1. 18. 02. 2014 r.
Wielkopolskie Centrum Konferencyjne w Licheniu Starym
1
2. Katedra Patofizjologii, Weterynarii Sądowej
i Administracji, UWM w Olsztynie
J. Szarek1, I. Babioska1, B. Szynaka2, A. Andrzejewska2, K.A. Skibniewska1,
J. Guziur1, K. Goryczko3, A. Wiśniewska1, J. Zakrzewski1, J. Koc1, S. Dobosz3,
K.A. Siwicki1, E. Terech-Majewska1, E. Strzyżewska1, M. Sidoruk1
2
3. 1Uniwersytet Warmiosko-Mazurski w Olsztynie
2Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
3Instytut Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza w Olsztynie
Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych w Rutkach
3
4. 05. 08. 2009 r.
Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 710/2009 ustanawiające szczegółowe
zasady dotyczące ekologicznej produkcji
w sektorze akwakultury.
4
02. 11. 2010 r. początek badao
własnych
www.pstrag.eu
5. Rozporządzenie Komisji (WE)
Nr 710/2009:
Zgodnie z tym aktem normatywnym
„nie zezwala się na używanie takich systemów
(systemu recyrkulacji wody – przypisek autorów)
w produkcji ekologicznej do czasu uzyskania
szerszej wiedzy”.
Punkt krytyczny
5
6. Baza poznawcza - to wnikliwe poznanie
• środowiska chowu pstrąga
• koocowego produktu - efektu chowu:
ekstensywnego na wodzie przepływowej: OOH,
intensywnego przy użyciu recyrkulacji wody: RAS.
6
7. Zmierzają w myśl wytycznych Światowej Organizacji
Zdrowia Zwierząt (OIE) z 2008 r.
do zapewnienie rybom:
optymalnych warunków życia,
szybkiego wzrostu,
dobrej kondycji i zdrowia,
dobrej żywotności.
Mają na względzie lepszą pozycję pstrąga
tęczowego
na rynku. 7
9. W Polsce istnieją dwie dobrze rozwinięte
technologie chowu:
ekstensywny na wodzie przepływowej: OOH,
intensywny przy użyciu recyrkulacji wody: RAS.
Produkcja ryb na terenie UE
jest droższa niż poza nią.
9
10. Patologia to:
⇛ patofizjologia, czyli fizjologia patologiczna,
⇛ patomorfologia, czyli anatomia patologiczna,
⇛ histopatologia
⇛ i ultrastruktura.
10
11. Między patofizjologią i patomorfologią
istnieje współzależnośd ze względu na:
związek zachodzący między
zaburzeniami czynnościowymi
a zmianami morfologicznymi.
11
12. Każda trwała zmiana anatomiczna
prowadzi do zmian czynnościowych.
Większośd długotrwałych zaburzeo czynnościowych
znajduje zwykle wyraz w zmianach morfologicznych.
12
13. Diagnostyka morfologiczna stwierdza:
⇛ zmiany wyrażające się przemianami w budowie
komórki,
⇛ nieprawidłowości wzajemnego układu komórek,
⇛ zmiany zachodzące w istocie międzykomórkowej.
13
14. Pozwala też często na:
określenie czynnika etiologicznego, który wywołał
zmiany chorobowe (bakterie, pasożyty).
Są też przypadki,
w których połączenie metody mikroskopowej
z barwieniem chemicznym (technika histochemiczna)
umożliwia stwierdzenie pojawienia się w komórkach
i tkankach rozmaitych substancji,
rozróżnienie ich i określenie ich poziomu.
W badaniach własnych dotyczyło to
wielocukrów.
14
15. Korzyści
Baza postępu nauk weterynaryjnych.
Pomoc w szerokim rozpoznawaniu odstępstw od norm.
Wybór optymalnego chowu i hodowli ryb.
Przyjście z pomocą w pojawieniu się
sytuacji krytycznych.
15
18. Relacja środowisko – ryba – ocena makroskopowa
Warunki oceny:
⇛ światło słoneczne rozproszone,
⇛ unikanie miejsc silnie nasłonecznionych,
⇛ wieczorem lub nocą - jak najlepsze oświetlenie,
np. lampa elektryczna o dużej mocy
osłonięta matowym kloszem..
18
19. Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna:
Najczęściej dotyczy:
⇛ skrzeli,
⇛ wątroby,
⇛ nerek,
⇛ i śledziony.
19
20. Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna:
narzędzie wykorzystywane do oceny
stanu zdrowotnego ryb;
pozwala też na szybkie i łatwe porównanie
zdrowia pstrągów pozyskiwanych
z różnych technologii chowu:
⇛ OOH
⇛ RAS
20
21. Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna:
Stopieo intensywności zmian morfologicznych
i ich rozmieszczenie w narządach wskazują na:
⇛ rodzaj bodźca,
⇛ jego siłę działania,
⇛ jego czas trwania.
21
22. Relacja środowisko – ryba – ocena morfologiczna:
Wskazanie lokalizacji zmian morfologicznych:
w pobliżu naczyo krwionośnych:
⇛ czynniki środowiskowe,
z dala od naczyo krwionośnych:
⇛ czynniki wewnątrzpochodne.
