Man 60 terbum nom

1
МАН-ЫН 2016 ОНЫ СОНГУУЛИЙН
PR СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ

2

3
ӨМНӨТГӨЛ
МАН-ын удирдлагууд сонгуулиас өмнө албан тушаалаа мөнгөөр
хувиарлан зөвхөн нийслэлээс гэхэд 60 тэрбум төгрөг “босгох” тухай ярилцаж
буй хэсэгхэн бичлэг 2016 оны сонгуулийн өмнө олдож, Ардчилсан намын зүгээс
хэвлэлийн хурал хийн хууль хяналтаар шалгуулсан байдаг. Гэвч тухайн үед АН-
ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгч байсан Л.Эрхэмбаяр “МАН-
ын удирдлагууд төрийн албыг хэрхэн наймаалцаж, үнэлсэн талаарх ноцтой
баримтууд олдсон. Энэ асуудлыг зохих хуулийн байгууллагаар шинжлүүлэхэд
тэдний яриа мөн болох нь нотлогдсон. Тиймээс УЕПГ болон ТЕГ, АТГ, ЦЕГ-т
хандан энэ асуудлыг үргэлжлүүлэн шалгахын хүсч мэдээлэл хүргүүлж байна”
гэсэн албан бичгийг УЕПГ-ын туслах Э.Амарбатад шалгуулах хүсэлтээ хүргүүлсэн
байдаг. Гэвч УЕПГ-аас шалгасан мэдээллийг Э.Амарбат танилцуулахдаа ““АН-
ын дарга З.Энхболдын гаргасан гомдлыг манайх хүлээж аваад харьяаллынх
нь дагуу АТГ-д шилжүүлжсэн бөгөөд тэндээс уг асуудлыг хянаж үзээд шүүх
шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгээс зохих шинжээч мэргэжилтэн томилж, уг
бичлэгийн асуудлаар дахин дүгнэлт гаргуулсан байна.
Уг дүгнэлтээр бичлэг нь өөрөө эвлүүлэг байна гэж гарсан. Хоёрдугаарт
шалгалтын явцад уг яриатай холбоотойгоор аль нэг төрийн болон нийслэлийн
байгууллагад хэн нэгнийг албан тушаалд томилох зорилгоор бусдаас хууль
бусаар хөрөнгө мөнгө цуглуулсан, төвлөрүүлсэн тийм асуудал тогтоогдоогүй.
Ийм учраас уг асуудалд эрүүгийн хэрэг үүсгэхээс татгалзсан юм” гэсэн байдаг.
Гэсэн ч МАН-ын удирдлагууд буюу нийслэлийн намын хорооны
дарга Ц.Сандуй, гишүүн А.Ганбаатар нар МАН-ын дарга М.Энхболдод 2016
оны сонгуулийн бэлтгэлийг хангаж, сонгуулийн Стратеги төлөвлөгөөгөө хэрхэн
танилцуулсан тухай бичлэг бүхий баримт олон нийтийн сүлжээгээр тархсан.
УИХ-ын гишүүн асан Ц.Оюунгэрэл олонтоо жиргэсэн тэрхүү баримтыг бүрэн
эхээр нь буюу 90 минутын эл ярианы бичлэгийг элдэв хачиргүйгээр сийрүүлэн
хүргэж байна.

4
Энэхүү бичлэгт МАН-ын дарга
М.Энхболд, НИТХ-ын Тэргүүлэгчдийн дарга
Ц.Сандуй, намын гишүүн А.Ганбаатар нар
Сонгуулиар төрийн эрхийг хууль бусаар авах
нууц төлөвлөгөө, түүнийгээ хэрэгжүүлэх талаарх
яриа нь хэрхэн биеллээ олохыг харуулсан байна.
2016 онд МАН-ын удирдлагууд 60 тэрбум
төгрөгийг хэрхэн бүрдүүлэх тухай бичлэгээ хуурамч
хэмээн мэдээлэл хийж байсан. Гэвч энэ бичлэгт
дурдаж байгаачлан хууль шүүхийн байгууллагад
өөрсдийн шургуулсан нөхдөөр төрийн эрхийг
хууль бусаар авах, бохир үйл ажиллагаагаа нуун
дарагдуулах, өөрсдийн талд ашигтай шийдвэр
гаргуулах, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийг ашиглан
УИХ ДАХЬ АН-ЫН БҮЛГИЙН ДАРГА
Д.ЭРДЭНЭБАТ: МОНГОЛ УЛСЫН ТУСГААР
ТОГТНОЛ ҮНДЭСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДАЛД
АЮУЛ УЧРУУЛСАН МЭДЭЭЛЭЛ АГУУЛЖ
БАЙНА

5
хүссэн мэдээллээ түгээхийг тулгах төлөвлөгөөгөө бүрэн хэрэгжүүлжээ. МАН-ын
цөөхөн хүний хүрээнд яригдсан энэ асуудал нь гэмт хэргийн шинжтэй бөгөөд
Монгол Улсын тусгаар тогтнол үндэсний аюулгүй байдалд аюул учруулсан мэдээлэл
агуулсан учраас бид Монгол Улсын Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийнхээ дагуу
мэдээллийг хуулийн хүрээнд хянуулах, цаашлаад тэдний хууль бус үйл ажиллагаатай
холбоотой байж болзошгүй гадаадын компанид холбогдох асуудлыг тухайн орны
Элчин сайдын яамаар дамжуулан, хууль хяналтын байгууллагаар нь шалгуулах
хүсэлтээ гаргах ёстой гэж үзсэн. Хуулиар сонгуультай холбоотой төлөвлөгөө
хий, хэлэлцэж ярилцахыг хориглоогүй ч төрийн эрхийг хууль бусаар авах энэхүү
төлөвлөгөө нь Монгол Улсын олон хууль тогтоомжийг зөрчсөн нь илэрхий юм.
Монгол Улс ардчилсан тогтолцоонд ороод 27 жилийг үдэхдээ Үндсэн хуулийг
зөрчсөн, ард нийтийн сонгуулийг иймэрхүү бусармаг аргаар, санаатайгаар мафийн
сүлжээ маягаар зохион байгуулалттай луйвардах үйлдэл гаргаж байсан түүх үгүй.
Анхны тохиолдол нь МАН-ын дарга нарын харилцан яриа бүхий 90 гаруй минутын
бичлэгээр гарсан нь тодорхой болсныг бид өнөөдөр харж мэдэж хэлэлцэнэ.

6
60 тэрбумыг албан тушаалын наймаагаар
босгох тухай бичлэгийн тухай хэдхэн сарын өмнө бид
ярьж байсан. Өнөөдөр тэр бичлэгийн эх хувийг Ардын
намд ажиллаж байсан Д гэдэг залуу ил болгоод
олон улсын байгууллага сошиал медиа, хэвлэл
мэдээллээр тарааж, төрийн эрхийг хууль бусаар
булааж авсан гэмт хэргийн шинжтэй бүх мэдээллийг
ил болголоо. АН-д хандсан. 21 нүүр дүүрэн 90
минутын бичлэг байна. МАН-ын удирдлагуудын дунд
болж байгаа яриа. Төрийн албыг худалдаж авах,
60 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө босгох, нэг албан
тушаалыг хамгийн багадаа 15-20 сая бүүр тэрбум
төгрөгөөр худалдаж тухай яриа байна. Үүнээс гадна
сонгуулийн хар машиныг яаж хакердах, хакердах
компаниа даргатайгаа уулзуулах, дээрийн уулзаж
байгаа компани бий гэх зэргээр гадаадын аж
ахуйн нэгж иргэдтэй хамтарч монголын сонгуулийг
будилаантуулах, луйвардах мөн мөнгө босгохын
тулд Тавантолгойн ордыг яаж барьцаалах тухай яриа
хүртэл байна. Аудио бичлэгээрээ. Монгол Улсын
УИХ-ЫН ГИШҮҮН Ж.БАТЗАНДАН: ЭНЭ
ТӨР ЧИНЬ МӨНГӨНИЙ ГАРТ ОРСОН БАЙНА

7
иргэн Д хуульд заасан эрхийнхээ дагуу энэ бичлэгийг задалсан. Өнөөдөр Д гэх
залуугийн амь нас эрүүл мэндэд халдах гэж сүрдүүлж, тагнуулынхан тэр залуугийн
амыг барих гэж дууг нь хаах гэж гэр бүлд нь дарамт учруулж буй тухай мэдээлэл
бидэнд ирж байна. Энэ бол зөвхөн намын асуудал биш. Монголын ард түмний эв
нэгдэл тусгаар тогтнол, Монгол орон цаашид оршин тогтнох уу, эс оршин тогтнох
уу гэдэг асуудал. Тэр иргэн бидэнд хандахдаа “Төрийн эрхийг хууль бусаар авдаг
болчихлоо. Би Монгол Улсын иргэний хувьд энэ асуудлыг гаргаж тавихгүй бол эх
орон маань мафийн зохион байгуулалттай гэмт хэргийн бүлэглэлийн гарт орлоо.
МАН-д би ажиллаж байсан ч энэ асуудлыг гаргаж тавихгүй бол болохгүй гэж бодоод
иргэнийхээ үүргийг биелүүллээ шүү гэсэн юм. Энэ бичлэгийг зарим хүн зохиомол гэж
байгаа ч мэргэжлийн байгууллагууд, мэдээллийн технологийн мэргэжилтнүүд “энэ
бол бодит бичлэг” гэж баталж байна. МАН-ын удирдлага М.Энхболд, Ц.Сандуй,
А.Ганбаатар нарын дунд намын дарга нарын дундах биш мафийн толгойлогчдын
дундах яриа болсон юм. Төрийн эрх мэдлийг мөнгөөр худалдаж авна, сонгуулийн
хар машиныг хакердана, гадаадынхныг оруулж ирнэ, том том ордуудыг зарна гэх
зэргээр тэд ярилцаж байна. Улс төрийн намын тухай болон Монгол Улсын Үндсэн
хуулинд заасан төрийн эрх мэдлийг хуулиар бусаар авахыг оролдох, ийм асуудал
гарвал эрүүгийн хэрэг гэж авч үзнэ гээд заачихсан. Монгол улс ардчилсан шударга
улс байхын тулд сонгуулиа шударга зохион байгуулдаг байх ёстой. Намын дарга
нар нь эрх мэдэлтнүүд нь сонгуулийг яаж хулгай хийх вэ, сонгогчдын эрх мэдлийг яаж
авах вэ, сошиал медиа, твиттерийн мэдээллийг яаж хаах вэ, бүх иргэдийн сошиалыг
хаах тухай ч байна. Гэтэл хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө хаана байна вэ. Бидний
сонгосон хүний эрх чөлөө хувь хүний нууцын асуудал хаана байна вэ. Ийм ноцтой
асуудлыг АН-ын бүлэг Д гэдэг эх оронч залуугийн эр зоригоор гаргаж тавьж байна.
Түүнийг бид хамгаалахгүй бол амь нас нь эрсдэлд орох аюултай байна. Монгол
Улсын Ерөнхий прокурор, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл, сонгогчдын эрхийг,
хүний эрхийг хамгаалдаг олон улсын бүх байгулллагад бид энэ баримт, бичлэгийг
хүргүүлнэ. Үүний эсрэг монголын мянга мянган шударга иргэн нэгдээсэй. Энэ төр
чинь мафийн гарт орчихсон байна. Энэ төр чинь мөнгөний гарт орсон байна. Энэ
төр чинь хэсэг бүлэг хүмүүсийн, зохион байгууллалттай гэмт хэрэгтнүүдийн гарт
орсон байна. Энийг таслан зогсоохын тулд бид хамтран нэгдэж тэмцэх цаг болжээ.

