CharlotteMarinus_4002601_paperglobaliseringenconflict

Charlotte Marinus 4002601
Paper Globalisering en Conflict
Brazilië als uitzondering op het kwantitatieve model voor nucleaire proliferatie
Een focus op de interne determinanten en globalisering
3765 woorden
Charlotte Marinus
4002601
Globalisering en Conflict
dr. Paul van Trigt
Universiteit Utrecht
1

Inhoudsopgave
paginanummer
1. Inleiding 3
2. Theoretisch kader omtrent nucleaire proliferatie 5
2.1 Huidige nucleaire proliferatiedebat 5
2.2 Kwantitatieve benadering van nucleaire proliferatie 6
3. Interne determinanten en de relatie tot globalisering 7
3.1 Democratie en globalisering 7
3.2 Liberalisme en globalisering 8
4. Analyse interne determinanten van Brazilië 9
4.1 Nucleaire geschiedenis Brazilië 9
4.2 Democratie in Brazilië 10
4.3 Liberalisme in Brazilië 11
4.4 Globalisering en Brazilië 13
5. Conclusie 14
6. Literatuurlijst 16
2

1. Inleiding
Brazilië heeft een roerige geschiedenis gehad met betrekking tot nucleaire proliferatie. Al in de
jaren '50 begon het land serieuze interesse te tonen in de ontwikkeling van nucleaire programma's
en het heeft deze ambities in de jaren '90 pas weer beëindigd. Wetenschappers Sonali Singh en
Christopher R. Way hebben een model opgesteld dat naar de beweegredenen van nucleaire
ontwikkeling kijkt. Ze onderscheiden in hun paper drie visies die kijken naar wat de invloeden zijn
op de keuze voor of tegen een nucleair programma. Deze visies kijken naar het niveau van
technologische ontwikkeling in een land, interne determinanten en/of externe determinanten.
Als alle benaderingswijzen die Singh en Way beschrijven toegepast zou worden op Brazilië,
dan zou dit land weinig animo moeten hebben om zich te interesseren voor een nucleair
programma.1
Echter, de realiteit wijst dus anders uit. Wat vooral opvallend is, is dat Brazilië in
vergelijking met andere nucleair georiënteerde landen weinig last heeft van veiligheidsdreigingen
door omringende landen. Zou het Braziliaanse argument voor een nucleair programma dan ergens
anders liggen? De vraag waar dit paper dan ook een antwoord op zoekt, is “waarom is Brazilië een
uitzondering op het kwantitatieve model voor nucleaire proliferatie van Sonali Singh en Christopher
R. Way?”.
In dit paper wil ik enkel ingaan op binnenlandse (domestic) determinanten die in het geval
van Brazilië wel of niet tot nucleaire proliferatie kunnen leiden. Onder de binnenlandse
determinanten vallen het niveau van democratie, hoe liberaal de overheid is, een autonome
binnenlandse elite en symbolische motivatie. De eerste twee aspecten zijn ook gerelateerd aan het
concept globalisering. Onder andere David Held heeft onderzoek gedaan naar de relatie tussen
globalisering en deze twee aspecten. Door te kijken naar deze determinanten wordt het duidelijk in
hoeverre de binnenlandse aspecten, ofwel in hoeverre de mate van globalisering, een factor voor
Brazilië kunnen zijn om zich nucleair te gaan oriënteren en geeft indirect een indicatie van wat de
mate van globalisering van een land te maken zou kunnen hebben met nucleaire proliferatie.
Om te beginnen zal ik ingaan op de theorie omtrent nucleaire proliferatie en een theoretisch kader
schetsen. Daarna zal ik ingaan op de relatie tussen de besproken interne determinanten en
globalisering. Als laatste komen de nucleaire geschiedenis van Brazilië en de binnenlandse situatie
1
Sonali Singh en Christopher R. Way, 'The Correlates of Nuclear Proliferation: A Quantitative Test', The Journal of
Conflict Resolution, 48 (2004) 6, 859-885, aldaar 880.
3

