2. BASKININ TARİHİ
Tekstil ilk olarak insanın örtünme ve doğa koşullarından korunma ihtiyacını
karşılamak amacıyla çevresinde bulduğu lifsi malzemelerle oluşturduğu dokuma
ürünleri olarak ortaya çıkmıştır. Daha sonra bu ürünleri doğadan elde ettiği
boyalarla renklendiren insan, bununla da yetinmemiş kendini ifade etme
içgüdüsüyle duygu ve düşüncelerini bu dokumalar üzerinde şekillendirmiştir. Tekstil
ürünleri üzerinde renkli desenler elde etmek amacıyla yapılan bu bölgesel
boyamalara baskı denilmektedir.
3. BASKININ TARİHİ
Tekstil baskısının bulgularına 1. yüzyılda Çin’de rastlanmıştır. Avrupa’da
ise yıkandığında çıkmayan veya solmayan dayanıklı baskı elde etme konusunda
zorluk yaşandığından tekstil baskısı çok daha sonra ortaya çıkmıştır. Tekstile işleyen
dayanıklı boyaların ortaya çıkmasına kadar gelişmemiştir.
Tekstil baskıcılığının ilk olarak Uzak Doğu‟da, Hintliler ve Çinliler tarafından
yapıldığı ileri sürülmektedir. Son yıllarda yapılan araştırmalarda ise Mısır Piramitleri
ve mezarlarında boyamadan farklı yöntemlerle renklendirilmiş kumaş parçalarına
rastlanmıştır.
4. ŞABLONLA BASKI YAPARAK KONTROL ETME
Varyant Hazırlanışı
Varyant; tasarımı ve renk ayrımı yapılan desenin farklı renkler kullanılarak
oluşturulan yeni versiyonlarıdır. Varyant renkleri, firmanın müşteri taleplerini ya da
moda ve genel talepleri dikkate alarak belirlediği renkler doğrultusunda hazırlanır.
Müşteriler seçtikleri renkleri tüm dünyada ortak renk yelpazesi olarak kabul edilen
pantone renk kataloğundan numara olarak verebileceği gibi farklı talepte de
bulunabilir. Aynı durum firmaların renk seçimleri için de uygulanır. Pantone
kataloğu kumaş ve kâğıt üzerinde olmak üzere ikiye ayrılır.
5. Tasarımı, renklendirilmesi ve renk ayrımı yapılan desenin önce (yazıcı) çıktısı
alınır. Daha sonra ilk numune basılır. Basılan numune çıktısıyla karşılaştırılır. Bu
şekilde desenlerin farklı renklerde hazırlanan varyantları hazırlanır.
6. Baskıda Kalıp Sırası
Desenin en uygun şekilde basılabilmesi için renklerin ve motiflerin baskı
makinesinde belirli bir sıraya göre işleme girmesi gerekir. Desinatör, deseni
renklendirirken baskı sırasını da belirler. Numune baskı sırası ile üretim baskı sırası
aynıdır. Bu üretim sürecinde farklılıkların oluşmasını engeller. Baskı sırası
belirlenirken;
– Desende kullanılan renkler,
– Kumaş özellikleri,
– Baskı tekniği,
– Kullanılan boyar madde cinsi vb. Özellikler dikkate alınır.
7. Kalıptan Kaynaklanan Baskı
Hataları
Düz şablon kalıpta;
– Gaze bezi gerginliğinin yeterli olmaması,
– Doğru numarada gaze bezi seçilmemiş olması,
– Lak kalınlığının, şablonun her yerinde aynı olmaması,
– Desenin oturmaması (konvansiyonel pozlamandırmalara da filmlerin aynı aks
yerine bağlanmaması ve ters yüz çekilmesi neden olur),
– El kalıplarının merkezleme pimleri olmadığı takdirde baskı esnasında ustanın
deseni oturtturmada zorlanmasıdır.
8. Rotasyon kalıpta;
– Şablonun düzgün yuvarlanmaması,
– Şablon üzerinde kırık olması,
– Şablon üzerinde kris (diğer adıyla klips, şablonun herhangi bir bölgesinde kırığa
benzer ancak aynı hatayı vermeyen katlanma) olması,
– Lak kalınlığının şablonun her yerinde aynı olmaması,
– Şablon başlıklarının düzgün takılmaması,
– Şablonun yıkama sonrası kendi halinde kuruması beklenmeden direkt kurutma
dolabına atılması durumunda, desenin bulunduğu açık gibi görünen yerlerde, akma
sırasında ani kurutma nedeniyle bikromat perdesi oluşur. Bu perdeye jel denir. Bu
jelleme boya çıkmamasına ya da az miktarda boya geçirmesine neden olur.
Rotasyon, kalıp çekiminde en çok karşılaşılan hatadır. Bu jelleme oluşumu kurutma
dışında pozlandırmanın yeterli olmadığı durumlarda da yaşanabilir.
10. Desen Kayması
Desen kayması, desen silindirlerinin ya da şablonların raport ayarlarının
kaymasından kaynaklanıp desenin tam oturmamasından oluşan hatadır. Kalıp
kayması olarak da isimlendirilir.
– Desen kaymasının numune ve üretim sürecinde ortaya çıkma nedenlerini;
– Desen hatalı çekilmişse,
– Rotasyon şablonda başlıklar hatalı yapışmışsa,
– Rotasyon şablon iyi yuvarlatılmamışsa,
– Rotasyon şablonlar arası çap farkı varsa,
– Baskı sürecinde rakle tipi doğru seçilmemişse ve rakle önüne fazla boya
konmuşsa,
– Lap motif içine giren ince motiften önce basılıyorsa (kontürden önce
basılıyorsa),
– Blanket hızı ile şablonları döndüren motor hızı orantılı değilse,
11. – Kurutma filesinin hızı baskı blanketin hızından fazla ise yani kumaş kurutmaya
gergin giriyorsa,
– Hava basınçları makinede sürekli değişiyorsa,
– Kumaş girişte blankete iyi yapışmamışsa ya da gergin yapıştırılıyorsa,.
12. UYGULAMA
Deseninize uygun boyutlarda şablon hazırlayarak gaze geriniz.
Kullanılacak araç ve gereçler: Şablon numune baskı masası, pat rakle, farklı
renklerde boyar madde, desen ve varyantlar.
İşlem için gerekli malzemeleri hazırlayınız.
İstekler doğrultusunda deseni çalışarak varyantları hazırlayanız.
Hazırladığınız desenin kalıp sırasını belirleyerek yazıcıdan çıktısını alınız.
13. – Baskı yapılacak renklerin patlarını hazırlayınız.
– Baskı yapacağınız masayı temizleyiniz.
14. – Baskı yapacağınız kumaşı masaya yerleştiriniz.
– Sıra ile desen kalıplarını basınız.
15. – Kumaşı dikkatli bir şekilde blanketten çıkarınız.
– Kumaşı kurutma dolabında kurutunuz.
– Kalıpları yıkayınız.
