Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości, red. Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska, LUBLIN 2011, ss. 482

2. HISTORIA
W KULTURZE
WSPÓŁCZESNEJ
Niekonwencjonalne podejścia
do przeszłości
Redakcja
Piotr Witek
Mariusz Mazur
Ewa Solska
Lublin 2011

3. Słowa kluczowe / Keywords
historia niekonwencjonalna, historia wizualna, historie alternatywne, historiografia,
memory studies, oral history, film historyczny, historyczne gry komputerowe,
historyczne gry planszowe, historyczny teatr telewizji, muzeum,
doświadczenie muzealne, reportaż historyczny, powieść historyczna,
rekonstrukcja historyczna, edukacja historyczna
Recenzenci naukowi
Dr hab. Ewa Domańska, Prof. UAM
Prof. dr hab. Rafał Stobiecki
Wydawca
Tczew 2011
Opracowanie redakcyjne, skład i łamanie
Edytor.org
Lidia Ciecierska
www.edytor.org
Korekta
Zofia Ciecierska
© Copyright by Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska, Lublin 2011
All rights reserved
Publikacja dofinansowana
przez Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
w Lublinie
ISBN 978 – 83 – 932285 – 0 – 8
Druk i oprawa:
Sowa – Druk na Życzenie
www.sowadruk.pl, tel. 22 431 81 40

4. Spis treści
Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska, Wprowadzenie ..................................... 9
Cześć I
Teoretyczne problemy historii alternatywnych
Andrzej Radomski: Historia w kulturze remiksu ........................................................... 17
Marcin Wilkowski: Historia o otwartym kodzie źródłowym ................................. 28
Marek Woźniak: Niezrealizowane drogi historii, czyli o tym,
czy historia ma sens ............................................................................................................... 37
Piotr Sitarski: Obroty kół historii. O historiozofii w grach
komputerowych ........................................................................................................................ 53
Kornelia Kończal: Pamięć w historiografii. Kilka uwag o tym,
dlaczego historycy uprawiają „memory studies” i co z tego wynika .......... 61
Jan Pomorski: „Wybieram czerwoną pigułkę”, czyli Historia i Matrix ............. 72
Część II
Historie wizualne
Dorota Skotarczak: Historia wizualna. Założenia teoretyczne
i zakres badawczy ................................................................................................................... 87
Piotr Witek: Historia między teatrem a telewizją. Teatr Telewizji
jako forma oswajania przeszłości ................................................................................. 95
Piotr Zwierzchowski: Pisanie historii, konstruowanie pamięci.
Obraz II wojny światowej w kinie polskim ............................................................. 147

5. 6 Spis treści
Konrad Klejsa: Co wydarzyło się „czterdziestego” lipca? Pierwsze filmowe
opowieści o Clausie von Stauffenbergu oraz ich konteksty ............................. 167
Anna Miller: „Przypadkowa śmierć anarchisty”. Tzw. sprawa Pinellego
i jej fabularyzacja we włoskich tekstach kultury ............................................... 201
Łukasz Krzyżanowski: Pierwsza fala komiksowych narracji o PRL-u
po roku 1989. I co dalej? ............................................................................................... 215
Część III
Historie performatywne i komemoratywne
Ewa Solska: Komemoracja w społeczeństwie sieciowym. Dyskursywne
konsekwencje projektu „Henio on Facebook” ...................................................... 227
Anna Ziębińska-Witek: Historia w obiektach, czyli czym jest
doświadczenie muzealne .................................................................................................. 243
Jacek Leociak: Wizualizacje Zagłady w Muzeum Historii Żydów Polskich
w Warszawie: szanse wyzwania – dylematy.
(Refleksje współautora) ..................................................................................................... 255
Marcin Tuzinek: Rekonstrukcja historyczna jako środek przekazu
przeszłości. Geneza i podstawowa terminologia ............................................... 268
Część IV
Historiografia a publicystyka historyczna
Mariusz Mazur: Teatr Telewizji: „Scena faktu” – specyficzna wizja
historii. O takiej polityce historycznej – polemicznie .......................................... 276
Marcin Kula: Reportaż historyczny jako rodzaj współczesnej
historiografii ............................................................................................................................. 297
Piotr Osęka: Tajne spec. znaczenia. Modele debaty o PRL
w przestrzeni publicznej .................................................................................................... 312
Marek Sioma: „Wiadomości” londyńskie jako źródło poznania historii
II Rzeczypospolitej (zamachu stanu Józefa Piłsudskiego
1926 roku) w warunkach emigracyjnych .................................................................... 326
Część V
Sztuka i dziennikarstwo wobec przeszłości
Marcin Superczyński: Prawosławne radio internetowe. W poszukiwaniu
utraconego, religijnego dziedzictwa Lubelszczyzny .............................................. 343
Marek Miller: Polifoniczna powieść reportażowa ......................................................... 347
Magdalena Januszewska: O Projekcie „Europa wg Auschwitz.
Litzmannstadt Ghetto 1940 – 1944” .......................................................................... 363

