1. Ispitivanje
proizvoda
Vizualno i optičko ispitivanje
Endoskopija
Fleksibilni fiberskopi
 Videoskopi
 Mjerni endoskopi
 Osobine endoskopa
 Primjena
 Optički senzori
 Primjena
 Ostali uređaji za vizualno ispitivanje


Ispitivanje proizvoda
Vizualno i optičko ispitivanje
doc.dr. Samir Lemeš
<slemes@mf.unze.ba>
Vizualno i optičko ispitivanje 2/30
Ispitivanje
proizvoda
Vizualno i optičko ispitivanje
Ispitivanje
proizvoda
Vizualno ispitivanje je tehnika NDT za
otkrivanje niza površinskih grešaka,
kao što su: korozija, kontaminacija,
završna obrada površine, te
površinske greške spojeva (zavara,
ši k
šk
j
(
zaptivki, ljepljivih traka i sl.)
 Najčešća metoda za otkrivanje
površinskih pukotina
 Sa ili bez pomoćnih uređaja i opreme
Ispitivanje golim okom
 Fleksibilni ili kruti endoskopi za
zaklonjene ili nepristupačne površine
g
j
 Senzori slike za fotografisanje ili
snimanje video zapisa
 Sistemi za povećanje slike
 Obojeni ili fluorescentni penetranti za
isticanje površinskih grešaka

Vizualno i optičko ispitivanje 3/30
Ispitivanje
proizvoda
Endoskopija
Vizualno i optičko ispitivanje

Vizualno i optičko ispitivanje 4/30
Ispitivanje
proizvoda
Endoskopija
Endoskop (borescope) je optički
uređaj koji se sastoji od krute ili
fleksibilne cijevi sa okularom na
jednom i objektivom na drugom kraju
 Obično je opremljen
optičkim vlaknima
za osvjetljenje
 Koristi se za vizualno
ispitivanje
nepristupačnih područja

Vizualno i optičko ispitivanje 5/30
Vizualno i optičko ispitivanje 6/30
1

2. Ispitivanje
proizvoda
Endoskopija

Ispitivanje
proizvoda
Optička veza objektiva i okulara može
biti:

Endoskopija

Endoskopi sa izvorom svjetla:
kruta cijev sa nizom relejnih leća
fleksibilna ili kruta cijev sa snopom
optičkih vlakana
 fleksibilna cijev sa kablom koji prenosi
signal sa CCD senzora na vrhu cijevi

Vizualno i optičko ispitivanje 7/30
Ispitivanje
proizvoda
Endoskopija
Vizualno i optičko ispitivanje 8/30
Ispitivanje
proizvoda
Najčešće se koristi obično bijelo
svjetlo za osvjetljavanje
 U kombinaciji sa fluorescentnim
penetrantima, koriste se endoskopi sa
ultraljubičastim svjetlom
 Obično se za
osvjetljavanje
koriste LED diode
 Primjer: pitting
Sastoje se od vlakna za osvjetljenje,
vlakna za sliku, leća objektiva,
promjenjivih glava i daljinskih
komandi za upravljanje fiberskopom
 Prečnici od 1,4 do 13 mm
 Dužine do 12 m (specijalni kvarcni
fiberskopi do 90 m)
 Vlakno za svjetlost prečnika 30 μm
 Vlakno za sliku prečnika 6,5-17 μm

Vizualno i optičko ispitivanje 9/30
Ispitivanje
proizvoda
Videoskopi
Umjesto okulara imaju CCD senzor
koji C/B sliku prenosi na video
monitor
 CCD sliku pretvara u piksele, odnosno
u električni napon koji se kablovima
prenosi do uređaja za registrovanje
 Imaju veću rezoluciju od fiberskopa
 Prednost: veća dužina
 Mogućnost automatizacije

Vizualno i optičko ispitivanje 11/30
Fleksibilni fiberskopi

Vizualno i optičko ispitivanje 10/30
Ispitivanje
proizvoda
Videoskopi

Slika sa videoskopa

Slika sa fiberskopa
Vizualno i optičko ispitivanje 12/30
2

3. Ispitivanje
proizvoda
Mjerni endoskopi
Ispitivanje
proizvoda
Prečnik instrumenta:
(image relay diameter)
 Radna dužina
(working length)
 Vidno polje
(field of view - FOV)
 Smjer gledanja
(direction of view - DOV)
 Minimalna efektivna žižna daljina
(minimum focus distance)
Sadrže pokretni kursor koji
omogućava mjerenje u optičkoj ravni
objekta
 Kad je objekt
mjerenja u fokusu
nema potrebe za
poznavanjem
faktora povećanja