van Brazilië aan bod, zodat er uiteindelijk aan de hand van de theorie gekeken kan worden naar hoe
logisch het is dat Brazilië op binnenlands gebied argumenten heeft om zich nucleair te ontwikkelen.
Wat betreft bronnen zal ik voornamelijk gebruik maken van secundair materiaal: artikelen over de
theorie die gebruikt wordt en stukken over de geschiedenis van Brazilië. Ook primaire bronnen
zoals statistieken en notulen van vergaderingen zullen hier ook ingepast worden om de
bewijsvoering te ondersteunen.
De uitkomst van dit paper vormt een beter beeld bij de voor- of tegenargumenten die Brazilië heeft
omtrent het hebben van een nucleair programma. De analyse laat in dit geval zien wat vanuit
binnenlands perspectief argumenten voor of tegen zijn. Aangezien de factoren die besproken
worden ook in verband staan met de mate van globalisering van een land, zou er aan het eind van
dit paper ook een voorzichtige conclusie getrokken kunnen worden over wat de mate van
globalisering van een land te maken heeft met diens nucleaire ambities.
4

2. theoretisch kader omtrent de verklaringen van nucleaire proliferatie
2.1 stand van het huidige nucleaire proliferatiedebat
Tot ongeveer tien of vijftien jaar geleden was er een brede consensus wat betreft de oorzaken van
nucleaire proliferatie. De meeste academici waren het er over eens dat de aanwezigheid van een of
meerdere veiligheidsdreigingen (security threats) de voornaamste reden was voor de verspreiding
van nucleaire technologie.2
Echter, met het einde van de Koude Oorlog zijn de discussies rondom
het proliferatiedebat, ofwel de proliferatiepuzzel, weer opgelaaid. Tanya Ogilvie-White geeft in haar
paper de grenzen van het huidige debat aan en wijst de reden voor oplevende discussie toe aan het
steeds internationalere karakter van de hedendaagse maatschappijen.3
Ogilvie-White bekijkt de
verschillende verklaringen voor proliferatie vanuit twee stromingen: de klassiek- en neorealistische
aanpak, en de organizationele- en interne determinanten aanpak.
De realistische visies op nucleaire proliferatie zijn tijdenlang de meest dominante geweest,
al sinds de jaren '50. De klassieke realisten nemen aan dat staten altijd de maximale hoeveelheid
macht willen behalen zodat ze kunnen overleven in een competitief staten systeem. Vanuit deze
redenering, en de latere afschrikkingstheorieën (rational deterrence theories) en neo-realistische
theorieën, gaan de realisten dus zoeken naar vormen van externe druk als ze willen analyseren hoe
gewenst een nucleair programma is voor een staat. De kritiek van Ogilvie-White op de meeste van
deze benaderingen is dat het niet de complete dynamiek van het proliferatiedebat weergeeft, wat
zorgt voor een te versimpeld beeld van nucleaire besluitvorming4
.
In plaats van te kijken naar externe factoren, zijn er ook academici die zeggen dat er naar
interne factoren van een staat gekeken moet worden. Ogilvie-White noemt bijvoorbeeld werk van
Mitchell Reiss, wie meer een bottom-up analyse geeft van het proliferatieproces. Hij vindt dat het
idee van nucleaire zelfbeheersing onderschat wordt in de realistische stromingen en zegt dat juist
binnenlandse aspecten doorslaggevend zijn voor de overheden om wel of niet voor een nucleair
programma te kiezen. Met binnenlandse factoren wordt onder andere bedoeld de kosten van
nucleaire wapens, de eventuele oppositie die deze wapens geven en milieufactoren. Deze visie op
nucleaire proliferatie geeft een genuanceerder beeld van nucleaire proliferatie en heeft als effect
2
Singh, 'The Correlates of Nuclear Proliferation', 862.
3
Tanya Ogilvie-White, ‘Is there a theory of nuclear proliferation? An analysis of the contemporary debate', The
Nonproliferation Review Fall (1996), 43-60, aldaar 43.
4
Ogilvie-White, 'Is there a theory of nuclear proliferation?', 44-45.
5

