2. Elektrizitatea historian
• Nork aurkitu zuen karga eta nola? K.a. 600. urtean, zehatz
mehatz Grezian.
• Tales de Miletok anbarreko hagatxo bat larruarekin edo
artilearekin igurtzean karga txikiak sortu eta objetu txikiak
mugitzea eta gehiago igurtziz txispa txikiak sortzea lortu zuen.
3. Noiz agertu den lehenengo aldiz
kargaren kontzeptua?
• William Gilbert mediku ingelesak ikusi zuen
objektu batzuk anbarra igurtzean bezala
jokatzen zutela eta grezieraz anbarra “elektron”
esaten zenez berak sortu zuen “elektriko”
terminoa eta baita “elektrizitatea” eta “karga
elektrikoa” ere.
4. Zein izan zen lehenengo erabilera mundu
mailan?
• Samuel Morsek asmatutako telegrafo
elektrikoan izan zen
5. Noiz izan zen lehenengo
elektrizitate generazioa?
• XIX. mendearen amaieran izan zen
kaleetako eta etxeetako iluminazioarekin
.
6. Nork asmatu zuen goritasun-
lanpara?
• Joseph Wilson Swanek, 1850. urtean
goritasun-lanpara asmatu zuen, nahiz
eta, Thomas Alva Edisonek
perfekzionatu 48 ordu jarraian
funtzionatu lortu zuen arte.
8. Elektroia eta korronte elektrikoa
• Zer da elektroia? Partikula subatomiko bat da eta
atomo batean nukleoa inguratzen du.
9. Zelan sortzen da korronte
elektrikoa?
• Elektroien mugimendua da material
baten barruan. Horrek eremu
magnetiko bat sortzen du.
10. Zer da pila bat?
• Energia kimikoa elektrikora aldatzen
duen gailua da, hainbat prozezu
kimikoen bidez.
11. Zer da elektrizitate-sorgailua?
• Kargak bi posisioen artean mugitzea
lortzen duen edozein gailu da, energia
mekanikoa elektrikoa bihurtuz.
12. Zeintzuk bide ezberdin daude
elektrizitatea lortzeko?
• Zentral termoelektriko, hidroelektrico,
eoliko, eguzki plaka fotoboltaiko edo
zentral mareomotrizen bidez.
15. Arrisku motak
Tentsioan dagoen elementu batekin
kontaktuan jartzean (elektrizitate kontaktu
zuzena) edo nahigabe tentsioan jarritako
masekin kontaktuan jartzean (elektrizitate
kontaktu zeharkakoa).
16. Arrisku motak (2)
Erredurak elektrizitate txokeagatik edo
arku elektrikoagaitik.
17. Arrisku motak(3)
Jauziak edo golpeak arku elektriko edo
txoke elektrikoen ondorioz.
18. Arrisku motak(4)
Elektrizitatearen ondorioz sortutako sute
edo eztandak.
19. Arrisku motak(5)
Elektrokuzioa: korronte elektrikoa
gizakien gorputzetik igarotzerakoan
pertsonak hil daitezke.
20. Seguritate neurriak
Instalazio elektrikoak ondo mantendu
behar dira, eta ez dira zaharkituta egon
behar.
21. Seguritate neurriak(2)
Langileek elektrizitatearen arriskuei
buruzko informazio egokia jaso behar
dute.
23. ZERGAITIK KOTXEAK EMATEN
DU KALMBREA?
Kotxeak kalambrea ematen du elektrizitate estatikoa eta isolamenduaren
ondorioz.
Baina zergaitik?
-Bi objetu bat elektroi kopuru batekin beste gorputz bati elektroiak pasatzen
dizkio eta batek elektroi positibo negatibo baino gutxiago ditu edo aldrebes.
Orduan korronte elektriko bat bilatzen dute lurrera heltzeko. Eta hori
isolamenduaren ondorioz gertatzen da zeren kotxea gorputz isolatzailea da
eta gizakia eroatzailea, aldiz.
-Baita ere, zapatek plastikozkoa dutelako bekaldea kalambrea ematen
digula iruditzen zaigu.
24. Seguru beste adibide batzuk ezagutzen
dituzula non kalanbre berdinak igarri
dituzun. Esan zeintzuk kasu izan diren
Entxufean atxamarra sartzean.
Igogailuan uleak elektrokutatzean.
Kalanbreak, pertsonen artean.
Aparatu elektronikoekin, adibidez, Mp3, mugikorra,
lehorgailu edota beste zenbait aparaturekin,
elektrizitatearekin badoa
25. ZER DA ELEKTRIZITATE
ESTATIKOA?
