SlideShare a Scribd company logo
1 of 8
Feilin təsriflənən formaları: Feilin şəxsə və kəmiyyətə görə
dəyişən formalarına təsriflənən Feillər deyilir. Təsriflənən
Feillər Feilin sadə şəkilləri də adlanır. Feilin şəkilləri danışan,
yazan şəxsin görülən işə münasibətini bildirir. Feilin
təsriflənən formaları, yaxud sadə şəkilləri aşağıdakılardır:
Əmr şəkli əmr, xahiş, məsləhət, təklif, nəsihət və s. bildirir.
Əmr şəkli feilin kökünə və ya başlanğıc formasına şəxs
şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Əmr şəklinin xüsusi şəkilçisi
yoxdur. Məsələn:
I Mən yazım, Biz yaz-aq, gəl-im, gəl-ək
II Sən yaz Siz yaz-ın gəl gəl-in
III O yaz-sın Onlar yaz-sınlar gəl-sin gəl-sinlər
Əmr şəklinin ikinci şəxsinn təkinin şəxs şəkilçisi olmur.
İşin nə zaman və neçənci şəxs tərəfindən icra
edildiyini, icra ediləcəyini (və ya edilmədiyini)
bildirən feil şəklinə xəbər şəkli deyilir. Xəbər
şəklinin xüsusi şəkilçisi yoxdur. Bu şəkli
düzəltmək üçün müxtəlif feillərə zaman və şəxs
şəkilçiləri artırılır.
Feil xəbər şəklində keçmiş, indiki və gələcək
zamanlara, eləcə də şəxsə görə dəyişir
Arzu şəkli işin gələcəkdə icrasının arzu olunduğunu bildirir
və feillərə -a,-ə (ya, -yə) şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Arzu
şəklində feildən əvvəl çox vaxt gərək, kaş sözlərindən biri
işlədilir. Məsələn:
I gərək (kaş) al-a-m al-a-q oxu-ya-m oxu-ya-q

II gərək (kaş) al-a-san al-a-sınız oxu-ya-san oxu-ya-sınız
III gərək (kaş) al-a al-a-lar oxu-ya oxu-ya-lar

Arzu şəklinin inkarını düzəltmək üçün –ma2 şəkilçisindən
istifadə olunur.
Arzu şəklində III şəxsin təkində şəxs şəkilçisi olmur.
Vacib şəkli icra ediləcək işin zəruri olduğunu bildirir və
feillərə -malı, -məli şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn:
I get-məli-yəm get-məli-yik bil-məli-yəm bil-məli-yik

II get-məli-sən get-məli-siniz bil-məli-dir bil-məli-siniz
III get-məli-dir get-məli-dirlər bil-məli-dir bil-məli-dirlər
Bu şəklin inkarı da –ma2 şəkilçisi ilə düzəlir. Məsələn:
Oxu-ma-malı-dır, yaz-ma-malı-san və s.
Lazım şəkli icra ediləcək hərəkətin lazım olduğunu bildirir və
feillərə -ası,-əsi (-yası, -yəsi) şəkilçisi ar-tırmaqla düzəlir.
Lazım şəklinin inkarını düzəltmək üçün deyil sözündən
istifadə olunur. Ona görə də lazım şəklinin inkarında şəxsə və
kəmiyyətə görə dəyişən hissə deyil sözü olur. Məsələn:

I gəl-əsi-yəm gəl-əsi deyil-əm gəl-əsi-yik gəl-əsi deyil-ik
II gəl-əsi-sən gəl-əsi deyil-sən gəl-əsi-siniz gəl-əsi deyil-siniz
III gəl-əsi-dir gəl-əsi deyil gəl-əsi-dirlər gəl-əsi deyil-lər
Lazım şəklinin inkarının III şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi
olmur.
Feilin şərt şəkli hərəkətin icrasının müəyyən şərtlə bağlı olduğunu
bildirir və feillərə -sa,-sə şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn:
I qaç-sa-m qaç-sa-q gör-sə-m gör-sə-k
II qaç-sa-n qaç-sa-nız gör-sə-n gör-sə-niz

III qaç-sa qaç-sa-lar gör-sə gör-sə-lər
Şərt şəklində olan feillərdən əvvəl bəzən əgər bağlayıcısı da işlənir.
Məsələn: əgər bil-sə-m; əgər get-sə-n; əgər oxu-sa. Şərt şəklinin III
şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi olmur. Şərt şəklində olan feillər müstəqil
cümlənin xəbəri ola bilmir, yalnız mürəkkəb cümlədə asılı cümlənin
xəbəri olub, hərəkətin icrasını müəyyən şərtlə bağlayır Məsələn: Əgər
bizə gəlsən, kitabı gətirməyi unutma. İzahlardan göründüyü kimi Feilin
arzu, vacib, lazım və şərt şəkilləri gələcək zamanla bağlı şəkillərdir.

