2. EUSKAL JAINKOEN
FAMILIA
MARI------------SUGAAR AMALUR
MIKELATS ATARRABI EGUZKI AMANDREA ILARGI
AMANDREA
URTZI
LAMIAK BASAJAUN----BASANDERE
GALTZAGORRIAK TARTALO
AKERBELTZ SORGINAK
3.
4. MARI EUSKAL MITOLOGIAKO
JAINKOSA NAGUSIA DA.
DAMA ELEGANTEA ETA EDERRA
DA MARI, LURPEKOEN ANDERE,
TRUMOI ETA TXIMISTEN GIDARI,
ABERATSA ETA IBILTARIA.
BADAKI GAIZTOAK ZIGORTZEN
ETA ZINTZOAK SARITZEN.
GEZURRA, LAPURRETA, HARROKERIA
GAITZESTEN DITU; ETA HITZA
BETE, ELKAR ONARTU ETA ELKARRI
LAGUNTZEA ESKATZEN DU.
GAIZTOEI UZTAK HONDATZEN
DIZKIE, ETA ZINTZOEI LURREKO
EMAITZAK UGARITZEN, ITURRIKO
UR ONAK EMATEN. MARITURRI
DUTE IZENA HALAKO ITURRI
BATZUEK.
11. ZAZPI URTETIK ZAZPI URTERA MUGITZEN DA LEIZE
BATETIK BESTERA ARGI BIZIZ INGURATURIK,
SUZKO BOLA BATEN MODUAN.
12. LAU ZALDIK ERAMANDAKO GURDI BATEN
GAINEAN, EDO ILARGI BETEAREN AURREAN ERE
IKUSI IZAN DUTE.
13. URREZKO ORRAZI BATEZ ORRAZTU ETA
ORRAZTU DIHARDU EGUN GUZTIAN.
ESKUINEAN DARAMAN
URREZKO ORRAZIAK
EGUZKIAREN BIZIA ETA
ARGITASUNA
SINBOLIZATZEN DITU.
EZKERRALDEAN DUEN
ISPULUAK
ILARGIAREN
HERIOTZA ETA
ILUNTASUNA
SINBOLIZATZEN
DITU.
16. MAJU MARIREN SENARRA EDO MAITALEA DA. SUGE ITXURA
DAUKA ETA, SUZKO IGITAIA BAILITZAN, ZERUA ZEHARKATZEN
DU.
OSTIRALERO LUR BARNETIK IRTEN, MARIREKIN ELKARTU ETA
EKAITZAK SORTZEN DITUZTE.
GURASOEI KASU EGITEN EZ DIETENAK ZIGORTZEN DITU.
17. MARIK UME BI IZAN
ZITUEN MAJUREKIN:
ATARRABI ETA
MIKELATS.
18. ATARRABI
MARIREN SEME ONA ETA
ZAHARRENA.
ETSAIREN IKASLE IZAN ZEN.
AKERREN KOBAZULOTIK IHES EGIN
AHAL IZATEKO, HONEK
AGINDUTAKO LANEAN ARI ZUEN.
ITZALIK GABE BIZI OMEN ZEN,
BAINA BIZITZAKO AZKEN UNETAN
BERRESKURATZEA LORTU ZUEN.
19. MIKELATS
MARIREN SEME GAZTEA ETA
GAIZTOA.
ETSAIREN IKASLE IZAN ZEN , ERE.
ATARRABIRI ESKER IHES EGIN ZUEN
AKERREN KOBAZULOTIK.
EKAITZAK ETA HARRIAK BOTATZEN
DITU ARTALDEAK ETA UZTAK
HONDATZEKO.
BERE GURASOAK BEZALA TXIMIST
ETA TRUMOI SORTZAILEA.
22. LURRA EGUZKIAREN ETA ILARGIAREN
AMATZAT HARTZEN DA.
GAUZA GUZTIAK SORTZEN DIREN LEKUA
ETA, HILTZEAN, DENAK ITZUTZEN DIREN
LEKUA DA.
