pełnosprawnych ruchowo oraz 11 zdrowych, upraw- competitors and 11 healthy players authorised to play
nionych do gry w piłkę siatkową na siedząco, zrze- sitting basketball, associated in seven sports clubs
szonych w siedmiu klubach sportowych: „Start” Po- ”Start” Poznań, IKS ”Atak” Elbląg, ”Start” Wrocław,
se
znań, IKS „Atak” Elbląg, „Start” Wrocław, „Start” Jele- ”Start” Jelenia Góra, ”Start” Szczecin, ”Start” Kielce
nia Góra, „Start” Szczecin, „Start” Kielce oraz „Start” and ”Start” Katowice (Tab. 1). The players distribution
Katowice (Tab. 1). Udział zawodników ze względu in the study cohorts as for their degree of disability is
lu
na stopień niepełnosprawności w badanych zespo- presented in Table 2.
łach przedstawiono w Tab. 2. Measurements were taken of:
Materiał badań stanowią pomiary: • anthropometric features,
na
• cech antropometrycznych, • overall fitness level.
• sprawności ogólnej. The assessment of overall fitness level and co-
ordinative abilities and the measurements of anthro-
rso
Tab. 1. Charakterystyka badanych zespołów polskiej ligi siatkówki na siedząco
pe
Tab. 1. Characteristics of the studied teams of the Polish sitting volleyball league
for
y is
op
is c
Th
*Ze względu na rodzaj niepełnosprawności w badaniach uczestniczyła jedna osoba mniej
*Due to the type of disability there one participant was disqualified
www.akademiasiatkówki.com.pl Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com 379

4. -
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
Tab. 2. Liczba badanych w zależności od stopnia niepełnosprawności w zespołach polskiej ligi siatkówki na siedząco
Tab. 2. The number of subjects by degree of disability in the teams of the Polish sitting volleyball league
d.
ite
hib
pro
on
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
uti
trib
Badania sprawności ogólnej i zdolności koordy- pometric features (body height and body mass) were
nacyjnych oraz pomiar cech antropometrycznych carried out in the home training centres of the studied
(wysokość i masa ciała) prowadzone były w macie- groups (Poznań, Elbląg, Wrocław, Kielce, Jelenia
dis
rzystych ośrodkach szkoleniowych badanych zespo- Góra, Szczecin, Katowice).
łów (Poznań, Elbląg, Wrocław, Kielce, Jelenia Góra, The assessment of physical fitness and coordina-
Szczecin, Katowice). tive abilities was performed twice:
Badania sprawności fizycznej oraz zdolności ko- – I – January 2006, before the first Polish Cham-
ly -
ordynacyjnych przeprowadzono dwukrotnie: pionship tournament,
– I – styczeń 2006 r., okres przed pierwszym turnie- – II – October 2006, before the final Polish Cham-
jem o MP, pionship tournament.
on
– II – październik 2006 r., okres przed turniejem fi- For the measurement of general fitness level the
nałowym o MP. following tests were used:
Do pomiaru sprawności ogólnej wykorzystano na- – hand strength measured using hand grip test [17],
-
stępujące próby: – muscular endurance measured using flexed arm
se
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
– siła dłoni mierzona dynamometrem ręcznym [17], hang test [17],
– wytrzymałość mięśniowa mierzona zwisem – upper limb dynamic strength [18],
na ugiętych ramionach [17], – abdominal muscle strength and flexibility [19],
lu
– siła dynamiczna kończyn górnych [18], – dorsal muscle flexibility [12],
– gibkość i siła mięśni brzucha [19], – speed and endurance [20].
