Kush nuk është robi i All-llahut, ai është robi i shejtanit. Falenderimi i takon All-llahut. Atij i bëjmë hamd dhe prej tij kërkojmë ndihmë dhe falje. Kërkojmë mbrojtje nga All-llahu prej të këqijave të vetvetës dhe të veprave tona. Kë e udhëzon All-llahu, s’ka kush e lajthit dhe, kë e largon nga rruga e vërtetë, s’ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s’ka të adhuruar me të drejtë përveç All-llahut, i cili është Një dhe dëshmoj se Muhammedi është Rob dhe i Dërguari i Tij. Thënia më e vërtetë është Thënia e All-llahut. kurse udhëzimi më i mirë është udhëzimi i Muhammedit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem. Veprat më të këqija janë ato të shpikurat, çdo shpikje është bidat dhe çdo bidat është lajthitje, e çdo lajthitje çon në zjarr …

2. Dhuratë Speciale Dedikuar,
“Tash Ma Tash” Upss em falni
“Fol Tash”
Bismil-lahir-Rrahmanir-Rrahim
(Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshiruesit)
“Lexo! Me emrin e Zotit tënd, i Cili krijoi (çdo gjë) Ka krijuar njeriun nga Alak
(copë gjaku e mpiksur në mitrën e nënës). Lexo! Dhe Zoti yt është më i Begati
Dhurues. Ai që e mësoi (njeriun) të shkruajë me pendë. Ai i mësoi njeriut atë që
nuk e dinte. ” (Al ‘Alak: 1-5)
Kurse të pamendëve mos ua
vini veshin.
E vërteta është si ilaçi i syve: të
djeg në fillim, por më vonë të bën
të shohësh qartë!

3. Kush nuk është robi i All-llahut,
ai është robi i shejtanit.
Falenderimi i takon All-llahut. Atij i bëjmë hamd dhe prej tij kërkojmë ndihmë dhe
falje. Kërkojmë mbrojtje nga All-llahu prej të këqijave të vetvetës dhe të veprave
tona. Kë e udhëzon All-llahu, s’ka kush e lajthit dhe, kë e largon nga rruga e vërtetë,
s’ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s’ka të adhuruar me të drejtë përveç All-llahut, i
cili është Një dhe dëshmoj se Muhammedi është Rob dhe i Dërguari i Tij.
Thënia më e vërtetë është Thënia e All-llahut. kurse udhëzimi më i mirë është
udhëzimi i Muhammedit sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem. Veprat më të këqija janë ato të
shpikurat, çdo shpikje është bidat dhe çdo bidat është lajthitje, e çdo lajthitje çon në
zjarr …
Hyrje:
Musliman/e, dhe ju jo musliman nuk po mendoj me thurr fargje a po poezi per me ju
marr gjumi po thjesht po du me ju tregu per “shoqaten fol tash (Tash Ma Tash)” në
disa pika te shkurta me ju tregu se nuk kan tboj kurgjo me islam kan tboji me
epshin dhe qefin e disa personave jo musliman. Në ket shoqat a po levizje ka
persona që nuk kan lidhje hiq kurgjo me islamin ka vajza (gra) te cilat janë pa mbules
dhe kta persona në faqen e tyre personale www.foltash.com më shum po flasin gjëra
te kota dhe shum pak flasin per islamin kta titull e kan (baz) Islami me fjalet e
gazetave të qafirave fjalet:
Të gjithë terroristët janë radikal dhe jo të gjithë radikalët janë terroristë për faktin
se jo të gjitha format e radikalizmit dhe ekstremizmit evoluojnë në dhunë dhe terror,
u tha të mërkurën në seminarin “Luftimi i ekstremizmit dhe radikalizmit të
dhunshëm që shpie në terrorizëm”.
Do ju tregoj shum gjëra (Tema) rreth islamit te paster e jo si flasin disa persona që e
kan shitur fejen e tyre edhe pse disa jo musliman nuk kuptojin po une shpresoj se në
kët rast duhet me kuptu pse, Me të vërtetë Fjala e Allahut të Lartësuar: "Pyesni
njerëzit e Dhikrit nëse nuk dini." [en-Nahl, 43]
Tregon disa çështje.

4. - Çështja e parë: se Muslimanët ndahen në dy grupe. Grupi i parë janë njerëzit e
dijes, kurse grupi tjetër janë ata që nuk bëjnë pjesë tek njerëzit e dijes, pra janë
ata që quhen auamë (njerëzit e thjeshtë).
- Çështja e dytë: prej domethënieve të këtij ajeti është se detyra e njerëzve të
dijes është sqarimi dhe qartësimi, kurse detyra e auamëve është që ta kthejnë atë
që e kanë të paqartë tek njerëzit e dijes.
- Çështja e tretë: prej domethënieve të këtij ajeti është se njerëzit e dijes janë
njerëzit e dijes së Dhikrit. Dhe me "dhikër" është për qëllim Kur'ani dhe Suneti,
me dritën e kuptimit të Selefëve të Devotshëm. Andaj kush është prej njerëzve të
dijes që cilësohet me dijen e Kur'anit, Hadithit dhe pasimit të gjurmëve të
Selefëve të Devotshëm, atëherë ai është prej njerëzve të dijes që ka për qëllim
Allahu – SubhaneHu ue Te'ala – në ajet.
- Çështja e katërt: ajeti tregon se nuk kanë të drejtë auamët që të dalin para
ulemave, përkundrazi, detyra e tyre është që të pasojnë ulematë. Kështu që, kur
ulematë e sqarojnë një çështje, atëherë njerëzit e thjeshtë e kanë detyrë që t'i
pasojnë ata dhe të punojnë me fjalën e tyre, dhe nuk i lejohet njeriut të thjeshtë
kur kërkon fetva nga një dijetar, që ta kundërshtojë fetvanë që dëgjoi nga
dijetari, për të drejtën e tij, përveç atëherë kur fetvaja kundërshton ajetin apo
hadithin apo ixhmanë e saktë.
- Çështja e pestë: prej domethënieve të këtij ajeti: "Pyesni njerëzit e Dhikrit
nëse nuk dini.", është se ata që nuk kthehen tek njerëzit e Dhikrit dhe pasojnë
epshet dhe tekat e tyre apo pasojnë njerëz që tek dijetarët nuk konsiderohen
prej njerëzve të Dhikrit, atëherë në të vërtetë ata nuk po e zbatojnë urdhërin e
Allahut. Ka thënë i Lartësuari:
‫ف‬َ‫ل‬ْ‫ي‬َ‫ْح‬‫ذ‬َ‫ر‬ِْ ‫َذَّْف‬‫ي‬‫ن‬ َ ‫َخْف‬‫ا‬‫ل‬َ ُْ‫ن‬‫ا‬‫ذ‬ ‫ف‬ََّْْ ‫ف‬َ‫م‬ َ‫ر‬َ‫ه‬ِْ ‫ف‬َ‫خ‬ِْ ‫ف‬َ‫ص‬‫ا‬‫ي‬َْ‫ذ‬ َ‫ام‬ْ ‫ف‬ِ‫ت‬ْ‫ن‬َ‫ة‬َِ ‫ف‬َ‫و‬ِْ ‫ف‬َ‫ص‬‫ا‬‫ي‬َْ‫ذ‬ َ‫م‬‫ا‬‫ذ‬ ‫ف‬ِ‫َذ‬ْ‫ي‬ْْ ‫ف‬ِ‫ص‬‫ذ‬َ ِْ
"Andaj le të ruhen ata që kundërshtojnë udhërin e tij se mos u bie ndonjë fitne
apo mos i zë ndonjë dënim i dhimbshëm." [en-Nuur, 63]
Dhe Allahu e di më së miri.
Dhe Siç ka thënë këtu ‘Aliju (radijAllahu ‘anhu):

5. ‫ا‬َ‫م‬ِّ‫ب‬ َ‫اس‬َّ‫ن‬‫ال‬ ‫وا‬ُ‫ث‬ِّ‫د‬َ‫ح‬ُ‫ه‬ُ‫ل‬‫و‬ُ‫س‬َ‫ر‬َ‫و‬ ُ َّ‫اَّلل‬ َ‫ب‬َّ‫ذ‬َ‫ك‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ َ‫ون‬ُّ‫ب‬ ِّ‫ح‬ُ‫ت‬َ‫أ‬ َ‫ون‬ُ‫ف‬ ِّ‫ر‬ْ‫ع‬َ‫ي‬
“Folu njerëzve për atë që e dijnë (e kuptojnë), a doni që të përgënjeshtrohet
Allahu dhe i Dërguari i Tij?”
Prandaj, muslimani e ka për obligim, dhe veçanërisht nxënësi i dijes, të mos i bëjë
njerëzit që të përgënjeshtrojnë ndonjë gjë nga ajo që ka thënë Allahu – Xhele ue
‘Ala – apo nga ajo që ka treguar i Dërguari i Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem.
Dhe ajo që të shpie në këtë përgënjeshtrim është që t’u flasësh njerëzve për atë
që nuk e dijnë. T’u flasësh njerëzve për një hadith të cilin nuk e kap mendja e
tyre. Ashtu siç ka ardhur në hadithin tjetër:
ً‫ة‬َ‫ن‬ْ‫ت‬ِّ‫ف‬ ْ‫م‬ِّ‫ه‬ ِّ‫ض‬ْ‫ع‬َ‫ب‬ِّ‫ل‬ َ‫َان‬‫ك‬ َّ‫ال‬ِّ‫إ‬ ْ‫م‬ُ‫ه‬ُ‫ل‬‫و‬ُ‫ق‬ُ‫ع‬ ُ‫ه‬ُ‫غ‬ُ‫ل‬ْ‫ب‬َ‫ت‬ َ‫ال‬ ‫ا‬ً‫ث‬‫ِّي‬‫د‬َ‫ح‬ ‫ا‬ً‫م‬ ْ‫و‬َ‫ق‬ ٍ‫ث‬ِّ‫د‬َ‫ح‬ُ‫م‬ِّ‫ب‬ َ‫ت‬ْ‫ن‬َ‫أ‬ ‫ا‬َ‫م‬
“Ti, nëse i flet një populli për diçka që mendjet e tyre nuk e kuptojnë, vetëm se
kjo gjë është bërë fitne për disa prej tyre.”
Bukhariu ka bërë një kapitull në “Sahih” në Kitabul-Ilm (Libri i diturisë) duke
thënë: “Kapitulli: Ai që i braktis disa zgjidhje duke patur frikë se disa njerëz nuk
do mund ta kuptojnë atë dhe mund të bien në ndonjë gjë (gabim) akoma më të
rëndë.”
Dhe kjo është prej çështjeve të rëndësishme të cilat duhet t’i dijë mësuesi, ai që
flet dhe ai që jep këshilla si dhe ai që mban hutbe, që t’ju flasë njerëzve me atë
që e dijnë dhe ta forcojë Teuhidin tek ata dhe ta kompletojë atë dhe t’ua shtojë
imanin e tyre përmes asaj që e dijnë e jo përmes asaj që ata e mohojnë.
Vlera e kuptimit të fesë.
Autor: Shejkh Salih el-Feuzan

6. Burimi: Mulakhasul-Fikhij, vëll.1 fq.7
Të gjitha lavdërimet i takojnë Allahut, Zotit të botëve. Lavdërimet dhe begatitë
qofshin mbi Pejgamberin tonë Muhamedin, mbi familjen e tij, mbi shokët e tij si dhe
ata që i ndoqën ata me mirësi deri në Ditën e Gjykimit.
Më tej:
Vërtetë të kuptuarit e fesë është prej veprave më të vlefshme dhe ajo është shenjë e
mirësisë. I Dërguari – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – ka thënë:
‫الدين‬ ‫في‬ ‫يفقه‬ ‫خيرا‬ ‫به‬ ‫هللا‬ ‫يرد‬ ‫من‬
“Kujt ia do Allahu të mirën, e bën që ta kuptoj fenë.”
Për arsye se të kuptuarit e fesë arrihet përmes dijes së dobishme e cila bazohet mbi
veprën e mirë.
Allahu i Lartësuar ka thënë:
ِ‫ق‬َ‫ح‬ْ‫ال‬ ِ‫ِين‬‫د‬ َ‫و‬ ٰ‫ى‬َ‫د‬ُ‫ه‬ْ‫ال‬ِ‫ب‬ ُ‫ه‬َ‫ل‬‫و‬ُ‫س‬َ‫ر‬ َ‫ل‬َ‫س‬ ْ‫ر‬َ‫أ‬ ‫ِي‬‫ذ‬َّ‫ل‬‫ا‬ َ‫ُو‬‫ه‬
“Është Ai që ka sjellë të Dërguarin e Tij (Muhamedin) me udhëzim dhe me fenë e
së vërtetës (Islamin).” (Et-Teubeh, 33)
Pra, udhëzimi është dija e dobishme dhe feja e së vërtetës është vepra e mirë. Allahu
e urdhëroi Pejgamberin e Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – të kërkojë nga Ai që t’i
shtojë dijen. I Lartësuari ka thënë:
‫م‬ْ‫ل‬ِ‫ع‬ ‫ي‬ِ‫ن‬ْ‫د‬ ِ‫ز‬ ِ‫ب‬َّ‫ر‬ ‫ل‬ُ‫ق‬ َ‫و‬
Thuaj: O Zoti im, ma shto dijen.” (Taha, 114)
Hafidh ibën Haxheri ka thënë: “Ky është një argument i qartë për vlerën e dijes,
ngase Allahu nuk e urdhëroi Pejgamberin e Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – që
të kërkojë t’i shtohet ndonjë gjë përveç diturisë.” (Fet’hul-Barij, 178/1)
Pejgamberi – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem – i ka quajtur “kopshte të xhennetit”
takimet ku mësohet dija e dobishme dhe ka treguar se dijetarët janë trashëguesit e
Pejgamberëve.

7. Pa dyshim se njeriu përpara se të marrë përsipër një punë të caktuar, duhet patjetër
të dijë metodën me të cilën do ta kryejë atë punë ashtu siç duhet, në mënyrë që kjo
punë të jetë korrekte, për të cilat kihet shpresë se të sjellin në rezultate. Atëherë si
është puna kur njeriu i bën një adhurim Zotit të tij, adhurim nga i cili varet shpëtimi i
tij nga zjarri dhe hyrja e tij në Xhennet, si mund ta kryejë atë adhurim pa dije?!
Për këtë arsye, për sa i përket dijes dhe veprës njerëzit ndahen në tre grupe:
Grupi i parë: Ata që kanë bashkuar në mes dijes së dobishme dhe veprës së mirë. Ata
i ka udhëzuar Allahu në rrugën e drejtë, e ata janë: Pejgamberët, besnikët, shehidët
dhe të devotshmit. Sa shok të mirë që janë këta!
Grupi i dytë: Ata që kanë marrë dije të dobishme dhe nuk kanë punuar me të. Mu
këta janë ata që kanë fituar zemërimin e Allahut, siç janë Jehudët dhe ata që ndoqën
shembullin e tyre.
Grupi i tretë: Ata që kanë punuar pa dije. Ata janë prej pasuesve të devijimit, siç
janë të Krishterët dhe ata që ndoqën shembullin e tyre.
Dhe këto tre grupe i përfshin Fjala e Tij, e të Lartësuarit, në Suren el-Fatiha të cilën
e lexojmë në çdo rekat të namazeve tona:
َ‫ين‬ِ‫ل‬‫َّا‬‫ض‬‫ال‬ َ‫َل‬ َ‫و‬ ْ‫م‬ِ‫ه‬ْ‫ي‬َ‫ل‬َ‫ع‬ ِ‫ب‬‫ُو‬‫ض‬ْ‫غ‬َ‫م‬ْ‫ال‬ ِ‫ْر‬‫ي‬َ‫غ‬ ْ‫م‬ِ‫ه‬ْ‫ي‬َ‫ل‬َ‫ع‬ َ‫ت‬ْ‫م‬َ‫ع‬ْ‫ن‬َ‫أ‬ َ‫ِين‬‫ذ‬َّ‫ل‬‫ا‬ َ‫ط‬‫ا‬ َ‫ر‬ ِ‫ص‬ َ‫يم‬ِ‫ق‬َ‫ت‬ْ‫س‬ُ‫م‬ْ‫ال‬ َ‫ط‬‫ا‬َ‫ر‬ ِ‫الص‬ ‫َا‬‫ن‬ِ‫د‬ْ‫ه‬‫ا‬
“Na udhëzo në Rrugën e Drejtë, në Rrugën e atyre të cilëve Ti u ke dhuruar
Mëshirën Tënde, Jo në (rrugë) të atyre që e merituan Zemërimin Tënd mbi vete
dhe as në (rrugë) të atyre të cilët e humbën veten.” (El-Fatiha, 5 - 7)
Imami, Shejkhu, Muhamed ibën Abdul-Uehhab – RahimehUllah – ka thënë: “Kurse
Fjala e Tij: “Jo në (rrugë) të atyre që e merituan Zemërimin Tënd mbi vete dhe as
në (rrugë) të atyre të cilët e humbën veten.” Ata që e kanë merituar Zemërimin e
Allahut janë dijetarët të cilët nuk kanë punuar me dijen e tyre, kurse të humburit
janë ata që kanë punuar pa dije. Kështu që, e para është cilësi e Jehudëve kurse e
dyta është cilësi e të Krishterëve. Shumë njerëz kur shohin në tefsir se Jehudët
janë ata që kanë merituar zemërimin e Allahut dhe të Krishterët janë të
humburit, injoranti mendon se ky (ajet) është i kufizuar vetëm për ata, kurse ai
lexon se Zoti i Tij ia ka bërë obligim atij që të lutet me këtë lutje dhe të kërkojë
mbrojtje nga rruga e pasuesve të këtyre cilësive. I Pastër nga çdo e metë je Ti o
Allah. Si ka mundësi që Allahu e mëson atë, dhe i zgjedh atij dhe e obligon atë që
t’i lutet gjithmonë Zotit të Tij, mëgjithëkëtë ai nuk ka kujdes ndaj kësaj dhe nuk

