Ræða á ráðstefnu um framtíð húsnæðislána 4 aprí l2013
1. Housing Financing Fund (HFF)
Sjónarhorn
Íbúðalánasjóðs
Sigurður Erlingsson forstjóri
Ráðstefna SSF, ÍLS og ASÍ um framtíð húsnæðislána á Íslandi 4. apríl 2013
2. HEIMILIN
SAMFÉLAG STJÓRNVÖLD
Haghafar
á
húsnæðis-
lánamarkaði FJÁRMÁLA-
FASTEIGNA- MARKAÐUR
SALAR OG
FJÁRFESTAR
VERKTAKAR
2
3. Lagalegt hlutverk Íbúðalánasjóðs
HÚSNÆÐISKAUP
„... stuðla að því með lánveitingum og • Stærsta
fjárhagslega
skipulagi húsnæðismála að ákvörðun fjölskyldna
landsmenn geti búið við öryggi og
• Stór hluti sparnaðar
jafnrétti í húsnæðismálum og að íslenskra heimila
fjármunum verði sérstaklega varið til liggur í húsnæði
þess að auka möguleika fólks til að • Stöðugleiki þessa
markaðar varðar alla
eignast eða leigja húsnæði á húsnæðiseigendur
viðráðanlegum kjörum.“
Lög 44/1998 um húsnæðismál
3
4. Framtíðarhlutverk Íbúðalánasjóðs - áhrifaþættir
Eru rekstur og ÍLS ekki að bjóða
fjármögnun RÍKISÁBYRGÐ / VANDINN NÚNA með óverðtryggð lán
raunhæft ESA vegna vandamála
• Uppgreiðsluáhætta
viðskiptamódel? • Útlánatöp
• Minni starfsemi
• Eingöngu félagslegt • Ónægur vaxtamunur
• Landsbyggð
MARKAÐS- SAMKEPPNI
BRESTUR* • Er æskilegt að
• Lána bankar aðeins þrír bankar
nægilega mikið til séu einir um
landsbyggðar? fasteignalána Hver er afstaða
starfsemi? samkeppniseftirlitsins til
Eru bankarnir að • Hvað gera bankar í
kreppu? þess ef einn banki tekur
sinna öllum
yfir lánasafn ÍLS?
markaðnum?
* Markaðsbrestur nefnist það þegar framleiðsla á vöru eða þjónustu á markaði er ekki skilvirk en með því er átt við að hagkvæmara sé að 4
skipuleggja framleiðsluna með öðrum hætti. Sem dæmi um markaðsbresti má nefna: einokunar- og fákeppnismarkaði.
5. Markaðshlutdeild í útistandandi húsnæðislánum
ÍLS Aðrir
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Vesturland Vestfirðir Norðurland Norðurland Austurland Suðurland Landið allt
vestra eystra
Heimild: www.rsk.is. Sótt 2. apríl 2013. 5
7. Húsnæðislánveitendur á norðurlöndunum
Nykredit - Danmörk
• Bankastarfsemi (keyptu Totalkredit og Forstædernes Bank á síðasta áratug)
• Fasteignalánastarfsemi í dótturfélagi (Nykredit)
BRFkredit - Danmörk
• Fasteignalán aðalstarfsemi
• Bankastarfsemi til stuðnings í dótturfélagi
• Heildsölufjármögnun grunnstoð í rekstri (Jyske bank, Sydbank ofl.)