na
– gibkość mięśni grzbietu [12], Due to sitting volleyball specifics, the speed and
– próba wytrzymałościowo-szybkościowa [20]. endurance test was modified by adjustment of the
Uwzględniając specyfikę piłki siatkowej na siedzą- court dimensions to this game. As most of the subjects
rso
co, wprowadzono modyfikację próby wytrzymałościo- were unable to sit on medical balls and the game
wo-szybkościowej, polegającą na dostosowaniu wiel- requires the player to touch the floor with at least one
kości boiska, na jakim wykonywany był test, do tego, buttock, the balls were replaced by the circle glued to
w jakim rozgrywają mecze zawodnicy w siatkówce the floor, whose dimensions corresponded to the
pe
na siedząco. W związku z tym, że większość bada- medicine ball diameter. The distance between medi-
nych nie mogła wykonywać siadu na piłkach lekar- cine balls were reduced to 166 cm, proportionally to
skich, a specyfika poruszania się po boisku wymaga the dimensions corresponding to half of the sitting
for
od zawodników zachowania podczas odbicia piłki kon- volleyball court (5 x 6 m).
taktu co najmniej jednym pośladkiem z podłożem, piłki For the evaluation of coordinative abilities compu-
-
zastąpiono okręgiem naklejonym na podłożu i odpo- terized tests were used [21] including the following
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
wiadającym rozmiarom średnicy piłki lekarskiej. Odle- trials:
y is
głość między piłkami lekarskimi zmniejszono do 166 – measurement of the time of simple reaction to
cm, proporcjonalnie do rozmiarów odpowiadającym a visual stimulus – simple reaction,
połowie boiska do siatkówki na siedząco (5 x 6 m). – measurement of the time of complex reaction to
Do oceny zdolności koordynacyjnych zastosowano visual stimuli – complex reaction,
op
komputerowe testy zdolności koordynacyjnych [21], – measurement of oculomotor coordination effect
które obejmowały następujące próby: – Piórkowski’s test,
– pomiar czasu reakcji prostej na bodziec wzrokowy – orientation test – cross test,
is c
– reakcja prosta, – measurement of attention divisibility effect (adap-
– pomiar czasu reakcji złożonej na bodźce wzrokowe tive ability component) – attention divisibility,
– reakcja złożona, – measurement of perception effect (orientation
– pomiar efektu koordynacji wzroko wo-ruchowej ability component) – orientation-perception.
Th
– test Piórkowskiego,
-
www.akademiasiatkówki.com.pl
380 Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

5. -
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
– pomiar zdolności orientacji – test krzyżowy,
– pomiar efektu podzielności uwagi (składowa zdol-
d.
ności dostosowania) – podzielność uwagi,
– pomiar efektu postrzegania (składowa zdolności
ite
orientacji) – orientacja-postrzeganie.
Wyniki Results
hib
Badania sprawności fizycznej wykazały istotne sta- Physical fitness assessment revealed statistically
tystycznie różnice pomiędzy terminami badań w grupie significant differences between the results, depending
osób ze średnim stopniem niepełnosprawności w na- on the evaluation date in the group of subjects with
pro
stępujących próbach: siła mięśniowa kończyn górnych, a medium degree of disability for the following tests: up-
siła dynamiczna kończyn górnych oraz wytrzymałość- per limb muscular strength, upper limb dynamic strength
-szybkość. Zaobserwowano różnice na korzyść II ter- and endurance – speed. A difference was observed in
minu badań, przed turniejem finałowym decydującym favour of the second date of evaluation, before the final
on
o Mistrzostwie Polski w siatkówce na siedząco Polish Championship tournament in sitting volleyball
(Ryc. 1). (Fig. 1).