8. mendon se vepra e tij është mendim i keq për Allahun?” (Mbaroi fjala e Shejkhut,
RahimehUllah. )
Ky na sqaron urtësinë në lidhje me obligueshmërinë e leximit të kësaj sureje të
madhe – Sureja el-Fatiha – në çdo rekat të namazit tonë, farze apo nafile, Sure e cila
ngërthen në vete fsheftësi të mëdha, dhe një prej saj është kjo lutje madhështore:
Që Allahu të na japë sukses në ndjekjen e rrugës së pasuesve të dijes së dobishme dhe
veprës së mirë, e cila është rruga e shpëtimit në këtë botë dhe në botën tjetër dhe të
na shpëtojë nga rruga e atyre shkatërrimtarëve, të cilët i braktisën veprat e mira dhe
dijen e dobishme.
Pastaj, dije! O ti lexues i nderuar se dituria e dobishme merret prej Kur’anit dhe
Sunnetit duke i kuptuar ato dhe duke medituar për to, e cila arrihet përmes ndihmës
së mësuesve këshillues, dhe përmes librave të tefsirit dhe shpjegimeve të haditheve,
dhe librave të fik’hut, librave të gramtatikës dhe gjuhës Arabe, në të cilën gjuhë ka
zbritur Kur’ani Fisnik. Këto libra janë një rrugë për ta kuptuar Kur’anin dhe Sunnetin.
Andaj, o ti vëlla musliman – që vepra jotë te jetë e saktë – e ke për detyrë të mësosh
atë që të bën të qëndrueshëm në fenë tënde, e që është namazi yt, agjërimi yt dhe
Haxhi yt. Të mësosh dispozitat e Zekatit të pasurisë tënde dhe po ashtu të mësosh
dispozitat e shitblerjes për të cilat ke nevojë, që të marrësh prej tyre atë që e ka
lejuar Allahu për ty dhe të zmbrapsesh prej asaj që e ka ndaluar Allahu për ty, në
mënyrë që përfitimi jot të jetë hallall, ushqimi jot të jetë hallall, me qëllim që lutja
jote të pranohet.
Për të gjitha këto ke nevojë që të mësosh dhe kjo është e lehtë me lejen e Allahut
nëse vendosmëria jote është e saktë dhe qëllimi jot është i sinqertë. Andaj, ki zell
për të lexuar librat e dobishëm (të fesë) dhe lidhu me dijetarët që t’i pyesësh për atë
që je në mëdyshje, merri prej tyre dispozitat e fesë tënde. Gjithashtu kujdesu që të
prezantosh në seminaret dhe ligjëratat e tyre fetare që mbahen nëpër xhamia apo
diku tjetër, dhe dëgjoi programet fetare në radio, lexo revistat fetare, transmetimet
si dhe broshurat që flasin për çështjet e fesë. Nëse ti ke zell dhe i ndjek këto linja të
mirësisë, të shtohen informatat e tua dhe shkëlqen dija jote.
Mos harro o vëlla se dituria shtohet dhe rritet me vepra. Pra, nëse ti punon me atë që
mëson, Allahu ta shton dijen. Siç thotë një fjalë e urtë:
‫علم‬ ‫هللا‬ ‫أورثه‬ ‫علم‬ ‫بما‬ ‫عمل‬ ‫من‬‫يعلم‬ ‫لم‬ ‫ما‬
“Kush punon me atë që e mëson, Allahu do ta trashëgojë me një dije që nuk e ka
ditur.”

9. Për këtë është dëshmi Fjala e Tij, të Lartësuarit:
‫يم‬ِ‫ل‬َ‫ع‬ ٍ‫ء‬ْ‫ي‬َ‫ش‬ ِ‫ل‬ُ‫ك‬ِ‫ب‬ ُ‫ه‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ َ‫و‬ ۗ ُ‫ه‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ ُ‫م‬ُ‫ك‬ُ‫م‬ِ‫ل‬َ‫ع‬ُ‫ي‬ َ‫و‬ ۖ َ‫ه‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ ‫وا‬ُ‫ق‬َّ‫ت‬‫ا‬ َ‫و‬
“Dhe ia kini frikën Allahut; dhe Allahu ju mëson ju. Dhe Allahu është i Gjithëdituri
për çdo gjë.” (El-Bekare, 282)
Dija është ajo që ka më shumë të drejtë që ta shpenzosh kohën për të, ata që kanë
logjikë të shëndoshë bëjnë gara për ta fituar atë (dijen) dhe përmes dijes ngjallen
zemrat dhe shtohen veprat (e mira).
Allahu – e Madhëruar është Përmendja e Tij dhe të Shenjtë janë Emrat e Tij – i ka
lavdëruar dijetarët që kanë vepra (e jo vetëm fjalë, sh.p) dhe ua ka ngritur pozitën e
tyre në Librin e qartë. I Lartësuari ka thënë:
ِ‫ب‬‫ا‬َ‫ب‬ْ‫ل‬َ ْ‫اْل‬ ‫و‬ُ‫ل‬‫و‬ُ‫أ‬ ُ‫ر‬َّ‫ك‬َ‫ذ‬َ‫ت‬َ‫ي‬ ‫ا‬َ‫م‬َّ‫ن‬ِ‫إ‬ ۗ َ‫ون‬ُ‫م‬َ‫ل‬ْ‫ع‬َ‫ي‬ َ‫َل‬ َ‫ِين‬‫ذ‬َّ‫ل‬‫ا‬ َ‫و‬ َ‫ون‬ُ‫م‬َ‫ل‬ْ‫ع‬َ‫ي‬ َ‫ِين‬‫ذ‬َّ‫ل‬‫ا‬ ‫ي‬ِ‫و‬َ‫ت‬ْ‫س‬َ‫ي‬ ْ‫َل‬‫ه‬
“A janë ata që dinë, njësoj me ata që nuk dinë?” Janë vetëm njerëzit e brumosur
me mendje të shëndoshë të cilët me të vërtetë do të përkujtojnë (e do të marrin
mësim nga Fjalët dhe Shenjat e Allahut).” (Ez-Zumer, 9)
Po ashtu, i Lartësuari ka thënë:
‫ير‬ِ‫ب‬َ‫خ‬ َ‫ون‬ُ‫ل‬َ‫م‬ْ‫ع‬َ‫ت‬ ‫ا‬َ‫م‬ِ‫ب‬ ُ‫ه‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ َ‫و‬ ۚ ٍ‫ت‬‫ا‬َ‫ج‬َ‫ر‬َ‫د‬ َ‫م‬ْ‫ل‬ِ‫ع‬ْ‫ال‬ ‫وا‬ُ‫ت‬‫و‬ُ‫أ‬ َ‫ِين‬‫ذ‬َّ‫ل‬‫ا‬ َ‫و‬ ْ‫م‬ُ‫ك‬‫ن‬ِ‫م‬ ‫وا‬ُ‫ن‬َ‫م‬‫آ‬ َ‫ِين‬‫ذ‬َّ‫ل‬‫ا‬ ُ‫ه‬‫ـ‬َّ‫ل‬‫ال‬ ِ‫ع‬َ‫ف‬ ْ‫ر‬َ‫ي‬
“Allahu i lartëson në grada të larta ata që besojnë dhe atyre që u është dhënë
dija. Dhe Allahu është i Mirënjohur për gjithçka që ju punoni.” (El-Muxahdele, 11)
Allahu – Subhanehu ue Te’ala – e tregoi meritën e atyre që u është dhënë dije që
është e lidhur me iman, më pas tregoi se ai është i Gjithëdijshëm për atë që punojmë
dhe Ai e vëzhgon atë vepër, që të na tregojë neve se duhet patjetër të bëhet bashkim
në mes dijes dhe veprës dhe të gjitha ato vepra të vijnë si pasojë e imanit dhe dije se
Allahu – Subhanehu ue Te’ala – e vëzhgon atë.
Dhe ne – duke mbaruar detyrën e bashkëpunimit në punë të mira dhe devotshmëri –
do t’ju ofrojmë me Fuqinë e Allahut dhe Madhërinë e Tij përmes këtij libri disa
informata nga kapitali i jurisprudencës që dijetarët tanë i kanë nxjerrë për neve dhe i
kanë shkruar në librat e tyre. Do t’ju ofrojmë atë që është e lehtë, shpresojmë që kjo
t’ju shtyjë që të përfitoni dhe ta shtoni dijen e dobishme.
E lusim Allahun që të na shtojë neve dhe juve dijen e dobishme, dhe të na japë sukses
në bërjen e veprave të mira. Dhe e lusim Atë – të Pastrin nga çdo mangësi – që të na

10. bëjë ta shohim të vërtetën si të vërtetë dhe të na begatojë me ndjekjen e saj dhe të
na bëjë ta shohim të pavërtetën si të pavërtetë dhe të na begatojë me largimin prej
saj. Vërtetë, Ai dëgjon gjithçka dhe u përgjigjet lutjeve.
18 Këshilla nga sahabët dhe
dijetarët e hershëm për
rëndësinë e Sunetit ...
- 01. Ka thënë Muhamed bin El-Hanefije: “Nuk do të zhduket kjo botë përpara se
njerëzit të debatojnë rreth realitetit të Zotit të tyre”.
- 02. Ka thënë El-Ehnaf bin Kajs: “Debatet e tepërta mbjellin hipokrizinë në zemër”.
- 03. Ka thënë Taus: “Në çdo rast që e ka përmendur Allahu egon në Kuran, e ka
kritikuar atë”.
- 04. Ka thënë Sufjan Eth-Theurij: “Bidati është më i dashur tek Iblisi se sa mëkati,
sepse nga mëkati pendohesh kurse nga bidati nuk pendohesh”.
- 05. Ka thënë El-Euzaij: “Kur Allahu nuk dëshiron të mirën për disa njerëz i shtyn ata
drejt debateve dhe i pengon nga vepra”.

11. - 06. Ka thënë El-Euzaij: “Duro në përqendrimin në Sunet, ndalo aty ku ndaluan edhe
njerëzit, thuaj atë që thanë edhe ata, përmbahu nga ajo që u përmbajtën edhe ata dhe
ndiqe rrugën e të parëve të mirë, sepse ajo që i mjaftoi atyre të mjafton edhe ty”.
- 07. Ka thënë imam Ahmedi: “Bazat e Sunetit tek ne janë: “ Përqëndrimi në rrugën e
sahabëve të të Dërguarit të Allahut dhe pasimi i tyre, largimi nga bidatet, sepse çdo bidat
është humbje, largimi nga debatet dhe largimi nga qëndrimi me njerëzit që pasojnë egot
dhe epshin e tyre… .”
- 08. Ka thënë Muhamed bin Sirin: “E konsideronin dikënd të udhëzuar për aq kohë sa ai
ndiqte gjurmët (e të parëve).”
- 09. Ka thënë Shadh bin Jahja: “Nuk ka rrugë më të shkurtër për në Xhenet se sa rruga
e pasimit të gjurmëve të të parëve”.
- 10. Ka thënë Abdullah bin Mes’ud: “Do të vijnë njerëz që lënë nga Suneti sa përmasa e
mollëzës së gishtit, nëse i lini ata (pa i këshilluar dhe ndaluar), atëherë do të vijnë me
gjëmën e madhe. Ithatërt e Librit fillimisht lanë Sunetin dhe në fund lanë namazin, e
nëse nuk do t’u vinte turp, atëherë do të linin edhe namazin”.
- 11. Ka thënë Abdullah bin Umer: “Çdo bidat është humbje edhe nëse njerëzit e
gjykojnë si të mirë”.
- 12. Ka thënë Ez-Zuhrij: “Përqëndrimi pas Sunetit është shpëtim”.
- 13. Ka thënë Sufjan bin Ujejne: “Silluni mirë me ata që i përmbahen Sunetit, sepse ata
janë si të huaj ndër njerëzit e tjerë”.
- 14. Ka thënë Fudejl bin Ijad: “Ka disa njerëz me anë të të cilëve Allahu ngjall vende
dhe ata janë pasuesit e Sunetit. Ai që e di se çfarë ushqimi (hallall apo haram) fut në
stomakun e tij është prej palës së Allahut”.
- 15. Ka thënë Aun: “Ai i cili vdes me Islam dhe Sunet meriton përgëzimin më të mirë”.

12. - 16. Ka thënë Muhamed bin Abdu El-Ala: “Kam dëgjuar Mu’temir bin Sulejman të thotë:
‘ Shkova i mërzitur tek babai im, ai kur më pa tha: ‘ Çfarë ke?’ Thashë: ‘ Vdiq një miku
im.’ Tha: ‘ A vdiq i përqëndruar në Sunet?’ Thashë: ‘Po’. Tha: ‘ Atëherë mos u shqetëso!”
- 17. Ka thënë Abdullah bin Ukejm: “Njerëzit janë në hajër për aq kohë sa e marrin
diturinë nga (dijetarët) të mëdhenjtë dhe kur të vegjlit (në dituri) nuk flasin para të
mëdhenjve, e nëse flet i vogli para të madhit (më të diturit), atëherë do të
shkatërrohen”.
- 18. Ka thënë Alij bin ebi Talib: “Largojuni debateve (pa dobi), sepse ato asgjesojnë
Fenë”.
Marrë nga libri: “Sherh usul i’tikad ehlu suneh ue el-xheme’a…” i imam El-lalekai (v. 418
h.)
Vlera e Leximit të Librave.
Autor: Ibn ‘Abdul-Berr (Rahimullah)
Burimi: “Xhami’ Bejan el-‘Ilm ue Fadlihi ”
- 2414: Ebu ‘Abdullah Muhamed bin Isma’il el-Bukhari është pyetur:
“Çfarë e forcon kujtesën?”
Ai u përgjigj: “Shikimi i shpeshtë mbi libra.”

