Analyse van de Situatie bij de Vijfsprong 2008

1. Renovatie vijfsprong
Een korte beschouwing van de nieuwe feiten en ontwikkelingen
En een vakkundige analyse van het nieuwe ontwerp
BJ van Beurden
Vz. Stichting Stadsbomen Tilburg
Namens de VBBSV
Inleiding
Dit rapport is bedoeld om het college en de gemeenteraad te informeren over de nieuwe situatie
rondom de vijfsprong en om nieuwe feiten te presenteren die bij de besluitvorming in 2006 niet
bekend of beschikbaar waren. Bovendien was er destijds geen vakkundige klankbordgroep om het
ontwerp vanuit de juiste vakdisciplines te kunnen beoordelen. Gelukkig hebben we nu een
adviescommissie stedelijk groen.
Inhoudsopgave
- Presentatie van de drie modellen
- Het raadsbesluit uit 2006
- Nieuwe situatie
- Definitief ontwerp
- Relevante locatie van de boom
- Veiligheid
- Botanische aspecten en groenbeleving
- Schaduwwerking
- Omvang Terras
- Conclusie en advies
Presentatie van de drie modellen
In het jaar 2006 heeft de gemeenteraad ingestemd met het plan voor herinrichting van de
vijfsprong. Men had de keuze uit drie modellen.

2. Want een nieuwe boom plaatsen is een heel andere kwestie dan er één
behouden.
Er kan nu een nieuwe boom worden gezet. Deze kan een betere soort zijn
en deze kan iets verder van de gevel worden geplaatst. Bovendien kan
men, nu de boom weg is, de bodem veel beter voorbereiden zodat er geen
conflict meer zal zijn met bestrating of leidingen.
1
model 3
er is destijds onterecht gesuggereerd dat de boom ziek was en dat de boom
een monumentaal pand beschadigde. Hier gaan wij niet inhoudelijk op in
omdat deze argumenten niet relevant zijn in de nieuwe situatie. Wel
belangrijk is de correcte naam van de boom. De boom was namelijk een
zilveresdoorn (Acer saccharinum) , geen suikeresdoorn.
2
Definitief ontwerp
3
Model 1 (eerste idee )
Dit was het meest extreme ontwerp maar deze viel af omdat
deze vrijwel gelijk was aan model 2. Model twee schetst echter
wel een veiligere situatie. We kunnen dit model dus buiten
beschouwing laten.
Model 2 (veiligheid)
Net als model 1 zou de zilveresdoorn verdwijnen en worden de
bijzondere magnolia´s en de Poncirus (wilde citroen) verplant.
De kleine afbuiging in de weg zou het verkeer afremmen en
daardoor veiliger zijn, maar de vijf wegen blijven elkaar
kruisen op een punt.
Model 3 (behoud boom)
Net als model 1 en 2 wordt het hele plein gerenoveerd met
hoogwaardig materiaal waardoor deze meer deel gaat
uitmaken van de rest van de stad. De indeling zou enigszins
de zelfde zijn als voorheen en de zilveresdoorn zou blijven
Nieuwe feiten
staan. Maar het plan wijkt nog verder van het eerste idee af.
Naast de situatie zijn er nu ook meer en nieuwe feiten
bekend die niet onbelangrijk zijn voor het planbesluit. We
presenteren u wat aspecten die in 2006 onbelicht zijn
gebleven
Relevantie van de locatie van de boom
Het raadsbesluit uit 2006
In tegenstelling tot 2006 is er nu geen twijfel meer mogelijk
dat de meerderheid van de bewoners/gebruikers veel waarde
De raad werd door de ´specialisten´ van MTD landschapsontwerpers
geadviseerd om niet voor model 3 te kiezen. Zij schreven: hecht aan de huidige vijfsprong. En honderden mensen willen
een boom terug zien op de plaats waar de esdoorn stond. De
“Deze boom staat feitelijk te dicht op de gevel om tot
voormalige boom bleek een psychosymbolisch object te zijn.
volle wasdom te komen en de soort (suikeresdoorn) is als
(dat is een, object waar men zich, vaak onbewust,
stadsboom minder geschikt (takbreuk, groeiwijze, dichte
emotioneel aan hecht) De grote boom uit model 1 en 2 kan
bestrating)”
deze functie niet overnemen omdat deze op een andere
De ontwerpers concludeerden zelf dat model 2 de beste optie was.
plaats komt te staan. Niet in de zichtassen vanuit alle 5
Vertrouwend op het advies van deze specialisten, heeft de raad
straten (enkel vanuit de Nieuwlandstraat)
ingestemd met het renovatieplan volgens model 2. (hier rechts)
Nieuwe situatie
Model 3 is enkel en alleen afgeblazen omdat de boom niet kon worden
gehandhaafd. Het kappen van de esdoorn biedt dus nieuwe kansen.