-
Różnice sprawności fizycznej w grupie zawodni- Differences in physical fitness level in the group of
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
uti
ków zdrowych przedstawiono na Ryc. 2. Także w tym able-bodied subjects are presented in Fig. 2. Also in
przypadku zaobserwowano istotne statystycznie roz- this case statistically significant differences in the
bieżności w obu terminach badań. Dotyczy to siły mię- results were observed, depending on the evaluation
trib
śniowej kończyn górnych, gibkości tułowia oraz wytrzy- date. They refer to upper limb muscular strength, trunk
dis
ly -
on
-
se
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
lu
na
Ryc. 1. Różnice średnich wyników cech sprawności fizycznej pomiędzy I a II terminem badań w grupie osób ze śred-
nim stopniem niepełnosprawności wg testu Wilcoxona
Fig. 1. Differences in mean results of of physical fitness components between the 1st and 2nd date of tests in the
rso
group of subjects with a medium degree of disability according to Wilcoxon test
pe
for
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
y is
op
is c
Ryc. 2. Różnice średnich wyników cech sprawności fizycznej pomiędzy I a II terminem badań w grupie osób zdrowych
wg testu Wilcoxona
Th
Fig. 2. Differences in mean results of physical fitness components between the 1st and 2nd date of tests in the gro-
up of healthy subjects according to Wilcoxon test
-
www.akademiasiatkówki.com.pl Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com 381

6. -
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
małości-szybkości. Jedynie gibkość tułowia wypadła flexibility and endurance – speed. Only the results
słabiej w II terminie badań. obtained for trunk flexibility turned out to be worse on
d.
Także w grupie osób z dużym stopniem niepełno- the second date of evaluation.
sprawności odnotowano statystycznie istotne różnice Also in the group of subjects with significant dis-
ite
na korzyść drugiego okresu badań w większości z bada- ability, statistically significant differences were noted in
nych prób, tj. siła mięśniowa kończyn górnych, gibkość favour of the second date for most of the tests in-
mięśni grzbietu, siła dynamiczna kończyn górnych, wy- cluding upper limb muscle strength, dorsal muscle flex-
hib
trzymałość-szybkość oraz siła ścisku dłoni (Ryc. 3). Je- ibility, upper limb dynamic strength, endurance-speed
dynie w przypadku gibkości mięśni grzbietu różnica po- and hand grip strength (Fig. 3). Only for dorsal muscle
nownie była korzystniejsza dla drugiego terminu badań. flexibility, the difference turned out to be more favou-
Nie zanotowano istotnych statystycznie różnic w te- rable on the second date of evaluation.
pro
stach zdolności koordynacyjnych w grupie zawodni- No significant differences were noted in the results
ków zdrowych i ze średnim stopniem niepełnospraw- of coordinative ability tests in the group of able-bodied
ności. Jedynie w obrębie osób ze znaczną niepełno- competitors and in the subject with medium degree of
sprawnością odnotowano różnice reakcji prostej, która disability. Only for the subjects with significant dis-
on
w II terminie uległa poprawie (Ryc. 4). ability, an improvement in simple reaction time was
Tab. 3 przedstawia zróżnicowanie międzygrupowe noted on the second examination date (Fig. 4).
-
wybranych cech sprawności fizycznej i zdolności koor- Table 3 presents the between-group differences in
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
uti
dynacyjnych u badanych zawodników. Istotne staty- selected fitness components and coordinative abilities
stycznie zróżnicowanie wystąpiło jedynie w teście re- in the studied subjects. Statistically significant differen-
akcji prostej. Różnice między poszczególnymi grupami ces were found only for the simple reaction time test.
trib
oceniono przy użyciu testu U Manna Whitneya. Istot- The between-group differences were evaluated using
dis
ly -
on
-
se
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
lu
na
Ryc. 3. Różnice średnich wyników cech sprawności fizycznej pomiędzy I a II terminem badań w grupie osób z dużym
stopniem niepełnosprawności wg testu Wilcoxona
Fig. 3. Differences in mean results of properties of physical fitness between the 1st and 2nd date of tests in the group
rso
of people with a large degree of disability according to Wilcoxon test
pe
for
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
y is
op
is c
Ryc. 4. Różnice średnich wyników czasów reakcji w I i II terminie badań w grupie osób z dużym stopniem niepełno-
sprawności wg testu Wilcoxona
Th
Fig. 4. Differences in mean results of reaction time between the 1st and 2nd date of tests in the group of subjects with
a high degree of disability according to Wilcoxon test
-
www.akademiasiatkówki.com.pl
382 Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

7. -
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
Tab. 3. Charakterystyka liczbowa cech sprawności fizycznej i zdolności koordynacyjnych wyodrębnionych grup wg
testu Kruskala-Wallisa
d.