8
...НЭГЁСОНДООТАКСААТӨЛЖБАЙНАГЭЖОЙЛГОЖ
БОЛНО.ЭНЭТООЦООГООРНИЙСЛЭЛДЭЭРЭЭСБОЛ60
ТЭРБУМЫГБОСГОЧИХНО...

9

10
НИЙСЛЭЛИЙН МОНГОЛ АРДЫН НАМЫН
ХОРООНЫ ДАРГЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ
ЦАГ ХУГАЦААНЫ ТОВЧОО

11

12
Нийслэлийн намын хорооны даргын
дэргэдэх багийн үйл ажиллагааг
танилцуулна. Цаашдаа нийслэлд ямар
стратеги бодлого барих талаараа
танилцуулна.
Ц.Сандуй:
2012 онд та бүхний итгэлийг
авч Нийслэлийн намын хорооны даргаар
сонгогдсон байгаа. Анх энэ ажлыг авахдаа
2016, 2017 оны сонгуульд ялалт байгуулах
зорилго тавьсан. Мөн намын дарга бага
алдаж байнга урагшилж байх ёстой гэдэг
үүднээс зөв бодлого, зөв менежмент, эв нэгдэл
гэсэн стратегийг сонгож авсан. Энэ агуулгаар
ажлаа зохион байгуулж байгаа. Манай
багийнхны өнөөдрийг хүртэл тавьсан гол
МАН-ын 2016 оны сонгуулийн
бэлтгэл хангах Стратеги
төлөвлөгөөний танилцуулга
Илтгэгч А.Ганбаатар, Ц.Сандуй
Сонсогч: М.Энхболд

13
шаардлага нь та гадна талаасаа далд хамгаалалтад байх ёстой
гэсэн. Харин 2014-2016 он хүртэл шатраар бол ашигтай байрлал
эзлэх үе юм. Мэдээж 2016 оны сонгуулийн сурталчилгаа хуулийн
дагуу явагдана гэж ойлгож байгаа. Есдүгээр сарын 15-ныг бид
сонгосон (2015 онд болж байгаа яриа). Энэ өдөр Намын удирдах
ажилтны бүсийн зөвлөгөөн болно. Энэ үеэр бид сонгуулийн албан
ёсны бэлтгэл ажил эхэлж байна гэдгээ бүх хүмүүстээ зарлаж, тэдний
бэлтгэлийг хангуулна. Харин сонгуулийн албан бус сурталчилгааг 90
жилийнхээ ойгоороо хийе гэж байгаа юм. Дөрөвдүгээр сарын 27-нд
Нийслэлийн Монгол ардын намын 90 жилийн ой болох гэж байгаа.
Ойгоороо улс орон даяар нэлээд том акц хийгээд сонгуулийнхаа
сурталчилгааг албан бусаар эхэлье гээд ажлаа төлөвлөөд явж
байна. Мэдээж 2016 оны нэгдүгээр сарын 1 бол сонгуулийн жилийн
эхлэл болно. Хуулийн хугацаанд хийх ёстой ажлуудаа хийгээд явна.
Ингэж бид 2017 оны сонгуулийг авна гэсэн стратеги зорилготой,
төлөвлөгөөтэй ажиллаж байгаа. 90 жилийн ойд их ач холбогдол өгч
байгаа. Дараагаар нь төлөвлөгөөг нь танилцуулна.

14

15

16
Бодлого стартегийн ТИНК ТАНК багийг ажиллуулаад
эхэлсэн. Өнгөрсөн жил ч гэсэн ажилласан. Нийтдээ 16 хүн байнгын
болон цагаар, гэрээгээр ажиллаж байгаа. Улс төр судлаач гурав,
стратегич гурав, эрхзүйч нэг, бизнесийн удирдлага хоёр, эдийн
засагч нэг, мэдээллийн технологийн гурав байгаа. Яагаад гэвэл
мэдээлэл, технологи дээр нэлээд ач холбогдол өгч байгаа. IT, онлайн
орчинд нэлээд тулалдаан хийж байгаа. Сэтгүүлч хоёр, телевизийн
найруулагч нэг, хэл шинжээч орчуулагч нэг, маркетингийн менежер
нэг гэсэн баг бий.
Манай Ганбаатар багийг ахлаад явж байгаа. Хамгийн
их хань болж байгаа хүн нь намын даргын зөвлөх, тэргүүлэгч
Ганбаатар маань яг өдөр тутмын үйл ажиллагааг зохион байгуулж
байна. Миний хувьд үдээс өмнө нам дээр ажиллааад, үдээс хойш
нь голдуу энд ирж сууж хүмүүстэйгээ юмаа ярьдаг. Маргааш нь нам
дээрээ очоод ирэх долоо хоногийнхоо, долоо долоо хоногийнхоо,
сар сарынхаа ажилд бодлогоо бариад явдаг. Бүх ажил бодлоготой,
алсыг харсан үйл ажиллагаа явагддаг.
А.Ганбаатар:
Намын дотоод хүчин зүйлс боловсон хүчний судалгаа
хийж байгаа. Бид энийг хийхгүйгээр ямар ч үйл ажиллагааг зохион
байгуулах боломжгүй юм билээ. Яагаад гэвэл хаалт, хяналттай.
Та зөвөөр ойлгоогоорой. Одоо энд цөөхүүлээ байгаа болохоор
зөвхөн хэцүү талаа ярих гээд байна. Бид судлахдаа сайхныг нь биш
мууг нь судалсан.

17

18

19
Намын шат шатны удирдах албан
тушаалтнуудын уялдаа холбоо,
түүний хүндрэлүүд
Яг үнэнийг хэлэхэд удирдах албан тушаалтнууд аягүй идэвх
султай ажиллаж байна. Нэгдүгээрт ажлаа ойлгодоггүй юм билээ. Улс
төр, нам гэдгээ мэддэг болохоос биш яаж ажиллах арга барилаа
мэддэггүй юм байна. Мөн ажлаа сайн ойлгодоггүй хэлбэр төдий
маш муу хүмүүс ч байна. Хүнтэй ажиллах туршлага маш бага.
Хүнтэй ярих, инээх, найзлах гэдгээ ойлгодоггүй. Намын асуудал
гэдэг өөр хэлбэр байдаг. Номноос уншиж байсан. Удирдах арга
барил гэдэг өөр юм билээ. Дээрээс нь маш их амбицтай. Чадвар
муутай. Хийгээгүй байж хийсэн мэтээр худлаа ярьж хэлбэртдэг. Энэ
нь дээд цэгтээ хүрсэн. Би хийсэн гэдэг ажлыг нь араас нь судлуулаад
үзэхээр хуруугаа ч хөдөлгөөгүй байдаг. Тэгсэн хэрнээ хийсэн юм
шиг л ярьдаг. Ийм хүмүүс их байна. Үүний хор хохирол юу вэ
гэвэл намын хүсэл эрмэлзэл, ялалт байгуулах, нам тогтворжиход их
хортой. Хүмүүс худлаагаасаа итгээд байна. Нээрээ л болчихсон юм

20
байна гээд. Газар дээрээ буугаагүй юм бол дандаа хөөсөрдөг. Ер
нь бол чадваргүй хүмүүсийн хүрээлэлтэй болж. Чадваргүй гэдгээсээ
ч өөрсдөө айдаг. Хүчтэй, чадвартай хүн байх юм бол миний дээр
гарчихна, илүү явна гэж айгаад чадвартай хүмүүсээ дардаг, зугтдаг.
Чадварлаг хүмүүсийн хүрээлэл аягүй бага байна. Намын дэмжлэгээр
нэр хүндтэй, боломжтой болсон хэрнээ хүнд хэцүү үед мөнгө, санхүү,
өөрийн оролцоогоор дэмжлэг үзүүлэх нь аягүй муу. Бүр зайлсхийж
зугтана. Энэ нь бүр гомдоход ч багадмаар асуудал байгаа байхгүй
юу. Тэгэхээр энэ хүмүүстэй хариуцлага тооцож болж байна гэж хэлэх
гээд байна. Дээрээс нь улс төрийн ажлыг хэрүүл тэмцэл гэж ойлгодог.
Юм л болохоор улс төрийн амбицаа гаргаад хэрүүл тэмцэл хийх
гээд, муудалцах гээд байдаг. Хэн нэгнийгээ буруутгах гээд л. Харин ч
холч ухаанаар өшөө яаж нэгдэж нийлж, хол юманд, амжилтад хүрэх
ёстой вэ гэдгээ ярих нь бага байгаад байна.
Дунд, доод шатныхны уялдаа холбоо муу. Ажлынхаа
биелэлтийг ерөөсөө шалгадаггүй. Нийслэлийн намын хороо,
дүүргүүд гээд намын олон шатны байгууллагууд бий. Уг нь өөрсдөө
их том аппарат байгаа байхгүй юу. Энэ хүмүүсийг юу сэргээдэг вэ
гэхээр Удирдах зөвлөл, намын нарийн бичгийн дарга нар энэ олон
байгууллагын өдөр тутмын үйл ажиллагааг нь хянадаг баймаар
байна. Энэ долоо хоногт танайх юу хийв, ямар төлөвлөгөө байна,
төлөвлөгөөний дагуу ажил чинь явж байна уу гээд хянаад амьтай