13. - 2415: Ahmed bin Ebi ‘Imran ka thënë:
“Isha me Ebu Ejub Ahmed bin Muhamed bin Shuxhe’ i cili po rrinte në shtëpinë e tij. Ai
dërgoi një nga djemtë e tij tek Ebu ‘Abdilah bin el-A’rabi për ta ftuar. Djali u kthye duke
thënë: “I kërkova atij dhe ai ma ktheu: “Unë jam me një grup. Dhe kur të mbaroj së
mësuari nga ata, do të jem aty.” Unë s’pashë as edhe një njeri të vetëm në shtëpinë e tij.
Por, ai kishte para vetes libra të cilët po i shqyrtonte. Ai shikonte për njëfarë kohe tek ky
libër dhe pastaj shikonte tek një libër tjetër.”
Pak kohë më vonë, ai erdhi. Kështu, Ebu Ejubi i tha: “O Ebu ‘Abdilah! I Lartësuar qoftë
Allahu i Madhëruar! Ti ndenjte pas dhe na privove nga prania jote; biri im tha se ai nuk
kishte parë asnjë njeri me ty dhe se ti the që ishe me një grup dhe se do të vije
menjëherë sa të mbaroje së mësuari nga ata!”
- Ibnul-A’rabi tha:
“Ne kemi shokë të cilët ulen me ne dhe nuk na shqetësojnë, besnikë që mund t’u zësh
besë kur janë të pranishëm ose kur mungojnë. Ata na bëjnë dobi me dijen e tyre rreth
ngjarjeve të shkuara; dhe mençuri, sjellje dhe mendime që janë të kulluara; Pa patur
frikë për konflikte apo shoqëri të keqe, dhe nga gjuha dhe dora e tyre nuk ke asfarë frike;
Kështu, nëse thua se ata janë të vdekur! Ti po rrenë, dhe nëse thua se ata janë të gjallë,
të vërtetën e ke pranë...”1
- 2416: I thanë Ebil-‘Abbas Ahmed bin Jahja (Tha’leb):
“Njerëzit e ndiejnë shumë mungesën tënde. Sikur ta lije shtëpinë për pak dhe të dilje tek
njerëzit që ata të mund të përfitojnë nga ty dhe t’i t’u bësh dobi atyre.” Ai ndenjti i
heshtur gati një orë dhe tha: “Sikur të shoqëronim mbretërit, ata do të silleshin me ne
plot mendjemadhësi, dhe do t’i shkelnin me këmbë të drejtat e atyre që po i mbajnë në
shoqëri. Ose sikur tregëtarët t’i shoqëronim, ne do të ishim pikëlluar, dhe veç para do të
numëronim. Kështu, qëndruam në shtëpitë tona duke nxjerrë dije, dhe duke mbushur me
të stomaqet e këtyre faqeve.”
- 2419: Nga ajo çfarë është mbajtur mend në të kaluarën:
“Çfarë ligjëruesi dhe çfarë shoku i mirë që është libri! Mund ta izolosh veten me të nëse
shokët të mbysin në mërzi; Ai nuk t’i nxjerr sekretet dhe nuk ka mendjemadhësi, dhe
prej tij mund të fitosh urtësi dhe mirësi...”

14. - 2420: Ahmed bin Muhamed bin Ahmed recitoi:
“Gjëja më e ëmbël pas devotshmërisë që një i ri mund të dojë, është dija e zubukuruar
për të që ai ta kërkojë. Dhe për çdo kërkues ka një kënaqësi të cilën ai e dëshiron, kurse
kënaqësia e dijetarit tek librat e tij qëndron.”
- 2421: Ai më kërkoi që t’i bashkangjisja as që tha më parë këtë që vijon dhe e bëra
menjëherë në praninë e tij: “Libri ia heq lexuesit merakun, dhe kur ai lexon, lodhja e tij
sakaq shkon. Çfarë shoku i mirë është ai nëse me të izolohesh, E s’ke frikë nga ai mos në
kurthe a probleme të biesh.”
- 2424: Ebu ‘Amr bin el-‘Ala’ ka thënë:
“Nuk ka ndodhur asnjëherë që të kem hyrë tek ndonjë njeri apo të kaloj pranë derës së
tij – duke e parë atë me një libër në dorë ndërsa shoku i tij rri kot – përveç se kam
gjykuar se ai është më i mençuri.”
- 2425: ‘Abdullah bin ‘Abdul-‘Aziz bin ‘Umer bin ‘Abdul-‘Aziz ka thënë:
“Kurrë nuk kam parë ndonjëherë këshillues më të mirë sesa varri, apo ndonjë gjë tjetër
që të jep më shumë kënaqësi sesa libri, apo ndonjë gjë më të sigurtë sesa mospatja
shoqëri.”
- 2426: el-Hasen el-Lu’lu’i ka thënë:
“Dyzetë vjet kanë kaluar nga jeta ime në të cilën kurrë nuk jam zgjuar apo të kem rënë
në gjumë e të mos kem patur një libër që rrinte mbi kraharorin tim.”
1 -Shp: Ai nuk gënjeu sepse e kishte fjalën për librat që ishin miqtë e tij dhe këto janë
fjalë metaforike (me’arid) që nuk konsiderohen si gënjeshtër, sikurse është transmetuar
saktësisht nga ‘Imran bin Husejni, ‘Umer bin el-Khattab dhe Ibn ‘Abbasi (radij-Allahu
‘anhum).

15. FETVAJA PA DITURI
Gjynahu më i madh: Të
flasësh në fenë e Allahut pa
dije!
Vlera e dijes fetare është e madhe. I Dërguari i Allahut – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem
– thotë: “Kush nis një rrugë për të kërkuar dituri, Allahu do t’i lehtësojë atij një
rrugë për në Xhennet. Dhe me të vërtetë melaiket i shtrijnë krahët e tyre nga
kënaqësia që kanë nga kërkuesi i dijes. Dhe për dijetarin kërkon falje kush është
në qiell dhe në tokë, deri edhe peshqit në det.
Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit, është si vlera e hënës kundrejt gjithë planetëve
të tjerë. Me të vërtetë dijetarët janë trashëgimtarët e Profetëve. Dhe Profetët
nuk kanë lënë trashëgim dinar e as dirhem (pasuri), por kanë lënë trashëgim
dijen, prandaj ai që e merr atë, ka marrë një fat të madh” (Transmeton: Ebu Daud,
Tirmidhi, Ibn Maxheh, dhe e saktëson Ibn Hibbani nga Ebu Derdaja)
Engjëjt kënaqen nga kjo vepër madhështore, nga kërkimi i dijes dhe i shtrijnë krahët
për kërkuesin e dijes, ashtu siç ka ardhur në hadith tjetër se ata i rrethojnë dhe i
mbulojnë tubimet ku përmendet Allahu dhe mësohet fjala e Tij. Mjafton si nder për
dijen se ajo është trashëgimi e profetëve dhe se ai që e merr atë ka marrë një gjë të
shtrenjtë. Dhe vlera e dijetarit ndaj adhuruesit është si vlera e hënës së plotë, a e
keni parë hënën e plotë se si ndriçon? Ashtu është edhe dijetari, ai u ndriçon udhën
njerëzve për të shkuar tek Allahu dhe kënaqësia e Tij, dhe për të qëndruar larg nga

16. Xhehennemi dhe zemërimi i Allahut. Pra dijetari ka mision madhështor. Udhëzon
njerëzit në rrugë të drejtë dhe i largon nga humbja.
Ashtu si dijetari që flet me dituri për fenë e Allahut ka shpërblim të madh, po ashtu
nga ana tjetër, e kundërta e kësaj: ai që flet pa dije në fenë e Allahut kryen një
gjynah të madh, dhe atë pa e ndjerë. Argument për këtë është fjala e Allahut –
subhanehu ue teala – në suren Ea’raf, 33.
“Thuaj: Me të vërtetë Zoti im ka ndaluar nga veprat e turpshme, ato që bëhen
haptas dhe ato që bëhen fshehtas, gjynahet dhe padrejtësinë, dhe t’i bëni shok
Allahut gjë për të cilën Ai nuk ka zbritur argument, dhe të thoni për Allahun atë
që nuk e dini”
Thotë Ibnul Kajjim: “I renditi haramet në katër grada dhe filloi me më të lehtën
prej tyre: veprat e turpshme, pastaj të dytën përmendi atë që është më e rëndë
se e para, që janë: gjynahet dhe padrejtësia, pastaj atë që është më e rëndë se
dy të parat: i cili është shirku, t’i shoqërosh Allahut dikë në ato gjëra që i
meriton vetëm Ai – i Patëmeta -, pastaj të katërtën më të rëndën nga të gjithat:
Të flasësh për Allahun pa dije. Dhe kjo përfshin të folurit për Allahun pa dije, në
Emrat dhe Cilësitë e Tij, në veprat e Tij, në fenë e Tij dhe në sheriatin e Tij”[1]
Dmth imoraliteti, nuk është gjë para të folurit pa dije në fenë e Allahut, as
padrejtësia, e as shirku. Të folurit pa dije në fenë e Allahut është më e madhe nga të
gjitha ato.
Dhe për ata që marrin përsipër të flasin pa dije në fenë e Allahut dhe të japin fetva
(përgjigje fetare) me injorancë, ka ardhur kërcënim i ashpër nga Profeti – sal-lAllahu
'alejhi ue sel-lem – i cili thotë: “Kush thotë për mua atë që nuk e kam thënë, le të
bëjë gati për veten një shtëpi në Xhehennem. Dhe kush jep fetva pa dije, ai ka
gjynahun e atij që i kërkoi fetva, dhe kush e orienton vëllanë e tij në diçka duke e
ditur se e drejta është në diçka tjetër, ai veçse e ka tradhtuar atë”[2]
Prandaj kur ti pyet për fenë e Allahut dikë që nuk ka dije, nuk e ke nderuar atë, e as
e ke ngritur, përkundrazi e ke futur në gjynah, dhe edhe vet ke gjynah nëse nuk pyet
atë që ka dije, por pyet injorantin. Sepse Allahu i Lartësuar thotë: “Pyesni njerëzit e
dijes nëse nuk dini” (Nahl: 43)
Thotë Imam Kurtubiu: “Nuk ka kundërshtim mes dijetarëve se është detyrë për
popullin e thjeshtë që të imitojnë, të pasojnë dijetarët e tyre, dhe kjo është
qëllimi i fjalës së Allahut: “Pyesni njerëzit e dhikrit (njerëzit që njohin Kuranin
dhe Sunetin) nëse nuk dini”… dhe po ashtu nuk ka kundërshtim mes dijetarëve se:
popullit të thjeshtë nuk i lejohet të japë fetva, sepse ata nuk i dinë kuptimet dhe
shkaqet e lejimit apo të ndalimit të diçkaje në fe”[3]
“Kështu ajeti pohon ‘farzin ajn’ (detyrimin individual) dhe ‘farzin kifajeh’
detyrimin kolektiv. Detyrim individual (për çdo person) është që ai i cili nuk di,

17. të pyesë atë që di; ndërsa detyrimi kolektiv është që në çdo lagje, në çdo zonë ku
jetojnë muslimanë, të jetë një grup njerëzish të cilët plotësojnë nevojat e tyre.
Dmth është detyrë që në çdo fshat, (në çdo qytet) të jetë dikush që pyetet (për
çështjet e fesë).” [4]
Thotë Profeti – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem-: “Allahu nuk e merr diturinë duke e
tërhequr atë nga njerëzit (nga mendjet dhe zemrat e tyre), por e merr dijen duke
marrë dijetarët. Derisa të mos lerë më asnjë dijetar, atëherë njerëzit marrin (për
dijetarë dhe drejtues) disa injorantë, dhe ata pyeten e japin fetva pa dije, dhe
kështu humbasin vet e i humbasin edhe të tjerët” (Muslim: 2673) Profeti u siguron
humbjen atyre që flasin pa dije.
Kjo që po ndodh sot është pikërisht ajo që na ka njoftuar Profeti – sal-lAllahu 'alejhi
ue sel-lem– i cili ka thënë: “Do tu vijnë njerëzve disa vite mashtruese. Në ato vite
do t’i besohet gënjeshtarit, dhe do t’i thuhet të sinqertit: ‘gënjeshtar’, do t’i
besohet tradhtarit, dhe besnikut do t’i thuhet tradhtar. Dhe në ato vite do të
flasin ‘ruuejbidat’. – i thanë – O i Dërguari i Allahut, e ç‘janë ‘ruuejbidat’?! – tha –
Njeriu mendjelehtë, i cili flet në çështjet e mëdha”
Jetuam dhe i pamë mendjelehtët që flasin në çështjet e mëdha të ummetit. “Ky
është xhihad, përpjekje në rrugë të Allahut”, në një kohë që ajo është vetëm
kryengritje dhe rebelim ndaj qeveritarëve e cila po sjell shkatërrim të madh në tokë,
apo vetëvrasje që është prej gjynaheve të mëdha, dhe nuk ka lidhje me fenë e
Allahut.
Kjo është sunet, kjo është bidat! Kjo është hallall, kjo është haram.
Ti po flet në fenë e Allahut, dmth po flet në emër të Allahut, po firmos në emër të
Tij. Po thua Allahu ka lejuar, Allahu ka ndaluar, Allahu e do këtë, Allahu e urren këtë,
prandaj shiko mirë se çfarë po thua, dhe në emër të kujt po flet, dhe i mjeri ti nëse
flet pa dije!
Ti po gjykon për dikë se ka dalë nga feja, apo ka dalë nga suneti, apo ka devijuar nga
rruga e drejtë, dhe të gjitha këto gjykime u takojnë vetëm gjykatësve fetarë siç thotë
shejkh Salih Ali Shejkh, ministri i fesë së Arabisë Saudite, dhe prej dijetarëve të
mëdhenj. Gjykimi ndaj njerëzve është punë e gjykatësve, dhe jo e njerëzve të
thjeshtë. Sepse nëse i thua dikujt ‘kafir’ (pabesimtar) dhe ai nuk është pabesimtar,
atë cilësi do ta meritojë njëri prej të dyve, ose ti ose ai. Nëse ai nuk e meriton, të
kthehet ty. Siç ka ardhur në hadith të saktë nga Profeti – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem
-.
E po ashtu nëse i thua dikujt ‘bidatçi’! D.t.th se ai është i kërcënuar me Zjarrin e
Xhehennemit, sepse “Çdo bidat është humbje dhe çdo humbje e ka vendin në
Zjarr”, po i thua: O ti, po lodhesh kot duke pasuar Kuranin, Sunetin, sahabët dhe
dijetarët e mëdhenj të ummetit, sepse ti je duke shkuar për në Zjarr. Nderi i

18. muslimanit është i shenjtë, por akoma më i shenjtë është nderi i dijetarëve dhe
njerëzve të dijes. Ai që e ha atë i vdes zemra, dhe ai që e nuhat atë sëmuret.
Nëse ti bëhesh gjykatës, dmth e vendos veten tënde në pozitën e gjykatësit dhe
gjykon për njerëzit pa dije, ti je i kërcënuar nga vet Profeti – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-
lem – me Zjarr: “Gjykatësit janë tre llojesh: dy janë në Zjarr dhe një në Xhennet.
Një njeri që e njeh të vërtetën dhe gjykon me të, ai është në Xhennet. Dhe ai që
gjykon mes njerëzve pa dije, ai është në Zjarr, dhe ai që e njeh të vërtetën dhe
bën padrejtësi, ai është në Zjarr”[5]
Gjykatësi kur gjykon pa dije është i kërcënuar me Zjarrin e Xhehennemit, po ti që nuk
je gjykatës dhe për më tepër gjykon pa dije?! Po kur çështja për të cilën ti gjykon nuk
është unanime dhe ka kundërshtim mes dijetarëve për të, si mund të ndërtosh mbi të
dashuri dhe urrejtje (pretenduan) për hir të Allahut?! Po kur çështja që ti pason
është bërë shkak për përçarjen e ummetit dhe nuk i ka bashkuar ata, por i ka bërë
grupe grupe, në krye të çdo grupi vendoset nga një injorant?!
Jo uallahi nuk e ke kuptuar fenë e Allahut dhe as qëllimet e saj: prej të cilave është
bashkimi i njerëzve dhe jo përçarja e tyre. Nga qëllimet e fesë është bashkimi i
njerëzve, dhe këtë e thotë Allahu në Kuran: “Ai ju ligjëroi juve prej fesë, atë me të
cilin porositi Nuhun, dhe atë që ta shpallëm ty, dhe atë me të cilën porositëm
Ibrahimin, Musain dhe Isain: (dhe ajo porosi ishte: ) Zbatojeni fenë dhe mos u
përçani në të”[6]
Ka thënë dijetari i madh i Islamit Ibnul Kajjim: “Sheriati është i ndërtuar mbi
urtësinë dhe (prej qëllimeve të tij është) që tu sjellë dobi njerëzve në këtë botë
dhe në botën Tjetër, dhe ai është i gjithi drejtësi, i gjithi mëshirë, dhe i gjithi
përfitime dhe dobi, dhe i gjithi urtësi. Prandaj çdo çështje që del nga drejtësia
në padrejtësi, nga mëshira në të kundërtën e saj, nga përfitimi në dëmtim, nga
urtësia në tallje, nuk është askund prej sheriatit, edhe nëse përpiqet të
paraqitet si pjesë e saj me ndonjë lloj interpretimi”[7]
Një çështje që sjell dëme të mëdha në ummet, nuk ka lidhje me fenë e Allahut, një
çështje e debatuar, dhe e diskutuar mes dijetarëve, të bëhet çështje themelore, bazë
për të gjykuar mbi njerëzit, dhe për të shkaktuar përçarje dhe trazira, dhe grupe dhe
banda në krye të secilës prej tyre qëndron dikush që nuk e njeh Islamin, i cili fut dhe
nxjerr nga suneti kë të dojë ai, fut dhe nxjerr nga feja kë të dojë ai, kjo nuk është
prej fesë Islame.
Ai që pyetet mund të jetë njëri shumë i mirë, por nuk ka dije në fenë islame. Ai që
pyetet mund të jetë njeri shumë i devotshëm, por nuk ka dije në fenë e Allahut, dhe
nuk lejohet që të pyetet. Mund të jetë shumë i aftë në çështjet e dynjasë dhe mund
të jetë drejtues në fushën e tij, specialist, profesionist, zanatçi i mirë, por nuk ka
dije në fenë e Allahut. Nuk lejohet që të pyetet dhe të flasë pa dije, sepse do të
humbasë për vete, do t’i humbasë edhe të tjerët.