Tab. 3. Numerical characteristics of properties of physical fitness and co-ordination abilities of formed groups
according to Kruskal-Wallis test
ite
hib
pro
on
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
uti
trib
dis
ly -
on
-
*p<0,05; NS – nieistotne statystycznie
se
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
*p<0.05; SI – statistically insignificant
M – średni stopień niepełnosprawności, Z – osoby zdrowe, H – znaczny stopień niepełnosprawności
M – medium degree of disability, H – healthy people, L – high degree of disability
lu
ność różnic zanotowano pomiędzy grupą ze średnim U Mann Whitney test. Significant differences were
na
stopniem niepełnosprawności a zdrową oraz pomiędzy also noted between the group with a medium degree
grupą ze średnim a dużym stopniem niepełnospraw- of disability and the healthy group and between the
ności. Pomimo braku istotnych statystycznie różnic na healthy and significantly disabled subjects. Despite the
rso
uwagę zasługuje fakt, że najwyższe średnie wyniki si- lack of statistically significant differences, it is of note
ły ścisku dłoni i mięśni brzucha zanotowano w grupie that the highest average values of hand grip and
osób ze średnim stopniem niepełnosprawności. abdominal muscle strength were noted in the subjects
pe
with a medium degree of disability.
Dyskusja Discussion
for
Wyniki badań wskazują, że przygotowanie fizyczne The study results indicate that physical training of
-
zawodników niepełnosprawnych oraz zdrowych w pił- the disabled and able-bodied competitors in sitting
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
ce siatkowej rozgrywanej w pozycji siedzącej uzale- volleyball depends on the tournament rank. Prior to the
żnione jest od rangi turnieju. W okresie przed turniejem Polish Championships, a statistically significant in-
y is
finałowym o Mistrzostwo Polski zauważono istotny sta- crease in the studied physical fitness components was
tystycznie wzrost badanych cech sprawności fizycznej noted in both groups. Due to the competition specifics
we wszystkich grupach. Ze względu na specyfikę sys- with the final sequence depending on the cycle of three
op
temu rozgrywek, gdzie o ostatecznej kolejności decy- tournaments only and due to the complexity of clas-
duje cykl zaledwie trzech turniejów, oraz z uwagi na sification of disabled individuals, it is difficult to find the
złożoność problemu klasyfikacji osób niepełnospraw- point of reference for this sports discipline. However,
is c
nych, trudno znaleźć punkt odniesienia dla tej dyscypli- the studies of related team games [22,23] obviously
ny sportu. Jednakże z badań pokrewnych gier zespo- suggest that a higher level of coordinative abilities
łowych [22,23] jednoznacznie wynika, że wyższy po- positively affect the player’s technical skills, and thus,
ziom zdolności kondycyjnych wpływa dodatnio na game effectiveness during sports competition.
Th
technikę gry, a co za tym idzie – skuteczność jej wyko- The study by Szczepanik and Szopa [24] confirm
rzystania podczas walki sportowej. the hypothesis that the coordinative abilities are mostly
-
www.akademiasiatkówki.com.pl Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com 383

8. -
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
Badania przeprowadzone przez Szczepanika i Szo- determined by: explosive power of the upper extre-
pę [24] potwierdzają, że spośród zdolności kondycyj- mities and shuttle run (in our study it was an enduran-
d.
