1. Séreignarsparnaður úr fjötrum
Í kjölfar yfirlýsinga nýrrar ríkisstjórnar og reyndar einnig stjórnarandstöðu um heimild til
útborgunar á séreignarsparnaði hafa röksemdir gegn slíku komið fram sem ég tel í
flestum tilfellum vera heldur veikburða.
Ein röksemdin er að kröfuhafar þrýsti þá á skuldara að ganga á lífeyrisséreign sína. Þessi
eign er ekki aðfararhæf og því gæti illa settir einstaklingar lent í verri málum því þannig
gæti séreign þeirra glatast í þeim vandræðum sem þeir nú glíma við. Hér er ekki gert ráð
fyrir að kínamúrar ríki á milli þessarar inneignar og stöðu kröfuhafa. Verklagsreglur
fjármálastofnanna leitast aftur á móti ekki aðeins við að tryggja að starfsmenn misnoti
aðstöðu sína vegna starfa sinna heldur einnig við að tryggja stöðu viðskiptavina sinna.
Verði útgreiðsla séreignasparnaðar leyfð þarf einfaldlega að tryggja þessa aðgreiningu
eigna fólks í kerfum fjármálastofnanna svo að ekki verði aðgangur að þeim hjá
kröfuhöfum.
Önnur rök eru að rýmkun til útborgunar leiði til þess að selja þurfi eignir í stórum stíl og
myndi neikvæðan söluþrýsting. Hér er ekki gert ráð fyrir að stór hluti slíks sparnaðar er á
innlánsreikningum og erlendum verðbréfum. Hvað innlánsreikninga varðar þá á sér í
raun einföld nettun sér stað. Í stað þess að eiga eign á einum stað og skuld í formi
húsnæðisláns á öðrum er lánið greitt upp. Eign og skuld einstaklings minnkar með
samsvarandi hætti. Fyrir flest fjármálafyrirtæki væri þetta afar jákvætt því að vextir af
innlánsreikningum vegna séreignarsparnaðar töluvert hærri en vextir íbúðalána. Hvað
sölu á erlendum verðbréfum varðar þá leyfi ég mér að efast um að íslenskir
séreignaeigendur hafi mikil áhrif á erlenda sölu. Virði innlendra hlutabréfa og
fyrirtækjabréfa hefur hvort er eð að mestu horfið og eiga þessi rök þá einungis við um
ríkistryggð bréf.
Að lokum hafa rök komið fram um að útgreiðsla séreignarsparnaðar héldi aðeins uppi
neyslu, sem hefur verið allt of mikil síðustu ár. Nú er ég sammála því að skuldsetning
þjóðarinnar hafi verið allt of mikil en rétt eins og stýrivextir af ýmsum ástæðum bitu ekki
á neysluæðið þá er ólíklegt eftir það mikla högg sem dunið hefur á þjóðina að þeir sem
sjá hag sínum best borgið við að greiða niður skuldir nýti sér það til að fara á enn eitt
neyslufylleríið. Minni skuldsetning heimilanna gæti aftur á móti verið mótvægi við þá
algjörru stöðnun sem nú á sér stað í efnahagslífi þjóðarinnar.
Því á að leyfa þeim sem vilja að taka út séreignarsparnað til að greiða niður skuldir sínar.
Margir sem safnað hafa sem mest í slíkum sparnaði eru með litlar sem engar skuldir og
sjá því ekki hag sinn í að innleysa sparnaðinn nú. Í það minnsta á að leyfa öllum að nota
séreign sína til greiðslu á vöxtum og afborgunum til að tryggja að þeir sem sýnt hafa
fyrirhyggju í sparnaði fái að njóta þess í dag þegar að þörfin er mest.
Már Wolfgang Mixa
Birt í Viðskiptablaðinu 2/2009