6. Spis treści 7
Michał Bukojemski: Trzeci i czwarty wymiar kina ..................................................... 368
Natasza Ziółkowska-Kurczuk: Warsztat scenarzysty i reżysera
dokumentalnego filmu historycznego ....................................................................... 372
Mirosław „Miras” Urbaniak: Komiks – historyjki obrazkowe
czy historia w obrazkach? Czy niepoważne medium umie mówić
o poważnych sprawach? .................................................................................................... 383
Sylwia Chutnik: Historia kobiet na przykładzie Warszawy i Krakowa .............. 389
Część VI
Historie alternatywne a edukacja historyczna
Andrzej Radomski: Edukacja w informacjonalizmie. Przypadek historii ....... 396
Kamila Sachnowska: Alternatywa dla podręcznika. Słowo, obraz,
przestrzeń miejska w nauczaniu historii najnowszej.
Doświadczenia Biura Edukacji Publicznej IPN ...................................................... 413
Michał Kurkiewicz: Projekt IPN „NOTACJE – relacje świadków historii” ............. 421
Karol Madaj: Gry planszowe w edukacji historycznej ................................................ 429
Sławomir Poleszak: Wprowadzanie ustaleń naukowych do szerokiego
kręgu odbiorcy poprzez dokumentalny film historyczny.
Korzyści i niebezpieczeństwa. Perspektywa historyka ................................... 437
Dariusz Słapek, Magdalena Nowożeńska: Wyobraźnia w karbach
zmysłów… Czyli ruch rekonstrukcyjny w edukacji historycznej.
Rekonesans ................................................................................................................................. 444
Selektywna bibliografia ................................................................................................................. 453
Noty o autorach ................................................................................................................................... 465
Indeks nazwisk ..................................................................................................................................... 471

8. Wprowadzenie
Oddana do rąk Czytelników książka pt. Historia w kulturze współcze-
snej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości jest efektem realizowanego
w 2010 roku w Instytucie Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
w Lublinie projektu badawczego noszącego nazwę historie alternatywne. Pro-
jekt wpisuje się we współczesny, coraz bardziej popularny na świecie, trend
badań w obrębie tzw. nowej humanistyki, który koncentruje się na refleksji nad
historiami niekonwencjonalnymi jako alternatywami dla dominującej historii
akademickiej, manifestującej się w postaci pisanej narracji historycznej, pod-
danej metodologicznym rygorom tradycyjnie rozumianego warsztatu nauko-
wego, zdefiniowanego przez klasyczną epistemologię historii1.
W Polsce jest to jedno z pierwszych tego typu przedsięwzięć badawczych.
Inspirację do jego podjęcia stanowiły prace zagranicznych i polskich bada-
czy powstałe w różnych obszarach humanistyki: od metodologii historii,
teorii literatury, językoznawstwa, teorii komunikacji, przez narratywistyczną
filozofię historii, teorię i antropologię mediów, antropologię i socjologię
wizualną, aż po historię wizualną i multimedialną. Wydaje się, że aplika-
cja płynących z nich doświadczeń na grunt historiografii może stymulować
nowe pola zainteresowań i poszerzyć ofertę namysłu nad przeszłością oraz
historią jako praktyką badawczą.
1
Na temat pojęcia historii tradycyjnej i nowoczesnej zob. J. Topolski, Teoria wiedzy
historycznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, s. 22 – 26. Na temat histo-
rii niekonwencjonalnych zob. E. Domańska, Historie niekonwencjonalne. Refleksja
o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań 2006.