22
www.arturtabor.pl
23. ⇛ Przeprowadzono ocenę makroskopową pstrągów
o masie ciała:
350 g – 500 g (A)
501 g – 850 g (B)
⇛ Ryby pozyskiwano:
w maju i w czerwcu
w październiku i w listopadzie
z 6 gospodarstw rybackich w latach 2010-2012:
3 - OOH
3 - RAS
23
26. 26
26
Wątrobę należy odpowiednio odsłonid do badania
makroskopowego
Pstrąg tęczowy – asortyment M, chów OOH:
przygotowany do badania wątroby w jej naturalnym
położeniu.
27. ⇛ Ocena makroskopowa wątroby:
sporadycznie: przekrwienie - częściej B
wybroczyny - częściej RAS
zwyrodnienie miąższowe
stłuszczenie zwykłe – częściej u B
drobne ogniska martwicy
27
31. ⇛OCENA MAKROSKOPOWA WĄTROBY
JAKO WSKAŹNIK STANU ZDROWIA
PSTRĄGA TĘCZOWEGO W ŚWIETLE
BADAO WŁASNYCH
J. Szarek, I. Babińska, E. Strzyżewska, K.A. Skibniewska,
J. Zakrzewski, J. Guziur, B. Szynaka, A. Wiśniewska, S. Dobosz,
K. Dublan, J. Koc, M. Sidoruk
PRZEGLĄD RYBACKI, 2013, 5: 28-32.
31
32. Po lewej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów OOH:
cechy makroskopowe o znamionach fizjologicznych.
Po prawej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów RAS:
cechy makroskopowe o znamionach fizjologicznych.
32
33. Po lewej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów RAS:
cechy makroskopowe o znamionach fizjologicznych.
Po prawej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów OOH:
cechy makroskopowe zwyrodnienia miąższowego i przekrwienia.
33
34. Po lewej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów OOH:
cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego małego stopnia.
Po prawej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów RAS:
cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego małego stopnia.
34
35. Po lewej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów OOH:
cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego znacznego stopnia.
Po prawej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów RAS:
cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego znacznego stopnia.
Punkty krytyczne
36. Po lewej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment D, chów OOH:
cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego znacznego stopnia
i punkcikowatych wybroczyn.
Po prawej - Wątroba pstrąga tęczowego – asortyment M, chów RAS:
cechy makroskopowe stłuszczenia zwykłego małego stopnia
i punkcikowatych wybroczyn.
Punkty krytyczne
37. ⇛ Ocena makroskopowa śledziony
i nerek:
sporadycznie:
przekrwienie - częściej B
wybroczyny - śledziona
obrzęk - śledziona
zaburzenia rozwojowe - śledziona
37
39. ⇛ Makroskopowe zaburzenia w krążeniu
miały charakter sporadycznych odstępstw
od normy, aczkolwiek częściej je
odnotowywano
w porównaniu do innych zmian.
39
40. ⇛ Badania statystyczne
zmiany makroskopowe stwierdzone u pstrągów
nie były znamienne dla badanych technologii
chowu (OOH i RAS)
ani też dla ryb pochodzących z danego
gospodarstwa rybackiego;
statystycznie istotnie częściej występowały
u pstrągów B w porównaniu z rybami A.
40
41. ⇛ Wykazano badaniem makroskopowym
brak znamion patognomonicznych
u pstrągów tęczowych
wskazujących na występowanie
chorób.
41
49. 49
Razem
Półilościowa ocena wielocukrów w skali 1 – 5
rodzaj technologii chowu
OOH RAS
1 1
masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach
350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800
asortyment
/rodzaj
chowu
75 84 78 86
rodzaj
chowu/gos-
podarstwo
159 164
rodzaj
technologii
chowu
159 164
51. Zaburzenia w krążeniu
(zwłaszcza przekrwienie) występowały najczęściej.
Zmiany wsteczne
(głównie zwyrodnienie miąższowe
oraz stłuszczenie zwykłe)
miały miejsce nieco rzadziej.
51
52. Niewielkie ultrastrukturalne odstępstwa od
normy występowały częściej niż zmiany
mikroskopowe.
Najczęściej odnotowano obecnośd kropel
tłuszczu w cytoplazmie hepatocytów.
Inne zmiany submikroskopowe,
jak obrzmienie mitochondriów, defragmentacja
RER, zaburzenia w rozmieszczaniu glikogenu
występowały rzadko.
52
53. Niewielkie zmiany w mitochondriach
najczęściej stwierdzano u ryb chowanych
w obiektach typu RAS,
były to przejaśnienia macierzy, zatarcia struktury
grzebieniastej i obecnośd ciałek mitochondrialnych.
Odnotowano również w chowie OOH i RAS
proliferację mitochondriów, a niekiedy ich
różnokształtnośd (polimorfizm).
Zmiany te świadczyły
o nasileniu procesów metabolizmu związanego
z oddychaniem komórkowym.
53
54. Punkt krytyczny – zaburzenia w procesie
metabolizmu związanego
z oddychaniem komórkowym.