IZAKIEZ GAIN, PERTSONAI
MITOLOGIKOEN BIZILEKUA DA.
AMALURRAK LANDAREEN ETA ANIMALIEN
BIZIA ZIURTATZEN DU.
FRUITUAK ESKAINTZEN DITU OPARITZAT.
ALTXOR IZUGARRIAK GORDETZEN DITU
BERE BAITAN. URREZ BETERIKO
IDINARRUAK AIPATZEN DIRA MENDI ETA
LEIZE ANITZETAN: ATAUNGO
URREZULON, MAIRULEGORRETAKO
LEIZEAN, NABARNIZKO MARUELEXAN,
DIMAKO BALTZOLAN, GORONAETAKO
IRUAXPEN, PUTERRIN...
23. AMALURREN ALTXORRAK ZELO HAUNDIZ ZAINTZEN
DUTE ZALDIGORRIAK ETA ZEZENGORRIAK.
ALTXOR HAUEN BILA, GUTIZIAZ GIDATURIK,
KOBAZULOETAN BARNERATZEN AUSARTZEN DENA
UXATZEN EDO BAHITZEN DUTE.
24. "EGUZKI AMANDREA BADOA BERE
AMAGANA" ESAN OHI DA AMA-ALABA
LOTURA AZALTZEKO.
EGUNSENTIAN, EGUZKI AZALTZEN
DENEAN, ILUNTASUNEKO AZTI
MALTZUR GUZTIAK EZKUTATU EGITEN EKHI
DIRA.
UDAKO SOLSTIZIOAN EGUZKIAREN
ETORRERA OSPATZEKO MAKILA BAT
HARKAITZ BATI JOZ LAGUNTZEN ZAIO EGUSKI
IRTETEN.
ASKO DIRA EGUZKI AMANDREARI
IKI
BURUZKO ALEGIAK:
MONDARRAINEN ARTZAIN BATEK
LAMIA BATI URREZKO ORRAZIA
LAPURTU ETA IHESEAN ABIATU ZEN,
LAMIAK ARTZAINA HELDU BEHAR ZUEN
UNEAN EGUZKI ALTXATU ZEN ETA
LAMIAK BERE LEIZERANTZ ABIATU IGUZKI
BEHAR IZAN ZUEN BIRAOKA,
"EMAITZOK ESKERRAK IUZKIARI"
ESANEZ.
27. ANITZ IPUINETAN, AZALTZEN DA:
ILARGI
• HERIOTZAREKIN LOTUTA (HILDAKO
ARIMAK BABESTEN DITU),
•ITSAS KONDAIRETAN (MAREA GORA-
BEHEREAK ERAGITEN DITU),
•NEKAZARITZAN (EGUR MOZKETA ETA
LANDAKETAK ILARGIAREN
POSIZIOAREN ARABERA EGITEN DIRA)
ETA
•ABELTZAINTZAN (ANIMALIEN
ERNALTZE ETA ERDITZEAN ERAGITEN
DU).
ILAZKI
28. ILARGIA EKIALDETIK
AZALTZEN DENEAN,
HURRENGO EGUNEKO
EGURALDIARI BURUZ GALDE
EGITEKO ESATEN ZAIO:
"ILAZKI AMANDREA,
ZERUAN ZER BERRI?"
29.
30. •JAINKO MASKULINO GORENA.
•AMALURRAREN ZERUKO FRONTOIA
DA.ZERU SABAIA EDO ZERUKO
ARGIAREN PERTSONIFIKAZIOA DA.
•ASTEKO BI EGUN ESKAINTZEN DIO
EUSKARAK: OSTEGUNA (ORTZEGUNA)
ETA OSTIRALA (ORTZIRALA).
•URTZIREN INDARRAREN ONDORIOZ
SORTUTAKO EKAITZ EGOEREI "IN"
AURREZKIA JARRI OHI DIO
EUSKARAK: INUSTERRI (TXIMISTA),
INHAR EDO OSTOTSA (TRUMOIA),
IÑETAZI (TXINGOR EDO KAZKABAR),
INDRISKA (EURITEA), INTZA
(IHINTZA EDO GOIZ BUSTIA)...