nych, skuteczność gry najsilniej determinują: siła eks- ce-speed test). Our study showed an improvement in
plozywna kończyn górnych oraz szybkość biegu ze these physical fitness components prior to the final
ite
zmianą kierunku (w badaniach własnych próba wytrzy- tournament which might have affected the efficiency of
małościowo-szybkościowa). Badania własne wykazały individual technical-tactic elements and the whole
poprawę tych cech sprawności fizycznej przed turnie- game.
hib
jem finałowym, co mogło mieć wpływ na efektywność The relationship between the degree of disability
poszczególnych elementów techniczno-taktycznych, and overall physical fitness is a more complex issue
jak również całej gry. that have not been discussed in literature so far. The
Problemem bardziej złożonym, którego nie porusza- previous studies found that the highest values of
pro
no dotąd w literaturze, jest związek stopnia niepełno- conditioning tests were noted in the cohort of subjects
sprawności ze sprawnością fizyczną ogólną. Przepro- with a medium degree of disability including upper and
wadzone badania wykazały, że najwyższe średnie war- lower limb paralysis, reduced upper limb tendons and
tości prób kondycyjnych zanotowano w grupie osób ze coxitis fugax. Bolach [22] in his study on specific fitness
on
średnim stopniem niepełnosprawności, do której zakla- level in disabled standing volleyball players indicates
syfikowano osoby z porażeniem kończyny dolnej lub that the players with upper limb paralysis and am-
-
górnej, skróceniem ścięgien kończyny górnej i zapale- putated upper limbs are the fastest in endurance-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
uti
niem stawu biodrowego. Badania Bolacha [22], doty- speed tests combined with ball hitting. The players with
czące sprawności specjalnej siatkarzy niepełnospraw- amputated lower limbs, classified as significantly
nych uprawiających siatkówkę w pozycji stojącej, wska- disabled, turned out to be the worst in this test. The
trib
zują na zawodników z porażeniem kończyny górnej lower average results of the tests assessing physical
i amputacjami w obrębie kończyny górnej jako tych, fitness may result from the differences between stand-
którzy najszybciej wykonują próbę wytrzymałościowo- ing and sitting volleyball, determined by game rules.
dis
-szybkościową połączoną z odbiciem piłki. Najgorzej Volleyball is a highly demanding discipline in terms
w tym teście wypadli zawodnicy z amputacjami w ob- of psychomotor training of the competitors. Psychomo-
rębie kończyn dolnych, którzy w badaniach własnych tor fitness level, being the functional basis of coordi-
sklasyfikowani są w grupie o znacznym stopniu niepeł- native motor abilities, significantly affects the effective-
ly -
nosprawności. Niższe średnie wyniki w testach ocenia- ness of motor behaviours during the game [25]. The
jących sprawność fizyczną osób zdrowych mogą wyni- studies suggest that reaction time determines the
kać z odmienności siatkówki rozgrywanej w pozycji effectiveness of such elements of the game as block
siedzącej uwarunkowanej przepisami gry. [26,27] or defence [5]. The results obtained by Klocek
on
Piłka siatkowa jest dyscypliną, która stawia wyso- and Żak [28] suggest that excellent reaction time and
kie wymagania pod względem przygotowania psycho- more than average level of spatial orientation and oculo-
-
motorycznego zawodników. Poziom sprawności psy- motor coordination are basic determinants of game
se
chomotorycznej, stanowiący funkcjonalną podstawę ko- quality. In our study, only the simple reaction time sig-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
ordynacyjnych zdolności motorycznych, w dużej mierze nificantly improved in severely disabled players on the
wpływa na efektywność zachowań motorycznych second date of examination. No improvement in
lu
w grze [25]. Z badań wynika, że czas reakcji zawodni- coordinative abilities may indicate the minor role of this
ków decyduje o skuteczności takich elementów gry jak skill in the training process as well as difficulties re-
blok [26,27] czy gra w obronie [5]. Wyniki badań prowa- sulting from different degrees of disability in the studied
na
dzonych przez Klocka i Żaka [28] sugerują, że podsta- cohorts.