• Elektrizitate estatikoa karga elektrikoaren gehiegizko pilaketa
dagoenean sortzen da; toki hori eroankortasun elektriko
gutxikoa bada edo isolatzaile bezala jokatzen duenean, horrela
karga elektrikoa toki horretan egoten jarratzen duenean.
• Energia elektriko mota bat da.
• Eroankortasun gutxiko eremuak adibidez plastikoz inguratutako
eramuak dira. Horregaitik hurrengo irudian neskari elektrizitate
estatikoaren ondorioz, uleak altzatzen dira eta banatu.
27. ESPERIMENTUAK
(elektrizitate estatikoa)
Orrazi batekin, ulea ziku eta garbituta duzunean,
orrazten duzu. Ondoren, papertxoak mozten
dituzu eta papertxoak pisu gutxi dutenez eta
orrazia elektrizitate estatikoz kargatuta dudenez
papertxoak orrazira hurbiltzen dira.
28. Aurreko esperimentuaren efektu berdina
gertatzen da honako honetan:
Plastikozko bolaluma bat kotoian edo telan igurtziz
gero; ping-pongeko pilota bateri hurbiltzean,
bolaluma mugitu eta pilota mugitzen da. Bolaluma
elektrizitate estatikoz kargatuta dagoelako.
29. Ilean puxika bat igurtziz gero, pusika
hori elektrizitate estatikoz kargatzen da
eta horman denbora bat itsatsita
geratzen da
30. Kotoizko soka baten bi puxika jarriz eta
puxika hoiek ilearekin igurtsiz, gero
puxika hoiek elkar ikutxera joango dira
31. Orrazi batekin ilean orraztu ondoren hari
bati hurbildu eta haria airean flotatzen
geldituko da.
32. Uleko orrazi batekin ilea orraztu eta
itxurriko uraren alboan jarri ura
desbideratuz,
34. 1. Zelan sortzen dira
tximistak?
Tximistak lurreko
partikula negatiboz eta
“cumulonimbos” izeneko
partikula positibodun
hodeien arteko
elkarrekintzaren bidez
sortzen dira na
35. 2. Nor zen Franklin?
Izena: Benjamin Franklin
Bizi izan zen urteak:
1706-1780 urteak (84rekin
hil zen)
Bizilekua: Amerikako
Estatu Batuak
Bikotekidea: Deborah
Read
Okupazioak: Politikari,
zientzialari eta
asmatzailea.
36. Biografia
Bakarrik oinarrizko
ikasketak egin zituen.
12 urterekin, anaiarem
inprimategian jardun
zen. 1724an,
Ingalaterrara bidaiatu
zuen imprimatzaile
ikasketak egitera.
Amerikako kolonietan
diru-paperaren
jaulkipenaz arduratu
zen.
37. 3. Zertarako balio du tximista
orratza?
Nabeak, eraikinak eta
bestelakoak
babesteko helburua
duen. aparatua da,
tximisten aurka jotzen
duena. Benjamin
Franklin-ek asmatu
zuen, 1752an.
39. 1. Zein da Van de graff-en
generadorea? Zertarako balio
du?
Van de Graaff-en
generadorea makina
elektroestatikoa da,
eta zinta mobil bat
erabiltzen du karga
elektriko handiak
gehitzeko. Hori
guztia esfera
metaliko huts baten
barruan egiten du.
40. 2. Nor da Van de Graff?
Izena: Robert J. Van de
Graaff
Bizi izan zen urteak:
1901-1967 urteak (65
urteak)
Bizilekua: Amerikako
Estatu Batuak
Okupazioak: Fisikoa
zen, eta Alabamako
unibertsitatean ikasi
zuen.
41. 3. Biografia
Alabako unibertsitatean
formatu zen, baina urte
askoz Sorbonako
Unibertsitatean egon
zen, Parisen, baita
Oxford-en ere, 1928an.
Estatu Batuetara
iristean,Princetonen lan
egin zuen, eta 1931etik
aurrera
Massachusettseko
Instituto Teknologikoan
parte hartu zuen. .
42. 4. Generadorearen oinarri
teorikoa
Generadorea materia
aislantedun zinta
transportadora batean
oinarritzen da, eta gune
huts bat kargatzen du.
Zinta esferarekiko oso
hurbil dago, baina ez du
ukitzen, beraz, karga
esferan depositatzen da
zinta horren ondorioz.