More Related Content

More from esale01

презентация22
презентация22презентация22
презентация22
esale01
 
Oktay fat klonlaşdırma
Oktay fat klonlaşdırmaOktay fat klonlaşdırma
Oktay fat klonlaşdırma
esale01
 
Traditions
TraditionsTraditions
Traditions
esale01
 
Oktay felin sekilleri
Oktay  felin sekilleriOktay  felin sekilleri
Oktay felin sekilleri
esale01
 
əHmədli əsalə 6a2
əHmədli əsalə 6a2əHmədli əsalə 6a2
əHmədli əsalə 6a2
esale01
 

More from esale01 (7)

презентация22
презентация22презентация22
презентация22
 
Oktay fat klonlaşdırma
Oktay fat klonlaşdırmaOktay fat klonlaşdırma
Oktay fat klonlaşdırma
 
Traditions
TraditionsTraditions
Traditions
 
Oktay felin sekilleri
Oktay  felin sekilleriOktay  felin sekilleri
Oktay felin sekilleri
 
A.pushkin
A.pushkinA.pushkin
A.pushkin
 
Iut
IutIut
Iut
 
əHmədli əsalə 6a2
əHmədli əsalə 6a2əHmədli əsalə 6a2
əHmədli əsalə 6a2
 

Amina

  • 1.
  • 2. Feilin təsriflənən formaları: Feilin şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişən formalarına təsriflənən Feillər deyilir. Təsriflənən Feillər Feilin sadə şəkilləri də adlanır. Feilin şəkilləri danışan, yazan şəxsin görülən işə münasibətini bildirir. Feilin təsriflənən formaları, yaxud sadə şəkilləri aşağıdakılardır:
  • 3. Əmr şəkli əmr, xahiş, məsləhət, təklif, nəsihət və s. bildirir. Əmr şəkli feilin kökünə və ya başlanğıc formasına şəxs şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Əmr şəklinin xüsusi şəkilçisi yoxdur. Məsələn: I Mən yazım, Biz yaz-aq, gəl-im, gəl-ək II Sən yaz Siz yaz-ın gəl gəl-in III O yaz-sın Onlar yaz-sınlar gəl-sin gəl-sinlər Əmr şəklinin ikinci şəxsinn təkinin şəxs şəkilçisi olmur.
  • 4. İşin nə zaman və neçənci şəxs tərəfindən icra edildiyini, icra ediləcəyini (və ya edilmədiyini) bildirən feil şəklinə xəbər şəkli deyilir. Xəbər şəklinin xüsusi şəkilçisi yoxdur. Bu şəkli düzəltmək üçün müxtəlif feillərə zaman və şəxs şəkilçiləri artırılır. Feil xəbər şəklində keçmiş, indiki və gələcək zamanlara, eləcə də şəxsə görə dəyişir
  • 5. Arzu şəkli işin gələcəkdə icrasının arzu olunduğunu bildirir və feillərə -a,-ə (ya, -yə) şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Arzu şəklində feildən əvvəl çox vaxt gərək, kaş sözlərindən biri işlədilir. Məsələn: I gərək (kaş) al-a-m al-a-q oxu-ya-m oxu-ya-q II gərək (kaş) al-a-san al-a-sınız oxu-ya-san oxu-ya-sınız III gərək (kaş) al-a al-a-lar oxu-ya oxu-ya-lar Arzu şəklinin inkarını düzəltmək üçün –ma2 şəkilçisindən istifadə olunur. Arzu şəklində III şəxsin təkində şəxs şəkilçisi olmur.
  • 6. Vacib şəkli icra ediləcək işin zəruri olduğunu bildirir və feillərə -malı, -məli şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn: I get-məli-yəm get-məli-yik bil-məli-yəm bil-məli-yik II get-məli-sən get-məli-siniz bil-məli-dir bil-məli-siniz III get-məli-dir get-məli-dirlər bil-məli-dir bil-məli-dirlər Bu şəklin inkarı da –ma2 şəkilçisi ilə düzəlir. Məsələn: Oxu-ma-malı-dır, yaz-ma-malı-san və s.
  • 7. Lazım şəkli icra ediləcək hərəkətin lazım olduğunu bildirir və feillərə -ası,-əsi (-yası, -yəsi) şəkilçisi ar-tırmaqla düzəlir. Lazım şəklinin inkarını düzəltmək üçün deyil sözündən istifadə olunur. Ona görə də lazım şəklinin inkarında şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişən hissə deyil sözü olur. Məsələn: I gəl-əsi-yəm gəl-əsi deyil-əm gəl-əsi-yik gəl-əsi deyil-ik II gəl-əsi-sən gəl-əsi deyil-sən gəl-əsi-siniz gəl-əsi deyil-siniz III gəl-əsi-dir gəl-əsi deyil gəl-əsi-dirlər gəl-əsi deyil-lər Lazım şəklinin inkarının III şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi olmur.
  • 8. Feilin şərt şəkli hərəkətin icrasının müəyyən şərtlə bağlı olduğunu bildirir və feillərə -sa,-sə şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn: I qaç-sa-m qaç-sa-q gör-sə-m gör-sə-k II qaç-sa-n qaç-sa-nız gör-sə-n gör-sə-niz III qaç-sa qaç-sa-lar gör-sə gör-sə-lər Şərt şəklində olan feillərdən əvvəl bəzən əgər bağlayıcısı da işlənir. Məsələn: əgər bil-sə-m; əgər get-sə-n; əgər oxu-sa. Şərt şəklinin III şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi olmur. Şərt şəklində olan feillər müstəqil cümlənin xəbəri ola bilmir, yalnız mürəkkəb cümlədə asılı cümlənin xəbəri olub, hərəkətin icrasını müəyyən şərtlə bağlayır Məsələn: Əgər bizə gəlsən, kitabı gətirməyi unutma. İzahlardan göründüyü kimi Feilin arzu, vacib, lazım və şərt şəkilləri gələcək zamanla bağlı şəkillərdir.