wowym determinantem jakości gry w siatkówce jest wy- The greatest between group differences were noted
bitny czas reakcji oraz ponadprzeciętny poziom orienta- in simple reaction time. Definitely, the best results for
rso
cji przestrzennej i koordynacji wzrokowo-ruchowej. this task were obtained by the subjects with a medium
W badaniach własnych jedynie czas reakcji prostej degree of disability as related to the remaining para-
w grupie ze znacznym stopniem niepełnosprawności meters. Bolach [22] in his study on disabled standing
pe
uległ znaczącej poprawie w drugim terminie badań. volleyball players found that the best result of the
Brak poprawy wyników testów zdolności koordynacyj- coordination test were obtained by the players with
nych może wskazywać na niewielką rolę, jaką odgry- upper limb dysfunction, namely unilateral amputation
wa ona w procesie szkolenia lub trudności związane or paralysis.
for
z różnorodnością stopnia niepełnosprawności bada-
-
nych osób.
Największe zróżnicowanie międzygrupowe wystą-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
piło w obrębie czasu reakcji prostej. Przewaga zawod-
y is
ników ze średnim stopniem niepełnosprawności osią-
ga tutaj największe wartości w stosunku do pozosta-
łych parametrów. Także badania Bolacha [22] nad nie-
pełnosprawnymi zawodnikami w siatkówce na stojąco
op
wykazały, że w teście koordynacyjnym najlepiej wypa-
dli zawodnicy z dysfunkcjami w obrębie kończyn gór-
nych, tj. jednostronną amputacją lub porażeniem.
is c
Wnioski Conclusions
Th
Dokonana w niniejszej pracy analiza pozwala sfor- The results of this study let us conclude that:
mułować następujące wnioski: 1. The higher level of physical fitness on the second
-
www.akademiasiatkówki.com.pl
384 Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

9. -
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
1. Wyższy poziom sprawności fizycznej w II terminie date of evaluation, both in the able-bodied and
badań zarówno osób zdrowych, jak i niepełnospraw- disabled players may result from better training
d.
nych może wynikać z lepszego przygotowania za- prior to the final tournament, determining the score
wodników do turnieju finałowego, decydującego of sitting volleyball players.
ite
o ostatecznym miejscu w polskiej lidze siatkówki 2. Slight differences in the mean values for coordi-
na siedząco. native abilities between the evaluation dates may
2. Niewielkie zróżnicowanie średnich wartości zdolno- indicate the minor role of these abilities in the
hib
ści koordynacyjnych pomiędzy terminami badań training of sitting volleyball players.
może wskazywać na niewielką rolę, jaką odgrywa- 3. Higher average values for physical fitness com-
ją zdolności koordynacyjne w procesie treningu ponents and simple reaction, obtained in the com-
siatkarzy na siedząco. petitors with a medium degree of disability indicate
pro
3. Wyższe średnie wartości prób sprawności fizycznej that this population of players is best predisposed
oraz reakcji prostej zawodników ze średnim stop- for sitting volleyball competition.
niem niepełnosprawności wydają się wskazywać
na to, że właśnie zawodnicy ze średnim stopniem
on
niepełnosprawności są najbardziej predysponowa-
ni do gry w piłkę siatkową na siedząco.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
uti
Piśmiennictwo / References
1. World Organisation Volleyball for Disabled. http://www.wovd.com/history.htm; 2007.
trib
2. Superlak E. Piłka siatkowa. Wrocław 1995.
3. Uzarowicz J. Piłka siatkowa. Kraków 1994.
4. Kulgawczuk R. Piłka siatkowa – nauczanie i doskonalenie gry. Warszawa 1990.
dis
5. Selinger A, Acerman-Blot J. Arie Selinger’s Power Volleyball. New York 1986.
6. Papageorgiou A, Spitzley W. Piłka siatkowa – podręcznik nauczania podstawowego. Germany 1999.
7. Hanga R. How to train the setter? Volley Tech 1989.
8. Karpenko L. Health status of sportsmen with disabilities of supporting motor organs, engaged in sitting volleyball.
ly -
Wychowanie Fizyczne i Sport 1999; 43 (suppl.): 328-329.