3. Wanneer men een nieuwe boom plaatst ter hoogte van het
Hiroshima monument dan geeft dit niet alleen meer licht en
lucht aan de Engelse tuin. Men behoudt ook de esthetische
waarde van de tuin. Bovendien wordt de ruimte als groter en
groener ervaren als de boom niet voor maar tegenover de
engelse tuin komt te staan. (dit zijn meetkundige en
psychologische basisprincipes uit de vormgeving en is daarom
geen kwestie van smaak)
De stelling dat, “de centrale boom in model 2 de optimale
sfeer biedt”, is daarom niet correct.
Veiligheid
Model 2 werd gekozen omdat dit de ´veiligere situatie´
was. Bekend was dat model 2 veiliger is dan het eerste
idee, maar men heeft nooit aangetoond dat model 2 ook
veiliger is dan model 3. Inmiddels is aangetoond dat model
3 zelfs veiliger is dan model 2. Omdat model 3 het verkeer
van de Noordstraat verweeft met het verkeer uit de
Stationstraat waardoor de kruising niet vanuit 5 richtingen
wordt benaderd (zoals bij model 1 en 2) maar enkel vanuit
4 richtingen en dat zorgt voor minder conflicten. De
afbuiging in model 2 moet zorgen dat het verkeer afremt
en niet rechtdoor de stationstraat in rijdt. Maar door de te
kleine afbuiging loopt de rijrichting rechtdoor de tuinstraat
in.
Ruimtelijk gezien, beschouwt een automobilist de
Noordstraat en de Nieuwlandstraat nog steeds als één weg,
waardoor men pas laat bewust wordt van de naderende
Het advies van 2006 stelde dat “de nieuwe boom de groene
verkeerssituatie.
basiskwaliteit zal gaan vormen op de vijfsprong”. Op de foto
´s kunnen we zien dat er al een zeer goede groene
Men neemt eerder gas terug
basiskwaliteit aanwezig is.
wanneer men een boom
tussen en boven de huizen
uit ziet torenen. Met name
wanneer deze boom in blad
staat.
(dit blijkt uit recent
onderzoek bij rotondes)
Alleen model 3 plaatst een grote massa, in de vorm van
Schaduwwerking
een boom, midden in het zichtveld tussen de gevels
waardoor men automatisch gas terugneemt en waardoor
Bekend is, dat de Japanse tempelboom in de verdrukking
men eerder bewust wordt gemaakt van een naderende
stond van de esdoorn. maar de Japanse tempelboom stond
verkeerssituatie. Dit geldt ook voor beide richtingen van de
nog wel in het licht.
Tuinstraat. Terrassen, paaltjes en lantaarns alleen kunnen
De schaduwstudie hieronder laat zien hoe de Engelse tuin in
dit effect niet bereiken.
de schaduw komt te liggen als de boom een hoogte van 20
meter bereikt.
Botanische aspecten
En groenbeleving
De bijzondere Magnolia´s en Poncirus hebben zich decennia
lang ongestoord in de volle zon kunnen ontwikkelen tot de
bijzondere, onvervangbare struiken die we vandaag
kennen. Noch bij model 1 noch bij model 2 wordt
gewaarschuwd dat de vorm en vitaliteit van deze struiken
in het geding komen wanneer men pal op het zuiden van
de Engelse tuin een “monumentale” boom zet. Bovendien
heeft men al eerder in het Wilhelminapark een oude
Poncirus verplant, met veel zorg en liefde, doch zonder Dwarsdoorsnede (boven) van model 2 (onder)
succes.
De Poncirus en zijn zoete citroenachtige vrucht. (Foto; Henk Kuiper)

4. tekening hierboven zien we wel meer tafels en stoelen staan,
Omvang terras maar bij nadere inspectie zien we ook dat een groot deel
hiervan tot aan de stoep staat. Iets dat in werkelijkheid nooit
gebeurt omdat men altijd ruim van het verkeer af wil zitten.
Doordat de weg hier dwars door het terras loopt wordt de
Model 2 zou volgens de
ontwerpers 80 m2 terras krijgen effectieve ruimte voor het
terras enorm beperkt. In
omdat de engelse tuin wordt
Conclusie en advies model 3 is nog ruimte voor
ingekort dit zou 10 m2 meer zijn
grote groepen en
dan model 3 met 70 m2 terras.
evenementen zoals hier links
Gezien de nieuwe ontwikkelingen en inzichten en een nadere beschouwing van de aspecten,
Op de tekening zien we
op de foto. Maar na
concluderen wij dat model 3, zoals eerder getekend door de ontwerpers, wenselijker is om de
2
inderdaad 10 m meer uitvoering van model 2 staat
volgende redenen:
bestrating, Maar maakt dit het hier het publiek midden op
terras ook groter? Tenslotte de weg, of rijden de auto´s
- grotere groen/ruimte beleving
wordt de grootte van het terras tussen de artiesten en het
- meer diversiteit aan groen
bepaald door het aantal tafels publiek.
- beter kwaliteit groen
en stoelen In de
- meer veiligheid
- één groter terras (beter voor soc. cohesie)
- behoud van psychosymbolisch object (ook mogelijk met een nieuwe boom)
Ons advies is daarom om de plannen, volgens model 3, zodanig bij te stellen dat de kwaliteiten van de vijfsprong als nog
worden gerealiseerd. Dit bereikt men middels de volgende hoofdpunten.
De nieuwe boom te plaatsen op de plek van het Hiroschima monument en niet voor de
1
Engelse tuin (zie ook advies van ASG 09-12-08)
(De Japanse tempelboom is een zeer geschikte langzaam, doch groot ( tot 30 meter), groeiende stadsboom. Er zijn ook
volwassen exemplaren verkrijgbaar. Maar er zijn ook esdoornsoorten wel geschikt voor deze locatie die veel lijken op
de vorige.)
2 Waar mogelijk de Engelse tuin restaureren en de bijzondere heesters laten staan.
3 Weg handhaven volgens model 3
en eventueel het rijvlak verhogen tot stoepniveau en anders aan geven (bijvoorbeeld door paaltjes of bloembakken en lijnen zoals
op het radioplein) zodat de vijfsprong gebruiksvriendelijker wordt voor terras , voetgangers en rolstoelen.