gehad dat overheden tot de conclusie kwamen dat de voordelen van nucleaire wapens overdreven
werden en de nadelen die het intern kon opleveren niet waard waren.5
2.2 Een kwantitatieve benadering van nucleaire proliferatie
Singh en Way hebben in hun paper een kwantitatief model opgesteld om, door middel van de drie
eerder genoemde benaderingswijzen, uit te zoeken of landen geneigd zouden moeten zijn om
nucleair geïnteresseerd te zijn. Singh en Way onderscheiden in deze test twee belangrijke fases in
nucleaire proliferatie, namelijk de ambitie om een nucleair programma te ontwikkelen, en de fase
van het daadwerkelijk ontwikkelen en verkrijgen van nucleaire wapens. De eerste fase leid in dit
geval niet per definitie tot de tweede fase. Het is zelfs zo, zegt Dong-Joon Jo, dat beslissingen om
een nucleair programma te ambiëren een andere origine of andere argumenten kunnen hebben dan
de beslissingen om nucleaire wapens te ontwikkelen.6
Brazilië zit met zijn nucleaire programma in
de eerste fase, het land heeft namelijk voor zover officieel bekend geen nucleaire wapens in haar
bezit. Hierover verderop in dit paper meer informatie.
Er worden in dit paper twee variabelen besproken: het niveau van democratie en hoe liberaal
de overheid is. Om het democratieniveau van een land te bekijken gebruiken Singh en Way Polity
IV data, echter omdat dat voor dit paper nogal hoog gegrepen ligt wordt er in dit geval uitgegaan
van de jaarlijks opgestelde democratie-index van The Economist Intelligence Unit. Om de mate van
economische interdependentie (mate van economisch liberalisme) te meten hebben ze gekozen om
te kijken naar de 'trade-to-GDP ratio' van een land.7
Deze ratio wordt berekend door de som van alle
im- en exports te delen door het BBP.
5
Ogilvie-White, 'Is there a theory of nuclear proliferation?', 48.
6
Dong-Joon Jo en Erik Gartzke, 'Determinants of Nuclear Weapons Proliferation', The Journal of Conflict Resolution
51 (2007) 1, 167-194, aldaar 167.
7
6

3. Interne determinanten en de relatie tot globalisering
Singh en Way en Ogilvie-White bespreken beide op welke manier interne determinanten een
belangrijke rol spelen in de verklaring voor nucleaire proliferatie en halen daarbij veel de zelfde
academici aan. Singh en Way constateren dat de literatuur welke een focus legt op externe- en
interne determinanten uitgaan van het idee dat het belangrijker is om te kijken naar de 'willingness'
van de staten om zich nucleair te ontwikkelen, dan naar of staten überhaupt de mogelijkheid hebben
om zich nucleair te ontwikkelen.8
De twee interne determinanten die in dit paper besproken worden
kunnen naast nucleaire proliferatie tevens gekoppeld worden aan de mate van globalisering van een
land. In indirecte zin zou de mate van globalisering ook iets kunnen zeggen over nucleaire ambities.
3.1 Democratie en globalisering
Singh en Way halen, net zoals Ogilvie-White, werk van neo-liberale institutionalist Glenn Chafetz
aan om te beschrijven hoe democratie nucleaire ambities beïnvloed. Een democratische politiek
heeft rustgevende effecten en daarnaast geeft het ook een ingewikkelde interdependentie tussen
staten wat er samen voor zorgt dat staten zich minder angstig voelen en ook minder ambitieus zijn
om nucleaire wapens te willen hebben. De verspreiding van democratie stimuleert een vredige zone
waarin landen gedeelde normen en waarden hebben en willen samenwerken en op die manier
externe veiligheid willen waarborgen9
.
Democratie en globalisering kunnen zowel positief als negatief aan elkaar verbonden
worden. Het concept van globalisering dat ik aanhoud is dat globalisering een integratie van de
markten is. Een democratische politiek is hierbij uiteraard een essentieel onderdeel. Hoe hoger het
niveau van democratie, des te geglobaliseerder het land is. Een open politiek maakt veel
communicatie en uitwisseling van bijvoorbeeld informatie, technologie en cultuur mogelijk wat er
voor zorgt dat markten kunnen integreren en landen samenwerkingsverbanden aangaan.
Daarentegen zijn er tegenwoordig wel academici, waaronder David Held, die zich zorgen maken
over het idee dat globalisering de neiging heeft om te ver door te slaan. Globalisering heeft, zoals al
eerder door Chafetz benoemd, de tendens om een ingewikkelde interdependentie tussen landen te
veroorzaken. Het nadeel hiervan is dat de natiestaat hierdoor aan democratie inlevert omdat
8
9
Ibidem, 864.
7