21
болгоод ирвэл энэ хүмүүс ичсэндээ ч юм уу, хүн юм болохоор
хариуцлага үүрээд эхэлнэ. Ийм уялдаа холбоо аягүй бага байна.
Энэ байдлаас нь болоод доод шатны ажил явахгүй байна.
Намаас гаргасан ерөнхий төлөвлөгөөгөөр л ажилладаг.
Өөрсдөө ажилдаа ерөөсөө төлөвлөгөө гаргадаггүй. Ерөнхий
төлөвлөгөөг хараад өөрсдөө задлаад бид цаашдаа ингэж ажиллах
ёстой юм байна гэсэн нэг ч төлөвлөгөө байдаггүй. Нөгөө талаас гэх
юм бол намаас өгсөн албан тушаалын үнэ цэнэ, үүрэг хариуцлагыг
ухамсарладаггүй. Зөвхөн нэр хүнд, карьерт хүрэх боломж л гэж
хараад байна. Миний хамгийн ихээр айж байгаа нэг зүйл нь үүнээсээ
ичдэггүй олны дунд ярьдаг. Би ирээдүйд ингэнэ, ийм болно гэж яриад
байгаа байхгүй юу. Энэ нь намыг дотоод болон гадна талаас нь
муухай харагдуулаад байна.
Намын дэргэдэх ТББ-уудыг
шинэчлэх
ТББ-уудтай бид юм яриад хэрэггүй. Угаасаа намын тулах
гол хүч нь байдаг. Нийгэмтэй харилцаж байгаа гол тулах хүч юм.
Гэвч өнөөдөр ийм зүйл байхаа больсон. Намын дэргэдэх ТББ-ын
удирдлагуудыг боловсролтой, нэр хүндтэй, чадварлаг, амбиц,

22
мөнгөнд автаагүй, урвагч зангүй, ирээдүйтэй залуу хүмүүсээр солих
хэрэгтэй байна. Одоо 2016 оны сонгуульд ялаад буух юм уу, эсвэл
2020 он гартал Засгийн эрхийг барих юм уу, Монгол Улсыг хөгжүүлэх
юм уу гэдэг асуудал энэ ТББ-уудтай холбоотой.
Бүтэц зохион байгуулалтыг
шинэчлэх, менежментийг
өөрчлөх
Үнэндээ ямар ч менежмент, бүтэц байхгүй. Холоос
харахад ном шиг харагддаг хэрнээ дотроо хуудасгүйтэй
адил. Намтай харьцах бодлого, тогтолцоог шинэчилж шинэ
төвшинд гаргах гэж байгаа. Намаас удирдах албан тушаалд
дэвшүүлэх энэ бодлогыг өөрчлөх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл энэ
хүмүүс ганцхан ТББ-ын ерөнхийлөгч болохын төлөө л зүтгэж
байна. Намаас нэг албан тушаал квотоор гарах хэрэгцээ
байгаа болохоос биш яг үнэндээ юм хийнэ гэж өрсөлдөж
байгаа хүн нэг ч байхгүй байна. Тэгэхээр бодлогоо өөрчилбөл
энэ хүмүүс ажиллах хүсэл эрмэлзэлтэй болоод ирнэ.

23
Гишүүн, дэмжигчид рүү чиглэсэн үйл
ажиллагааг оновчтой төлөвлөх
Бас л ямар ч төлөвлөгөө байхгүй. Хэдэн намын гишүүн
дотроо л ажил нь явдаг болсон. Тэр нь 100 хүрэхгүй хүний дотор л
явдаг. Тэгээд өөрсдийгөө 10, 20, 30 мянган хүнтэй гэж яриад байдаг
байхгүй юу.
Санхүүгийн схемийг боловсруулах хэрэгтэй. ТББ нэг хурал,
цуглаан хийхдээ дарга нь мөнгийг нь гаргаад бусдыгаа дарамталдаг.
Би мөнгийг нь гаргасан та нар юу юм бэ гэх жишээний. Хамтын
ажиллагааны бүтэц гэж ерөөсөө боддоггүй. Тэгэхээр санхүүгийн
хамтруулаад гаргах юм бол уг ажил нь сайн болно. Тиймээс
санхүүгийн схемийг нь хийж өгөх хэрэгтэй.
Намын бүх шатны ажлын албаны бүтцийн
өөрчлөлт
Энэ бол үнэхээр хүн. Энхболд даргаа та нарийн задаргааг
нь унших юм бол айдас чинь хүрнэ. Намын бүх шатны бүтэц, зохион
байгуулалтыг хийх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл итгэл даах, намд тууштай
хүмүүсийг ажлын аппаратад ажиллуулмаар байна. Үнэнийг хэлэхэд
хувь хүний болоод намын мэдээллийг эсрэг намд зарах хүмүүс олон
байна. Хэнд нь ч мөнгө өгөх юм бол бүгдийг нь аваачаад зарна. Бид
ийм тогтворгүй хүмүүст бодлогоо хадгалуулж байна шүү дээ. Хүний
нөөцийн мэдлэг чадвар, итгэл даах ажилтан тавих хэрэгтэй. Дээрээс
нь байр түрээсэлж байгаа хүмүүсийг сайн судлах хэрэгтэй. Бат-
Үүлийн хар пиарыг хийдэг хүмүүс манай гурван давхарыг түрээсэлж
байвал яах уу. Бид өөрсдөө дайснаа оруулчихаад байна. Тэр өрөө
хамгийн их хоолтой, архитай газар байна. Манай НАМЗХ-ны бүх
залуучууд тэр өрөөгөөр орж архи ууж, шатар тоглож байна. Эд
нар юу ярих вэ. Хэдий нуусан ч бүх зүйлээ ярьж байгаа. Тэгээд
тэр хүмүүс нь Бат-Үүлийн хар пиарыг манайхаас аваад биччихэж
байна. Тэгэхээр үүнийг их сайн бодох хэрэгтэй. Намын ажлын
албанд ажиллаж байгаа мэргэжилтнүүдэд анхаарал тавих хэрэгтэй.

24
Ар гэрийг нь, өөрийг нь судлах хэрэгтэй байна. Бас сонирхлыг
нь ч судлах хэрэгтэй. Тэгээд сайн хүмүүсийг нь аваад боломжийн
хангамжтай болгоод ажиллуулбал намын эвдэрэл алдагдахгүй.
Өнөөдөр яаж байна, манай залуус өглөө нь ирчихээд орой нь АН
дээр оччихсон явж байдаг. Тэргүүлэгчдийн ярьсан зүйл өдөр нь тэнд
хүрчихсэн байдаг. Тэнд ч гэсэн манай хүмүүс бий. Тэгээд манай юм
ямар хурдан оччиж байна вэ гэсэн чинь, харин тийм наад шимэгчээ
зайлуулаач гэдэг.
Бид өөрсдийгөө хамгаалах нь маш чухал. Сонгууль ойртож
байгаа үед.

25
Нийслэлийн Монгол ардын намын
хорооны 2014-2016 онд хэрэгжүүлэх
бодлого, үйл ажиллагааны ерөнхий
төлөвлөгөө
2014 оны дөрөвдүгээр сарын 21-нээс наймдугаар сарын
15 хүртэл үйл ажиллагаагаа зогсоо гэдэг үүрэг өгсөн байгаа. Нэг
үгээр хэлбэл, далдуур хийдэг ажлыг нь зогсоосон. Гэхдээ нам дээр
явж байгаа ерөнхий ажлуудыг нь явуулсан. Энэ дээрээс бид юуг
хардсан бэ гэхээр Нийслэлийн намын хорооноос биднийг муулах
хүн хэчнээн байна, ямар риагц өгч байна, тэр байтугай танаас
(М.Энхболд даргыгаа хэлж байгаа нь) ямар риагц гарахыг нь судалж
үзсэн. Хамгийн баяртай нь та биднийг үргэлж хамгаалсан, дэмжсэн.
Энэ талаар Сандуй бид хоёр аягүй их юм ярьж байсан. Биднийг
харж байгаа юм байна, асар их итгэл найдвар тавьж байгаа юм
байна гэж. Тэгэхээр одоо бид их сайн ажиллана. Бид бүх шатныхаа
судалгааны үр дүн дээр ямар хүнтэй нь хамтарч ажиллах вэ, яаж
цаашаагаа ажиллах ёстой вэ гэдэг дүр зураг нь гарч ирэх ёстой

26
байсан. Үүний үр дүнд Нам доторх албан бус фракц, тэдгээрийн
давуу болон сул талыг олсон. Хүн хүн дээр нь хийсэн судалгаа бий.
2014 оны наймдугаар сарын 15-наас 2015 оны
арванхоёрдугаар сарын 30-ныг хүртэл Нийслэлийн дүүргүүдийн
намын хорооны шинэчилсэн бүтэц, ер нь бол бүгдийг өөрчилье гэж
үзсэн. Юунаас эхлэх ёстой вэ гэхээр нийслэл, дүүргийн боловсон
хүчнээс бүгдээс нь тестийн шалгалт авъя гэж байгаа юм. Тэр хүн
ямар мэдлэгтэй юм, ямар төвшинд байгаа юм, ямар чадвартай юм
гэдгийг нь мэдэх зорилготой. Тэр дотроо бүлэглэлийг нь тогтоох хэдэн
нууц үг оруулж өгнө. Тэгэхээр зэрэг тэр хүн тууштай юу, үгүй юу
гэдэг нь илрээд гараад ирнэ. Тэгээд энэ, энэ хүмүүсийг ийм төвшинд
ажиллуулбал чадах юм байна гээд тодорхой гараад ирнэ. Бүх зүйл
дээр зохион байгуулалттай явъя гэж байгаа юм.
Гол зүйл нь нэгдсэн зургаан хүнтэй пиарын ухуулагч багийг
дүүрэг бүрт одооноос ажиллуулах хэрэгтэй. Энэ хүмүүс яг сонгууль
болоход зургаа сална. Тэгээд дороо хоёр хоёр хүнийг хариуцаад
үүрийн дарга нар юм аа тарааж байна уу, гэдэгт нь хяналт тавья.
Тэгэхгүй бол эзэнгүй болчихоод байна. Найз нөхдөө гуйгаад
авааччихдаг. Гэтэл нөгөө хүнээ хэзээ нь муулах юм, хэзээ нь юмаа
тараах юм бэ гэдгээ мэддэггүй.