9. Vute R. Scoring skills performance of the top international men’s sitting volleyball teams. Olomuniec, Gymnica 1999;
29 (2): 55-61.
10. Vute R, Krpac F. Sporting values among europe’s elite sitting-volleyball players. Olomuniec, Gymnica 2000; 30 (1):
on
33-39.
11. Davis RW. Sitting volleyball. Inclusion through sports: a guide to enhancing sport experiences. Human Kinetics 2002;
-
93-123.
se
12. Short FX, Winnick JP. The Brockport physical fitness test manual. Human Kinetics 1999.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
13. Rikli RE & Jones J. Senior fitness test manual. Human Kinetics 2001.
14. Downs SB, Wood TM. Validating a Special Olympics Volleyball Skills Assessment Test. Adapted Physical Activity
lu
Quarterly 1996; 13: 166-179.
15. Bolach E. Testy sprawności specjalnej fizycznej (technicznej) w piłce siatkowej rozgrywanej w pozycji stojącej (stand-
ing volleyball) u zawodników z dysfunkcjami w obrębie kończyn dolnych. Konferencja: Moloda Sportivna Nauka
na
Ukraini. Lwów, Instytut Kultury Fizycznej 1998: 22-39.
16. Bartlett J, Smith L, Davis K, Peel J. Development of a valid volleyball skills test battery. Journal of Physical Education,
Recreation and Dance 1991; 62 (2): 19-21.
rso
17. EUROFIT Europejski Test Sprawności Fizycznej (przekład Grabowski H, Szopa J.). Skrypty nr 103. AWF Kraków
1991.
18. Krolak A. Sprawdziany tenisistów. Warszawa 1997.
pe
19. Talaga J. Sprawność fizyczna ogólna. Testy. Poznań 2004.
20. Wieczorek A. Normy prób sprawności specjalnej w grach zespołowych oraz wybranych przejawów zdolności moto-
rycznych studentów wychowania fizycznego. Skrypty nr 143. AWF Poznań 2004.
21. Klocek T, Spieszny M, Szczepanik M. Komputerowe testy zdolności koordynacyjnych. Warszawa 2002.
for
22. Bolach E. Ocena sprawności fizycznej specjalnej u zawodników niepełnosprawnych uprawiających piłkę siatkową
-
rozgrywaną w pozycji stojącej. Człowiek i Ruch 2001; 3 (suppl. 2): 70-77.
23. Klocek T, Żak S. Kompensacja cech ujętych w modelu mistrza w piłce siatkowej. Sport Wyczynowy 1999; 7-8: 18-26.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
24. Szczepanik M, Szopa J. Wpływ ukierunkowanego treningu na rozwój predyspozycji koordynacyjnych i szybkość
y is
uczenia się techniki ruchu u młodych siatkarzy. AWF Kraków 1993.
25. Raczek J, Mynarski W, Ljach W. Kształtowanie i diagnozowanie koordynacyjnych zdolności motorycznych. AWF Ka-
towice 2002.
26. Bugajenkov I. Ruki nad sjetkoj. Sportivnyje Igry 1975; 4: 19-26.
op
27. Zwierko T. Ocena poziomu wybranych elementów sprawności psychomotorycznej u zawodniczek uprawiających piłkę
siatkową. Zeszyty naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2004; 404: 119-127.
28. Klocek T, Żak S. Strukturalne i motoryczne determinanty skuteczności gry w piłce siatkowej kobiet. Antropomotoryka
is c
2001; 22: 65-79.
Th
-
www.akademiasiatkówki.com.pl Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com 385