bijvoorbeeld de opgezette overkoepelende organen macht van de natiestaat overnemen, in die zin is
globalisering dus negatief voor het kunnen voeren van een democratische politiek.10
3.2 Liberalisme en globalisering
Naast een binnenlands politiek aspect, is er ook een binnenlands economisch aspect van invloed op
nucleaire proliferatie. Singh noemt hier werk van Solingen, wie tot de conclusie kwam dat
overheden die een liberaal-economische politiek ambiëren, meer geneigd zijn om regionale
nucleaire non-proliferatie programma's aan te hangen dan een intern-gefocuste, nationalistische,
politiek. In het verlengde van deze visie noemt Singh ook nog werk van Paul. Paul zegt dat naar
aanleiding van een liberaal-economische politiek er een economische integratie en economische
interdependentie tussen staten ontstaat, wat als gevolg heeft dat staten geen risicovolle activiteiten,
zoals het ontwikkelen van nucleaire wapens, ondernemen. Dit omdat ontwikkelen negatieve reacties
en internationale spanningen uit kan lokken.11
Zoals eerder aangegeven ga ik in dit paper uit van marktintegratie als definitie van
globalisering. Een liberaal-economische politiek stimuleert het hebben van een open markt en zo
min mogelijk handelsbarrières, wat eigenlijk dus de voornaamste voorwaarden zijn voor een
geglobaliseerd land. Hoe liberaler de economische politiek is, des te geglobaliseerder een land is en
des te minder geneigd het land is om een nucleair programma te willen.
10
David Held, 'Democracy and Globalization', Global Governance 3 (1997), 251-267.
11
8

4. Analyse: twee van de drie factoren van determinanten toepassen op Brazilië
4.1 Nucleaire geschiedenis Brazilië
Brazilië heeft zich al sinds de jaren '50 nucleair georiënteerd. In de notulen van een interne National
Security Council (NSC) vergadering in 1947 komt een voorstel voor, voor het opstellen van een
nucleair programma. Argumenten voor het aanvragen van een nucleair programma waren de
ontwikkeling van de eigen economie en voor vredelievende doeleinden, enkel vreedzame
bedoelingen dus.1213
Een Braziliaanse afgevaardigde in New York, Admiraal Alvaro Alberto, deed
het voorstel aan de NSC en dit bestuur keurde het voorstel goed.14
Ondanks dat de argumenten op
papier allemaal vredelievend en goed voor de wereld waren begon Alberto in 1953 echter een
duidelijke interesse te tonen voor gevoelige nucleaire technologie door in West-Duitsland een
ultracentrifuge te willen kopen. De Verenigde Staten wist dit uiteindelijk te voorkomen en liet
Brazilië in 1955 een nucleair samenwerkingsverband met de VS ondertekenen.15
Het is bij het
werken met dit onderwerp goed om primaire (overheids)bronnen met nucleaire onderwerpen met
een korreltje zout te nemen. Binnen dit gebied wordt er vaak censuur toegepast of informatie
geheim gehouden aangezien nucleaire informatie al snel gevoelig kan worden. Het is aannemelijk
dat Alberto vanaf het begin al niet de goede intenties had die hij wel op papier zette, om de
benodigde toestemming te verkrijgen.
Brazilië had indertijd dus toestemming gekregen voor een nucleair programma maar niet
voor het testen en ontwikkelen van wapens. Toch kwamen er in de loop van de tijd, vanaf ongeveer
de jaren '70 tot en met de jaren '90, vermoedens dat er wel degelijk getest werd voor wapens. Het
'Solimões Project', zoals de vermoedelijke naam van het project was, startte toen Brazilië nog een
militair bewind had.16
Een concreet voorbeeld van deze vermoedens is een krantenartikel uit 1986
uit de Braziliaanse krant Folha de S.Paolo. Dit krantenartikel beschrijft dat er een ondergrondse
12
'Minutes of the Tenth Session of the Brazilian National Security Council, Alvaro Alberto’s proposal to establish a
Brazilian Atomic Energy Program' (versie 27 augustus 1947),
http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/116912 (18 januari 2016). Vertaald uit het Portugees door Fundação
Getúlio Vargas.
13
Carlo Patti, Patti, 'Origins and Evolution of the Brazilian Nuclear Program (1947-2011)' (versie 15 november 2012),
https://www.wilsoncenter.org/publication/origins-and-evolution-the-brazilian-nuclear-program-1947-2011 (18
januari 2016).
14
'Minutes of the Tenth Session of the Brazilian National Security Council'.
15
Joseph Cirincione, 'A brief history of the Brazilian nucleair program' (versie 18 augustus 2014),
http://carnegieendowment.org/2004/08/18/brief-history-of-brazilian-nuclear-program (18 januari 2016).
16
Cirincione, 'A brief history of the Brazilian nucleair program'.
9