9. 10 Wprowadzenie
Punktem wyjścia dla refleksji nad historiami alternatywnymi są przemiany,
jakich doświadczamy w obrębie współczesnej kultury i nauki, których skutkiem
jest swoista demokratyzacja dyskursów o przeszłości. Składają się na nie zjawi-
ska takie, jak zwrot lingwistyczny i narratywistyczny w naukach społecznych
i humanistycznych oraz rozwój dawniejszych i nowych technologii komunika-
cyjnych i informacyjnych: pisma, druku, radia, kina, telewizji, Internetu.
Dzięki Linguistic turn i takim badaczom jak: Thomas Khun, Paul K. Fay-
erabend, Nelson Goodman, Richard Rorty, Hilary Putnam, Jean. F. Lyotard,
Jacques Derrida, Roland Barthes, Michel Foucault, Michel de Corteau, Jean
Baudrillard, Gianni Vattimo, Wolfgang Welsch, Stanley Fish, Hayden White,
Franklin Ankersmit czy Robert A. Rosenstone, nastąpiło odczarowanie uprzy-
wilejowanego statusu neopozytywistycznej koncepcji nauki, jakim szczyciła się
ona od XIX wieku. Wraz z odczarowaniem klio okazało się, że zarówno nauka,
jak i język pojęciowy, będący jej narzędziem poznania, są nie tyle neutralnymi
instrumentami odkrywania obiektywnie istniejącego świata, co raczej uwa-
runkowanymi kulturowo technikami konstruowania i modelowania społecz-
nej rzeczywistości. Badacze zdali sobie sprawę, że powstałe przy użyciu języka
pojęciowego wytwory nauki są projekcjami, swoistymi konstruktami i jako
takie związane są z praktyką, teorią i ideologią, szerzej z kulturą, która je postu-
luje, kształtuje i wytwarza. Zatem wiedza naukowa nie jest niczym więcej, jak
tylko efektem uwarunkowanych kulturowo relacji międzyludzkich i interakcji
społecznych. Ma charakter ideologiczny. Zaspokaja jedne społeczne potrzeby
kosztem innych. W konsekwencji powyższego, również historia jako dyscy-
plina akademicka utraciła status nauki dostarczającej nieproblematycznej wie-
dzy o przeszłości. Stała się jednym z wielu sposobów oswajania historycznego
doświadczenia oraz modelowania społecznych wyobrażeń minionego świata,
konkurującym z mitem, literaturą, publicystyką, filmem czy teatrem.
W konsekwencji przemian technologicznych w obrębie współczesności
mamy do czynienia ze zmianą definicji kultury, która z werbalnej, konstytu-
owanej przez pisane i drukowane narracje, przeistacza się w kulturę audiowizu-
alną, której granice i przestrzeń doświadczenia społecznego wyznaczają media
ekranowe. Zmiana definicji kultury pociąga za sobą określone konsekwencje
dla historii, historiografii i myślenia oraz doświadczenia historycznego.
Po pierwsze, wraz z nowymi technologiami mamy do czynienia ze złama-
niem monopolu historii akademickiej na wytwarzanie wiedzy o przeszłości
i zarządzanie ową wiedzą. Jak pisze w jednym ze swoich tekstów Pierre Nora:
„Dziś historyk nie jest bynajmniej jedynym producentem przeszłości. Dzieli
tę rolę z sędzią, świadkiem, mediami i prawodawcą”2. Tym samym w świecie
2
P. Nora, Czas pamięci, „Res Publica Nowa” 2001, nr 7, s. 43.