SBAB - Svíþjóð (100% í ríkiseigu)
• Fasteignalánastarfsemi aðalstarfsemi - útvíkkun í almenna fjármálaþjónustu
• Meginmarkmið: Stuðla að virkri samkeppni á húsnæðislánamarkaði + hagstæð kjör
• Greiðir skatta – ávöxtunarkrafa 5-ára vextir á ríkisverðbréfum + 5%
DNB Bolighedkredit – Noregur og Swedbank mortgage - Svíþjóð
• Hefðbundnir alhliða bankar með sérhæft fasteignalána dótturfélag + fasteignasölur
Husbanken - Noregur
• Ríkisstofnun sem annast greiðslu vaxtabóta og húsnæðisbóta
• Fjármögnun til sveitarfélaga = félagsleg lán og fyrstu kaup einstaklinga
7
8. „Danska“ leiðin – tillögur ASÍ
• Ekki nóg að innleiða kerfið – þurfum að útrýma vanskilum og útlánatöpum
• Betri endurheimtur í danska kerfinu má skýra með öðrum viðhorfum til skulda en hér ríkja
• Þekkist ekki að húsnæðislán séu afskrifuð í Danmörku eða öðrum norðurlöndum
• Það er meiri agi í danska kerfinu við lánveitingar en hérlendis
• Lausleg ágiskun mín að a.m.k. um 10% þeirra sem í dag gætu fengið lán
hjá ÍLS eða bönkunum yrði synjað um lán í „danska kerfinu“
• Afleiðing af strangara greiðslumati, lánshæfimati og auknum kröfum um veðrými
• Stjórnvöld verða að tryggja stuðning við afmarkaða hópa fólks með fjölbreyttum úrræðum
• Tjónið af hruninu hefði ekki orðið minna með danska kerfinu heldur hefði
það lent að fullu á fagfjárfestum í stað ríkissjóðs
• Íbúðalánasjóður horfir til norrænna fyrirmynda í framtíðarsýn sinni
• Nýr verðtryggður fjármögnunarflokkur í stað eldri HFF flokka verður innleiddur í haust
• Lánaferlar Íbúðalánasjóðs miðast við að ÍLS kunni síðar að fjármagna sig með sértryggðum
skuldabréfum, kjósi stjórnvöld að draga úr umfangi ríkisábyrgðar vegna Íbúðalánasjóðs
• Öðrum „dönskum“ eiginleikum er hægt að ná fram með lánaskilmálum og áhættustýringu
* e. covered bonds
** e. cover pool 8
** s.s. með sértryggðum skuldabréfum
9. Nauðsynlegar breytingar á húsnæðislánamarkaði
• Neytendur geti valið verðtryggð og óverðtryggð fasteignalán
• Lánakjör án mikillar vaxtaáhættu
• Endurfjármögun lána aðgengilegri*
• Styttri lánstími – aukin eignamyndun + lægri vextir
• Ábyrgari fjármálahegðun og viðhorf til skulda
• Eingöngu sérhæfð fasteignalánafjármögnun** til a.m.k. 10 ára
• Stutt og kvik innlán óheimil í fjármögnun
• Aukinn agi í lánaferlum, greiðslumati, veðsetningu og vanskilaferlum
sem leiðir til minni útlánatapa
Íslenskir húsnæðislánavextir verða ekki sambærilegir
öðrum löndum á meðan við búum við íslenska krónu
* Afnám stimpilgjalda mikilvægur þáttur í aukinni samkeppni 9
** s.s. með sértryggðum skuldabréfum
10. Fræðilegir valkostir Íbúðalánasjóðs
Almennur lánveitandi – sambærilegt eða óbreytt en nútímalegra hlutverk
• Ekki ríkisábyrgð á nýrri fjármögnun eða skipta starfseminni upp í almenna og félagslega*
• Lánveitingar um allt land á öllum tímum - stöðugleikamál
• Meginhlutverk: Tryggja virka samkeppni og almennt aðgengi allra landsmanna að fasteignalánum
Heildsölufjármögnun til húsnæðislána – útvíkkað hlutverk
• ÍLS er nú þegar stór á skuldabréfamarkaði - sambærileg áhættustýring og hjá bönkum**
• Enn stærri flokkar og virkari verðmyndun – betra lánshæfi en ríkissjóður = bestu fáanlegu lánskjör
• Aukinn agi í fasteignaútlánum á landsvísu
Þróun í aðra tengda fjármálastarfsemi – lengri tíma stærra hlutverk
• Kaupa sparisjóð og þannig bjóða tengdar fjármálaafurðir
• „bancassurance líkanið“ = samtvinna lánastarfsemi við tryggingar
* Með þessari breytingu væri sett upp dótturfélag sem fjármagnar sjóðinn í gegnum sértryggð skuldabréf og þá væri ekki ríkisábyrgð á þeirri
fjármögnun, ásamt því að sjóðurinn færi að greiða skatta og arð til eiganda. Í báðum útfærslum myndi ESA hætta afskiptum af ÍLS 10
** hluti laga 161/2002 um fjármálafyrirtæki voru innleidd í lög 44/1998 um húsnæðismál í júní 2012
11. Í hnotskurn ...
• Íslenskur húsnæðislánamarkaður er ca. 15 árum á eftir
norrænum húsnæðislánamörkuðum og við getum lært mikið af
frændþjóðum okkar
• Þrátt fyrir tímabundinn vanda, mun Íbúðalánasjóður gegna
lykilhlutverki í því að koma á „dansk-norrænum“ umbótum á
húsnæðislánamarkaði
• Æskilegt fyrir húsnæðislánamarkaðinn að Íbúðalánasjóður gegni
áfram mikilvægu hlutverki
• Íbúðalánasjóður mun á næstu mánuðum stíga fyrstu skrefin í átt
að „dönsku“ leiðinni og tilbúin í frekari breytingar sé það vilji
stjórnvalda
11