nucleair testgebied gebouwd werd voor het Braziliaanse leger in de buurt van de Amazone,
waarover een wetenschapper die in het artikel genoemd wordt zei: “it is like carrying out the pilot
project of a large undertaking”. Er zou dus meer getest worden dan nodig is. De vermoedens die
onder andere in dit artikel geuit werden zijn echter altijd officieel ontkend.17
De jaren '50 en '60 waren naast het begin van een nucleair programma, ook het begin van
een potentieel grootschalig (nucleair) conflict met Argentinië. Als gevolg van nationalisme en geen
vertrouwen in elkaars militaire dictaturen ontstond er een wapenwedloop die op een nucleaire
wapenwedloop uit had kunnen lopen. In de jaren '90 veranderde de positie van Brazilië tegenover
nucleaire wapens. In 1985 kwamen Argentinië en Brazilië met een gezamenlijk statement voor een
regionale nucleaire politiek. De twee landen verklaren onder andere 'Their commitment to develop
nuclear energy with exclusively peaceful purposes'.18
Op 17 september 1990 werd het ondergrondse
testgebied van de Solimões Project officieel gesloten en werd aangekondigd dat er alleen nog maar
onderzoek gedaan zou worden naar lage dosis uranium, wat ongeschikt is voor nucleaire wapens.19
Hoewel het zeer onwaarschijnlijk is dat Brazilië een nucleaire grootmacht wordt, geeft het
land wel gemengde signalen af, concludeert Oliver Stuenkel in zijn paper. In 2004 werden
inspecteurs van de International Atomic Energy Agency de toegang geweigerd tot een kerncentrale,
wat een directe schending van de plichten van de Non-Proliferation Treaty zijn. Daarnaast heeft
Brazilië heeft ook zijn best gedaan om het project rondom het bouwen van kernenergie-gedreven
onderzeeërs niet transparant te hoeven maken. Echter, wanneer Brazilië er voor zou kiezen om
nucleaire wapens te gaan ontwikkelen, zijn er een aantal buren die naar aanleiding daarvan de
zelfde keuze maken wat een aanzienlijke nucleaire dreiging in Zuid-Amerika zal opleveren.20
4.2 Democratie in Brazilië
Brazilië heeft een roerige politieke geschiedenis gehad: het is van een militaire dictatuur in de jaren
'60 in de loop van de jaren veranderd naar een liberaal-democratisch land in de jaren '90. In 2014
17
'Serra Do Cachimbo May Be Nuclear Test Site' (versie 8 augustus 1986),
Getúlio Vargas.
18
'Brazil-Argentina Foz do Iguaçu Joint Declaration on Regional Nuclear Policy' (versie november 1985),
Getúlio Vargas .
19
Cirincione, 'A brief history of the Brazilian nucleair program'.
20
Oliver Stuenkel, 'Strategic international threats surrounding Brazil', The Konrad-Adenauer-Stiftung (2010) 10, 103-
121, aldaar 111.
10