19. Në çdo gjë njerëzit kërkojnë më të diturin, më të aftin, më të zotin dhe më të mirin.
Kur janë sëmurë kërkojnë për doktorin më të mirë. Kur duan të ndërtojnë një shtëpi
marrin inxhinierin më të mirë. Kur duan të martohen zgjedhin bashkëshortin më të
mirë. Pse kur vjen puna te feja pyesin kë tu dalë përpara? Feja është gjëja më e
shtrenjtë për ty o njeri, sikur ta dije. Më e shtrenjtë se jeta, më e shtrenjtë se
shtëpia, pasuria, dhe se gjithçka tjetër. Si shkon dhe e merr fenë tënde prej kujtdo?!
Prej atij që ka studiuar Islamin dhe prej atij që s’e ka studiuar Islamin?
A do të pranoje që operacionin kirurgjikal në zemër të ta kryente një njeri që ka
mësuar prej videove në youtube? A do t’ia lije jetën tënde në dorë një njeriu të tillë?!
Po atë që është më e shtrenjtë për ty se jeta, fenë tënde, si ja lë në dorë atij që e ka
mësuar fenë nga interneti (interlaneti) Youtube-i?!
“Dhe mos e paso atë për të cilën nuk ke dije, sepse me të vërtetë, dëgjimi,
shikimi dhe zemra, për të gjitha ato do të pyetet njeriu” [8]
Ibn Abbasi ka thënë për këtë ajet: “Mos thuaj dhe mos paso atë për të cilën nuk ke
dije” Dhe njëri prej dijetarëve të hershëm i quajtur Ebu Is’hak është argumentuar
me këtë ajet për të thënë se: “Nuk lejohet fetvaja pa dije.” [9]
Paraqitja para njerëzve përpara se të marrë dije është ajo që na ka shkatërruar dhe
na ka përçarë. Pa mësuar gjuhën arabe, pa u ulur në bankat e shkollës, pa u ulur në
gjunjë tek dijetarët, pa e njohur tefsirin (komentimin e Kuranit), pa e njohur
hadithin dhe shkencat e tij, pa e lexuar të Saktin e Bukhariut, të Muslimit – e lëri më
të tjerët, pa i njohur bazat e fikhut (jurisprudencës islame). Si mund të ulesh dhe tu
mësosh njerëzve fenë e Allahut?! Si mund të ndash mes të drejtës dhe të gabuarës,
mes sunetit dhe bidatit, mes humbjes dhe udhëzimit?! Si?!
Jetojmë në një kohë ku të gjithë flasin me kompetenca të plota për fenë e Allahut,
me dije dhe pa dije, me aq lehtësi, sikur po flasin për një ndeshje futbolli. Dhe kjo
uallahi është shenjë e Kijametit. Thotë Profeti – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem -, siç ka
ardhur tek Bukhari: “Kur çështja të lihet në dorë të atij që s’është i aftë për të,
atëherë prite Kijametin” Kur të padrejtët vendosen në krye të drejtësisë, kur
tradhtarëve tu lihen në dorë amanetet, kur pasuritë të lihen në dorë të hajdutëve,
dhe, më e keqja e të gjithave: kur në fenë e Allahut të flasë ai që nuk ka dije,
atëherë prite Kijametin!
Selefët (dijetarët e parë) frikësoheshin shumë nga fetvaja dhe nga të folurit pa dije
në fe.
“Nuk jam ulur të jap mësim derisa dëshmuan për mua 70 dijetarë” — Imam
Maliku.
Dhe kur pyetej për ndonjë çështje bëhej sikur ishte mes Xhennetit dhe Xhehennemit.
Prandaj le t’i kemi frikën Allahut dhe të ruajmë vetet tona dhe fenë tonë. Dhe Allahu
e di më së miri!

20. [1] - “I’lamul muuek-kiin”/ vëll.1./ fq.39.
[2] - Transmeton Ebu Daudi në “Sunen”-in e tij, dhe zinxhiri i tij është i mirë
[3] - “Tefsir el Kurtubi” ose “El xhamiu li ahkamil Kur’an” Suretl Enbija, ajeti 7.
[4] - Nga fetvatë e shejkh Mesh’hur Hasen, Allahu e ruajtë.
[5] - Saktësoi Albani në “Sahih el xhami’ es-saghir” (4322, 4323/ 4)
[6] - Shura: 13.
[7] - “I’lamul muek-kiin” (vëll. 3/ fq. 5)
[8] - Isra: 17
[9] - “I’lamul muuek-kiin” (vëll.1/ fq. 44)
Të Dhënit Fetva pa Dije
Ka thënë Ibn Kajjim el Xheuzijeh – Rahimullah: “Kush u jep fetva njerëzve duke mos
qenë i aftë për fetva është gjynahqar, kundërshtues i Allahut. Dhe ai që e
miraton atë prej pushtetarëve (përgjegjësve) është gjithashtu gjynahqar,
kundërshtues i Allahut.”
Ka thënë Ebul Ferexh ibnul Xheuzij – Rahimullah: “Është detyrë për pushtetarin që
t’i pengojë ata, ashtu siç bënë Benu Umejjet. Këta (që japin fetva pa qenë
dijetarë) janë si ata që udhëheqin karvanet dhe nuk i njohin rrugët, apo si i verbri
që u tregon njerëzve kiblen, apo si ai që nuk ka dije për mjekësinë dhe kuron
njerëzit, madje ai është më keq se të gjithë ata. E nëse është detyrë për
pushtetarin që ta ndalojë nga mjekimi i të sëmurëve (pseudo-mjekun), si është
puna atëherë me atë që nuk e njeh Kuranin dhe Sunetin dhe nuk e kupton fenë?!
Dhe shejhu ynë ishte shumë i rreptë në kundërshtimin e atyre. Një ditë e dëgjova
të thoshte: ‘Më tha njëri prej tyre: A ke vendosur ndonjë inspektor (mbikqyrës)

21. për fetvatë? (ndoshta duke u tallur me të) – i thashë – Të ketë kontrollues
(mbikqyrës) për bukpjekësit dhe guzhinierët dhe të mos ketë kontrollues për
fetvatë?!”
Dhe thoshte Imam Maliku - Rahimullah: “Ai që pyetet për diçka, duhet që para se të
përgjigjet ta mendojë veten përpara Xhennetit dhe Zjarrit, dhe se si do të
shpëtojë në Botën Tjetër, pastaj të përgjigjet.”
Dhe u pyet për një çështje e tha: “Nuk e di”. I thanë – Ajo është një çështje e lehtë,
e kollajtë! Atëherë ai u nxeh dhe tha – Nuk ka në dije çështje të lehta! A nuk e ke
dëgjuar fjalën e Allahut që thotë: “Ne do të hedhim (shpallim) ty një fjalë të
rëndë” [Muzzemmil: 5], prandaj dija është e gjitha e rëndë dhe sidomos ajo për të
cilën do të pyetesh Ditën e Gjykimit.
Dhe ka thënë gjithashtu (Imam Maliku): “Nuk kam dhënë fetva veçse pasi dëshmuan
për mua 70 (dijetarë) se unë jam i aftë për këtë punë.” Dhe ka thënë: “Nuk duhet
që njeriu ta shohë veten të aftë për diçka derisa të pyesë atë që është më i
dijshëm se ai (në atë fushë), dhe unë nuk kam dhënë fetva derisa pyeta Rabian
dhe Jahja ibn Seiid-in dhe ata më urdhëruan për këtë gjë, e sikur të më kishin
ndaluar nga kjo, do të ndalohesha prej kësaj.”
Dhe ka thënë: “Kur shokët e Profetit – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem– i kishin të
rënda disa mesele (çështje fetare) dhe nuk guxonte ndonjë prej tyre të përgjigjej
derisa të merrte mendimin e shokut të vet, me gjithë maturinë dhe pjekurinë dhe
pastërtinë që kishin, si është gjendja jonë, me gjynahet që kanë mbuluar zemrat
tona?!”
Dhe kur pyetej për ndonjë çështje (Imam Maliku) – Rahimullah – bëhej sikur ishte
përpara Xhenetit dhe Zjarrit.
Thotë Ata ibn ebi Rabah: “Arrita disa njerëz që kur pyetej ndonjëri prej tyre,
përgjigjej dhe trupi i dridhej.” (ndoshta nga frika prej Allahut).
U pyet Profeti – sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem: “Cilat janë vendet më të këqia” dhe
tha: “NUK E DI! Dersa të pyes Xhibrilin?!” E pyeti atë dhe tha: “Tregjet”
Ka thënë Imam Ahmedi: “Kush e ka parashtruar veten e tij ndaj fetvasë, e ka
paraqitur atë përpara një çështjeje të madhe, veçse kur kjo është një gjë që nuk i
ikën dot për shkak se është e domosdoshme.”
U pyet Sha’biu për diçka dhe tha: “Nuk e di”. I thanë: “Nuk të vjen zor që pyetesh për
diçka dhe thua: ‘Nuk e di’, në një kohë që ti je fakihu (dijetari) i Irakut?! Tha – Por
Engjëjt nuk patën turp të thoshin: “Ne nuk kemi dije veç asaj që ti na mësove.”!

22. Ka thënë njëri prej dijetarëve: “Mësoje ‘Nuk e di’-në, sepse nëse ti thua ‘Nuk e di’,
do të të mësojnë derisa të dish, e nëse thua: “E di”, do të të pyesin derisa të mos
dish (e të dalë në shesh mosdija jote dhe do të turpërohesh).
Thotë Utbeh ibn Muslim: “E shoqërova Ibn Umerin 34 muaj, dhe shpesh ndodhte që
të pyetej dhe thoshte: ‘Nuk e di!’ ”.
Seiid ibnul Musejjib gati sa nuk kishte fetva që jepte dhe nuk thoshte diçka pa u lutur:
“O Allah më ruaj dhe ruaji prej meje!”.
U pyet Imam Shafiu për një çështje dhe heshti. I thanë – A nuk po përgjigjesh?! Tha –
(Jo) Derisa ta di (ta pyes zemrën time) nëse është më mirë të përgjigjem apo të
hesht.”
Ka thënë Ibn ebi Lejla: “Arrita 120 prej ensarëve, prej shokëve të Profetit –
lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të. Pyetej ndonjëri prej tyre për ndonjë
çështje dhe e kthente mbrapsht atë (refuzonte të përgjigjej).” “I’lamul muuekki-
in” (4/217)
FETVAJA PA DITURI: Ebu
Abdullah Muhamed bin Salih
Uthejmin
Të dhënit fetva është post i rëndësishëm, me të përballët pronari i saj për të sqaruar
atë që është e dyshimtë tek masa, për çështjet që kanë të bëjnë me fenë e tyre, i
udhëzon drejt rrugës së drejtë, prandaj ky post është shumë i rëndësishëm dhe nuk e
drejton atë përveç atij që është kompetent. Për atë kërkohet nga robërit e Allahut që
të kenë frikë Allahun dhe të mos flasin përveçse me dituri dhe shkathtësi, dhe ta
mësojnë se vetëm Allahut i takon krijimi dhe urdhërimi, andaj nuk ka Zot që krijon
pos Allahut, e as udhëzues për njerëzit pos Tij, e as sheriate pos sheriatit të Allahut.
Ai (Allahu) është që urdhëron dhe ndalon nga diçka, Ai është që lejon dhe pëlqen
diçka, ka ndaluar Allahu që dikush të lejojë apo të ndalojë diçka me teket-epshet e
veta.

23. Allahu ka thënë: Thuaj: “Ku keni parë ju, ushqimin që ua jep Allahu, njërin e
konsideroni të ndaluar e tjetrin të lejuar? Thuaj: “A ju ka lejuar Allahu këtë
(gjykim) apo ju shpifni në llogari të Allahut?” Dhe ç’mendojnë ata, të cilët kundër
Allahut shpifin gënjeshtra, në ditën e kijametit? (Junus, 59-60)
Allahu ka thënë: “Dhe më gjuhët tuaja mos flisni të pavërteta, Kjo është e lejuar,
kjo është e ndaluar, me qëllim që të përhapni të pavërteta për Allahun. Ata të
cilët shpifin gënjeshtra ndaj Allahut nuk do të shpëtojnë. Pak do të kënaqen, por i
pret dënim i dhembshëm”. (Nahl, 116-117)
Vërtetë prej krimeve më të mëdha është që njeriu të thotë për diçka kjo është e
lejuar (hallall) duke mos e ditur dispozitën e Allahut për atë çështje, apo të thotë
për diçka është e ndaluar (haram) duke mos ditur dispozitën e Allahut për atë
çështje, apo të thotë për diçka është vaxhib (detyrë) e ai nuk e din a është detyrë
ajo, apo të thotë për diçka nuk është vaxhib (detyrë) e ai nuk e din që nuk është
detyrë ajo. Ky është krim dhe mos edukatë ndaj Allahut.
O rob i Allahut, si ka mundësi ta dish që gjykimi i takon vetëm Allahut, e pastaj merr
iniciativën dhe guximin të thuash në fenë dhe sheriatin e Allahut pa dije?
Allahu të folurit pa dije e ka krahasuar me shirkun, Allahu ka thënë: Thuaj: “Zoti im
e ka ndaluar amoralitetin edhe haptazi edhe fshehurazi, mëkatet, shtypjen pa të
drejtë, dhe që Allahut t’i bëni shok, për të cilën gjë nuk ju ka shpallur kurrfarë
argumenti, dhe që për Allahun të flisni atë çka nuk e dini”. (A’raf, 33)
Shumica i japin fetva njëri-tjetrit për atë që ata nuk kanë dituri, i gjen duke thënë
kjo është hallall, apo haram, vaxhib, apo jo-vaxhib, e ata për këtë nuk dinë asgjë. A
nuk e dinë ata se Allahu do t’i pyes për atë që kanë thënë në ditën e gjykimit.
A nuk e dinë ata se nëse e humbin-lajthitin një person, ia lejojnë atij atë që Allahu
e ka bërë haram, apo ia ndalojnë atë që Allahu e ka bë hallall, veç ke pohuar mëkatin
e tij dhe do të bartësh mëkatin e atyre që kanë punuar ata. Kjo si rezultat i asaj që
ke dhënë fetva pa dije.
Disa njerëz nga masa bëjë një krim tjetër, kur shohin dikë që dëshiron të pyes ndonjë
dijetar, i thonë: “S’ke nevojë ta pyesësh, kjo është çështje e qartë, kjo është
haram edhe pse në realitet ajo është hallall, d.m.th ia bën haram atij atë që
Allahu e ka lejuar.” Apo i thotë: “Kjo është vaxhib dhe e detyron me atë që Allahu
nuk e ka detyruar, apo i thotë: “Kjo nuk është vaxhib, e në realitet ajo është
vaxhib në sheriatin e Allahut dhe me këtë ai anulon atë që e ka bërë vaxhib
Allahu.” Apo thotë: “Kjo është hallall e në realitet ajo është haram, ky është