27
М.Энхболд: Үүнд хэн ямар оролцоотой
байх юм бэ?
А.Ганбаатар: Одоохондоо Монгол
ардын намын удирдах зөвлөл оролцоогүй байгаа.
Яагаад гэвэл Нийслэлийн намын хороо энийг зохион
байгуулж байгаа болохоор. Гэхдээ бүгд л хувиараа
оролцоод явж байгаа.
Ажиллах схемд бүгд цаг хугацаатайгаа,
ямар үед холбогдож ажиллах вэ, ямар чиглэлээр
явах ёстой юм бэ гэдгийг нь тусгаж өгсөн.
Жишээлбэл, МАН-ын Удирдах зөвлөл яаж ажиллах
ёстой юм гэдэг нь ч байгаа. Хэдэн цагт ямар
үйлдэл хийх ёстой юм бэ гээд, бүх оролцоог нь
задлаад зааж өгсөн байгаа. Энэ схемийн дагуу
бүгд ажлаа явуулах ёстой. Ингэж уялдаа холбоог
нь хийж өгөхгүй болохоор нэг зүйл хэлэхээр хийж
чадахгүй байна. Бид ч гэсэн энэ схемийнхээ дагуу
шахаж, шаардана. Нэгдсэн удирдлагатай зохион
байгуулалтад оруулна гэсэн үг л дээ.

28

29

30

31

32

33
НИЙСЛЭЛИЙН НАМЫН
ХОРООНЫ 2014-2016 ОНЫ
ДОЛДУГААР САР ХҮРТЭЛХ
ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ
САНХҮҮЖИЛТИЙГ БҮРДҮҮЛЭХ

34
НИЙСЛЭЛИЙН НАМЫН ХОРООНЫ 2014-
2016 ОНЫ ДОЛДУГААР САР ХҮРТЭЛХ ҮЙЛ
АЖИЛЛАГААНЫ САНХҮҮЖИЛТИЙГ БҮРДҮҮЛЭХ

35

36
НИЙСЛЭЛИЙН НАМЫН ХОРООНЫ
2014-2016 ОНЫ ДОЛДУГААР САР
ХҮРТЭЛХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ
САНХҮҮЖИЛТИЙГ БҮРДҮҮЛЭХ
Санхүүжилтийн хороог байгуулна. Нэг хоёр, гурав гэсэн
схем гаргасан. Нэг схемээр явж болохгүй. Сонгуулийн үеэр шал
өөр схемээр явах ёстой юм. Учир нь сонгуулиар тараадаг, асуудлыг
шийддэг гээд асар их мөнгө хуримтуулах шаардлагатай байдаг.
Хүмүүсийн амбицыг ашиглаж мөнгө босгодог гээд олон юм бий.
Одоо болохоор намын үйл ажиллагааг 2016 он хүртэл авч явахдаа
үндсэн татваруудыг бид алдахгүйгээр хураах хэрэгтэй. Одоо бол
нийслэл ч хурааж чадахгүй байгаа. Тэгэхээр үүнийг хураадаг болох
нь чухал. Санхүүгийн схем, механизмаа зөв хийгээд өгөх юм бол
хүмүүс зайлшгүй өгнө. Өгч чадахгүй бол бид хариуцлагын тогтолцоог
оруулж өгье гэж байгаа юм. Үүнийг нийслэл дээр тэргүүлэгчдээр
хэлэлцүүлээд энийгээ ингэхгүй бол бид тэгнэ гэх. Энэ зарчмыг явуулж
үзье гэж бодож байна. Энэ бол үйл ажиллагааных нь цаг үетэй
холбосон схем нь. Хэд хэдэн хувь оролцох юм гэдэг нь бүгд байж
байгаа.
Манай албан ёсны хандивуудыг цуглуулж үйл
ажиллагааг дэмжих
Нийслэл, дүүргүүдийн намын хороодын тогтвортой үйл
ажиллагааг хангах, санхүүгийн тогтвортой болгох, намын шат
шатны бүх гишүүдийг намын үйл ажиллагаанд хөрөнгө санхүүгээр
дэмжихийг идэвхжүүлэх. Үүгээр ном гарна. Санхүүгийн схемээ бий
болгочихоод намынхаа ажилтай уяад өгөх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл
санхүүжилтийн хороо ажиллахгүй л бол ажил зогсоно. Хэрвээ ажил

37
зогсох юм бол тэр хүнтэй хариуцлага тооцно гэдгийг нарийн гаргаж
өгөх ёстой.
2014 оны есдүгээр сараас 2016 оны долдугаар сар
хүртэл сөрөг хүчнүүдийн эсрэг акцууд байнга явж байх ёстой. Бид
хуваарийг нь л өөрчилж болно. Нийслэлийн Засаг даргын эрхзүйн
зөрчилтэй, тушаал шийдвэрийг акцална. Нийслэлд хэрэгжиж буй
төсөл хөтөлбөр, бүтээн байгуулалт, түүний хөрөнгө оруулалтын
талаарх акц гээд бүгдийг гаргаж ирнэ.
Жишээлбэл, нийслэл дээр Сандуй даргын хэмжээнд
Хөгжлийн зөвлөл гэж гаргаж ирж болно. Үүн дээрээ нийслэл дээр
яг энэ чиглэлээр ажиллаж байсан хүмүүсийг цуглуулаад та нар
замынхаа асуудлаар судалгаа хийгээд гаргаад ир. Бид пиар болгож
гаргана, юм хийнэ. Тийм учраас та үүнийг л судал. Өөр юм хэрэггүй.
Эрүүл мэндийн чиглэлээр бол алдаа, дутагдалтай зүйлсийг нь та
баримттай судлаад өг. Бид түүнийг чинь явуулна гэх мэтээр. Бүгдийг
нь л энэ мэтээр явуулах хэрэгтэй. Эндээс зорилтод бүлэгт нийслэлийн
төр захиргааны байгууллагаас явуулж байгаа шударга бус, Монгол
Улсын үндсэн хууль, тогтоомжийг зөрчиж буй мэдээллийг нийт иргэдэд
хүргэж нэгдсэн ойлголттой болгох. Хүмүүс нээрээ л эд чинь буруу
зүйл хийгээд байгаа юм байна шүү гэсэн ойлголтыг нийгэмд тарих
хэрэгтэй. Одоо бол бидэнд хугацаа байна. Гэхдээ тайвширч болохгүй.
Тайвширвал хожигдох учраас яаруу хөдлөх хэрэгтэй. Хамгийн
гол нь нийгэмд тулгамдсан олон акцуудыг хийж хэрэгжүүлснээс эх
баригчдын алдаатай бодлогыг засч залруулах, зөв санаачилгыг
МАН-ын чадварлаг боловсон хүчин нийгэмд тулгамдсан, өнөөгийн
асуудлыг шийдвэрүүлэх чадвартай тулгатай нам гэдгийг харуулах
хэрэгтэй. 2016 он хүртэл бид үүнийг л хийнэ.
Бат-Үүлтэй холбоотой бүх захирамжийг бид авчихсан
байгаа. Судалгаа хийгээд явж байна. Үүн дээр нь одоо бид
мониторинг хийгээд юу, юугаар нь цохиж болох бүгдийг хийнэ. Бүх
нууц захирамжуудыг нь ч олж авсан.
М.Энхболд: Гэхдээ онлайн дээр тавихгүй байгаа биз дээ.
2016 он хүртэл энэ бүгдээр нь бид дарвайтал нүдээд өгнө.

38

39

40

41

42

43

44
Медиагруппынүйлажиллагаагбэхжүүлэх,
нийгэмд хэрэглээ болгох
Бидний сонгуулийн гол дэмжлэг энд явна. Манайх телевиз
аягүй багатай. Гэхдээ намд харьяалалтай хүмүүсээ телевизэд сүлжээ
болгож ашиглана. Нийслэлийн хэвлэл мэдээллийн алба, том намын
хэвлэл мэдээллийн албыг нийлүүлж байгаад сүлжээ болгож ашиглана.
Гэхдээ дандаа зохиолтой явах хэрэгтэй.
Олон нийтийг хамарсан баяруудын
нэгдсэн арга хэмжээг зохиох
Бүх баяр ёслолыг бид улсын хэмжээнд акц болгон хийх
ёстой. Тэгэхээр нийслэл зохион байгуулаад, дүүргүүдийн тэр гаргаад
байгаа 20 сая төгрөгийг нь аваад дээрээс нь нийслэлийн намын
хороо мөнгө нэмээд улсын хэмжээнд, Монгол бөхийн өргөөнд ч
юм уу олныг хамрахаар зохион байгуулах хэрэгтэй. Тэгэхээр бүх
телевиз очино. Энэ нь өөрөө улсад сайн ажил хийгээд байгаа
мессэжийг өгөх юм. Шүдэнз зурсан юм шиг ажил хийхгүйгээр том
том гал дүрэлзсэн ажил хийх хэрэгтэй: Дээрээс нь бид яагаад ард
түмэнтэйгээ золгож болохгүй гэж. Яагаад том намын дарга, дээрээс
нь нийслэлийн намын хорооны дарга дүүргүүдийн хүмүүстэй нэгдсэн
золголт хийж болдоггүй юм бэ. Энэ чинь өөрөө нийгэмд их эерэг
мэдээлэл болоод очино. Телевизээр олон гарах тусам л хүмүүс энэ
нам чинь ард түмнээ гэдэг болж гэсэн ойлголттой болно.
Нөгөө талаас залуучуудтайгаа интернэт орчиноор нэлээд
холбогдоно. Хүмүүсийн тоодогггүй, тэнэг баяруудыг хийж байх
хэрэгтэй юм билээ. Залуучуудын тэмдэглэлт баяруудыг НАМЗХ-ын
залуучуудаараа дамжуулаад хийдэг байх гэх мэт. Ар араас нь
зохиогоод л байх хэрэгтэй.
Нийслэлийн намын байгууллагын үүссэн 90 жилийн ой 2015
онд болох гэж байна. Энэ бол манай сонгуулийн ажил эхэлж байна
гэсэн үг. Энэнээс хойш ерөөсөө л сонгуулийн ажил эхэлж байна
гэсэн. Тэгэхээр 4 сараас хойш дайраад л орох зохион байгуулалтад
орж байна. МАН-ын нэр хүндийг нийгэм олон нийтэд өргөх бэлтгэлийг