stond Brazilië op de 44ste plaats in de democratie-index die ieder jaar wordt opgesteld door The
Economist Intelligence Unit. Ter vergelijking: Nederland staat op de tiende plek en de laatste plaats,
plek 167, was in 2014 voor Noord-Korea.21
25 jaar lang is er sprake geweest van een dictatuur, van 1964 tot 1989.22
Adriano Nervo Codato
onderscheid vijf fases in de transitie naar een liberaal-democratische politiek. Tussen 1964 en 1968
was er sprake van de constitutie van de militaire dictatuur als politiek regime, daaropvolgend was er
sprake van consolidatie van het regime tussen 1969 en 1974. De derde fase was tussen 1974 en
1979, de regime transformatie, een fase van desintegratie tussen 1979 en 1985 en uiteindelijk de
fase van transitie naar een liberaal-democratisch regime tussen 1985 en 1989.23
Een van de kritieke
overgangen naar een democratie, vanaf 1985, verliep succesvol omdat zowel de sociale beweging
als de politieke verdeeldheid in de overheid graag een democratie wilden zien.24
Brazilië wordt dus tegenwoordig gezien als een democratisch land. Als we de redenering
van Chafetz aanhouden zou het land nucleaire ontwikkeling en de eventuele ontwikkeling van
wapens dus steeds meer als lagere prioriteit in moeten schatten. Kijkende naar de nucleaire
geschiedenis van Brazilië en de opklimming van het land in de democratie-index is dit in grote
lijnen ook het geval geweest en klopt de theorie met de praktijk. Brazilië werd democratisch en
nucleaire programma's werden gestopt of erg gereguleerd
4.3 Liberalisme in Brazilië
Economisch gezien is Brazilië, en eigenlijk heel Zuid-Amerika, lange tijd erg instabiel geweest. Pas
sinds de komst van het economische beleid Plano Real in 2004 is de Braziliaanse economie
stabieler geworden. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog voerde Brazilië een economisch beleid
dat importeren gunstiger maakte dan industrialisatie. Dit gaf in de jaren '70 een grote economische
groei, maar ook grote ongelijkheid in het land doordat een groot deel van het volk achterbleef door
deze politiek. In 1973 was er sprake van een olieschok, wat samen met politieke problemen (de
militaire dictatuur verloor steeds meer steun en moest terugtreden in 1985) voor een turbulente tijd
21
Democracy Index 2014, The Economist Intelligence Unit (2015) PDF.
22
Adriano Nervo Codato, 'A political history of the Brazilian transition from military dictatorship to democracy',
Revista de Sociologia e Política (2005) 25 83-106, aldaar 83.
23
Adriano Nervo Codato. 'A political history of the Brazilian transition from military dictatorship to democracy', 84.
24
Eduardo Olivares, 'Transition to Democracy in Brazil: The Actual Role of The Social Movement “Diretas Já”'
(versie 2012),
http://www.academia.edu/1393611/Transition_to_Democracy_in_Brazil_The_Actual_Role_of_The_Social_Movem
ent_Diretas_Já_ (18 januari 2016).
11

in Brazilië zorgde. Echter, met de terugkomst van democratie en na een periode van hyperinflatie
kwam in de jaren 1990 een keerpunt, onder andere door het Plano Real, wat er voor zorgde dat de
hyperinflatie verdween en het economische systeem stabieler werd.25
De trade-to-GDP ratio is een maatstaf voor hoe open de economie van een land is en wordt
zoals eerder genoemd berekend door de som van alle im- en exports te delen door het BBP. De
trend is dat deze ratio groot is voor kleine landen en klein is voor grote landen. Tussen 2012 en
2014 was de Trade to GDP radio van Brazilië 24.7, erg klein dus. Brazilië heeft vooral een
belangrijk deel export en daardoor sterke handelsrelaties, maar desalniettemin is de openheid van de
Braziliaanse economie volgens de ICC Open Markets Index de laatste jaren enigszins zorgwekkend.
Van de 75 betrokken landen staat Brazilië op de 67ste plaats wat een beneden gemiddelde openheid
van de economie betekent.26
Het is wel zo dat deze index ook factoren zoals handelspolitiek en
buitenlandse investeringen meeneemt en dus een stuk kritischer is dan de trade-to-GDP ratio. Ook
als we data van de Index of Economic Freedom bekijken staat Brazilië er niet goed voor: in de
complete lijst staat het land op een 118de plek (van de 178).27
Over het aflopen jaar heeft de
openheid van de economie zich negatief ontwikkeld. Over de afgelopen vijf jaar was de
ontwikkeling weliswaar positief, maar met een héle kleine hoeveelheid. Het land doet niet veel
investeringen in het buitenland en heeft ook problemen met de douane en het importeren van
goederen en services.28
Naar aanleiding van het werk van Solingen zou een liberaal-economische politiek non-
proliferatie als gevolg moeten hebben. Brazilië heeft volgens de Open Markets Index en de Index of
Economic Freedom geen open economie, maar het land is ook niet compleet intern-geörienteerd:
het land is een belangrijke exporteur van een aantal producten zoals bijvoorbeeld suiker en koffie.
Al met al is het vanuit de economische interne determinanten en de theorie daaromheen dus lastig
om precies te bepalen of dit voor Brazilië proliferatie of non-proliferatie in de hand zou moeten
werken. Gezien de relatief nationaal-georienteerde economie zou het aannemelijk zijn om te denken
dat Brazilië, om de eigen positie sterker te maken en houden, eerder aan proliferatie dan non-
proliferatie denkt, wat de gemengde nucleaire signalen van de laatste jaren zou kunnen verklaren.
25
Herwin Loman, 'Brazil's macro economy, past and present' (versie 9 januari 2014).
https://economics.rabobank.com/publications/2014/january/brazils-macro-economy-past-and-present/ (18 januari
2016).
26
K. Michael Finger, ICC Open Markets Index, International Chamber of Commerce (2013), 16.
27
'Country Rankings' (versie niet bekend), http://www.heritage.org/index/ranking (18 januari 2016).
28
Heritage.org, 'Brazil' (versie september 2014), http://www.heritage.org/index/country/brazil (18 januari 2016).
12

