Energiari buruzko eskema LH4an lantzeko

1. Materia
Zer da ?
Masa
Objektu batek duen
materia kantitatea da
Bolumena
Objektu batek okupatzen
duen espazioa da
Beste
propietateak
Kolorea, gogortasuna,
gardentasuna, erresistentzia ,
elastikotasuna...
Materiaren
propietateak
Ikusi, usaindu, ukitu...
dezakegun guztia da.Adibidez:
airea, arrokak...

2. materiaren
egoerak
Solidoa
Forma zehatza
izaten dute:
arkatza, arropa ,
janaria ...
Likidoa
Ez du forma zehatzik,
edukiontzien formara
egokitzen da : ura, ozpina,
olioa
Gasa
Ez dute forma zehatzik eta
hedatu egiten dira :
oxigenioa, karono dioxidoa ...
Materiaren egoerak

3. Substantzia puruak
Osagai bakarreko substantziak
dira. Adibidez: zilarra, urrea ...
Nahasteak
Osagai bat baino gehiago dute, bereiz
daitezkeenak edo ez. Adibidez: airea,
entsalada, tortilla...

4. INDARRA
Indar bat objektu bat deformatu, edo haren
mugimendua alda dezakeen edozein ekintzada .
Ukipen indarra
Objektuak ukitzean,
deformatu edota
ukitzen ditugu. Adibidez
: plastilinari forma bat
ematean
Urrutiko indarrak
Mugitu edota deformatu nahi
ditugun objektuak ukitzen ez
ditugunean. Adibidez:
grabitatea eta imanak
urrutiko indarra eragiten dute
objektuak erakartzeko
Grabitatea
Lurrerantz
erakartzen diuten
indarra da

5. Energia da materiak
duen gaitasuna
aldaketak sortzeko
-Energia motak:
-Argi energia: argi modura iristen zaigu argi- iturri
batetik. Adibidez: eguzkia, kandela…
- Energia elektrikoa: linea elektriko baten bidez,
edota pila eta bateriak ematen duten argia da
-Energia elektrikoa da bero modura hedatzen den
energia: berogailuetatik…
-Energia mekanikoa: mugimenduaren bidez
hedatzen den energia
-Erregaien energia: ikatza, petrolioa, gas naturala…
erretzean eta bero modura hedatzen den energia
-Energiak izan daitezke berriztagarriak edota
berriztaezinak
-Energia berriztagarriak. Ez dira amaitzen , eta
nahi hainbeste erabili daitezke: eguzkia, haizea
-Energia berriztaezina. Bukatu egiten dira, eta
ez dute denborarik birsortzeko: petrolioa eta
gasta

6. ARGIA : Oztopo batera iristen denean, talka egin eta atzera egiten du. Egoera horri islapena
esaten zaio
Argi-
iturriak • Naturala: eguzkia
• Artifiziala: bonbillak...
Argiaren
ezaugarriak
• Argi -iturrietatik
irteten den argia oso
azkar mugitzen da,
lerro zuzenean eta
norabide guztietan
Objektuak
eta argia
•Gardenak. Argiari pasatzen
uzten dioten objektuak dira
•Zeharrargiak. Argiaren zati
bati soilik pasatzen uzten
dioten objekturak dira:
plastikoak
• Opakuak: argiari pasatzen
uzten ez diotenak.