10. Wprowadzenie 11
nowych mediów każdy może być historykiem, wytwarzać źródła historyczne
oraz wiedzę o przeszłości i publikować wyniki swoich badań czy przemyśleń
na jej temat w Internecie w postaci historycznych portali internetowych, fil-
mów wideo, esejów fotograficznych czy np. blogów historycznych. Rewolu-
cja technologiczna skutkuje swoistą demokratyzacją dyskursu historycznego,
który z mono-historycznego przeistacza się w poli-historyczny.
Po drugie, kolejną konsekwencją rozwoju medialnych technologii infor-
macyjnych jest tzw. efekt przyspieszenia historycznego, polegający na zła-
maniu charakterystycznej i fundamentalnej dla historii akademickiej zasady,
jaką jest jedność i linearność czasu historycznego, w prosty sposób łączącej
przeszłość i teraźniejszość z przyszłością. W konsekwencji powyższego, mamy
do czynienia z próbami odchodzenia od definiowania kultury współczesnej
w kategoriach historyczności na rzecz konceptualizowania jej w katego-
riach post-historyczności, co oznacza możliwość regulowania naszych relacji
z przeszłością poza porządkiem wyznaczonym przez myślenie historyczne,
np. w obrębie dyskursu pamięci czy tzw. historii performatywnych, których
inicjatorami są bardzo popularne ostatnio grupy rekonstrukcyjne3.
Zagadnienie historii alternatywnych w naszym rozumieniu dotyczy nastę-
pującego obszaru problemowego i przedmiotowego: 1) Historie audiowizu-
alne / wizualne: fotografia; film – historia w dokumencie i fabule; telewizja
– widowiska historyczne (teatr telewizji), publicystyka historyczna w TV, histo-
ryczne kanały tematyczne (TVP Historia, Discovery Historia, ViaSat History);
2) Historie multimedialne, wirtualne i interaktywne: Internet – internetowe
portale historyczne, archiwa cyfrowe, historyczne bazy danych, blogi histo-
ryczne, internetowe muzea historyczne, itp.; historyczne gry komputerowe;
3) Historie mówione: oral history; radio jako medium historii mówionej,
radiowa publicystyka historyczna, radiowe narracje historyczne, itp.; 4) Histo-
rie komemoratywne: upamiętnianie miejsc przeszłości – muzea (np. instytucje
Na temat post-historyczności zob. m.in. Z. Bauman, Śmierć i nieśmiertelność.
3
O wielości strategii życia, Warszawa 1998, s. 197; E. E. Deeds, Sequel to History.
Postmodernism and the Crisis of Representational Time, Princeton Univeristy
Press, Princeton, New Jersey, 1992; J. Baudrillard, The Iluusion of the End, Stan-
ford University Press, 1994; F. Jameson, Postmodernizm i społeczeństwo kon-
sumpcyjne, [w:] Postmodernizm. Antologia Przekładów, red. R. Nycz, Kraków
1997, s. 201 – 205, 212 – 213; K. Jenkins, Życie w czasie, lecz poza historią; życie
w moralności, lecz poza etyką, [w:] Pamięć, etyka i historia, red. E. Domańska,
Poznań 2002; P. Witek, Między historią a posthistorią – czyli „historyczność
schizofreniczna”, [w:] Oblicza przeszłości, red. W. Wrzosek, Bydgoszcz 2011,
s. 127 – 155.

11. 12 Wprowadzenie
polskie upamiętniające historię Polski poza granicami kraju; projekt Muzeum
II Wojny Światowej w Gdańsku, projekt Muzeum Żydów w Warszawie), świą-
tynie jako miejsca pamięci; miejsca pamięci – pamięć miejsc – pola bitew,
miejsca zagłady, archiwa historyczne – Karta, itp.; 5) Historie performatywne:
grupy rekonstrukcyjne, teatr sceniczny, instalacje historyczne; 6) Literatura
historyczna (pisarstwo historyczne): publicystyka historyczna, eseistyka histo-
ryczna, powieść historyczna, nieklasyczna historiografia.
Mając na uwadze zmianę sytuacji kulturowej, w jakiej obecnie znalazła się
historia, koniecznym wydaje się zdefiniować na nowo jej status i funkcję, jaką
może ona pełnić w nowym układzie odniesienia. Dlatego głównym założe-
niem projektu historie alternatywne, w związku z zasygnalizowanymi wyżej
przemianami zachodzącymi w obrębie współczesnej kultury i ich konsekwen-
cjami dla statusu i kulturowej roli historii, jest: 1) refleksja nad medialnymi
strategiami wytwarzania wiedzy o przeszłości wobec tradycyjnych sposobów
jej konstruowania. Historia między nauką a pamięcią i mitem, historia między
naukową rekonstrukcją a spektaklem, historia między poznaniem a rozrywką,
historia między konceptualizacją a wizualizacją. Intermedialność, intertekstu-
alność, interdyskursywność i interaktywność historii alternatywnych; 2) reflek-
sja nad funkcją i użytecznością historii i wiedzy historycznej oraz myślenia
historycznego w obrębie kultury współczesnej; 3) namysł nad historiami alter-
natywnymi jako wyzwaniem dla historii historiografii i metodologii historii;
4) refleksja nad historycznością kultury współczesnej: co oznacza popularna
dziś teza o końcu historii, czasoprzestrzeń historyczna w świecie mediów, czy
historie alternatywne są historyczne, jakie rozumienie historyczności i historii
proponują nam historie alternatywne?; 5) refleksja nad stosunkiem akademic-
kiej historii i profesjonalnych historyków do historii alternatywnych, historie
alternatywne jako wyzwanie dla historii akademickiej; 6) dyskusja nad przyszło-
ścią tradycyjnej historii, w tym akademickiej, w świetle przemian kulturowych
i konsekwencji, jakie niosą one ze sobą dla historii jako nauki i historii jako spo-
sobu bycia w świecie oraz oswajania tegoż świata; 7) refleksja nad tym, w jaki
sposób można wykorzystać historie alternatywne w refleksji akademickiej, film
historyczny / zaprojektowanie historycznej gry komputerowej, itp. jako praca
dyplomowa alternatywna dla tradycyjnej pracy magisterskiej kończącej studia
historyczne; 8) historie alternatywne w edukacji historycznej i kształtowaniu
świadomości historycznej: jak może wyglądać dydaktyka historii w świetle
współczesnych przemian kulturowych, historie alternatywne jako wyzwanie dla
tradycyjnej dydaktyki historii, jak i jakiej historii uczyć w kulturze mediów?
Poruszona w książce problematyka jest niezwykle szeroka i wymaga
wieloletnich badań. Znalazły się w niej tylko niektóre z sygnalizowanych