4.4 Globalisering en Brazilië
Brazilië is in de afgelopen jaren een steeds sterkere speler in Latijns-Amerika en in de wereld
geworden. Het land heeft inmiddels bijna een volwaardige democratie, ontwikkelt zich (langzaam,
dat wel) steeds meer richting een liberaal-economische politiek en draait goed mee in een
geglobaliseerde wereld. Hier ondervind Brazilië echter ook nadelen van. Stuenkel zegt dat
globalisering als effect heeft dat het steeds moeilijker wordt voor Brazilië om zich buiten de globale
bedreigingen zoals terrorisme te houden. Er zijn tot nu toe nog geen grote terroristische aanslagen
geweest, maar de dreiging wordt steeds reëler.29
Ook Travis Stalcup heeft een idee dat de nieuwe,
betere, globale machtspositie van Brazilië een nucleair-getinte reactie kan hebben omdat het land
zich staande wil houden in een wereld waar de machtsbalans tussen de machtigste landen wankel
is.30
29
Stuenkel, 'Strategic international threats surrounding Brazil', 117.
30
Travis Stalcup, 'What is Brazil up to with its nuclear policy' (versie 10 oktober 2012), Georgetown Journal,
http://journal.georgetown.edu/what-is-brazil-up-to-with-its-nuclear-policy-by-travis-stalcup/ (18 januari 2016).
13

5. conclusie
Singh en Way concluderen in hun paper dat Brazilië een uitzondering is op de kwantitatieve test die
zij hebben opgesteld, en daarmee een uitzondering is op de theorie omtrent nucleaire proliferatie.
Brazilië toont sinds de jaren '50 al interesse in nucleaire ontwikkeling, terwijl dat naar aanleiding
van de theorie niet het geval zou moeten zijn. Nu is het de vraag waarom dit land een uitzondering
is. Om een deelantwoord te kunnen vormen heeft dit paper zich gefocust op de twee interne
determinanten van Brazilië en deze geanalyseerd door middel van het theoretische kader dat
opgesteld was naar aanleiding van onder andere werken van Singh en Way en Ogilvie-White.
Brazilië heeft zich positief ontwikkeld vanaf een militaire dictatuur in de jaren '60 naar een
democratie in de jaren '90. De analyse heeft laten zien dat de nucleaire beslissingen in die tijden
zich voor het grootste deel zo hebben ontwikkeld zoals de theorie zou verwachten. Het was te
verwachten dat naar aanleiding van de toen heersende dictatuur en de veiligheidsdreigingen vanuit
Argentinië, Brazilië nucleair geïnteresseerd zou zijn, en dat was ook het geval. Hoewel het land tot
in de jaren '80 en '90 nog verdacht werd van gevaarlijke nucleaire ambities zijn vanaf de jaren '90,
wanneer er sprake was van een volledige democratie, de nucleaire programma's voor het grootste
deel gestopt of zwaar aan banden gelegd.
Economisch gezien blijkt het iets lastiger te zijn om de Braziliaanse situatie goed te
analyseren. Een hogere mate van economische openheid zou leiden tot interdependentie van landen,
wat aanleiding geeft tot non-proliferatie. Brazilië staat volgens meerdere lijsten en statistieken laag
als het om economische openheid gaat, wat een proliferatiedrang van het land aan de ene kant voor
een deel zou kunnen verklaren. Als er een verklaring gezocht moet worden voor de dubieuze
nucleaire signalen van de afgelopen jaren zou dat hier best eens mee te maken kunnen hebben.
Echter, export is voor het land erg belangrijk en het is daarom voor Brazilië zaak dat het een
positieve samenwerking met landen onderhoudt om de export stabiel te kunnen houden: dit zou
eerder non-proliferatie benadrukken.
Op het gebied van de interne determinanten kan er dus niet helemaal, of anders alleen voor
een deel, begrepen worden waarom Brazilië een uitzondering is op de kwantitatieve test van Singh
en Way: de uitzondering zou dus in een of meerdere andere aspect moeten liggen. Globalisering is
in deze nucleaire context een nieuwe speler op het toneel, wie de ontwikkelingen op dit gebied zou
kunnen gaan verklaren. Naar aanleiding van artikelen van Stuenkel en Stalcup kan er kritisch
nagedacht worden over wat globalisering voor Brazilië kan betekenen. Het land zou zijn (o.a. door
14