Vizualno i optičko ispitivanje 13/30
Ispitivanje
proizvoda
Osobine endoskopa
Vizualno i optičko ispitivanje 14/30
Ispitivanje
proizvoda
Mogućnost fokusiranja
 Rezolucija i kontrast slike
Ispitivanje
proizvoda
Osobine endoskopa

Smjer
posmatranja
Vizualno i optičko ispitivanje 17/30
Osobine endoskopa
Intenzitet svjetla zavisi od prečnika
vlakna za osvjetljenje; veći prečnik
znači bolju osvijetljenost
 Toplota izvora svjetla može
deformisati objekte od plastike
 Faktor uvećanja i vidno polje su
obrnuto proporcionalni
 Zavise i od udaljenosti između
objektiva i objekta koji se mjeri

Vizualno i optičko ispitivanje 15/30
Osobine endoskopa

Vizualno i optičko ispitivanje 16/30
Ispitivanje
proizvoda
Osobine endoskopa
Radna dužina:
Dugi endoskopi sa krutom cijevi
zahtijevaju dodatne oslonce
p
j
 Videoskopi imaju veću dužinu od
fiberskopa
 Uslovi okoline:
 Temperature -34 do 66°C (1925°C)
 Posebni modeli za veće pritiske,
tečnost, gasovi, radijacija (kvarcni)


Vizualno i optičko ispitivanje 18/30
3

4. Ispitivanje
proizvoda
Primjena endoskopa
Ispitivanje
proizvoda
Ispitivanje cjevovoda na curenje
Unutrašnjost zidova, rezervoara i
drugih neosvijetljenih prostora
 Programi održavanja opreme –
g
j p
endoskopi zamjenjuju skupe remonte
 Neki uređaji (npr. turbine) imaju
posebne otvore za endoskope
Edmund Optics Inc.
Fiberoptics Technology, Inc.
 Gradient Lens Corporation
 Rolyn Optics Company
 Fiber Optic P.+P. AG
 Lite-Tec Ltd.
 Optimet - Optical
Metrology Ltd.
 Olympus



Vizualno i optičko ispitivanje 19/30
Ispitivanje
proizvoda
Primjeri vizualnog ispitivanja
Proizvođači endoskopa

Vizualno i optičko ispitivanje 20/30
Ispitivanje
proizvoda
Optički senzori
Vidicon ili plumbicon televizijske cijevi
 Secondary electron-coupled (SEC)
vidicon
g
 Image orthicon
 Image isocon
 Charge-coupled device (CCD) senzori
 Holografske ploče

Vizualno i optičko ispitivanje 21/30
Ispitivanje
proizvoda
Optički senzori
CCD senzori se koriste u velikom
broju digitalnih kamera
 Imaju visoku pouzdanost
p j
gj
 Mala voltaža i rasipanje energije
 Veliki dinamički raspon slike
 Frekventno područje skoro do
infracrvenog pojasa
 Geometrijska reproduktivnost
položaja slike
Vizualno i optičko ispitivanje 22/30
Ispitivanje
proizvoda
Optički senzori

Vizualno i optičko ispitivanje 23/30


Lanac elektronskog registrovanja slike
Izvor svjetlosnog zračenja, mehanizam
dejstva zračenja na objekat koji se
posmatra, oblikovanje slike,
pretvaranje zračenja u električni naboj,
obrada informacija i prikaz slike
Vizualno i optičko ispitivanje 24/30
4

5. Ispitivanje
proizvoda
Optički senzori
Ispitivanje
proizvoda
Zračenje se pretvara u parove
nabijenih čestica u poluprovodniku
(najčešće silicijumu)
 Parovi naboja se razdvajaju u
električnom polju, a zatim se
pohranjuju u piksele
 Fotosignal se zatim
transportuje u
elektronsko pojačalo

Vizualno i optičko ispitivanje 25/30
Ispitivanje
proizvoda
Mikroskopi

Ispitivanje
proizvoda
Pored uporebe mikroskopa kod
metalografskog ispitivanja
mikrostrukture, koriste se povećala sa
faktorom 5 do 500x
za referentno
f
t
mjerenje geometrije
 Alatni mikroskop
ima povećanja
od 10 do 200x
Ispitivanje
proizvoda
Profil projektori
Optički komparatori

Projektuju siluetu malih dijelova na
veliki ekran
Vizualno i optičko ispitivanje 28/30
Ispitivanje
proizvoda
Robotski uređaji

Vizualno i optičko ispitivanje 29/30
Praćenje hrapavosti površine kablova
koji se brzo pomjeraju
Vizualno i optičko ispitivanje 26/30

Vizualno i optičko ispitivanje 27/30
Primjer
Ispitivanje unutrašnjosti cjevovoda
Vizualno i optičko ispitivanje 30/30
5