45
нь хангах. Дэмжигч сонгогчдын хүрээг тэлэх, залуучуудын дэмжлэгийг
авах үйл ажиллагаанд чиглэх юм. Энэ бол 2016 он хүртэл байнга
хийгдэж байх ёстой.
Ц.Сандуй: Нийслэлийн намын байгууллагын газрын
асуудлыг ярь
А.Ганбаатар: -Аль , аан нийслэлийн намын байгууллагын
газрын асуудлыг шав тавьж шийдэх гэж байгаа. Үүнийг Бат-үүлд
албан ёсоор өгсөн. Нацагаатай ярьсан. Нийслэлийн намын
90 жилийн ойгоор бид шаваа тавиад олон нийтийн дэмжлэгийг
цуглуулаад нийслэлийн намын хороо өөрийн гэсэн байртай болох
ёстой.
М.Энхболд: Сандуйгийн үед намын байргүй болсон гэж
ярьдаг шүү дээ. Ер нь Лениний музейгээс нүүдэг нь буруудсан юм. Би
тэрийг бол хэлж байсан шүү дээ. Тээ
А.Ганбаатар: -Одоо бол Сандуйгийн үед байртай болсон
гээд ярина шүү дээ. Судалгаа шинжилгээний нэгдсэн цогцолбор
үүсгэнэ. Ер нь МАН-ын хороо, нийслэлийн намын хорооноос хийж
хэрэгжүүлж байгаа бодлого хөтөлбөрт тогтмол дүн шинжилгээ хийх.
Тогтмол шинжилгээ судалгаа, мониторинг хийхгүйгээр яг үнэниийг
хэлэхэд юу хийгээд байгааг бид ерөөсөө ойлгохгүй байгаа юм.
Толинд харахгүйгээр бид нүүрээ харахгүй гэдэг шиг. “Мон инвест”
гээд мониторингийн багийг байгуулсан ажиллаж байна. Ер нь бол
бүх л ажиллагаан дээр мониторинг хийх ёстой. Гурван сар, улирлаар
зарим хурдтай явж байгаа ажил дээр сараар хийе. Нийслэлийн эрх
баригчдын хэрэгжүүлж буй үйл ажиллагаа, бодлогын ажиллагааг
мониторинг шинжилгээ хийж, тайлан гаргана. Том нам руу ч өгнө.
Тэгээд бүх тайлангуудаа өгнө. Мэргэжлийн байгууллага, зөвлөл
ажиллана. Эндээс хийж байгаа ажлуудад мониторинг хийж, энэ ямар
алдаа ирээдүйд гаргах вэ гэдгийг гаргаж ирнэ. 2015 онд мэдээллийн
нэгдсэн дата бааз бүхий хяналт дүн шинжилгээний төвийг байгуулж,
сонгуулийн үйл ажиллагааны бэлтгэлийг хангах. Яг ний нуугүй хэлэхэд
сонгуулийн үйл ажиллагаа 8 сар л байдаг юм билээ. Энэ найман
сар дотор бид маш эрчимтэй ажиллах ёстой. Энэ дээр асар сайн
мэдээлэлтэй, асар хурдан хувирдаг, аргаа өөрчилдөг, реакц сайн
авдаг хэмжээнд ажиллах ёстой. Тэгэхээр энэ бол мэдээлэл болж
өгнө. Мэдээлэлгүй бол бид ажиллаж чадахгүй.

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56
Судалгаа шинжилгээний технологижсон сан
бүхий мэргэшсэн боловсон хүчин бүхий нийслэлийн
намын хорооны дэргэдэх хөндлөнгийн институт үүсгэх
сонгуулийн сурталчилгааны үед цаг алдалгүй үнэн зөв
мэдээллээр шат шатны байгууллагуудыг хангах. Ингэж
явахгүй бол болохгүй. Одоо бол хуучных шиг аа тэд
ийм юм хэрэглэсэн байна. Өнөө шөнө дагаад шаачих
гэдэг өнгөрсөн. Бид технологижих хэрэгтэй. 2014 онды
намын бүтэц зохион байгуулалт дээр ажиллана. Хамгийн
сайн бүтэц гэдэг хүний бүтэц гэдэг биз дээ. Хумсан
дээр гишгэхэд л хүний тархи мэдэрдэг шиг мэдрэмжтэй
ажилладаг хурдтай бүтцийг хийхийн тулд 50 хувиа энэ
дээр хийчихээд байгаа юм. Энэ дээр таны тусламж аягүй
их хэрэгтэй. Дүүргийн дарга нар бага хурлын гишүүд
ИТХ-ын бүлгийнхэн энэ олон хүмүүсийг нэгтгэх тэдэнд энэ
нийслэлийн намын хороогоо дэмжээд яваач гэх үүрэг өгөх
нь аягүй их хэрэгтэй байна. Хэрвээ үүнийг хийж чадах юм
бол нийслэлийг бид яаж ийгээд үүрээд гарна.

57
-За сөрөг хүчний акц бол байнга явна.
Энэ нь дандаа зорилттой. 30 хувь байна. Зүгээр
нэг юм шидээд байхгүй. Дандаа хүн хүн рүү
чиглэсэн бодлоготой акцууд явна. Олон нийтийн
арга хэмжээ 20 хувь явна. Олон нийтийн арга
хэмжээг яагаад бага тавьсан бэ гэвэл асар их
зохиох тусам үнэ цэнээ алдчихдаг. Гол гол зөв
үед нь яг хэрэгцээтэй баяр олон нийтийн арга
хэмжээг тэмдэглээд байсан нь зөв. Тэгж байгаад
дараа жил эднийх юу хийх бол гэсэн хүлээлт
үүсгэнэ.

58

59

60

61

62
2015 онд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны
ерөнхий төлөвлөгөө
Нийслэлийн бүх шатны байгууллагын сонгуулийн
оролцох бэлтгэлийг хангах. Нийслэлийн бүх шатны сонгуульд
өрсөлдөх шалгууруудыг судалгааны үндсэн дээр тодорхойлж, нэр
дэвшигч урьдчилсан байдлаар тодруулах сунгаа юм. Үүнийг бас
технологижуулах хэрэгтэй. Дэвших хүсэлтэй хүн бүхэн хүсэлтээ өгөөд
ороод ирэг. Тэндээс бид судлаад нийгэмд очоод буруу мэдээлэл
өгчихөөргүй хүмүүсийг сонгоод хоёрдугаар шатанд урьдчилсан
байдлаар тогтоосон нэр дэвшигчдийг нийслэлийн намын байгууллагын
бодлоготой уялдуулан хөтөлбөр сургалтанд хамруулж, тухайн
дүүрэг хороо үүрт ажиллуулна. Шууд сонгочихгүй. Ажиллуулаад
үзье. Тэгээд үзэнгүүт бүгдэд нь та ийм ийм сэдвээр ингэж ажилла
гээд яг үнэндээ тэр хүнийг ажиллуулаад сонгуульд нэр дэвшүүлэх
эрхийг нь өгөх гэж байгаа гэсэн ганцхан утгаар ажиллуулаад байгаа
юм биш. Цаагуураа намынхаа рейтингийг тэдний амбицыг ашиглаж
өсгөх гээд байгаа юм. Тэгэхгүйгээр эднүүс ажиллахгүй байгаа юм.
Хамгийн сүүлд нэр дэвшигчдэдээ нийслэлийн намын
байгууллагаас хамтарч ажиллах, сонгуулийн нэгдсэн шадар туслах
тусгай бүлгийг бэлтгэнэ. Яагаад гэвэл нэр дэвших хүн болохоор
өөрсдийнхөө ах дүү нарыг авааччихаад яг үнэндээ мэргэжлийн хүн
байхгүй учраас нийслэлийн бодлоготойгоо, намынхаа бодлоготой
зөрөөд байдаг. Тэгэхээр анхнаас нь нэг хүнийг ажиллуулахаар
аваачаад тавьчихна. Тэр хүн нийслэлийн намын хорооны үндсэн
стратеги бодлогыг хамгаалж байх учиртай. Урьдчилсан байдлаар
тодорсон нэр дэвшигчийг эцсийн байдлаар нийт иргэдээс дахин
судалгааг нам болон хөндлөнгийн байгууллагаар хийлгэж, ялах
магадлал өндөртэй нэр дэвшигчийг намын даргад аваачиж өгнө.
Бид энэ хүн бол ялах магадлал өндөр юм байна шүү гэдгийг бүх
судалгааг хийгээд л таны ширээн дээр аваачиж тавина. Та эндээс
өөрөө сонголтоо хийнэ. Хэрвээ бид энэ сонгуульд нэр дэвшээд гарах
магадлалтай тухайн дүүрэг хороондоо нэр хүнд сайтай ажиллаж
чадахаар ийм олон боломжийг хангасан хүн намыг аварна. Тэгэхээр
тэр талаа барих л хэрэгтэй.
-Зорилтот үр дүн нэгийг уншчихья. Нийслэлийн бодлого