54
55. ⇛ Wskaźnikiem prawidłowego oddychania
komórkowego jest stan mitochondriów,
na co zwracają uwagę niektórzy badacze.
⇛ W większości analizowanych elektronogramów
organelle te wykazywały
prawidłową strukturę.
⇛ Zdarzało się jednak, że odnotowywano
przypadki ich uszkodzeo,
które były stosunkowo niewielkie
i miały charakter odwracalny.
55
56. ⇛ Analiza histochemiczna wykazała
zróżnicowany poziom wielocukrów,
charakterystyczny dla danych gospodarstw,
a nie wobec systemu chowu;
poziom ten był wyższy u pstrągów B
w porównaniu z grupą A;
⇛ Ryby odłowione jesienią
miały wyższą zawartośd wielocukrów
niż pozyskiwane w maju i w czerwcu.
56
57. 57
Rodzaj zmian
mikroskopowych
Rodzaj technologii chowu
OOH RAS
1 1 2
masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach masa ciała ryb w gramach
350 – 500 501 – 800 350 - 500 501 - 800 350 - 500 501 - 800
G T G T G T G T G T G T
martwica 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0
zwyrodnienie tłuszczowe
(t)/wodniczkowe (w)
0 0 0 1t 0 1w 0 1w 0 0 0 1w
zwyrodnienie miąższowe 0 3 0 3 0 2 0 4 0 2 0 3
przekrwienie 3 4 4 6 4 6 5 5 4 4 6 6
wynaczynienie 0 1 0 1 0 1 1 1 1 1 1 2
naciek melanomakrofagów 5 7 8 8 7 8 8 9 6 8 8 9
naciek komórek
limfoidalnych
1 2 0 1 2 1 1 2 0 1 1 3
Razem: asortyment
/rodzaj chowu
9 17 12 21 13 19 15 22 11 16 16 24
Razem: rodzaj
chowu/gospodarstwo
59 69 67
Razem: rodzaj
technologii chowu
59 136 (68 - średnio na 1 gospodarstwo)
62. W nerkach, zwłaszcza w części tułowiowej
niekiedy obserwowano zmiany wsteczne.
Spośród nich najczęściej występowało
zwyrodnienie miąższowe nabłonka kanalików
nerkowych.
Stosunkowo często w nerce głowowej
i tułowiowej,
u ryb w chowie OOH i RAS, obserwowano
melanomakrofagi.
Sporadycznie w obrębie wszystkich grup pstrągów
oraz niezależnie od gospodarstwa miały miejsce inne
zmiany. 62
64. Badane technologie produkcji pstrąga,
(OOH i RAS), wywierają zbliżony wpływ
w stosunku do stopnia intensywności zmian
morfologicznych i histochemicznych
na obraz strukturalny narządów wewnętrznych
pstrąga,
różny natomiast co do liczby tych zmian.
Pstrągi z gospodarstw rybackich typu RAS
wyraźnie częściej wykazywały zmiany w mitochondriach.
Najprawdopodobniej jest to następstwem
ich adaptacji do środowiska.
64
65. Poznanie szczegółowe omawianych zjawisk
pozwoli wskazad patogenezę zmian
w stosunku do grup technologicznych chowu
pstrąga,
jak i zależności związanej z dynamiką rozwoju
tych ryb
oraz wyeliminowad punkty krytyczne.
65
66. ⇛ Zastosowany warsztat badawczy
pozwala na wskazanie,
w ujęciu dynamicznym
(pstrąg tęczowy A i B),
oddziaływania bezpośredniego środowiska ryb
i sposobu ich żywienia
na to jaka jest odpowiedź organizmu pstrąga
ze strony organelli komórkowych
w analizowanym narządzie.
66
67. ⇛ Badania własne wskazują na dobry stan kondycyjny
i zdrowotny pstrągów tęczowych w chowie OOH i RAS.
⇛ Badania własne określają niewielki
stopieo nasilenia i intensywności zmian morfologicznych.
67
68. ⇛ Jedynie materiał świeży.
⇛ Unikad zniszczenia materiału
przez gnicie lub autolizę.
⇛ Unikad odkształcania przez
wyciąganie, wyrywanie lub gniecenie tkanki. .
Zwłaszcza dotyczy to nabłonka okrywającego powierzchnie,
który ulega zniszczeniu lub oderwaniu.
68
69. ⇛ Wyraźne oznakowanie preparatów.
Odpowiedni napis nanieśd na słoik
i powtórzyd go na papierze
(najodpowiedniejszy
papier pergaminowy)
nanosząc informację
miękkim ołówkiem.
.
69
70. ⇛ Materiał zaopatrzyd w pismo
przewodnie:
informacje o pstrągach,
przebiegu chowu,
ewentualnie leczeniu,
rodzaju tkanki,
czasie pobrania skrawków.
.
70
71. ⇛ Pomaga w usuwaniu punktów
krytycznych poprzez ustalenie:
⇛ rodzaju zmian morfologicznych,
⇛ ich hierarchii,
⇛ oraz stopnia intensywności.
Zadanie dla lekarzy weterynarii.
