άρθρο για τη φορολογική συμμόρφωση

1. Περί φορολογικής συμμόρφωσης
09:08 | 07 Δεκ. 2015
Γιάννης Μάρκοβιτς
Από τη μία πλευρά οι απαιτήσεις των δανειστών και από την άλλη, η
αναγκαιότητα των καιρών, δεν αφήνουν περιθώρια για χάσιμο χρόνου και
ξόδεμα ανεπαρκών πόρων. Είναι αδύνατο να διαμορφωθεί ένα πλαίσιο πολιτικής
στη φορολογική διοίκηση, δίχως η φορολογική συμμόρφωση να είναι κεντρική
στο σχεδιασμό της φορολογικής πολιτικής, ώστε να συνεισφέρει αποτελεσματικά
στην αύξηση των εσόδων, μέσω της έμμεσης και της άμεσης φορολογίας.
Πολύ δε περισσότερο, που αυτή η πολιτική θα συναντά εμπόδιο την ύφεση και ταχαμηλά
εισοδήματα, τη συρρικνωμένη φοροδοτική ικανότητα των πολιτών, τις βαθιά
εμποτισμένες νοοτροπίες και αντιλήψεις για τις σχέσεις κράτους-πολίτη και θα
καλείται να αντιμετωπίσει μια συγκρουσιακή λογική που επικρατεί και διαχέει οριζόντια
την κοινωνία και τις κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες κι ένα κράτος που -εδώ και
χρόνια- έχει «επιτύχει» το τρομακτικό: άπειρα και αλληλοαναιρούμενα φορολογικά
νομοσχέδια και πληθώρα διατάξεων, ρυθμίσεων, εξαιρέσεων και άλλων πολλών και
εξόχως προβληματικών διοικητικών αποφάσεων.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η πολιτική φορολογικής συμμόρφωσης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις
τέσσερεις ομάδες πολιτών στις οποίες στοχεύει:
Στην πρώτη ομάδα, είναι οι εθελοντικά συμμορφωμένοι με τις φορολογικές
υποχρεώσεις και στη σχέση τους με το φορολογικό σύστημα και τη φορολογική διοίκηση
(υπάρχει φορολογική αυτοσυμμόρφωση). Αυτοί δεν πρέπει να χαθούν, να
απογοητευθούν, να αναπτύξουν καχυποψία ή να αντιληφθούν ότι υπάρχει αρνητική

2. αντιμετώπιση από τη φορολογική διοίκηση. Η φορολογική διοίκηση τούς χρειάζεται και
είναι «στήριγμα» για την επιτυχημένη υλοποίηση των πολιτικών της. Στόχος είναι να
παραμείνουν στην ομάδα και να μην «εκπέσουν» στη δεύτερη ομάδα.
Στη δεύτερη ομάδα, είναι αυτοί που ζητούν κίνητρα για να συμμορφωθούν. Είναι η
δυσκολότερη απ’ όλες τις ομάδες και η ισορροπία της φορολογικής διοίκησης είναι
ευαίσθητη. Οφείλει να είναι ακριβοδίκαιη προς την πρώτη ομάδα, αυστηρή προς τις άλλες
δύο ομάδες, την ώρα που σχεδιάζει και υλοποιεί το πλάνο κινήτρων γι’ αυτή την ομάδα.
Τα κίνητρα πρέπει να είναι άμεσα για να οδηγούν σε γρήγορα αποτελέσματα και
παράλληλα να διαμορφώνουν θετικές στάσεις (αυτοσυμμόρφωση) ώστε να «ενταχθούν»
στην πρώτη ομάδα.
Στην τρίτη ομάδα, είναι εκείνοι που συμμορφώνονται με το ζόρι. Σε αυτή την
περίπτωση, η απειλή ποινών και προστίμων, η αφαίρεση πλεονεκτημάτων και παροχών
και η τιμωρία είναι μέτρα που μπορούν να φέρουν αποτέλεσμα και να ωθήσουν, μέσω της
πίεσης, σε φορολογική συμμόρφωση. Στόχος να «μεταβούν» στη δεύτερη, έτσι ώστε να
συμμορφώνονται μέσω της παρακίνησης και όχι μέσω του εξαναγκασμού.
Στην τέταρτη ομάδα, είναι εκείνοι που δεν συμμορφώνονται, είναι οι φορολογικοί
παραβάτες που διαβιούν έξω από το φορολογικό σύστημα, κερδίζοντας από αυτό και
εισπράττοντας παράνομα οφέλη. Αυτή η ομάδα πρέπει να διώκεται και να τιμωρείται –
διοικητικά και ποινικά. Είναι καθ’ έξιν και κατ’ επάγγελμα φοροφυγάδες, που συχνά
εμπλέκονται και σε άλλες παράνομες δραστηριότητες, είτε ως βασικό στοιχείο της
συμπεριφοράς τους, είτε ως συμπληρωματικό. Στην ομάδα αυτή πρέπει να
επιλαμβάνονται οι διωκτικοί και ελεγκτικοί μηχανισμοί της φορολογικής διοίκησης, σε
συνεργασία με τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές. Η πιθανότητα να «μετακινηθούν»
στην τρίτη ομάδα είναι μικρή, όχι όμως ανύπαρκτη. Η παραβατικότητα είναι μέρος της
καθημερινότητάς τους και χαρακτηρίζει τον τρόπο ζωής τους.
Η πολιτική φορολογικής συμμόρφωσης είναι -σε μεγάλο βαθμό- θέμα αντίληψης για
τη συμπεριφορά και τις αξίες των άλλων ανθρώπων, για τη συμπεριφορά της φορολογικής
διοίκησης και τη σχέση εμπιστοσύνης προς αυτή και για τα ζητήματα δικαιοσύνης και
ισονομίας. Η φορολογική διοίκηση δεν μπορεί να σχεδιάζει συστήματα χωρίς να λαμβάνει
υπόψη την κοινή γνώμη και τις αντιλήψεις των πολιτών.
Τουναντίον, οφείλει να εμπλέκεται σε μια ανακλαστική διαδικασία με την κοινωνία
αναφορικά με το φορολογικό σύστημα, τη φορολογική διοίκηση, τα φορολογικά οφέλη,
την ηθική υποχρέωση των πολιτών και του κράτους και τα θέματα επιβολής και
δικαιοσύνης.
Το φορολογικό ηθικό της κοινωνίας μπορεί να ανυψωθεί όταν «βλέπει» ότι τιμωρούνται
οι παραβάτες, ότι κρίνονται δίκαια οι συμμορφούμενοι και ότι επιστρέφουν στο κοινωνικό
σύνολο ως δημόσιες παροχές, τα ωφελήματα από τη φορολογική συμμόρφωση.