24. një krim të cilin ai e bën ndaj sheriatit të Allahut, dhe njëherit llogaritet tradhti
ndaj vëllait të tij që iu është përgjigjur pa dituri”.
A keni parë, nëse një person pyet për një rrugë prej rrugëve të qytetit, dhe ti i thua
rruga është këndej duke mos e ditur atë, a thua këtë njerëzit nuk e llogarisin si
tradhti prej teje?
Atëherë si flet për rrugën e Xhenetit, kur ajo është sheriati të cilin e ka zbritur Allahu
dhe ti për atë (sheriatin) nuk din asgjë?!
Disa prej të shkolluarve bien në atë që bien shumica e masës nga guximi që kanë mbi
sheriatin, në lejim, ndalim, obligim, ku flasin për atë që ata nuk dinë, përgjithësojnë
dhe detajizojnë në sheriat, përderisa ata janë nga më injorantët në dispozitat e
Allahut, nëse dëgjon ndonjërin prej tyre duke folur mendon se atij është duke i
zbritur shpallja, në atë që thotë me aq vendosmëri dhe maturi. S’ka mundësi të flasë
diçka e të thotë se nuk e di, edhe pse mos dituria tek ai është hak-e vërtetë dhe e
përhershme, megjithatë këmbëngul duke u mbështetur në injorancën e tij se ai është
alim-dijetar dhe në këtë mënyrë i bën keq masës, sepse ka mundësi që masa t’i besoj
fjalëve të tij dhe të mashtrohen.
Ah, sikur ata njerëz të ndaleshin dhe t’i atribuohen këto gjëra vetëm atyre, por i sheh
që atë ia veshin islamit dhe thonë se Islami thotë kështu, islami e sheh kështu. Dhe
kjo nuk lejohet përveç nëse thënësi e din se ajo është prej fesë islame, e kjo nuk
mund të arrihet përveçse me librin e Allahut - Kur’anin dhe sunnetin e Muhamedit,
sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem, apo konsensusin e muslimanëve.
Disa njerëz nga guximi, mos devocioni, mos turpi nga Allahu dhe frikës ndaj Tij, për
haramin e qartë thonë nuk mendoj se kjo është haram, apo për një gjë që është
vaxhib i qartë, thonë nuk mendoj se kjo është vaxhib, kjo vjen nga ata si rezultat i
injorancës së tyre, inatit, mendjemadhësisë, apo futjes së dyshimit tek robërit e
Allahut për fenë e Allahut.
Vëllezër të nderuar, prej imanit, mendjes së shëndoshë, devocionit dhe madhërimit
të Allahut është që njeriu të thotë për atë që nuk e dinë, “nuk e di”, pyete dikë
tjetër. Kjo është nga mendja e plotë, e kur njerëzit shohin verifikimin e tij, i besojnë
pastaj, kështu njeriu e din peshën e tij dhe e vendon atë në vendin e vet, dhe kjo
është nga imani i plotë dhe devocioni në Allahun, kështu që nuk nxiton të flet për
Allahun, e as për fenë e Tij pa dije.
I Dërguari i Allahut, alejhi selam, edhe pse ishte njeriu më i ditur për fenë e Allahut,
kur pyetej për diçka që nuk kishte ardhur shpallja, priste derisa atij t’i vinte shpallja

25. dhe Allahu të përgjigjej për atë që është pyetur i dërguari i Tij. Kur të pyesin çka u
lejohet, Thuaj: “ju lejohen ushqimet e mira…” (Maide, 4)
Pastaj, Dhe të pyesin për Dhulkarnejnin, thuaj: “Për këtë do t’iu rrëfej disa
lajme”. (Kehf, 83)
Pastaj, Të pyesin për ditën e kijametit kur do të ndodhë. Thuaj:” Atë e din vetëm
Zoti im, Ai do ta zbuloj kohën e tij…” (A’raf, 187)
Shokëve të ndershëm të Muhammedit, sal-lAllahu 'alejhi ue sel-lem, kur u shtrohej
ndonjë pyetje për të cilën nuk e dinin dispozitën e Allahut, frikoheshin dhe ndaleshin.
Ja Ebu Bekri, radijAll-llahu anhu, i cili thotë: “Cili qiell më mbulon dhe cila tokë më
mbanë nëse them për librin e Allahut pa dituri.
Ja dhe Omeri, radijAll-llahu anhu, kur i ndodhte ndonjë telashe i mblidhte sahabët
dhe i konsultonte. Ibn Sirini ka thënë: “As kush nuk ka qenë më i ndrojtur për atë
që nuk e din, se sa Ebu Bekri, dhe pas Ebu Bekrit askush nuk ka qenë më i
ndrojtur për atë që nuk e dinë se sa Omeri, Allahu qofte i kënaqur me ta.
Ibn Mes’udi, radijAll-llahu anhu, ka thënë: “O ju njerëz, kush pyetet për atë që e
din le të flase, ndërsa ai që nuk ka dituri le të thotë: “Allahu e din më mirë, sepse
prej diturisë është të thotë për atë që nuk e di “Allahu e dine me mire”.
Imam Sha’biu, Rahimullah, është pyetur për një çështje të fesë dhe ka thënë: Nuk e
di mirë.
Shokët e tij i kanë thënë: të turpëruam; i ka thënë Imam Shabiu: “por melaiket e
Allahut nuk janë turpëruar kur kanë thënë: “Ne nuk dimë përveç asaj që na ke
mësuar Ti…” (Bekare, 32)
Ka shembuj të ndryshëm në dhënien e fetvave pa dituri, prej tyre p.sh: “Nëse i
sëmuri ka bërë pis rrobat e tij me ndyrësirë dhe nuk ka mundësi t’i pastrojë ato, i
jepet fetvaja se ai nuk duhet të falet derisa t’i pastroj, kjo fetva është gënjeshtër,
gabim dhe e kotë. Sepse i sëmuri falet edhe nëse i ka rrobat e pista, bile edhe
nëse trupi i tij është i pistë me ndyrësirë dhe s’ka mundësi ta pastrojë atë, prapë
duhet të falet, Allahu ka thënë: “Prandaj, frikojuni Allahut sa të mundeni…”
(Tegabun, 16)
I sëmuri falet sipas gjendjes dhe mundësisë së tij, falet në këmbë, nëse nuk mundet
atëherë shtrirë, nëse nuk mundet atëherë në ije duke bërë shenjë me kokën e tij nëse

26. mundet, nëse nuk mundet bënë shenjë me sytë e tij sipas disa dijetarëve, e nëse nuk
mundet as këtë dhe ai ka vetëdije – atëherë le të bëjë nijet veprimin me zemër,
ndërsa fjalën le ta thotë me gjuhën e tij, p.sh: thotë Allahu Ekber, pastaj këndon
Fatihan-Elhamin dhe një sure, pastaj thotë: Allahu Ebker dhe e bën nijet se ai
është ne ruku, pastaj thotë: semiAllahu limen hamideh, dhe e bënë nijet se është
ngritur nga rukuja, e kështu vazhdon në sexhde dhe veprimet tjera të namazit, e
bënë nijet veprën të cilën nuk ka mundësi ta bëjë, e bënë nijet me zemrën e tij
dhe nuk e vonon namazin nga koha e tij.
Për shkak të kësaj, fetva të rrejshme dhe të kotë, disa musliman vdesin duke mos u
falur si pasojë e kësaj fetvaje, dhe sikur ata ta dinin se njeriu i sëmurë falet në cilën
do gjendje, do të vdisnin ata (të sëmurit) duke u falur.
Sikur këto mesele-çështje të fesë dhe të ngjashme me këto që ka shumë, është
obligim mbi masën-popullin që ti marrin dispozitat nga dijetarët-hoxhallarët ashtu që
të dinë sheriatin e Allahut, dhe mos të thonë diçka për fenë e Allahut pa dituri.
Ndalesa për të mos folur pa
pasur dije
Imam Alij bin Alij bin Muhamed bin Ebil-‘Izz ed-Dimeshkij el-Hanefij (Rahimullah)
Burimi: “Sherh Akidetit-Tahauijeh”, faqe 307-308
Nuk duhet folur në asnjë aspekt në qoftë se nuk ke dije, posaçërisht në çështje të
fesë. Thotë Allahu Te’ala:
‫و‬َ‫ل‬ ََ ‫و‬َ‫ق‬ْ‫ف‬َُ ‫م‬َ‫ا‬ ‫و‬َ‫ي‬ْ‫س‬ََ ‫كَو‬ََ ‫و‬ِ‫ه‬ِِ ‫و‬ِ‫ل‬ْ‫م‬ٌِ ‫و‬ِ‫ن‬َِّ ‫و‬َ‫س‬ْ‫ا‬ِ‫ع‬ََ ‫و‬َ‫ا‬ََََِْْ ََ ‫و‬َ‫ا‬ََ‫ف‬َ‫ؤ‬ََْ ََ ‫و‬ُ‫ل‬َُّ ‫و‬ِ‫و‬‫ََل‬َِ‫كَو‬ ‫َمنَو‬ُّ ‫و‬َ‫ه‬ْ‫ه‬ٌَ ‫و‬َ‫ل‬ََ‫ف‬ْ‫ع‬َ‫ا‬
“Mos shko pas diçkaje (mos fol) për të cilën nuk ke dijeni. Vërtet, dëgjimi, shikimi
dhe zemra, të gjithë këta do të merren në përgjegjësi.” 17-36
Dhe thotë Allahu Te’ala:

27. ‫نَو‬ِ‫ا‬ ََ ‫و‬ِ‫مي‬ِ‫ه‬ََ ‫ن‬َ‫ا‬ ‫و‬َ‫ل‬ِ‫ا‬‫م‬َ‫ل‬َ‫س‬ ‫ِف‬‫ي‬ ‫و‬ِ ِ‫َه‬ ‫و‬ِ‫ا‬ْ‫س‬َ‫ر‬ِِ ‫و‬ِ‫ل‬ْ‫م‬ٌِ ‫و‬َ‫س‬َُِِِ‫س‬ََ ‫و‬ِ‫ل‬َُّ ‫و‬ِ‫من‬ََْ‫س‬ٍَ ‫و‬ِ‫ا‬‫س‬ ِ‫ا‬ِ‫ا‬ {3} ‫و‬َ‫ِت‬َُُّ ‫و‬ِ‫ه‬ْ‫س‬َ‫م‬ٌَ ‫و‬َ‫ه‬ِ‫ه‬َِ ‫ن‬َ‫ا‬ ‫و‬َ‫و‬ ِ‫ل‬ َََُ ‫و‬َ‫ه‬ِ‫ه‬َ‫ه‬َ‫ي‬ ‫و‬َ‫ه‬ُ‫م‬ ِ‫ه‬َ‫س‬ ‫و‬ِ‫ه‬‫ِس‬‫ا‬َِْ‫س‬ََ ‫إ‬َََِّ ‫و‬ِ‫ت‬ََ‫ب‬ٌَ
‫و‬ِ‫ِسا‬ِِ‫ع‬ََ
“Ka disa njerëz që diskutojnë për Allahun, pa kurrfarë dijenie dhe ndjekin rrugën
e çdo djalli të ndërkryer, e është caktuar për të (djallin), se kush e bën mik, ai
(djalli) do ta shmangë (mikun) e do ta sjellë atë në dënimin e zjarrit.” 22:3-4
Dhe thotë Allahu Te’ala:
‫نَو‬ِ‫ا‬ ََ ‫و‬ِ‫مي‬ِ‫ه‬ََ ‫ن‬َ‫ا‬ ‫و‬َ‫ل‬ِ‫ا‬‫م‬َ‫ل‬َ‫س‬ ‫ِف‬‫ي‬ ‫و‬ِ ِ‫َه‬ ‫و‬ِ‫ا‬ْ‫س‬َ‫ر‬ِِ ‫و‬ِ‫ل‬ْ‫م‬ٌِ ‫و‬َ‫ل‬ ََ ‫َه‬‫ا‬َ‫ى‬ ‫و‬َ‫ل‬ ََ ‫و‬ِ‫ت‬‫َم‬ُُِّ ‫و‬ِ‫ِسا‬‫ه‬ُ‫ا‬ {8} ‫و‬َ‫ِف‬‫ه‬‫م‬ََ ‫و‬ِ‫ه‬ِ‫ؤ‬ٌَِْ ‫و‬ِ‫ل‬ ِ‫ه‬َ‫س‬َِ ‫َن‬ٌ ‫و‬ِ‫ل‬‫س‬َِِ‫ع‬ ‫و‬ِ ِ‫َه‬ ‫و‬َ‫ه‬ََ ‫ِف‬‫ي‬ ‫م‬َ‫س‬ْ‫ه‬ُ‫ا‬ََ ‫و‬ِ‫ز‬ْ‫ي‬ ٌِ
‫و‬َ‫ه‬َ‫ف‬‫ِس‬‫ب‬َ‫ه‬ََ ‫و‬َ‫ل‬ ََْ‫س‬ ‫و‬َِْ‫ا‬‫م‬َ‫س‬ِ‫ف‬ََْ ‫و‬َ‫َت‬َ‫ب‬ٌَ ‫و‬ِْ‫س‬ ِ‫ا‬َ‫ي‬ََْ
“Disa njerëz diskutojnë për Allahun pa kurrfarë diturie, pa udhërrëfyes dhe pa
Libër ndriçues. Ata e kthejnë mënjanë kokën (nga mendjemadhësia), që të
largojnë të tjerët nga rruga e Allahut. Këta njerëz do të poshtërohen në këtë
botë, kurse në Ditën e Kiametit Ne do t’i bëjmë, që të shijojnë dënimin e zjarrit
të ndezur fort.” 22:8-9
Dhe thotë Allahu Te’ala:
‫نْو‬َ‫ا‬ ََ ‫و‬ُ‫ل‬َ‫ه‬َِ ‫و‬ِ‫ن‬ِ‫ا‬ِ‫ا‬ ‫و‬َ‫س‬ََُِِ ‫و‬َ‫و‬َ َََ‫ى‬ ‫و‬ِ‫ا‬ْ‫س‬َ‫ر‬ِِ ‫َه‬‫ا‬َ‫ى‬ ‫نَو‬‫ن‬ِ‫ا‬ ‫و‬ِ ِ‫َه‬ ‫و‬ِ‫ن‬َِّ ‫و‬َ ِ‫َه‬ ‫و‬َ‫ل‬ ‫ِز‬‫ا‬َِْ‫س‬ ‫و‬َ‫ل‬ ََْ‫ف‬ََْ ‫سنَو‬ِ‫ِا‬َ‫م‬ِ‫ن‬ََ
“E kush është në humbje më të madhe, se ata që udhëhiqen nga dëshirat e veta,
pa udhëzim prej Allahut? Sigurisht, Allahu nuk i udhëzon njerëzit keqbërës.”
28:50
Dhe thotë Allahu Te’ala:
‫ن‬َِّ ‫َنَو‬ََُِِِِ‫س‬ ‫و‬ِ‫ل‬َِّ ‫نِو‬ِ‫ن‬ََ ‫م‬َ‫ا‬ ََ ‫ه‬ َََُِْ ‫و‬َ‫ي‬َ‫ؤ‬‫ه‬َ ْ َ ‫و‬ْ‫ا‬َ‫ف‬ََََ ‫َل‬‫ى‬‫مء‬َ‫ل‬ ‫ن‬‫ن‬ِ‫ا‬ ‫و‬َ‫ل‬ِِ‫ن‬ِِِ‫ا‬ ‫َه‬‫ا‬َََِْ
“Ata ndjekin vetëm hamendjet dhe atë që ua ka qejfi, ndonëse u ka ardhur prej
Zotit të tyre udhëzimi (për rrugën e drejtë).” 53:23
Dhe ajete të tjera të shumta që kanë këtë kuptim.
Transmetohet nga Ebu Umameh radijallahu anhu, se i Dërguari i Allahut salallahu
alejhi ue selem ka thënë:
‫ام‬ ‫هل‬ ‫َل‬ ‫ق‬ ‫ِا‬ ِ ‫ىاه‬ ََ ‫مه‬ ُّ ‫سه‬ ‫م‬ ٌ ‫ل‬ َّ ََ َُِ ‫لال‬ ََ ‫ل‬ َ ‫ال‬ ُ : ‫م‬َ‫ا‬ ‫و‬َ‫و‬َََِ‫َا‬‫ه‬ ‫كَو‬ََ ‫و‬ِ‫ل‬َِّ ‫و‬َ‫َل‬‫ا‬َ‫ل‬
“Nuk kanë lajthitur ndonjë popull pasi që ishin të udhëzuar, veçse u bënë
polemizues.” Pastaj lexoi ajetin: “Ata ta paraqesin këtë shembull vetëm për shkak
se janë polemizues.” 43:58. Transmeton Tirmidhiu dhe thotë se hadithi është Hasen.
Transmetohet nga Aishja radijallahu anha, se i Dërguari i Allahut sal-lAllahu 'alejhi ue
sel-lem ka thënë:

28. ‫َّن‬ ‫رض‬ ِِ ‫المل‬ ََ ‫إ‬ ََّ ‫هللا‬ ‫ا‬ َ َ ‫ْل‬ ٌ ََ
“Njerëzit më të urryer tek Allahu janë kundërshtarët grindavec (polemizues të
tepërt).” Buhariu dhe Muslimi.
Nuk ka dyshim se, ai i cili nuk pranon fjalën e të Dërguarit salallahu alejhi ue selem,
është i mangët në besimin (teuhidin) e tij. Sepse, i tilli flet me mendjen dhe teket e
veta, apo pason dikë i cili flet nga mendja dhe teket e tij pa u mbështetur në
udhëzimin e Allahut. I tilli ka mangësi në çështje të besimit në proporcion me
kundërshtimin e Sunnetit profetik. Me këtë gjë, anasjelltas i bie që ai ka marrë për
zot dikë tjetër pos Allahut. Thotë Allahu:
‫فَو‬ْ‫س‬ََِ‫ا‬َ‫ي‬َِ ‫و‬ِ‫ن‬َ‫ا‬ ‫و‬َ‫ب‬ٌََُِ ‫و‬َ‫ه‬ََََِِّ ‫و‬َ‫و‬َ َََ‫ى‬
“Mendo pak! Kush, përveç Allahut, mund ta udhëzojë atë njeri, që dëshirat e veta
i ka bërë zot.” 45:23
Do të thotë, adhuron atë që i përshtatet dëshirave të veta.
Fillestar në islam.
çdo religjion, i vërtetë apo i falsifikuar, çdo shoqatë, e dobishme apo e dëmshme, çdo
parti, e mirë apo e keqe, i ka themelet dhe bazat e veta ideore dhe parimet
ideologjike të cilat përcaktojnë qëllimin e saj dhe orientojnë drejtimin e saj, duke i
shërbyer anëtarëve dhe pasuesëve të saj si statut.
Ai që dëshiron të anëtarësohet në ndonjërën prej shoqatave të përmendura së pari
shikon në parimet e saj, e nëse pajtohet me to, me subkoshiencë dhe me vetëdije i
pranon pa kurrfarë dyshimi në to, kërkon të hyjë në shoqatën përkatëse, të
inkuadrohet në radhët e anëtarëve dhe ithtarëve të saj. E atëherë bëhet i detyruar t'i
kryejë të gjitha aktivitetet me të cilat e obligon statuti i shoqatës dhe e paguan
anëtarësinë e caktuar. Pas kësaj është i obliguar që me veprimtarinë e tij të tregojë
sinqeritet në pranimin e parimeve dhe principeve të shoqatës, pandërprerë duke i
rikujtuar ato, në mënyrë që të mos veprojë diç që u kundërvihet atyre. Me moralin
dhe sjelljet e tij të paraqet shembull të bukur të atyre principeve, si dhe të
misionarit praktik të tyre.

29. Anëtarësimi në shoqatë, pra, do të thotë: njohja e sistemit të saj, besimi në parimet
e saj, të nënshtruarit përcaktimeve të saj, si dhe veprimi praktik në përputhje me ato
përcaktime. Ky është qëndrimi i përgjithshëm, i cili është i aplikueshëm edhe në fenë
islame. Prandaj, ai që dëshiron të hyjë në Islam së pari duhet t'i aprovojë parimet e
tij dhe pa ngurrim t'i përvetësojë, ashtu që të bëhet musliman. Këto principe,
shkurtimisht, përbëhen në besimin që kjo botë materiale nuk është e vetmja që
ekziston, dhe se kjo jetë e dunjasë nuk është e tërë jeta. Njeriu ka ekzistuar para
lindjes, do të ekzistojë edhe pas vdekjes. Nuk e ka krijuar veten, por ka qenë i krijuar
para se të ketë njohur veten. Njeriun nuk e kanë krijuar krijesat joorganike që
gjenden rreth tij, sepse ai posedon mendjen, kurse ato jo, porse e ka krijuar i Vetmi
All-llahu i Madhërishëm nga asgjëja (nga mosekzisentca), sikurse edhe të gjitha këto
botëra. Ai është i Vetmi që jep jetë dhe vdekje, Ai të gjitha i ka krijuar, dhe nëse
dëshiron do t'i shkatërrojë. Ky Zot nuk i gjason asnjërës nga këto krijesa.
çdoherë ka qenë, nuk është i krijuar, gjithmonë do të jetë dhe kurrë nuk do të
zhduket. Është i Fuqishëm dhe fuqia e Tij nuk njeh kufij. Të gjitha i di dhe asgjë nuk i
është e fshehur diturisë së Tij. Është i drejtë, por drejtësia e Tij nuk përcaktohet me
kriteret e drejtësisë njerëzore. Ai i ka vendosur ligjet e gjithësisë, të cilat ne i
quajmë ligje natyrore dhe të gjitha i ka krijuar me masë. çdo sendi i ka caktuar
detaje dhe formë, si dhe krejt çka do t'u ndodhë qenieve të gjalla dhe jo të gjalla
nga: lëvizja e qetësia, konstantja e ndryshueshmëria, aktiviteti e pasiviteti. Njeriut ia
dhuroi mendjen me të cilën ai gjykon për shumë gjëra, të cilat ia ka nënshtruar atij,
dhe me të cilën realizon atë çka vet e zgjedhë. Pas kësaj jetë të përkohshme e ka
krijuar jetën e përhershme - botën tjetër, në të cilën bamirësi do të shpërblehet me
Xhennet, ndërsa mëkatari do të dënohet me Xhehennem.
Zoti është Një, i Vetmi, nuk ka shok i cili krahas Tij adhurohet, nuk ka kush që të
afron tek Ai dhe që ndërmjetëson pa lejen e Tij. Ibadet i sinqertë i bëhet vetëm Atij -
në të gjitha format.
Të gjitha krijesat e dukshme, që dallohen me shqisa, si dhe ato të padukshme i
takojnë Atij. Disa nga ato janë jo të gjalla, e disa të gjalla, me obligime të ngarkuara.
Disave nga ato krijesa të gjalla iu është veçori vetëm e mira, e ato janë melekët
(engjëjt); disa kanë veçori vetëm të keqen, e ata janë shejtanët (djajtë); ndërsa
karakteristikë e disa krijesave është edhe e mira edhe e keqja, e këta janë xhinnët
dhe njerëzit. Ai, All-llahu i Madhërishëm, i zgjedh disa nga njerëzit dhe u dërgon
melekë me ligj të Tij - sheriat - që t'u shpallë njerëzve, e ata janë pejgamberët.
Këto sheriate (ligje) të All-llahut të Madhërishëm janë të përfshira (përmbledhura)

30. në libra dhe suhufe (fletushka), të cilat janë të shpallura nga lartë (qielli). E fundit
nga ato e abrogon të mëparshmen, apo e korrigjon. Libri i fundit është Kur'ani. Të
gjitha librat para Kur'anit janë shtrembëruar, apo janë zhdukur dhe harruar. Kur'ani
është i vetmi që ka mbetur i ruajtur nga ndryshimet dhe shkatërrimi. Ndërsa i fundit
nga pejgamberët është Muhammed Ibën Abdull-llah El-Arebi El-Kurejshi. Me të është
vulosur pejgamberia, kurse fetë me shpalljen e tij, kështu që nuk ka pejgamber pas
tij.
Kur'ani është kodi islam. Ai që pohon se Kur'ani është nga All-llahu i Madhërishëm dhe
beson në të, përgjithësisht dhe në detaje, quhet besimtar. Besimi në këtë aspekt nuk
është i njohur askujt përveç All-llahut të Madhërishëm, sepse njerëzit nuk i hapin
zemrat, e as që dinë se ç'ka në to. Prandaj, që muslimanët dikë ta konsiderojnë si
njërin prej tyre, është obligim ta deklarojë këtë besim në shqiptimin e shehadetit. Ky
shehadet është: "Besoj se nuk ka të adhuruar tjetër pos All-llahut, dhe besoj se
Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] është i dërguar dhe rob i Tij."
Kur i shqipton këto fjalë, bëhesh musliman, d.m.th. banorë i vërtetë i shtetit islam,
në të cilin muslimani i gëzon të gjitha të drejtat, duke pranuar që t'i kryejë të gjitha
obligimet me të cilat e obligon Islami.
Këto obligime, apo detyrime fetare, janë të pakta, të lehta, dhe në to nuk ka kurrfarë
mërzie e as vështirësi.
E para nga këto është: Që në mëngjes, para lindjes së diellit, t'i falë dy rekate të
namazit të sabahut, qetë, duke thirrë në të Zotin e tij, duke lutur për mirëbërësi dhe
duke mbështetur nga dënimi. Para kësaj merr abdest, apo thënë ndryshe i lanë pjesët
e caktuara të trupit, apo nëse është xhunub (i papastër) lahet i tëri. Në mes të ditës
t'i falë katër rekate të namazit të drekës, e pastaj pak më vonë edhe katër rekate -
ikindinë. I falë pas përëndimit të diellit tri rekate të namazit të akshamit dhe në
fillim të natës katër rekate të namazit të jacisë.
Këto janë pesë namazet e obligueshme. Kryerja e tyre nuk zgjatë më tepër se gjysmë
orë. Për kryerjen e tyre nuk është i caktuar vendi apo personi i caktuar - personeli
fetar - pa të cilin nuk do të ishin të plota. Në to, sikurse edhe në të gjitha obligimet
fetare, nuk ka ndërmjetësues në mes të muslimanit dhe Zotit të tij.
Obligimi i dytë: Në vit ekziston muaji i caktuar në të cilin muslimani e ndryshon kohën
e ushqimit, ashtu që mëngjesin e ha në fund të natës në vend se në fillim të ditës,
kurse e shtyen drekën deri në përëndim të diellit, duke u përmbajtur gjatë ditës nga
ushqimi, pija dhe marrëdhëniet seksuale. Ky është për shpirtin e tij muaji i

31. spastrimit, për stomakun e tij muaji i pushimit, për trupin e tij muaji i riprovimit të
sjelljes dhe shëndetit të tij. Ky muaj është një nga format e angazhimit në bamirësi
dhe barazi në jetë.
Obligimi i tretë: Nëse pas plotësimit të nevojave të veta personale dhe nevojave të
familjes së tij mbetet si tepricë një pjesë e caktuar e pasurisë, për të cilën ai gjatë
tërë vitit nuk ka pasur nevojë, është i obliguar që nga ajo pasuri - pas kalimit të një
viti - të ndajë dy e gjysmë për qind (2,5%) të varfërve dhe të mjerëve. Për
muslimanët kjo dhënie nuk paraqet kurfarë barre, ndërsa është në dobi të madhe për
ata që kanë nevojë, dhe kjo paraqet shtyllë të fortë të ndihmesës së ndërsjellë dhe
ilaç për sëmundjen e varfërisë - njërës nga sëmundjet më të rënda të shoqërisë.
Obligimi i katërt: Islami në bashkësinë e vet i ka rregulluar takimet familjare, edhe
atë:
- Takimin në nivel të mbledhjeve të lagjeve, të cilat mbahen pesë herë në ditë - si
orët e mësimit në shkollë. Kjo është kryerja e namazit me xhemat, me të cilën
çdo anëtar e përforcon dëgjueshmërinë e tij ndaj All-llahut të Madhërishëm gjatë
takimit pranë Tij. Frytet e këtij takimi janë që të fortët t'u ndihmojnë të dobtëve,
të diturit t'i mësojnë të paditurit, të pasurit t'u ndihmojnë të varfërve.
Kohëzgjatja e këtij takimi përafërsisht është pesëmbëdhjetë minuta, ashtu që nuk
i paraqet pengesë punëtorit në punë, e as tregtarit në tregti. Nëse takimi
përfundon, e ndonjë musliman nuk është i pranishëm në të, ai nuk dënohet për
mungesë, por i mbetet shpërblimi i mangët për mospjesëmarrje në të;
- Takimi në nivel të tubimit të lagjeve të qytetit, i cili mbahet një herë në javë, e
që është namazi i xhumasë. Zgjatë më pak se një orë, ndërsa pjesëmarrja në të
është e domosdoshme për muslimanët;
- Takimi në nivel të mbledhjes së qytetit, i cili mbahet një herë gjatë vitit, e ky
është namazi i bajramit. Pjesëmarrja në të nuk është e obligueshme, ndërsa
kohëzgjatja e saj është më pak se një orë;
- Takimi në nivel të kongresit të gjithmbarshëm musliman, i cili mbahet çdo vit në
vendin e caktuar. Ky, në të vërtetë, është cikli drejtues, veprimor dhe ideor.
Muslimani është i obliguar që të jetë i pranishëm bile një herë gjatë jetës - nëse
ka mundësi - e ky është haxhxhi.
Këto janë obligimet themelore fetare me të cilat obligohet muslimani. Në obligimet
fetare bën pjesë, gjithashtu, edhe të përmbajturit nga veprat e caktuara, vepra për

32. të cilat të gjithë njerëzit e mençur në botë pajtohen se janë të dëmshme dhe se
është obligim që të largohemi nga ato, siç janë: mbytja e padrejtë, sulmi i njerëzve,
dhuna e të gjitha llojeve, pijet dehëse nga të cilat humb vetëdija, amoraliteti i cili
shkatërron nderin, shëndetin dhe ngatërron farefisninë, kamata, gënjeshtra,
mashtrimi, tradhtia, padëgjueshmëria ndaj prindërve, betimi i rrejshëm, dëshmia e
rrejshme, e të ngjashme që u përngjajnë këtyre veprave të shëmtuara dhe të
dëmshme, shëmtueshmërinë e të cilave e ndjen çdo mendje e shëndoshë.
Nëse muslimani e lë pasdore kryerjen e ndonjë obligimi, apo vepron diç nga ajo që
është e ndaluar, e pastaj kthehet dhe pendohet duke kërkuar falje nga All-llahu i
Madhërishëm - Ai me të vërtetë do t'ia falë. Nëse nuk pendohet dhe nuk kthehet nga
vepra e ndaluar, mbetet ende musliman dhe llogaritet në radhët e muslimanëve,
mirëpo konsiderohet mëkatar dhe meriton dënim në botën e ardhme - ahiret, me
dallim se dënimi i tij është i përkohshëm, e jo i përhershëm, siç është dënimi i
pabesimtarit.
Por, nëse e mohon ndonjërën nga bazat, principet e besimit, apo dyshon në to, e
refuzon obligimin apo ndalesën e bazuar në ixhma (ixhma - pajtueshmëria e të gjithë
dijetarëve mbi një çështje), apo mohon madje një fjalë nga Kur'ani, ai del nga feja -
konsiderohet renegat dhe i mirret shtetësia islame. Dezertimi nga feja është mëkati
më i madh në Islam, ashtu që është në shkallë të tradhtisë së madhe në ligjet
bashkëkohore, dënimi i së cilës është - nëse personi nuk pendohet - vdekja.
Muslimani ndonjëherë e lëshon ndonjë obligim apo bën diç nga ajo që është e
ndaluar, duke e pranuar obligimin dhe ndalesën, por megjithatë mbetet ende
musliman, me atë se bëhet mëkatar. Ndërsa, sa i përket besimit imanit, ai është i
pandashëm, ashtu që sikur të besonte p.sh. 99% të principeve të besimit, kurse një e
ka mohuar, ai konsiderohet si mosbesimtar.
Ndonjëherë muslimani nuk është mu'min, ngjashëm sikur ai që anëtarësohet në
ndonjë shoqatë, prezenton në mbledhjet e saj, paguan anëtarësinë dhe i kryen
obligimet e anëtarëve të saj, por nuk i pranon principet e saj e as që është i bindur në
vërtetësinë e tyre. Ai i bashkangjitet asaj shoqërie vetëm e vetëm që ta spiunojë atë
apo që t'i sjell dëm. Ai është hipokriti-munafiku, i cili në gjuhë e shqipton shehadetin
dhe sipërfaqësisht i kryen obligimet fetare. Mirëpo ai, në realitet, nuk është besimtar,
e as që është i shpëtuar tek All-llahu i Madhërishëm, ndonëse te njerëzit llogaritet si
musliman, sepse njerëzit gjykojnë sipas manifestimeve të jashtme, kurse vetëm All-
llahu i Madhërishëm i njeh fshehtësitë dhe atë që gjendet në zemra.
Prandaj, kur njeriu pranon principet ideore të Islamit, e ato principe janë: besimi