31. URTZIK BERE GAIN HARTZEN DITU LURRERA
GIDATUTAKO ERASO GUZTIAK
EURITEA TRISTE DAGOENEAN
TXIMISTA ETA TRUMOIA HASERRE DAGOENEAN
34. •EMAKUME EDERRAREN ITXURA
DAUKA, BAINA OINAK AHATE
MODUKOAK.
•NEKAZARIREN BATEK ERREKA-
ERTZEAN JANARIA UZTEN BADIE,
GAUEZ JATEN DUTE LAMIEK, ETA
HORREN TRUKE, LURRA GOLDATU EDO
BUKATU GABE UTZITAKO LANA
AMAITZEN DIOTE.
35. IBAI-ERTZEAN ESERITA EGOTEN OHI DIRA, ETA, URREZKO ORRAZI
BATEZ, ILE GORRIXKA ORRAZTEN DUTEN BITARTEAN, KANTA
EDERRAK ABESTEN DITUZTE.
36. •ATSEGIN ETA XALOA IZAN
DAITEKE, BAINA BELDURGARRIA
ERE, BATEZ ERE BERE URREZKO
ORRAZIA LAPURTZEN BADIOTE.
•AINTZINAN, GAZTE ANITZ
MAITEMINTZEN ETA
LILURATZEN ZITUZTEN, BAINA
LAMIEN OINAK IKUSTEN
ZITUZTENEAN, KONTURATZEN
ZIREN, PENAZ, HAIEKIN EZIN
ZITEZKEELA EZKONDU.
37. TOPONIMIAN ASKO DIRA LAMIEKIN LOTURA DUTEN
IZENAK:
LAMIKIZ (MARKINAN)
LAMIÑOSIN (ATAUNEN)
LAMUSIN (SARAN)
ETAB.
38.
39. • BASOAN BIZI DA, LEIZE SAKONETAN . ANXO
• OSO INDARTSUA DA, GARAIA,
BIZARDUNA ETA ILE LUZEDUNA; ILEA
BELAUNETARAINO IRISTEN ZAIO IA
GORPUTZ OSOA TAPATZEN.
• GIZAKIAK BAINO LEHENAGOTIK
EZAGUTZEN DU NEKAZARITZA;
ERREMENTARI ETA ERROTARITZAT ERE
HARTU IZAN DA; ETA GIZAKIAK
BEREGANDIK IKASI OMEN ZUEN LABOREAK
EREITEN, ZERRA EGITEN ETA METALAK
SOLDATZEN…
40. BASOTIK OIHU EGINDA ADIERAZTEN DIO ARTZAINARI
EKAITZA DAKARRELA.
ARTALDEEN JEINU BABESLEA DA, ABEREAK OTSOETATIK
BABESTEN DITU, ETA AURRE EGITEN DIE OTSOEI.
BASAJAUN GERTU DAGOENEAN ARDIEK TXINTXARRAK MUGITUZ
ESATEN DIOTE ARTZAINARI LASAI EGOTEKO.
41.
42. •EUSKAL MITOLOGIAKO BESTE
JEINU BAT.
• BASAJAUNAREN
EMAKUMEZKO KIDEA.
•HAITZULOETAKO SARRERETAN
IZATEN DA.
•MONDARRAINGO MENDI
TONTORREAN DAGOEN
HAITZULO BATEN SARRERAN
APAINTZEN OMEN ZUEN BERE
ADATSA, URREZKO ORRAZI
BATEKIN.
43.
44. •BEGI BAKARREKO IZAKI
GAIZTOA DA.
•POLIFEMO ZIKLOPEA
GOGORARAZTEN DU,
HOMEROK "ODISEAN"
AIPATUA.
•HAITZULOETAN BIZI DA
ETA BERTARA
INGURATZEN DEN
EDONOR HARTU ETA JAN
EGITEN DU.