12. Wprowadzenie 13
we wprowadzeniu wątków i zagadnień, co oznacza, że nie wyczerpuje ona
tematu. Dlatego w najbliższej przyszłości planujemy kontynuowanie rozpo-
czętej w niniejszym tomie refleksji.
* * *
Pierwsza część książki zatytułowana Teoretyczne problemy historii alter-
natywnych koncentruje się na rozważaniach nad tym, w jaki sposób niekon-
wencjonalne strategie myślenia o minionym świecie i jego poznania wpływają
na postrzeganie i rozumienie przeszłości i historii we współczesnej kulturze.
Zawarte w niej przemyślenia historyków, metodologów historii i kulturoznaw-
ców podejmują zagadnienia związane ze znaczeniem historii i sensem namysłu
nad przeszłością w dobie współczesnych przemian kulturowych. Dotyczą kwe-
stii takich jak: refleksja historyczna w definiowanej przez nowe media kulturze
remiksu; rola nowych medialnych technologii informacyjnych w tworzeniu
i dystrybucji wiedzy historycznej; namysł nad znaczeniem i społeczną funkcją
historii kontrfaktycznej; badania nad pamięcią historyczną; refleksja nad sta-
tusem historii w grach komputerowych; refleksja metodologiczna nad istnie-
niem i funkcjonowaniem historyków i historii w cyfrowym matriksie.
W drugiej części książki pt. Historie wizualne autorzy poddają badaniu
zagadnienia związane z mediatyzacją i wizulizacją przeszłości oraz ich wpły-
wem na współczesną refleksję historyczną. Przemyślenia zawarte w tym seg-
mencie dotyczą problemów takich jak: konceptualizacja historii wizualnej i jej
obszar badawczy, wykorzystanie filmu w charakterze źródła historycznego
i namysł nad sposobami jego badania jako źródła; interpretacja filmowych
i telewizyjnych widowisk o przeszłości jako audiowizualnych narracji histo-
rycznych oraz ich rola w kształtowaniu społecznych wyobrażeń minionego
świata; przedstawianie II wojny światowej w kinie polskim; narratywizacja
i fabularyzacja przeszłości w filmie i innych tekstach kultury; wizualizacja
przeszłości w komiksie.
W części trzeciej noszącej tytuł Historie performatywne i komemoratywne
znajdują się artykuły poświęcone problemom upamiętniania i „rekonstru-
owania” przeszłości w muzeach, w Internecie oraz w działaniach historycz-
nych grup rekonstrukcyjnych. Badacze w swoich tekstach próbują zastanowić
się nad tym, w jaki sposób poszczególne formy i technologie upamiętniania
i „rekonstruowania” przeszłości wpływają na warsztat zawodowego historyka,
kształtują społeczne wyobrażenia minionego świata oraz modelują sposoby
naszego obcowania z przeszłością i historią w obrębie kultury współczesnej.