33. absolut në All-llahun e Madhërishëm, pa i i përshkruar Atij ndonjë shok apo
ndërmjetësues, besimi në melekët (engjëjt), në pejgamberët, në librat - shpalljet, në
jetën e ardhshme, në caktimin e All-llahut të Madhërishëm - kaderin, si dhe shqiptimi
i shehadetit. Kush beson thellë në të gjitha këto, e pastaj i falë namazet e obliguara -
farzet, e agjëron ramazanin, nëse është i pasur e jep zekatin në pasuri, nëse ka
mundësi e kryen haxhxhin një herë gjatë jetës, largohet nga veprat e ndaluara të
cilat me ixhma janë të ndaluara, ky person konsiderohet se është musliman - mu'min.
Mirëpo fryti i besimit nuk vërehet në njeriun, as që ndjehet kënaqësia e tij, e as që
konsiderohet musliman i plotë derisa në jetën e vet nuk ta ketë pasuar rrugën e
muslimanit - mu'minit.
I Dërguari i All-llahut, Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] shumë shkurt, në
një fjali, e cila konsiderohet si një nga thëniet më thelbësore dhe më koncize, e ka
paraqitur programin e asaj rrugë. Në fjali e cila përmban në vete çdo të mirë, të
mirën e kësaj dhe botës së ardhme.
Kuptimi i asaj fjalie është që, besimtari gjatë kohës së punës dhe pushimit, kur është
në vetmi dhe në shoqëri, në seriozitet dhe shaka, në çdo situatë në të cilën gjendet,
e ka ndërmend se All-llahu i Madhërishëm është i informuar për të dhe se e shikon.
Kështu, duke e pasur në mendje se Ai e shikon, nuk bën mëkate e as që frikësohet e
dëshpërohet, duke e ditur se Ai është me të. Nuk ndjen vetmi duke e kujtuar Atë, e
as që ndjen nevojë për dikë duke kërkuar nga Ai dhe duke e lutur Atë. Po edhe nëse e
bën ndonjë mëkat apo gabon - e natyrshme është që të gabojë - kthehet dhe
pendohet, e All-llahu i Madhërishëm me të vërtetë ia falë atij (gabimin).
E gjithë kjo është marrë nga definicioni i bamirësisë (ihsanit) në fjalët e Pejgamberit
[sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: "Ta adhurosh All-llahun e Madhërishëm ashtu sikur
ta shohësh, sepse edhe pse ti atë nuk e sheh, Ai ty me të vërtetë të sheh."
Kjo është në pika të shkurtëra feja islame
“Dituria”
- Se'id Ibn el-Musejjib (Rahimullah) ka thënë: "Personi vazhdon të jetë i ditur për
sa kohë vazhdon të kërkojë dituri. Por kur ai ndalon së kërkuari dituri dhe
mendon se i mjafton ajo që ka mësuar, atëherë ai është në kulmin e injorancës së
tij..." [1]

34. - Mesruk (Rahimullah) ka thënë: "Dituri e mjaftueshme për robin është se ai i
frikësohet Allahut, ndërsa injorancë e mjaftueshme për robin është se ai është i
mahnitur me diturinë që ka." [2]
- Imam Sha'bi (Rahimullah) ka thënë: "Nuk do të vijë Ora e Fundit derisa dituria
të kthehet në injorancë dhe injoranca të kthehet në dituri." [3]
- Fundnota:
[1] - Mexhmu' Sherh Muhedheb (1/56)
[2] - Akhlalul-'Ulema (n. 40)
[3] - Xhami'ul-'Ulum uel-Hikem, 1/140
Shpjegimi i etherit: “Folu njerëzve për
atë që e dijnë (e kuptojnë), a doni që të
përgënjeshtrohet Allahu dhe i Dërguari i
Tij?”
Autor: Shejkh Salih Ali-Shejkh
Në Sahihun e Bukhariut thuhet se ‘Aliju ka thënë:
ُ‫ه‬ُ‫ل‬‫و‬ُ‫س‬َ‫ر‬َ‫و‬ ُ َّ‫اَّلل‬ َ‫ب‬َّ‫ذ‬َ‫ك‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ َ‫ون‬ُّ‫ب‬ ِّ‫ح‬ُ‫ت‬َ‫أ‬ َ‫ون‬ُ‫ف‬ ِّ‫ر‬ْ‫ع‬َ‫ي‬ ‫ا‬َ‫م‬ِّ‫ب‬ َ‫اس‬َّ‫ن‬‫ال‬ ‫وا‬ُ‫ث‬ِّ‫د‬َ‫ح‬

35. “Folu njerëzve për atë që e dijnë (e kuptojnë), a doni që të përgënjeshtrohet
Allahu dhe i Dërguari i Tij?”
Në këtë ka argument se një pjesë e dijes nuk është e përshtatshme për çdonjërin,
ngase një pjesë e dijes është e veçantë, edhe në qoftë se ajo në vetvete është e
dobishme dhe është nga çështjet e Teuhidit, porse ka të ngjarë që shumë njerëz
nuk e dijnë atë.
Dhe ato janë si p.sh: nga disa çështje të Teuhidit të Emrave dhe Cilësive (Esma ue
Sifat), siç janë disa çështje të Emrave dhe Cilësive si dhe përmendjen e disa
Cilësive të Allahut – Xhel-le ue ‘Ala – kjo, vërtetë nuk i përshtatet çdonjërit, bile
edhe disa që rreken për të marrë dije, ndoshta nuk i lexohen atij disa çështje të
ndërlikuara në lidhje me Emrat dhe Cilësitë, por urdhërohen që ta besojnë atë në
përgjithësi, si dhe të besojnë në atë që dihet dhe atë që është e njohur nga
Kurani dhe Sunneti.
Kurse çështjet e ndërlikuara të Emrave dhe Cilësive janë për ata që janë të
kualifikuar dhe nuk është e përshtatshme për njerëzit e rëndomtë dhe për
fillestarët që kërkojnë dije. Sepse ka prej tyre disa (çështje që janë të
ngatërruara dhe ka prej atyre çështjeve që ndoshta një person që e thotë atë e
shpijnë që të përgënjeshtrojë Allahun dhe të Dërguarin e Tij.
Siç ka thënë këtu ‘Aliju (radijAllahu ‘anhu):
ُ‫ف‬ ِّ‫ر‬ْ‫ع‬َ‫ي‬ ‫ا‬َ‫م‬ِّ‫ب‬ َ‫اس‬َّ‫ن‬‫ال‬ ‫وا‬ُ‫ث‬ِّ‫د‬َ‫ح‬ُ‫ه‬ُ‫ل‬‫و‬ُ‫س‬َ‫ر‬َ‫و‬ ُ َّ‫اَّلل‬ َ‫ب‬َّ‫ذ‬َ‫ك‬ُ‫ي‬ ْ‫ن‬َ‫أ‬ َ‫ون‬ُّ‫ب‬ ِّ‫ح‬ُ‫ت‬َ‫أ‬ َ‫ون‬
“Folu njerëzve për atë që e dijnë (e kuptojnë), a doni që të përgënjeshtrohet
Allahu dhe i Dërguari i Tij?”
Pra ndërlidhja e këtij etheri me këtë kapitull është se nga shkaqet e mohimit të
Emrave dhe Cilësive është që personi t’u flasë njerëzve me atë që ata nuk e
kuptojnë nga Emrat dhe Cilësitë e Allahut. Njerëzit kanë një besim të
përgjithshëm rreth Emrave dhe Cilësive të Allahut, besim me të cilin u vlen atyre
Teuhidi, imani dhe Islami i tyre.
Prandaj, nuk është e volitshme hyrja në detaje për ato çështje, përveç nëse
personit të cilit i flitet, i kap dhe i kupton ato çështje. Dhe kjo gjendje nuk është
tek shumica e njerëzve. Dhe për këtë shkak kur flitej në praninë e Imam Malikut
rreth “Hadithit të Imazhit” (Allahu e krijoi Ademin në pamjen e tij), e ndalonte
atë që të fliste për këtë hadith, sepse njerëzit e rëndomtë nuk i kuptojnë tamam
këto çështje.
Dhe po ashtu, disa mesele të Emrave dhe Cilësive nuk janë të përshtatshme për
njerëzit e rëndomtë. Dhe ndoshta mund të jetë shkak për mohimin e asaj që ti i
ke transmetuar ndonjërit që nuk e kupton çështjen, për shkak se kjo çështje
është sipër intelektit dhe nivelit të tij, si dhe sipër asaj që ai ka marr dije, kjo

36. mund ta shpie atë që të mohojë diçka nga dija për Allahun – Xhel-le ue ‘Ala – apo
të mohojë diçka nga Emrat dhe Cilësitë.
Prandaj, muslimani e ka për obligim, dhe veçanërisht nxënësi i dijes, të mos i bëjë
njerëzit që të përgënjeshtrojnë ndonjë gjë nga ajo që ka thënë Allahu – Xhele ue
‘Ala – apo nga ajo që ka treguar i Dërguari i Tij – sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem.
Dhe ajo që të shpie në këtë përgënjeshtrim është që t’u flasësh njerëzve për atë
që nuk e dijnë. T’u flasësh njerëzve për një hadith të cilin nuk e kap mendja e
tyre. Ashtu siç ka ardhur në hadithin tjetër:
ً‫ة‬َ‫ن‬ْ‫ت‬ِّ‫ف‬ ْ‫م‬ِّ‫ه‬ ِّ‫ض‬ْ‫ع‬َ‫ب‬ِّ‫ل‬ َ‫َان‬‫ك‬ َّ‫ال‬ِّ‫إ‬ ْ‫م‬ُ‫ه‬ُ‫ل‬‫و‬ُ‫ق‬ُ‫ع‬ ُ‫ه‬ُ‫غ‬ُ‫ل‬ْ‫ب‬َ‫ت‬ َ‫ال‬ ‫ا‬ً‫ث‬‫ِّي‬‫د‬َ‫ح‬ ‫ا‬ً‫م‬ ْ‫و‬َ‫ق‬ ٍ‫ث‬ِّ‫د‬َ‫ح‬ُ‫م‬ِّ‫ب‬ َ‫ت‬ْ‫ن‬َ‫أ‬ ‫ا‬َ‫م‬
“Ti, nëse i flet një populli për diçka që mendjet e tyre nuk e kuptojnë, vetëm se
kjo gjë është bërë fitne për disa prej tyre.”
Bukhariu ka bërë një kapitull në “Sahih” në Kitabul-Ilm (Libri i diturisë) duke
thënë: “Kapitulli: Ai që i braktis disa zgjidhje duke patur frikë se disa njerëz nuk
do mund ta kuptojnë atë dhe mund të bien në ndonjë gjë (gabim) akoma më të
rëndë.”
Dhe kjo është prej çështjeve të rëndësishme të cilat duhet t’i dijë mësuesi, ai që
flet dhe ai që jep këshilla si dhe ai që mban hutbe, që t’ju flasë njerëzve me atë
që e dijnë dhe ta forcojë Teuhidin tek ata dhe ta kompletojë atë dhe t’ua shtojë
imanin e tyre përmes asaj që e dijnë e jo përmes asaj që ata e mohojnë.
"Pyesni njerëzit e Dhikrit nëse nuk dini."
Cila ështa ndarja dhe kuptimi i saktë i Fjalës së Allahut të Lartësuar:
"Pyesni njerëzit e Dhikrit nëse nuk dini."?
Autor: Shejkh Muhammed Ibën 'Umer Bazmul
Burimi: http://www.bazmool.com/fatawa/

37. - Pyetje: Cila ështa ndarja dhe kuptimi i saktë i Fjalës së Allahut të Lartësuar:
"Pyesni njerëzit e Dhikrit nëse nuk dini."?
- Përgjigje: Lavdet i takojnë Allahut, Zotit të Gjithësisë. Lavdërimet dhe bekimet
qofshin mbi më fisnikun e Pejgamberëve dhe të Dërguarve, zotëria jonë
Muhamed, si dhe mbi Familjen dhe Shokët e tij.
E më pas:
Me të vërtetë Fjala e Allahut të Lartësuar:
ََ‫ا‬ ْ‫أ‬َ‫ل‬ُِْ ‫ف‬َ‫ه‬ِْ‫ف‬َْ ‫ف‬َ‫َر‬ِّ‫ك‬َ‫ي‬ َ ‫ف‬َ‫خ‬َْ ‫ف‬َ‫ص‬‫ا‬‫ة‬َ‫ن‬‫ا‬ِّ ‫ال‬ ‫َخْف‬‫ا‬َْ‫ر‬َ‫ن‬ْْ
"Pyesni njerëzit e Dhikrit nëse nuk dini." [en-Nahl, 43]
tregon disa çështje.
- Çështja e parë: se Muslimanët ndahen në dy grupe. Grupi i parë janë njerëzit e
dijes, kurse grupi tjetër janë ata që nuk bëjnë pjesë tek njerëzit e dijes, pra janë
ata që quhen auamë (njerëzit e thjeshtë).
- Çështja e dytë: prej domethënieve të këtij ajeti është se detyra e njerëzve të
dijes është sqarimi dhe qartësimi, kurse detyra e auamëve është që ta kthejnë atë
që e kanë të paqartë tek njerëzit e dijes.
- Çështja e tretë: prej domethënieve të këtij ajeti është se njerëzit e dijes janë
njerëzit e dijes së Dhikrit. Dhe me "dhikër" është për qëllim Kur'ani dhe Suneti,
me dritën e kuptimit të Selefëve të Devotshëm. Andaj kush është prej njerëzve të
dijes që cilësohet me dijen e Kur'anit, Hadithit dhe pasimit të gjurmëve të
Selefëve të Devotshëm, atëherë ai është prej njerëzve të dijes që ka për qëllim
Allahu – SubhaneHu ue Te'ala – në ajet.
- Çështja e katërt: ajeti tregon se nuk kanë të drejtë auamët që të dalin para
ulemave, përkundrazi, detyra e tyre është që të pasojnë ulematë. Kështu që, kur
ulematë e sqarojnë një çështje, atëherë njerëzit e thjeshtë e kanë detyrë që t'i
pasojnë ata dhe të punojnë me fjalën e tyre, dhe nuk i lejohet njeriut të thjeshtë
kur kërkon fetva nga një dijetar, që ta kundërshtojë fetvanë që dëgjoi nga
dijetari, për të drejtën e tij, përveç atëherë kur fetvaja kundërshton ajetin apo
hadithin apo ixhmanë e saktë.