63
хөтөлбөрийг нэр дэвшигчид ойлгуулж, сонгуулийн үед нэг хүчтэй баг
болон ажиллах суурийг нь тавих.
Тэгэхдээ энэ нэр дэвшигч нар ямар нэгэн тохиолдолд мөнгө
өгөөд ч юм уу эрх авах гээд ирдэг шүү дээ. Биднүүс тэгж хэрэггүй.
Өгнө та. Гэхдээ бодлогоо дагаад ажлаа гүйцэтгэнэ. Таныг
тэнд хүлээж авах уу. Тэд нэр дэвшихийн төлөө ажиллах ёстой. Гэхдээ
биднүүс намынхаа фоныг үүсгээд авна. Наадуул чинь бол мэдэхгүй.
Зарим бодлогыг хэлэхгүй л хийхээс.
2015, 2016 онд бол ерөөсөө дан акц явна. Сөрөг хүчнийг
давсан акцууд гэж байгаа юм. 2015, 2014 онд дандаа хар акц
явсан. Одоо бол давсан акц явуулна гэж байгаа юм. Яах вэ гэвэл
энэ хэд Сандуй 2015 оноос эхлээд гарна. Яаж гарах вэ гэвэл Сандуйг
Бат-үүлтэй үзүүлээд ямар ч хэрэг байхгүй. Хүнтэй үзээд ямар ч ашиг
байхгүй. Харин Бат-Үүлийн алдаатай бодлоготой нь үзвэл ашигтай.
Залуу хүний хувьд. Хүнтэй нь үзвэл энэ нэг хар залуугаараа хэрүүлч
гэхийн оронд өнөөдөр бид эхний юмнуудыг хийсэн байгаа. Одоо
энэ юу билээ айрбус тээ,
М.Энхболд: -Рейлбус
А.Ганбаатар: -Рейлбусыг Бат-Үүл юу гэж алдсан бэ гэвэл
нэгдүгээрт амбиц нь дэндүү хөтлөөд асар муу зөвлөхүүд зөвлөөд
манай хүн алдчихгүй юу. Энийг сайжруулж болно. Эднүүс араг
ясаа босгоод ирэг. Алдаад ирэг. Тэгэнгуут нь Сандуй гарч ирээд “
Рейлбусыг ашигтай болговол болж байна аа. Нийслэлийн хөгжил
хүн бүхэнд хэрэгтэй учраас би үүнийг муулахгүй. Би Бат-үүл ахад
энэ тайлангаа өгнө. Энүүгээр явуулбал рейлбус ажилд орно. Үнийг
САНДУЙГ БАТ-ҮҮЛТЭЙ ҮЗҮҮЛЭЭД ЯМАР
Ч ХЭРЭГ БАЙХГҮЙ. ХҮНТЭЙ ҮЗЭЭД ЯМАР
Ч АШИГ БАЙХГҮЙ. ХАРИН БАТ-ҮҮЛИЙН
АЛДААТАЙ БОДЛОГОТОЙ НЬ ҮЗВЭЛ
АШИГТАЙ. ЗАЛУУ ХҮНИЙ ХУВЬД. ХҮНТЭЙ
НЬ ҮЗВЭЛ ЭНЭ НЭГ ХАР ЗАЛУУГААРАА
ХЭРҮҮЛЧ ГЭХИЙН ОРОНД ӨНӨӨДӨР БИД
ЭХНИЙ ЮМНУУДЫГ ХИЙСЭН БАЙГАА.
ОДОО ЭНЭ ЮУ БИЛЭЭ АЙРБУС ТЭЭ,

64
500 болгоод хэрэггүй ээ. 1000 болгоё. Тэгээд Налайх, Эмээлт хүртэл
явдаг болгочихьё. Зогсоолыг нь биднүүс хамгийн их хүн төвлөрсөн
газраа хийвэл эднүүс очино. Налайхаас хүн ирээд Нарантуул дээр
л буухыг хүсч байгаа. Үүнийгээ эднүүс алдчихаад байгаа юм. Энэ
алдаануудыг бид хараад байгаа юм. Судалгаан дээр гарч ирээд.
Одоо эд бүх л юман дээр алдаа гаргана. Харин Сандуй тэрийг
нь телевизээр яриад л бодлогоор өрсөлдөх хэрэгтэй. Телевизэд
оронгуутаа Бат-Үүл ахаа ингэвэл ашигтай болно. Та Монголын
хөрөнгийг ингэж үргүй зарж болохгүй ээ. Нэгэнт худалдаад авчихсан
юм чинь цөмөөрөө нийлээд энийг ашигтай болгоё. Ингээд ирвэл
2016 он гэхэд нийслэлийн намын хорооны Сандуй гэдэг чинь өөр хүн
байна шүү. Энэ бол бодлоготой хүн байна. Хэрүүл хийдэггүй гээд.
Өнөөдөр монголчууд хэрүүлээс залхчихсан. Хүн муу хэлсэн хүнийг
муу хүн гээд ойлгочихсон. Тэгэхээр биднүүс Бат-Үүлтэй үзэх биш Бат-
үүлийн бодлоготой нь үзэх хэрэгтэй: Х хэлбэрээр үзэх хэрэгтэй.
Мэдээллийн нэгдсэн бааз бүхий хяналт шинжилгээний төвийн
үйл ажиллагааг тогтмолжуулна. Үүнийгээ л сайжруулах хэрэгтэй.
олон нийт дэмжигчдийн дундах намын ерөнхий фоныг өсгөнө. Үүн
дээр олон юм яригдаж байгаа. Сонгогчдыг сегмэнтээр зорилтот
бүлгүүдэд хуваана. Хуваачихгуутаа яаж яаж ажиллах ёстой юм бүх
төлөвлөгөөнүүдийг гаргана. Үүний ажилд маш их цаг орно. Том
намаас бүгдээрээ ярина. Хоорондоо тохиролцоно. Яг яаж ажиллах
вэ. Бидний бодлого зөв юм уу. Том намын хийж байгаа юман дээр
бидний юмыг нэмэхээр болмоор байна уу.
Нийт сонгогчдын дунд МАН-ын дэмжих
хүлээлт үүсгэх
Ер нь бол хошин шог байнга тоглодог, дандаа билет
нь байдаг гэж ярьдаг шүү дээ. Тэгэхгүйгээр бид гол гол сайн үйл
ажиллагааг хийгээд дараа жилийг хүлээдэг. Тийм хүлээлт үүсгээд
хийж байгаа үйл ажиллагаагаа аягүй өндөр чанартай сайн хийх
хэрэгтэй. Олон хүнд хүргэх хэрэгтэй.
Бусад намыг дэмжигчид болон хөвөгч сонгогчдыг хороо
дүүргээр нь бүлэг болгон ялгаж, тэдэнд чиглэсэн ажлыг хийж мэргэшсэн

65
ухуулагчдыг ажиллуулна. Сэтгэлгээг нь урвуулна. Аргачлалууд нь шал
өөр. Яаж яаж гэхээр аягүй хөгийн хөгийн аргууд гарч ирнэ.
-Намын бүтэц зохион байгуулалтаа одоо бид 20 хувь гэж
байгаа юм. Яагаад гэвэл 2014, 2015 ондоо нэлээн юмнууд хийчихсэн.
Ерөнхийдөө босоод ирчихсэн учраас сонгууль дөхөх тусам үүнээс
хэтрэхгүй.
Олон нийтийн арга хэмжээ явна. Яагаад гэвэл сонгуулийн
үеэр нээлт, хаалт, уулзалтууд гээд олон юм болдог. Гол нь зөв
зохион байгуулах хэрэгтэй.

66

67

68

69

70

71

72
Нийслэлийн намын байгууллагын бүтэц
зохион байгуулалт
Үүнийг нь шинэчилж хийсэн. Хуучин бүтэц нь нурсан байсан.
Одоо бид яаж хийж байна вэ гэхээр Нийслэлийн намын хорооны
дарга, том намын дарга хоёр ямар хэмжээнд харилцах ёстой юм бэ
гэдгийг гаргаж ирсэн. МАН-ын даргатай ерөнхий нарийн бичгийн
дарга, Улаанбаатар бүсийг хариуцсан дарга хамтарна, МАН-
ын Удирдах зөвлөлтэй хамтарна. Мөн мэдээж хэвлэл мэдээллийн
технологийн газартай хамтарч ажиллана. Үүнийг нь гурав хувааж
өгсөн.
Өнөөдөр НИТХ-ын бүлгийн 14 гишүүн байдаг юм байна.
Харин 13 тэргүүлэгч байдаг юм байна. Хяналтын хороонд 11 хүн,
дэд дарга 5, бага хурлын 93 гишүүн, нийслэлийн намын хорооны
189 гишүүн байдаг юм байна. Энэ бүгдийг үүн рүүгээ махлуулаад
оруулж өгсөн.
Жишээлбэл, санхүүжилтийн хорооны даргаар Батзоригийг
тавиад Золбоо, Мөнхбаярыг оруулж өгсөн. Зүгээр ч нэг оруулаагүй.
Дандаа хорчин нөхдүүдээ оруулж өгсөн. Эд нарт боломж олгосон.
Одоо тэд бусдадаа боломж олгох ёстой. Хариугаа барих ёстой
болохоор үүгээр нь шахна. Хамгийн хүнд ажил нь санхүүжилтийн
хороо шүү дээ. Том намтай хамтраад хийх учир энэ хүмүүс
ажиллахаас өөр аргагүй болно.
Харин Хууль эрхзүйн хороон дээр Баяр, Энхцогийг,
Нийслэлийн намын хорооны бодлого пиарын баг дээр Сандуй,
Бадамжунай, Ганбаа, Хамтын ажиллагаа ТББ дээр Ганбаатар,
Маралмаа, Саранчимэгийг оруулж өгсөн. Энэ мэтээр бүгдийг нь
ажилд оруулж өгсөн. Эдний араас гурван хүнтэй хяналтын баг
ажиллуулна. Энэ хүмүүс үүрэг даалгаврын биелэлтийг нь шалгаад
явна.
Энэ хүмүүсийг энэ менежмент дээр ажиллуулах хоёрхон
арга бий. Нэг бол шууд урамшуулал, эсвэл айдсын менежмент
хийх хэрэгтэй. Үхтэл нь айлгах хэрэгтэй. Ер нь энэ хүмүүст айдсын
менежмент хийх хэрэгтэй гэж бодож байна. Чичрүүлж байгаад ажлыг
нь хийлгэх хэрэгтэй. Хэрэглэж болохыг нь хэлж мэдэхгүй юм. Ямар ч
байсан аргууд бол байна. Нийслэлийн намын хорооны тэргүүлэгчид