47. PATUEK
AIRETIKAKOAK FAMILIAJALEAK
XIMELGORRIAK
BEHARREZTANAK
ZAINGORRIAK
•TOKIAREN ARABERA, INTSEKTU TXIKIEN EDO PRAKA
GORRIKO GIZONTXOEN ITXURA DUTE.
•IZAKI ÑAÑO ETA FRAKA GORRIZ JANTZITAKO
IRATXO HAUEK EKINTZA MIRESGARRIAK EGITEKO
GAITASUNA OMEN DUTE.
48. •UDAKO SOLSTIZIOAN HARRAPA DAITEZKE SASI ARTEAN
ORRATZONTZI IREKITA UZTEN BADA. MARIK SORTU EI
ZITUEN MAMURRAK, GIZAKIARI BERE EGINBEHARRETAN
LAGUNTZEKO.
• EUREN JABEARI BIRAKA-BIRAKA HASTEN ZAIZKIO OIHU
BATEAN GALDEZKA. ETA ORAIN ZER? ETA ORAIN ZER? ETA
UNE BATEAN BETETZEN DITUZTE NAGUSIAREN AGINDUAK,
NAHIZ ETA IKARAGARRIENAK IZAN.
49.
50. •ZUGARRAMURDIKO
LEIZEEN ALBOAN
DAGOEN LARRE EDO
ZELAITIK DATORKIO
“AKELARRE” IZENA.
•SORGINAK ETA BESTE
AKERBELTZAREN
JARRAITZAILEEK BILERA
HORIETAN, AGINTZEN
KONTU EMAN, AGINDUAK
JASO, OPARIAK EGIN
ETA BESTELAKO ERRITU
ETA EGINKIZUNAK
EGITEN ZITUZTEN. .
HORTIK DATOR, ERE,
SORGINEN GAU-
BATZARRARI OROKORKI
“AKELARRE” DEITZEA.
51. SORGIN-BATZARRAK EGITEKO BESTE ZENBAIT TOKI, HAUEK
ZIREN: PETIBERRO (AEZKOA); LARRUN; JAIZKIBEL;
IRANTZI, PETRALANDA (DIMA) PULLEGI ETA AMEZTOIKO
MAIRUBARATZA (OIARTZUN); MANDABITTA (ATAUN);
MAÑARIA; GARAIGORTA (OROZKO); EPERLANDA (MUXIKA);
AKERLANDA (ARTEAGA-GAUTEGIZ) ETAB.
52.
53. • AKERBELTZ LUR BARRUAN BIZI ETA MENDEAN
MORROI ASKO DITUEN AHAIDEA DA.
• BA DU EKAITZAK SORTZEKO INDARRA.
• MARIREN ZENBAIT EZAUGARRI DITU;
ARDURAPEAN DITUEN ANIMALIENGANAKO
ERAGIN ONA ETA SENDATZEKO GAITASUNA
DU. HERIOTZA-SINBOLOTZAT HARTU OHI
ZENEZ, ABEREAK GAIXOTASUNAK JO EZ
ZITZAN UKUILU GUZTIETAN AKER BELTZA
HAZI OHI ZEN.
• ASTELEHEN, ASTEAZKEN ETA OSTIRAL
GAUETAN SORGINEK AKELARREN GURTU OHI
ZUTEN.
54.
55. •SORGINA MARIREN
SEGIZIOKO PERTSONAIA
FEMENINOA DA ETA
ORDEZKARI, APAIZ EMAKUME
EDO AZTI LANA EGITEN DU.
•SORGINKERIAN,
IGARKIZUNETAN,
SENDABELARRETAN, IRAGAZKI
MAGIKOETAN ETA AMODIO
LANETAN ESPEZIALISTA DA
SORGINA.
59. BERTOKO
ERLIJIO NATURALISTA
BORROKA KULTURAL
HONETAN LEHENENGOA
AZTARNA MITOLOGIKO
BATZUETARA
MUGATUTA GELDITZEN
DA,
KANPOKO
ERLIJIO ESPIRITUALISTA