13. 14 Wprowadzenie
Czwarta część została zatytułowana Historiografia a publicystyka histo-
ryczna. Jest to zbiór esejów, w których poszczególni badacze prowadzą namysł
nad prasą i jej rolą jako źródła do badania przeszłości; zajmują się krytyczną
analizą polityki historycznej w spektaklach teatru telewizji realizowanych
w ramach cyklu „Scena Faktu”; podejmują refleksję nad warsztatem dzienni-
karskim i funkcjonującymi na jego gruncie formami pisarstwa jako alterna-
tywnymi wobec akademickiej historiografii strategiami refleksji o przeszłości.
Piąta część książki nosząca tytuł Sztuka i dziennikarstwo wobec przeszłości
jest w pewnym sensie eksperymentem. Jest tak dlatego, że do współpracy w pro-
jekcie, obok pracujących na co dzień na uniwersytetach i w samodzielnych
instytutach badawczych naukowców, zaprosiliśmy również artystów, dzienni-
karzy i publicystów. Niektórzy z nich, obok pracy w charakterze filmowców
czy scenarzystów i reportażystów są jednocześnie wykładowcami uniwersytec-
kimi. Zapraszając do współpracy w projekcie naukowym ludzi spoza profesji
badaczy akademickich albo funkcjonujących równolegle w nauce i sztuce oraz
dziennikarstwie, pragnęliśmy zapoznać się ze sposobami myślenia o historii
i oswajania przeszłości w ich codziennej praktyce oraz zestawić je z doświad-
czeniami akademików. Efektami ich codziennej artystycznej i publicystycznej
działalności są wielowymiarowe – pisane, rysowane i filmowe – narracje histo-
ryczne, które stanowią realną kontrpropozycję dla historiografii akademickiej.
W przedstawionych przez nich artykułach znajdują się zarówno analityczne
i z gruntu akademickie jak i eseistyczne omówienia ich dziennikarskiej i arty-
stycznej praktyki. Koncentrują się one na pokazaniu wielorakich strategii
modelowania historycznych światów przedstawionych w polifonicznej powie-
ści reportażowej, w dwu- i trzywymiarowym kinie, w filmach dokumental-
nych oraz w internetowej rozgłośni radiowej i komiksie. Tym samym, teksty
artystów i dziennikarzy, w których dzielą się oni własnymi przemyśleniami
i doświadczeniami z poszczególnych obszarów uprawianych przez siebie pro-
fesji, stają się interesującym punktem odniesienia dla refleksji akademickiej.
Ostatnia, szósta część książki pt. Historie alternatywne a edukacja histo-
ryczna poświęcona jest zagadnieniom nauczania historii w układzie odnie-
sienia, jakim jest modelowana na różne sposoby kultura współczesna. Obok
artykułu dotyczącego zagadnień teoretycznych z zakresu nieklasycznej dydak-
tyki historii, znajdują się tu teksty podejmujące problematykę niekonwencjo-
nalnych środków uczenia o przeszłości wykorzystywanych we współczesnej
edukacji historycznej. Nauczanie o przeszłości w kontekście zmian, jakie niesie
ze sobą stale modernizująca się kultura, wymaga nowej, pogłębionej refleksji
o warsztacie dydaktycznym nauczyciela historii oraz odwołania się do niestan-
dardowych technologii informacyjnych oraz nieklasycznych pomocy dydak-