73
юу хийх ёстой вэ. Ер нь ажиллаж байгаа хүмүүс нь бүгдээрээ энэ
менежментийг юм бодохгүйгээр уншаад л ажлаа явуулахад болно.
Шуурхай ажиллагааны бүлэг
Энд жаахан эвгүй хүмүүсийг цуглуулж ажиллуулна. Салбар
салбарын эвгүй нөхдүүдийг цуглуулж байгаад сонгууль руу хүч хаяна.
Энэ хүмүүс бүх талаар нь дайрна.
М.Энхболд: Товчхон, товчхон ярь
А.Ганбаатар: Нийслэлийн Монгол Ардын намын хорооны
дэргэдэх Хүний хөгжил гэдэг академи байгуулна. Ерөнхийдөө
НАМЗХ-г хөгжүүлэх ёстой, эсвэл дэргэд нь ийм байгууллага байх
ёстой гэж үзсэн. Энэ академиар дамжаад намын шинэ боловсон
хүчин, төр захиргааны боловсон хүчинг сургах хэрэгтэй. Энд
суралцаад гарсан хүмүүсийг нам боломжийн боловсон хүчин болж
гэж үзэхээр хэмжээнд аваачия гэж байгаа юм. Үүгээрээ дамжуулаад
албан бус фракцын хэдэн хүнийг үг сонсгодог болгох хэрэгтэй. Нэг
бол тэднийг аажмаар унагах хэрэгтэй юм. Нэг үгээр хэлбэл, тэдний
хөлийг тасална гэсэн үг.
Доржцолмон гэдэг. Улс төр судлал, стратеги чиглэлээр
гадаадад сурч байгаад ирсэн.
Мон твист судалгааны баг бол Нийслэлийн намын хорооны
дэргэд үүсгэн байгуулагдсан. Үйл ажиллагааны гол зорилго бол
нийслэлийн намын байгууллагын дэргэд явж байгаа судалгаа,
шинэжилгээний ажлыг хөндлөнгийн хяналт, мониторинг хийх, үр дүн
нь баттай эсэхийг шалгах үүрэгтэй.
Мөн 2016 оны сонгуулийг угтаад улс төрийн компани,
сонгуулийн компанийн турш хийгддэг бүхий л судалгааны ажлуудыг
аргачлалаар нь хийх үүрэгтэй байгууллага юм. Тухайн тойрог дээр
өнгөрсөн сонгуулийн түүх нь ямар байсан бэ , сонгогчдын хэлбэлзэл
ямар байсан бэ, хар масс нь яаж хөдөлж байсныг тогтоож өгдөг:
Нэг ёсондоо орон даяар сонгуулийн төсөв хөрөнгийг судалгаагүй
цацах биш харин ч зорилтод бүлэг рүү цацахад суурь нь болж өгдөг
юм.
М.Энхболд: -Тэр статистик математик загвар чинь

74
ерөнхийдөө өмнөх сонгуулиудын юмнуудыг сайн хардаг байх нь ээ.
А.Ганбаатар: -Ерөнхийдөө тийм. Хүмүүс ямар шалтгааны
улмаас сонголтоо хийдэг юм, тэр бүгдийг гаргаж ирээд бид энэ жил
2016 онд хувиас хэлбэлзэхгүйгээр сонголттой байх тойрог гэдэг
зүйлийг тодорхойлдог. Тэгээд аль тойрог дээр хүч хаяж ажиллах
нь, эсвэл бага хүч хаяж ажиллана гэдэг уян хатан мэдрэмжийг бий
болгодог юм. Үндсэндээ судалгааны ажил бол аливаа сонгуулийн
компанит ажлын хамгийн гол нүд чих нь болж явдаг. Өөрөөр хэлбэл,
урд нь алхаж явдаг. Тэгэхээр энэ дээр маш сайн хариуцлагатай
аижллах хэрэгтэй болдог. Манайд 8-9 залуу байдаг. Ихэнх нь
гадаадад сургууль төгссөн. Улс төр, стратеги, социологийн чиглэлээр
маш сайн боловсрол эзэмшсэн залуучууд байгаа.
Үүн дээр аягүй том хөтөлбөр хийж байгаа.
Ц.Сандуй: -Анхаа та товчхондуу яриарай. Гол гол юмаа
сайн ярь.
А.Ганбаатар: -“Масс медиа” группын ерөнхий
танилцуулга. Нийслэлийн намын байгууллагуудыг дэмжиж ажиллах.
Ерөнхийдөө энэ дээр дөрвөн том стратеги баримталж
байгаа. Олон улсын сүлжээнд тулгуурласан масс медиа. Монголын
масс медиа бол 14 хувьтай байгаа. Ерөнхийдөө дандаа гадны
контент дийлэнх. Ерөнхий стратегиа барья аа гэж. Ямар 4 стратеги

75
байх вэ гэхээр. Нэгдсэн агуулгын стратеги, медиа төв, дата төв,
түгээлтийн төв
Яагаад гэхээр ер нь дэлхийн болон монголын масс медиагийн
95 хувийг одоогийн байдлаар 5 компани эзэмшиж байгаа. Энэ таван
компанитай маш ойр хэмжээнд ажиллая гээд гэрээ контракт хийгээд
явж байна гэсэн үг. Эндээсээ бид бүх медиа контентыг эрхийг аваад
цахим хэрэгсэл хүртэл. Тэгээд контент бүлэг ажиллуулья. Тэгэхээр
монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа бүх телевиз болон салбарын
контентуудыг урьдчилан контент агрегат байдлаар өөр дээрээ авч,
цааш нь түгээх асуудлыг хийж эхэлнэ гэсэн үг. Жишээлбэл телевизийн
үйлчилгээ эрхлэгч нарт зориулсан контент агрегатын үйлчилгээг
үзүүлж эхэлнэ. Олон сувгийн IPTV, кабелийн телевизүүд дээр, цахим
хуудас болон сонин хэвлэл дээр ийм үйлчилгээ явуулна. Ингэснээр
одоо үйлчилгээ явуулж байгаа хэвлэл мэдээллийн бүх салбарын
гаднаас явуулж байгаа эх сурвалжид дүн шинжилгээ хийж цаашид
ямар үйл ажиллагаа явуулах гэж байгааг тогтооно.
Дата төв гэдэг нэг талаараа намын бүх мэдээллийг хадгалах
архив бүрдүүлэх ч нөгөө утгаараа улс хоорондын стратегийн том
том датаг хадгалж, цааш нь дамжуулж байх ёстой. Мөн одоо үйл
ажиллагаа явуулж байгаа аж ахуйн нэгжийн мэдээллийг хадгална.
Үүн дээр нь мониторинг хийнэ. Ингэснээр дээрх гурван бүтцээс
шалтгаалан төрийн оюун ухаан гэсэн загварчлал үүсгэх ёстой.
Энэ нь дэлхийн болон монголын хэмжээний масс медиан
бүх салбараа хамарсан том хэмжээний дата төв үүсэх ёстой.
Түгээлт мониторингийн системийн хувьд бид урьд өмнөх
сонгуулиуд дээр яаж мониторинг хийж ёстой вэ гэдгийг хийж үзсэн.
Одоо хамгийн шаардлагатай юм гэвэл мэдээллийн аюулгүй байдал
мониторингийн чиглэлээр аяугүй том компанитай гэрээ байгуулах
ёстой. Тэгэхээр бид захаасаа гэрээнүүдээ байгуулаад явж байна.
М.Энхболд: -Гэрээ байгуулчихсан юм уу
Анхан шатны гэрээ байгуулаад явж байгаа. Энэ компани
монголын бүх цахим хуудсанд мониторинг хийнэ. Олон нийтийн
сүлжээ буюу 65 сая хэрэглэгчид бас мониторинг хийнэ. Мөн телевиз
болон медиа мониторинг хийнэ. Тэгэхээр бид хамгийн түрүүнд
дэлхийн хэмжээнд болон Монголын бүх цахим орчин, Монголын бүх
медиа мониторингтой танилцах боломжтой.

76
Энэ дөрвөн стратегийн тусламжтайгаар Монголын хөрсөн
дээр мэдээллүүдээ цэгцтэй хүргэнэ. Энэ мониторингийн ашигласнаар
олон дэд хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлж болно.
Дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа монголчуудын үзэл бодлыг
нэгтгэх зорилгоор теле операторууд ажиллуулна. Бүх гишүүдийн
нэгдсэн сүлжээг үүсгэхдээ дэлхийн СЕО нарын сүлжээн дээр үүсгэе
гэсэн санаа байна. Энэ МАН-ын нэр дэвшигчдийн мэдээлэл дэлхийн
хэмжээний сүлжээн дээр байршихаар намын нэр хүнд ямар өндөр
төвшинд байгааг илтгэнэ. Бодлогын шинж чанар талаасаа... Зурган
мэдээллийн нэгдсэн сүлжээг мөн үүсгэх. Векипедиа сан, тайлбар толь
нэлээн өндөр төвшинд оруулна. МАН болоод нийслэлийн намын
хорооны мэдээллийг. Мөн устгал нууцлал хийнэ. Би урд өмнө нь
дандаа атакууд хийдэг байсан бол одоо бусад хүмүүст харагдахгүй
байлгах арга хэмжээг авна. Энэ компанид санал тавихад устгахгүйгээр
танай монголын бүх фейсбүүк хэрэглэгч нарт харагдахгүй байдлаар
хийж өгье. Устгавал хууль зөрчих учраас харагдахгүй байх талаас
нь хийж өгье. Эзэн бол өөрөө хараад байдаг нийгэмд цацагдахгүй
гэсэн үг.
Энэ компани бол хууль зөрчөөд хийнээ гэвэл болно. Өртөг