verbetering in de interne determinanten) verbeterde positie in de wereld kunnen willen beschermen,
of zou zich willen beschermen tegen terrorisme door middel van nucleaire wapens. De invloed van
het relatief nieuwe fenomeen globalisering op nucleaire proliferatie zou nog verder onderzocht
kunnen worden.
15

6. Literatuurlijst
Primaire bronnen
'Brazil-Argentina Foz do Iguaçu Joint Declaration on Regional Nuclear Policy' (versie november
1985), http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/117521 (18 januari 2016).
'Country Rankings' (versie niet bekend), http://www.heritage.org/index/ranking (18 januari 2016).
'Minutes of the Tenth Session of the Brazilian National Security Council, Alvaro Alberto’s proposal
to establish a Brazilian Atomic Energy Program' (versie 27 augustus 1947),
http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/116912 (18 januari 2016).
'Serra Do Cachimbo May Be Nuclear Test Site' (versie 8 augustus 1986),
http://digitalarchive.wilsoncenter.org/document/117522 (18 januari 2016).
Heritage.org, 'Brazil' (versie september 2014), http://www.heritage.org/index/country/brazil (18
januari 2016).
Secundaire bronnen
Cirincione, Joseph, 'A brief history of the Brazilian nucleair program' (versie 18 augustus 2014),
http://carnegieendowment.org/2004/08/18/brief-history-of-brazilian-nuclear-program (18
januari 2016).
Codato, Adriano Nervo, 'A political history of the Brazilian transition from military dictatorship to
democracy', Revista de Sociologia e Política (2005) 25 83-106.
Democracy Index 2014, The Economist Intelligence Unit (2015).
Finger, Michael K, ICC Open Markets Index, International Chamber of Commerce (2013).
Held, David, 'Democracy and Globalization', Global Governance 3 (1997), 251-267.
Jo, Dong-Joon en Erik Gartzke, 'Determinants of Nuclear Weapons Proliferation', The Journal of
Conflict Resolution 51 (2007) 1, 167-194.
Loman, Herwin., 'Brazil's macro economy, past and present' (versie 9 januari 2014),
https://economics.rabobank.com/publications/2014/january/brazils-macro-economy-past-
and-present/ (18 januari 2016).
Ogilvie-White, Tanya, ‘Is there a theory of nuclear proliferation? An analysis of the
contemporary debate', The Nonproliferation Review Fall (1996), 43-60.
16

Olivares, Eduardo, 'Transition to Democracy in Brazil: The Actual Role of The Social Movement
“Diretas Já”' (versie 2012),
http://www.academia.edu/1393611/Transition_to_Democracy_in_Brazil_The_Actual_Role_
of_The_Social_Movement_Diretas_Já_ (18 januari 2016).
Patti, Carlo, 'Origins and Evolution of the Brazilian Nuclear Program (1947-2011)' (versie 15
november 2012), https://www.wilsoncenter.org/publication/origins-and-evolution-the-
brazilian-nuclear-program-1947-2011 (18 januari 2016).
Singh, Sonali en Christipher R. Way, 'The Correlates of Nuclear Proliferation: A Quantitative Test',
The Journal of Conflict Resolution 48 (2004) 6, 859-885.
Stalcup, Travis. 'What is Brazil up to with its nuclear policy' (versie 10 oktober 2012),
http://journal.georgetown.edu/what-is-brazil-up-to-with-its-nuclear-policy-by-travis-stalcup/
(18 januari 2016).
Stuenkel, Oliver. 'Strategic international threats surrounding Brazil', The Konrad-Adenauer-Stiftung
(2010) 10, 103-121.
17

CharlotteMarinus_4002601_paperglobaliseringenconflict

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

CharlotteMarinus_4002601_paperglobaliseringenconflict