38. - Çështja e pestë: prej domethënieve të këtij ajeti: "Pyesni njerëzit e Dhikrit
nëse nuk dini.", është se ata që nuk kthehen tek njerëzit e Dhikrit dhe pasojnë
epshet dhe tekat e tyre apo pasojnë njerëz që tek dijetarët nuk konsiderohen
prej njerëzve të Dhikrit, atëherë në të vërtetë ata nuk po e zbatojnë urdhërin e
Allahut. Ka thënë i Lartësuari:
‫ف‬َ‫ل‬ْ‫ي‬َ‫ْح‬‫ذ‬َ‫ر‬ِْ ‫َذَّْف‬‫ي‬‫ن‬ َ ‫َخْف‬‫ا‬‫ل‬َ ُْ‫ن‬‫ا‬‫ذ‬ ‫ف‬ََّْْ ‫ف‬َ‫م‬ َ‫ر‬َ‫ه‬ِْ ‫ف‬َ‫خ‬ِْ ‫ف‬َ‫ص‬‫ا‬‫ي‬َْ‫ذ‬ َ‫ام‬ْ ‫ف‬ِ‫ت‬ْ‫ن‬َ‫ة‬َِ ‫ف‬َ‫و‬ِْ ‫ف‬َ‫ص‬‫ا‬‫ي‬َْ‫ذ‬ َ‫م‬‫ا‬‫ذ‬ ‫ف‬ْْ‫ف‬ِ‫َذ‬ْ‫ي‬ ‫ف‬ِ‫ص‬‫ذ‬َ ِْ
"Andaj le të ruhen ata që kundërshtojnë udhërin e tij se mos u bie ndonjë fitne
apo mos i zë ndonjë dënim i dhimbshëm." [en-Nuur, 63]
Dhe Allahu e di më së miri.
Kulmi i Diturisë është Frika ndaj Allahut
Autor: el-Imam, ‘Abdul-‘Azijz Ibn Baz (Rahimullah)
Burimi: al-Ibaanah.com
Të gjitha lavdërimet i takojnë Allahut. Mëshira dhe bekimi i Allahut qofshin mbi të
Dërguarin e Tij, Pejgamberi ynë, Muhamedi, si dhe mbi Familjen dhe Shokët e tij.
Nuk ka dyshim se kërkimi i diturisë është nga veprat më të virtytshme të ibadetit.
Dhe kjo është një nga shkaqet që sjellin suksesin e Xhenetit dhe është nder për
ata që veprojnë sipas saj. Prej çështjeve më të rëndësishme është që robi të ketë
sinqeritet në kërkimin e dijes. Kjo arrihet duke studiuar vetëm për hir të Allahut
dhe për asnjë qëllim tjetër, sepse kjo është rruga nëpërmjet së cilës mund të
arrish përfitim dhe sukses duke u ngritur në pozitat më të larta në këtë botë dhe
në Botën Tjetër.
Është transmetuar në hadith se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka
thënë: “Kush mëson diçka prej diturisë me të cilën kërkohet Fytyra e Allahut, por
ai nuk e mëson atë përveç se për të arritur disa qëllime të kësaj dynjaje, ai nuk

39. ka për ta nuhatur aromën e Xhenetit në Ditën e Gjykimit.” Transmetuar nga Ebu
Davudi me një zinxhir të mirë transmetimi.
Tirmidhiu transmeton një hadith me një zinxhir në të cilin ka pak dobësi, se
Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë: “Kush kërkon dituri për të
konkuruar me dijetarët, ose për të debatuar me injorantët, ose që fytyrat e
njerëzve të kthehen nga ai, atëherë Allahu do ta fusë atë në Zjarr.”
Kështu që, unë e këshilloj çdo nxënës të dijes dhe çdo Musliman që të kenë
sinqeritet për Allahun në të gjitha veprimet e tyre, duke vepruar në përputhje me
fjalët e Allahut:
‫و‬ْ‫ل‬َ‫ق‬ ‫م‬َ‫ا‬ِ‫ه‬َِّ ‫م‬َ‫ه‬َِ ‫و‬ِ‫ا‬ٍََِ ‫و‬ْ‫ل‬ََُّ‫م‬َِْ‫ا‬ ‫إ‬َ‫ي‬ََ‫س‬ ‫و‬ِ‫ف‬َََِّ ‫م‬َ‫ا‬ِ‫ه‬َِ ‫و‬ْ‫ل‬َََََُِِّّ ‫و‬ِ‫ه‬َََِّ ‫و‬ِ‫ا‬ ِ‫َي‬ ََ ‫نْو‬َ‫ا‬َ‫ي‬ ‫َمنَو‬ُّ ََ‫ل‬ْ‫ا‬َ‫س‬ ‫و‬َ‫ء‬‫م‬َ‫ف‬َِ ‫و‬ِ‫ه‬‫ن‬َِِ‫ا‬ ‫و‬ْ‫ل‬َ‫ا‬َِْ‫س‬ْ‫م‬َ‫ي‬ ‫ال‬َ‫ا‬ٌَ ‫م‬َ‫ي‬َِ‫م‬َْ ‫ل‬ ََ ‫كْو‬ ِ‫ْا‬ٍَ‫س‬ ‫و‬ِ‫ع‬َ‫ا‬‫م‬َِِِِِ ‫و‬ِ‫ه‬‫ن‬َِِ‫ا‬
ََ‫ا‬َ‫ي‬َِ (١١٠)
“Kështu, kush shpreson takimin me Zotin e vet, le të bëjë vepra të mira dhe të
mos i shoqërojë askënd në adhurim Zotit të vet!” [el-Kehf, 110]
Në Sahihun e Muslimit është transmetuar se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-
lem) ka thënë: “Allahu ka thënë: Unë jam më i panevojshmi për të gjithë ata që
mi shoqërojnë në adhurimin Tim. Kush bën një vepër në të cilën ai përzien edhe
dikë tjetër përkrah Meje (në adhurim), atëherë Unë e braktis atë dhe shirkun e
tij.”
Gjithashtu, unë e këshilloj nxënësin e dijes dhe çdo Musliman që të kenë frikë
Allahun dhe ta dijnë se Allahu i sheh ata në çdo çështje, si dhe të veprojnë me
thënien e Tij:
‫و‬ِ‫ن‬َِّ ‫ِسنَو‬‫ب‬ََِ ‫نَو‬ ٌٍَََْْ‫س‬ ‫و‬ْ‫ل‬ََِِِ‫ا‬ ‫و‬ِ‫ت‬ْ‫س‬َ‫ر‬َْ‫م‬ِِ ‫و‬ْ‫ل‬َََِ ‫و‬ِ‫ع‬َ‫ِا‬‫ؤ‬ْ‫ر‬َ‫ا‬ ‫و‬ِ‫ا‬ْ‫ل‬َِ ََ ‫و‬ِ‫ا‬‫س‬َُِِّ (١٢)
“Vërtet, për ata që i frikësohen Zotit të tyre pa e parë Atë, do të ketë falje dhe
shpërblim të madh!” [el-Mulk, 12]
Dhe thënia e Tij:
‫نْو‬َ‫ا‬َََِ ‫و‬َ‫مق‬ٌَ ‫و‬َ‫ل‬‫م‬َ‫ف‬َ‫ا‬ ‫و‬ِ‫ه‬‫ن‬َِِ‫ا‬ ‫و‬ِ‫َمن‬ُِ‫ه‬َ‫ل‬ (٤٦)
“Për ata që i frikësohen paraqitjes para Zotit të vet, do të ketë dy kopshte!” [er-
Rrahman, 46]
Disa nga Selefët kanë thënë: “Kulmi i diturisë është frika ndaj Allahut.”
‘Abdullah Ibn Mes’udi (radij-Allahu ‘anhu) ka thënë: “Është e mjaftueshme si dije
që robi të ketë frikë Allahun. Dhe është e mjaftueshme si injorancë që robi të jetë
i mashtruar në këtë gjë (d.m.th. duke mos iu frikësuar Allahut).”

40. Dhe disa nga Selefët kanë thënë: “Kush është më i dituri për Allahun, ai është që i
frikësohet më së shumti Atij.”
Ajo që tregon saktësinë e këtij kuptimi është thënia e Pejgamberit (sal-lAllahu
‘alejhi ue sel-lem): “Ndërsa unë - betohem në Alla - unë jam që i frikësohem
Allahut më shumë nga ju dhe jam më i binduri (duke patur takua) ndaj Tij mes
jush.” Transmetuar nga Bukhari dhe Muslimi.
Kështu që, sa herë që dituria e robit për Allahut përforcohet, kjo është një mjet
që përforcon takuan (devotshmërinë) dhe ikhlasin (sinqeritetin) e tij dhe e
përmban atë që të mos i kalojë kufijtë (që ka vendosur Allahu) dhe nga gjynahet.
Prandaj Allahu ka thënë:
‫نَو‬ِ‫ا‬ ََ ‫و‬ِ‫مي‬ِ‫ه‬ََ ‫و‬‫ن‬ِ‫ت‬َ ََِ‫ا‬ََ ََ ‫و‬ِ‫مل‬َِْ‫ه‬ َ ََ ‫و‬ِ‫ِق‬‫م‬ٌََُْ‫ا‬ َ ََََِْ‫و‬َ‫ه‬َ‫ه‬ ‫ِكَو‬ََ‫ب‬َُّ ‫م‬َ‫ا‬ِ‫ه‬َِّ ‫َإ‬ٌٍَْ‫س‬ ‫و‬َ ِ‫َه‬ ‫نْو‬ِ‫ا‬ ‫و‬ِ‫و‬ِ‫ا‬‫م‬ٌَِِ ‫و‬َ‫ء‬‫م‬َ‫ا‬َ‫م‬َََِْ ‫و‬ِ‫ن‬َِّ ‫و‬َ ِ‫َه‬ ‫و‬ِ‫ي‬‫س‬ ِ‫َي‬ٌ ‫و‬ِ‫ا‬ََ‫ؤ‬ٌَ (٢٨)
“Në të vërtetë, nga robërit e Tij, Allahut i frikësohen vetëm dijetarët.” [el-Fatir,
28]
Pra, ata që janë më të diturit për Allahun dhe Fenë e Tij, ata janë që i frikësohen
më shumë Atij dhe janë më të bindurit ndaj Tij mes të gjithë robërve. Në krye të
tyre janë të Dërguarit dhe Pejgamberët (‘alejhimus-selam) dhe ata që shkuan pas
tyre në mirësi.
Prandaj, Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) na ka njoftuar se nga shenjat
e suksesit është që robi i Allahut të arrijë kuptimin e Fesë, siç ka thënë ai: “Atij
që Allahu ia do të mirën, Ai i jep kuptimin e Fesë.” Transmetuar nga Bukhari dhe
Muslimi nga hadithi i Mu’auijes (radij-Allahu ‘anhu). Kjo nuk është për ndonjë
arsye tjetër, por vetëm nga fakti që kuptimi i fesë do ta shtyjë robin që të zbatojë
Urdhërat e Allahut, që t’i frikësohet Atij, t’i kryejë detyrat që i ka caktuar Ai dhe
të qëndrojë larg atyre gjërave që i sjellin Zemërimin e Tij. Dhe kjo do ta shpjerë
atë drejt sjelljeve të mira, veprave të drejta dhe do ta bëjë që të jetë i sinqertë
me Allahun dhe me robërit e Tij.
Kështu që, unë i lutem Allahut që të na japë ne dhe të gjithë nxënësave të dijes,
si dhe të gjithë Muslimanëve kuptimin e Fesë së Tij dhe kapjen fort pas saj. Dhe
unë i lutem Allahut që të na ruajë nga të këqiat e veteve dhe veprave tona. Me të
vërtetë Ai është i Plotëfuqishën për ta bërë këtë.

41. Shenjat e Dijes së Dobishme dhe Dijes së
Padobishme
Autor: el-Hafidh Ibn Rexheb el-Hanbeli
Burimi: Fadlu ‘Ilmi es-Selef ‘ala ‘Ilm el-Khalef (fq, 39-43, Darul-Imam Ahmed)
www.Al-Ibaanah.com
- Shenjat e Dijes së Padobishme:
Një shenjë treguese e kësaj diturie të padobishme është se ajo shton
mendjemadhësi, fodullëk dhe arrogancë tek poseduesi i saj. Dhe ajo e shtyn atë
që të kërkojë madhështinë dhe lartësinë në jetën e kësaj dynjaje dhe të garojë
për të. Ajo e shtyn atë që të dalë mbi dijetarët, të debatojë me injorantët dhe të
tërheqë nga vetja vëmendjen e njerëzve.
Është transmetuar se Pejgamberi (sal-lAllahu ‘alejhi ue sel-lem) ka thënë se
kushdo që kërkon dije për këto arsye, atëherë: “Zjarri, Zjarri!” [1]
Mund të ndodhë që disa njerëz të cilët posedojnë këto lloj diturish të pretendojnë
se e njohin Allahun, i luten Atij dhe largohen nga çdo gjë tjetër përveç saj, por
megjithatë, qëllimi që ata fshehin pas atij pretendimi është vetëm e vetëm që të
arrijnë një gradë të lartë në zemrat e disa njerëzve, siç janë për shembull prijësat
dhe ata si puna e tyre. Ndoshta qëllimi i tyre është që t’i bëjnë këta njerëz që të
kenë mendime të mira për ta ose që të arrijnë të mbledhin një numër të madh
pasuesish ose që njerëzit t’i nderojnë dhe t’i respektojnë për hir të dijes së tyre.
Një tjetër shenjë e kësaj (diturie të padobishme) është kur dikush pretendon se
ka lidhje shumë të afërt me Allahun, domethënë pretendon se është ueli, ashtu
sikurse pretendojnë për vetet e tyre Njerëzit e Librave të Mëparshëm, Karamitët,
[2] Batinijët [3] dhe ata si puna e tyre.
Kjo bie në kundërshtim me rrugën e Selefëve ngase ata vazhdimisht i përçmonin
dhe i nënvlerësonin vetet e tyre qoftë haptazi apo fshehurazi. ‘Umeri thoshte:
“Kushdo që thotë se është i ditur, ai me të vërtetë është injorant. Dhe kushdo që
thotë se është besimtar, ai me të vërtetë është mosbesimtar. Dhe kushdo që thotë
se është në Xhenet, ai është në Xhehenem.”

42. Gjithashtu, nga shenjat e saj është se ai (që posedon këtë dije të padobishme)
dështon në pranimin e të vërtetës dhe sillet arrogant para atyre që flasin të
vërtetën, veçanërisht nëse ai person konsiderohet para syve të njerëzve se
qëndron poshtë atij. Gjithashtu, nga shenjat e saj është se ai (që posedon dije të
padobishme) vazhdon të këmbëngulë në të pavërtetën nga frika se mos zemrat e
njerëzve do të largohen nga ai nëse ai thotë haptazi se po kthehet tek e vërteta.
Ndoshta këta individë mund të bëjnë autokritikë apo mund t’i nënvlerësojnë vetet
e tyre me gjuhët e tyre mu para syve të njerëzve në mënyrë që ata të besojnë se
këta janë modest, kokëulur, duke tërhequr kështu lavdërimet e tyre për këtë gjë.
Dhe kjo është një nga format më të ndërlikuara dhe më të pakapshme të
syfaqësisë (er-rija), sikurse kanë treguar Tabi’inët dhe dijetarët që erdhën pas
tyre. Për më tepër, mënyra se si ata i pranojnë me kaq bujë të tilla lavdërime
është e tillë që mohon çdo ndjenjë ndershmërie apo sinqeriteti nga ana e tyre.
Kjo për shkak se një person me ndershmëri të vërtetë i frikësohet hipokrizisë për
veten e tij dhe i druhet mendimit se mund të ketë një përfundim të keq, kurse
këta individë janë të preokupuar me pranimin dhe lejimin e lavdërimeve.
Dhe në bazë të kësaj, një nga shenjat që tregon se njerëzit kanë dije të dobishme
është se ata nuk mendojnë se kanë ndonjë pozitë apo status të veçantë dhe ata
urrejnë me zemrat e tyre çdo lavdërim apo mburrje dhe ata nuk i ngrejnë vetet e
tyre me arrogancë mbi asnjë njeri.
El-Hasen (el-Basri) ka thënë: “Fekih (ai që zotëron kuptimin e Fesë) është vetëm
ai që tërhiqet larg jetës së kësaj dynjaje, dëshiron jetën e botës tjetër, ka një
kuptim të thellë në fenë e tij dhe është vazhdimisht i paepur në adhurimin e Zotit
të tij.” [4]
Në një transmetim tjetër ai ka thënë: “Fekih është ai që nuk i armiqëson ata që
janë më të lartë se ai, as nuk i nënçmon ata që janë më poshtë tij dhe as nuk
kërkon ndonjë çmim për diturinë që ia ka dhënë Allahu.”
Një thënie e ngjashme me këtë të fundit është transmetuar si një nga thëniet e
Ibn ‘Umerit (radij-Allahu ‘anhu). [5]
Njëri prej Selefëve ka thënë: “Njeriu që ka dije duhet të hedhë baltë mbi kokën e
tij nga përulësia para Zotit të tij.” [6]
Dhe vërtet, sa herë që atij i shtohet dija dhe njohja e Zotit të tij, atij i shtohet
frika ndaj Zotit të tij si dhe nënshtrimi dhe përulja para Tij.
- Shenjat e Dijes së Dobishme:
Nga shenjat që tregojnë se robi ka dije të dobishme është se ajo e drejton atë kah
braktisja e jetës së kësaj dynjaje dhe bukuritë e saj, si dhe largimi nga udhëheqja,