77
өндөр. Биднүүс IT -тэй нь бас харьцаж байгаа. Мөн Hi Ti баг гэж бас
бий. Өндөр нууцлал дор хамгаалалт довтолгоо хийдэг олон улсын
баг. Мэдээж урд нь орон нутгийн сонгууль дээр хамтарч ажиллаж
байсан. Гэрээгээ сунгаад гүүглийн хайлтын систем, хяналтын систем
бичвэрийн сан дээр ажилладаг. Энүүгээр хэн юу хайж байна гэдгийг
судалгаа хийгээд гаргаж ирдэг. Үүнийг 2012 он, 2013 онд ч авч
байсан.
А.Ганбаатар: Хай ти чи дээр тавь даа. Энэ бол Германы
том компани. Дэлхийн аль ч өнцгөөс хайлт хийснийг тогтоож болдог.
Хэцүү ч их том компани. Асуудал байхгүй.
Ц.Сандуй: Орон нутгийн сонгуулиар анх контакт
тогтоосон.
М.Энхболд: -Надтай уулзаад байсан мөн үү биш
үү. Германы компани гээд орон нутгийн сонгуулиар. Яагаав чи
уулзуулсан шүү дээ.
Ц.Сандуй: -Манай өрөөнд л уулзуулсан.
М.Энхболд: -Яг ийм чиглэлийн байсан.
-Мэдээж мэйлийн нэгдсэн сүлжээ гээд бас мэдээлэл тараагдаж
байна. Хэвлэл мэдээллийн салбар үүсгэж байгаа учраас...
Мэдээж 220 сайтын нэгдлийг ашиглана, видео, уоutube
дээр тодорхой тодорхой нийгэмд чиглэсэн мэдээллийг явуулна. Мөн
телемаркетингийн үйл ажиллагааг явуулна. Үндсэн хоёр агуулга

78
яригдаж байна. Мобиком, Юнител, Жи мобайл дээр үндсэн бидний
ашигладаг байсан мэссэжэн зар явахаас гадна сүүлийн үед их
хэрэглээд байгаа Скай, Ви чат, Ви line зэрэгтэй хамтарч ажиллах
талаар ярьж байгаа. Үүн дээр сурталчилгаа болон мониторингийг
хийж ажиллана. Одоо ихэнх хүмүүс үүгээр харьцаж байгаа учраас
тэдэнтэй харьцаж эсрэг талыгаа ямар байдалтай байна гэдгийг
мэдэхээс гадна бас нийгмийн чиглэлд мэдээлэл үзүүлэхэд чиглэж
байгаа. Энэ хөтөлбөр яагаад 60 секунд гэсэн бэ гэвэл бид үндсэн
медиа баазаа үүсгэсэн тохиолдолд 60 секундэд энэ бүх мэдээллээ
маш хурдтай ашиглаж эхэлнэ гэсэн үг.

79

80

81

82
Нийслэлийн намын байгууллагуудын
2016 онд сонгуульд оролцох шат
шатны стартеги төлөвлөгөө
А.Ганбаатар: -Бүтэц зохион байгуулалтынх нь схемийг
хийсэн. Өмнө нь намын бүтэц дээр, сонгуулийн схемийг нь харж байсан
л даа. Гэхдээ тийм сайн байгаагүй. Гол нь сонгуулийн сурталчилгаа
менежментийн төвшинд ерөнхий менежерийн хэмжээнд сонгуулийн
схем ажиллаад байна гэж ойлгодог. Одоо бол улс төрийн бодлогын
төвшинд ярина. Нийслэлийн намын хороо ороод бүх шатны юм нь
орж ирнэ. Дандаа бодлогын юмнууд орж ирнэ. Сонгууль явуулахтай
холбоотой хууль, хяналтын байгууллага, СЕХ гээд бүх зүйлийг намын
бодлогоор явуулах ёстой.

83

84

85

86
Улс төрийн технологийн төвшин
Ерөнхий стратегич гэдэг хүнийг гаргаж ирэх ёстой. Энд
яригдсан бүх зүйлсээс тусдаа гэж ойлгож байна. Бохир технологийг
бүгдийг хийнэ гэсэн үг. Бүхэл бүтэн сонгуулийн үйл ажиллагааны
стратеги төлөвлөгөө яаж явах ёстой юм, бүгдийг энэ менежер бүх
хүмүүст тараана. Нэгдсэн хэмжээнд ажиллуулна. Гэхдээ өөрийнх нь
үндсэн чиглэл юу вэ гэхээр ерөнхийд нь зохион байгуулах мөртлөө
ерөөсөө л зөвхөн бодлогыг нь өгөөд байна. Энэ дагуу хяналтаа
тавиад явна.
D хэсгийн баг гэдэг нь ерөөсөө л Нэр дэвшигчийн баг
байна. Сонгууль үндсэндээ дөрвөн чиглэлтэй байна.
Бодлого гаргадаг нь бодлогоо гаргаад, хар пиар хийдгээрээ
хийгээд явна, тусдаа. Гэхдээ өмнө нь ерөнхий менежер энэ бүгдийг
хийх гээд яваад байдаг байсан. Энэ нь алдаа болдог байсан. Хар
пиар, бодлогын асуудлаа эднүүс хийг. Хууль хяналт дээд төвшинтэй
харьцах, намын бодлого, үйл ажиллагааг жигдрүүлэх ажлыг бодлогын

87
хэсгийнхэн авна. Ерөнхий менежер сонин тараах, айлуудаар орох
ажлыг хариуцаад явчих. Харин нэр дэвшигчийн багтай бол Ерөнхий
менежер, бодлого барих багууд бүгд хамтарч ажиллах ёстой. Бие
биенээсээ хамаарахгүй л бол ажилж болохгүй болгох гээд байгаа
юм.
Олон улс орны сонгуульдаа хэрэглэсэн бүтэц зохион
байгуулалтад судалгаа хийсэн. Оросыг, Германыг гээд олон газар
судалсан. Тэгээд сайн схемүүд хийе гэж шийдсэн. Энэ дагуу л явж
байгаа юм.

88

89

90
Санхүүжилтийн төлөвлөлт
Ирээдүйд бид нар ашгаа үнэлээд явъя гэж байгаа юм.
Агентлагт, яам, тамгын газар, орон нутагт ажиллаж байгаа бүх
хүмүүсийн судалгааг авсан, бас албан тушаалыг нь гаргаад авчихсан.
Тэгээд энэ дээр хэн ажиллах вэ, ямар үнэ өртөгтэй байх вэ гэдэг нь
нууцын зэрэглэлтэй байх ёстой юм. Тэгээд чи энэ дээр оч, доороо
таван хүнтэй олж удирдан ажиллаж энэ санхүүжилтийг босгож ир
гэдэг нууц даалгавар өгөх юм. Санхүүжилтийн нэг, хоёр, гуравдугаар
схем гэж бий. Нэгд, бүх гишүүдийн татвар хураамж, хоёрт сонгуульд
нэр дэвших хүмүүсээс татвар хураамж авах юм. Дээрээс нь мөн
энэ хүмүүс хандивтай. Сонгуулийн үеэр ашиг сонирхолтой байгаа
компаниудын хандив гээд дотроо задарна. УИХ-д нэр дэвшигийн
хандив нь 100 сая, иргэдийн хуралд 50, дүүрэгт 30, хорооны Засаг
даргад 10 сая төгрөг гэж задалсан. Томилогдох албан тушаал гээд
бүгдийг нь тус тусад нь гаргаж өгсөн. Байгууллага дээр доод тал нь
хэлтсийн дарга, ахлах мэргэжилтэн хүртэл нь үнэлж гаргаж өгсөн.
Мэргэжилтнүүдийг оруулаагүй. Эртнээс хүмүүсээ байршуулаад явах
хэрэгтэй байна. Мэдээж бид бүгдийг нь солино. Нэг ёсондоо хөрөнгө
босгох барууны системийн стратеги хийх хэрэгтэй.

91

92

93

94
М.Энхболд: -Ингэж өгдөг орон олон байна уу
А.Ганбаатар: -Европт хэд хэд бий. Нэг ёсондоо таксаа
төлж байна гэж ойлгож болно. Энэ тооцоогоор нийслэл дээрээс
бол 60 тэрбумыг босгочихно. Хэрвээ та зөвшөөрөх юм бол яг
энэ чиглэлээр санхүүгийн схемийг хийхэд бид бэлэн байна. Эхлээд
ажиллах схемээ хийчихээд дараагаар нь хураалтыг яаж нуух вэ
гэдэг нь өөрөө асуудал. Үүнийг хийхэд олон сар хэрэгтэй учир
таныг хүлээгээд байна л даа. Энийг хийхэд олон сар шаардлагатай
болно. Таныг зөвшөөрөл өгвөл бид хийхэд бэлэн байгаа байхгүй
юу. Ардчилсан намын алдсан нэг зүйл бий. Тэд өөрсдөө боломжоо
зарчихсан. Бидний энэ яриад байгаа зүйлийг аль хэдийнэ хийчихсэн
хэрнээ мөнгөө авангуутаа нэг л зүйл дээр алдсан. Юу вэ гэхээр
чадварлаг боловсон хүчин биш, мөнгө өгсөн болгоныг нь ажилд
авсан. Одоо бүгд унаж байна. Тэгэхээр бид энэ асуудал дээр яах
ёстой вэ гэдгийг тайлбарлая.
Жишээлбэл, хууль эрхзүйн хэлтэс гэхэд дарга нь байна,
ардаас нь хэлтсийн дарга, ахлах мэргэжилтэн нь байна. Энэ
хүмүүстэй бүгдэнтэй нь харилцана. Гэхдээ энэ албан тушаалуудад
ажиллах хүмүүсийн анкетыг нам руу заавал өгнө. Мөнгө өгсөн
хүн болгоныг нэр дэвшүүлэхгүй. Ямар ч гэсэн боломж бол байгаа
юм байна, гэдгийг нь ойлгуулаад анкетыг нь авах хэрэгтэй. Дараа
нь энэ хүн тэр ажлыг хийж чадах юм уу гэдгийг нь харах хэрэгтэй.
Яагаад гэвэл Засгийн газар, намын гээд явж байгаа улс төрийн үйл
ажиллагаа гэдэг бол өөрөө чадварлаг боловсон хүчинг шаарддаг.
Ардчилсан намын унасан, алдсан асуудал нь энэ л байсан. Тиймээс
бид эсрэгээр нь сайжруулаад чадвартай боловсон хүчин олж тавих
хэрэгтэй. Тэгэх юм бол бид алдахгүй.

Man 60 terbum nom

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Man 60 terbum nom

Similar to Man 60 terbum nom (15)

Man 60 terbum nom