1. National Programme for
prvention & control of flurosis
(राष्ट्रीय फ्लोरोसिि प्रतिबंध व
तियंत्रण काययक्रम)
Presented by : DR Sachin Shekde (Taluka health
officer dharur)
Guided by : DR Sangle sir ( DHO BEED)
DR Wadgave sir ( DRCHO BEED)
DEPARTMENT OF PUBLIC HEALTH
BEED 1
2. फ्लोराईड घटकाांची माहिती
• फ्लोराईड िा निसर्ाात सर्ााधिक प्रमाणात
आढळणारे १३ व्या क्रमाकाांचे मुलद्रव्य आिे.
• फ्लोराईड िा दात र् िाडाच्या स्र्ास्थासाठी
आर्श्यक घटक आिे.
• फ्लोराईड कमतरतेमुळे सुध्दा दातात वर्कृ ती
निमााण िोते.
• शरररात उपलब्ि फ्लोराईड पैकी ९६ टक्के
फ्लोराईड िा िाडे र् दातात आढळतो.
• फ्लोराईडची शरररासाठीची आर्श्यकता फक्त ०.५
ते ०.८ ममली ग्रॅम इतकी आिे.
3. फ्लोराईडचा उगम
• फ्लोराईडचा प्रमुख स्रोत फ्लोराईड युक्त पाणी
आिे.
• चिा, तांबाखू, सुपारी इत्यादी वर्वर्ि घटकाांमध्ये
अल्प प्रमाणात फ्लोराईड आढळते.
• वपण्याच्या पाण्याित फ्लोराईडसचे प्रमाण १ ते
१.५ ममलीग्रॅम/ मलटर (पी.पी.एम.) असल्यािस
फ्लोरोमसस िा वर्कार िोण्याची शक्यता िािी.
मार त्या पेक्षा जास्ता फ्लोराईड असल्यास अशा
फ्लोराईडयुक्त पाण्यातच्याल सततच्या सेर्िािे
फ्लोरोमसस िा वर्कार िोतो.
4. फ्लोरोसिि ववकार, प्रकार व लक्षणे.
• फ्लोरोसिि िा वर्कार प्रामुख्यािे प्रमाणणत
मािकाांच्या पेक्षा अनतररक्ती फ्लोराईडयुक्त
वपण्याांच्या पाण्यातील सेर्िािे कायम स्र्रूपी
र् पुन्िा पुर्ार्त ि िोणा-या शारररीक िािीि
िोतो.
• Bureau of Indian Standards (BIS) = (1.0 P.P.M)
5. प्रकार व लक्षणे
• दांत फ्लोरोमसस
• लक्षणे – दात खडू सारखे पाांढरे िोणे, दाताांर्र
दोन्िी बाजूला सारख्याच प्रमाणात काळसर
तपककरी चट्टे, हठपके र् पट्टे उमटणे,
हिरडयाांचा आकार बदलणे. कालाांतरािे दाताचे
ईिॅमल कोटीांर् जाऊि दात पडणे.
14. CASE DEFINATION
1) Suspected Cases of Dental Fluorosis
Any case with a history of residing in an endemic area along
with one/both of the followings-
• Chalky white teeth
• Transverse yellow brown or dark brown bands
or spots on the enamel surface (Discoloration
away from the gums & bilaterally symmetrical)
15. 2) Suspected Cases of Skeletal Fluorosis
Any case with a history of residing in an endemic area along with one/more of the
followings-
• Severe pain & stiffness in the neck & back bone (lumber
region), shoulder, knee & hip region.
• Increased girth , thickening & density of bone by x - ray
• Knock knee / Bow leg (In children, adolescents)
• Inability to squat (Advanced stage)
• Ugly gait & posture ( Advanced stage)
16. 3) Suspected cases of Non – skeletal Fluorosis
Any case with a history of residing in an endemic area along with one/more
of the followings-
• Gastro –intestinal problems: Consistent abdominal
pain, intermittent diarrhoea /constipation, bloated
feeling,nausea, loss of appetite
• Neurological manifestations: Nervousness &
depression, tingling sensation in fingers & toes,
polydypsia, polyurea
• Muscular manifestations: Muscle weakness &
stiffness, pain in the muscle, loss of muscle
power,unable to walk or work
17. Confirmation of Fluorosis
Any suspect case with one or both of the
followings ;
• Any suspect case with high level of fluoride in
urine (>1mg/L)
• Any suspect case with interosseius membrane
calcification in the forearm confirmed by X-ray
18. फ्लोरोसिि रुगणांिी हे करावे
• कॅ लमशयमयुक्त अन्िाचे प्रमाण आिारात जास्त
असार्े, जसे की, दूि, दुग्िजन्य पदाथा,
हिरव्या पालेभाज्या, टोमॅटो , लसूण, कमल
काकडी, काांदे, रताळे र् र्ाजर.
• जीर्िसत्र् क युक्त अन्िाचे आिारात जास्त
प्रमाण असार्े, जसे की, मलांबु, मलांबु र्र्ीय फळे,
आर्ळा, धचांच, सांरा, मोसांबी, पपइा, के ळी इत्यादी
• लोियुक्त अन्िाचे आिारात प्रमाण अधिक असार्े.
19. फ्लोरोसिि बाधधि रुगणांिी हे करु िये
/ टाळावे.
• काळया चिाचे सेर्ि करणे.
• काळया ममठाचा आिारात र्ापर.
• तांबाखुचे सेर्ि.
• सुपारीचे सेर्ि.
• फ्लोराईड युक्त टुथपेस्टचा र्ापर.
• फ्लोरोमसस ग्रस्त र्ार्ाचे पाण्याचे स्रोत
ओळखूि ते पाणी वपणे टाळार्े.
22. • राष्ट्रीय काययक्रम
• देशातील 20 राज्यातील २75 जजल्िे फ्लोरोमसस
वर्कारािे बाधित असल्याचे आढळूि
आल्यािुसार, राज्याांची तीव्रतेिुसार अनत तीव्र,
तीव्र, मध्ययम र् कमी प्रमाणातील फ्लोरोमसस
बाधित राज्ये अशी र्र्ार्ारी करण्याा्त आली
आिे.
29. Sampling Procedure
Fluoride level is to be obtained from PHED.
Fluoride level in all drinking water sources is to be estimated by
PHED.
Villages will be stratified in the 3 strata.
Strata Fluoride Level
I 1-3 ppm
II 3.1-5 ppm
III > 5 ppm
10% villages of each strata will be selected randomly (if villages
in each stratum >20).
6 to 11 yrs.(Std 1-5) children will be surveyed for prevalence of
dental Fluorosis.
Survey for Skeletal & Non Skeletal carried out in 20 household
randomly selected villages where dental flurosis is prevalent in
school children .
30. Survey Methodology
• SCHOOL SURVEY – This survey is for Dental Fluorosis
(DF) & visible Bone deformities. (BD)
• COMMUNITY SURVEY - Survey for skeletal & non
skeletal fluorosis cases would also be carried out in at
least 20 households of each of the randomly selected
villages of the district where DF is prevalent in school
children.