14. Wprowadzenie 15
tycznych. Dlatego poszczególni badacze zajęli się prezentacją oraz krytycznym
namysłem nad rolą i wykorzystaniem przestrzeni miejskiej, wideo-notacji,
historycznych gier planszowych, dokumentalnych filmów historycznych oraz
działań historycznych grup rekonstrukcyjnych w nauczaniu historii jako swo-
istych alternatyw dla podręcznika szkolnego.
* * *
Projekt badawczy historie alternatywne nie powstałby bez życzliwości wielu
osób, którym winni jesteśmy wdzięczność. Słowa podziękowania za dofinan-
sowanie kierujemy do Prorektora UMCS Profesora Ryszarda Dębickiego oraz
Dyrektora Instytutu Historii UMCS Profesora Roberta Litwińskiego. Za wspar-
cie projektu dziękujemy Panom Markowi Nurzyńskiemu oraz Dominikowi
Polakowi. Za pomoc organizacyjną dziękujemy Doktor Agnieszce Polak oraz
naszym wspaniałym studentom: Idze Bińczyk, Ewie Chudzickiej, Mateuszowi
Firlejowi, Dominice Hebdzie, Izabeli Inglot, Łukaszowi Kiełczyńskiemu,
Joannie Kuropatnickiej, Maciejowi Pawelcowi, Paulinie Tusińskiej i Oskarowi
Walczewskiemu. Za pomoc w redakcji części tekstów dziękujemy Panu Ada-
mowi Kwapińskiemu. Słowa podziękowania kierujemy również do Profesora
Andrzeja Trzcińskiego za przygotowanie logo projektu historie alternatywne,
prezentowane na stronie przedtytułowej.
Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska

15. hzygoiowono przez Piotro Witko, Moriuszo Mozuro i EWę solskq pub]ikocjd -
tłsiorio fi, łu]iuEe v/spótczesnel. Mełonwenc7ana]ne padejścill do przesdosci
slonowi pierw§ze w Polsce tok szerokie i wielowqtkowe plzedstqwienie różnych lorm
budowoniq i przekoz},Wonio łredzy o przeszlości, plzede wszystkim ł środowisku
nowYch mediów i iechnologn inlomocinych powstojqcych pozo nu omi lrodycyjnej
hisloix okodemlckiej. Znojdujq się 1Ir nlej rozwoźolno dotyczqce teoń i ploktyki
zqrówno hisloix plzedstowionej ],Ir lilmie czy komiksie, jok i w muzeoch, no portoloch
inlemelowYch, w posioci glel kompuielo§Ych, o tokźe w przedstowjenioch teot.u
lelewizji i w rekonsirukcjoch }nsiorycznych, To woźno ksiqzko łskozuje no postępujqry
proces w}pieronio Z przesirzeni spolecznej historii pjsonej, plzez liczne i róznorodne
niesiondordowe podejścio do przesztości, Pokozuje ono, ze w epoce noĄYch medlół
i kultury obrozu, iwolzenie wiedzy o preszłościjest elektem współprocy iqczqcej
bodonlo prcfesjonolnych historykóW z lĄ1zjomi ortystów j umiejętnościomi specjoLislóW
od nowych mediów
hof, Ewo Domońsko
Coroz więcej zwolemików zdoĄvo poglqd, że joko histolycy nie możemy do]ej
bezirosko ignorowoć poj@iojqcych się wokół nos innych opowieści o przeszłoścj
z(rrcrt}ch w ]iieIotuIze poprnornej, komlksie, {]lmie, muzeoch, groch komputero!ĄTch
czy bordzo osioinio popdolnych Iekonsirukcjoch historycznych, To one przecież
w coluz większ},rn siopniu k§Ziołtujq dominujqcq w społeczeństwre !Ą,lzję historn,
decydujq o jej populomości i Z},woiności, Nlejoko noprzecjw t},m postt otom lł],chodzi
zbiór esejów zoi},iułowcfily Histańa w ku]turze wśpóiczes"ą, N]ełonrłenciono]ne
podeiścro do prżesrości, t,,,]
Ksiqżko jesi W duż},rn siopniu dziełem pionielskim, pielwsz}łn W po]skrej historioqlolii
ujęciem przeglqdoiĄ.rłn, siolojqc}łn się pokozoć Ienomen hjstorii oltenotrmych,
Z tych wżględów śmicdomoże być Wykorzysiylłono no lóżnych rcdzojoch siudróW
hlunonisiycznych, ze szczególn}łn uwzg]ędnienlem iokjch kierunkóW jok:
europeisiyko, hisiodo, socjologio, eino]ogio, dziennikols|,,/o, kultu]ozncfwsiwo,
histono sztuk] czy po]iio]ogl1o, |,,, ]
Podsumowujqc, mozno powiedzieć, Ze momy do cz}łuenro z boldzo poirzebnq
i głęboko przemyślonq inicjot}ryq wYdMiczq, mogqcq zopełnlć lukę w noszejwiedzy
o współczesn}m sionie refleksji o plzeszlości i jejmjejscu w śwjodomości obecnych
i przyszłch odepiów Klio,
Pro1. Ro'o] stobiecki