SlideShare a Scribd company logo
1 of 22
•     Sarun killka  kunan killka   •    Kichwa shimipika mana tantalla
                                        ishkay uyarikunawan killkanachu
•   g    cunga - kunka                  kanchik
•   c   k shuncu       - shunku    •    Ashtawankarin, kay
•   q    quihua - kiwa                  killkakunawanmi killkana. Shina:

Shimiki kuchuriy                   ai        aicha    aycha
Wakra     wak – ra                 ia        tamia    tamya
Chakra chak – ra                   au        auca     awka
Wayra way – ra                     ua        huata     wata
Tamya tam – ya                     iu        apiu     apyu
Muskuy mus – kuy                   ui        tucui    tukuy
Apyu    ap – yu
Rikchay rik – chay
•   Shuk      wawa
•   Ishkay    intikuna
•   kimsa      kamukuna
•   Chusku           antawakuna
•   Pichka            rumpakuna
•   Sukta                 muchikukuna
•   Kanchis                      tiyarinakuna
•   Pusak                          sisakuna
•   Iskun                         killakuna
•   Chunka                 killkanakaspikuna
•   Yaya
•   Mama
•   Churi
•   Ushushi
•   Wawki
•   Pani
•   Ñaña
•   Turi      Sumak ayllumari kanki
•   Hachun
•   Hachi     Alli shunkumari kanki
•   Hatuku
•   Kuncha    Kikin warmita kuyanki
•   Layaya
•   Lamama    Kikin wawata kuyanki
•   Llullu
•   Masha
•   Ipay
•   Kusa
•   Warmi
•   Hatun yaya
•   Alli mama           •   ARAWI
•   Sumak churi         •   Sumak warmi
•   Kushilla ushushi    •   Alli shunku
•   Alli shunku wawki   •   Puka wirpa
•                       •   Mishki mucha
    Uchilla pani
•   Ñukapa ñaña
                        •   Mawka           shuk
•   Hatun turi
                        •   Sinchi          ishkay
•   Mushuk hachun       •   Yurak           kimsa
•   Piña hachi          •   Uki             chusku
•   Ruku hatuku         •   Pusu            pichka
•   Paypa layaya        •   Hawalla         sukta
•   Kanpa lamama        •   Lluru kanchis
•   Sumak llullu wawa   •   Hantsi          pusak
•   Hatun masha                             Iskun
                                            chunka
TAKINATA YACHASUNCHIK
•   ÑUKA SHUNKULLA
•   Ñuka shunkulla
•   llakillamari
•   Mana ashtawan
•   Shuyay tukuni.

•   Pachakamak rikukukpi
•   Ñami rikrini
•   Yukuy kawsay, tukuy yuyay.
•   Ñuka shunkulla
•   Llakillamari
•   //Mana ashtawan
•   Shuyay tukuni//
TAWKAYACHIKMANTA YACHASHUNCHIK
• SAPALLA TAWKA                       SAPALLA           TAWKA
•    RUNA       RUNAKUNA               MASHI          MASHIKUNA
•    YURA       YURAKUNA               SHUNKU         SHUNKUKUNA
•    SISA       SISAKUNA               CHURI          CHURIKUNA
•    URPI       URPIKUNA               KAMU           KAMUKUNA
•    ANKIYARI   ANKIYARIKUNA           MARKA          MARKAKUNA
•    KUYLLUR    KUYLLURKUNA         KILLKAYUPAYMA KILLKAYUPAYMAKUNA


                                                        Wasikuna
                Wasi



                               warmikuna
    warmi
TRABALENGUAS
• Parangacutirimicuarocutirimi
• Otorrinolaringología
• Tres tristes tigres trillan trigo en un trigal
• Ven perrito que yo te descorazonaré
• Ven perijilito que yo te desperijilaré
• Pablito clavó un clavito que clase de clavo
  clavó Pablito.
• El dicho que he dicho no está bien dicho.
SHIMI WATARIKUNA
1. Ishkay irki pikimi ishkay irki pikipi tiyakun
2. Tik, tak, tik, tak               muyuntintak,
   muyuntiktak, tak, tik, tak, tik.
3. Chusku chuspimi chimpata chimpakun.
4. Uchilla chitaka chuya chiri ñuñuta
   chuchushpa chukchukun.
5. Uchilla     ukuchami      uchilla      hutkuta
   yaykusha nishpa tiyakun.
ÑUKAPA URPIKU
•   //Kunkashallami
                 yuyarkanimi
• Sakishallami yuyarkanimi//
• //Mana ushanichu ñuka urpiku
• Shunku ukupi tiyakunkirakmi//

•   //Mashikunapash tapuriwanmi
•   Kunkana kanki, nishpa niwanmi//
•   //Ashtawankarin muskukunimi
•   Kuyanamari tiyakunimari//
LLAKILLA SHUNKU
        •   Sumak warmimari kanki
        •   Alli shunkumari kanki
        •   Ima nishpa shitawanki
        •   Ima nishpa kunkawanki.

        •   Ima nishpatak ripanki
        •   Ima nishpatak kunkanki
        •   Kuyaylla shunku sakinki
        •   Llakilla shunku shitanki.

        •   Manarak wata chayakpi
        •   Sapallamari sakinki
        •   Manatak kunkarinichu
        •   Ashtawankarin yuyakuni

        •   Ama sapalla ripaychu
        •   Ñukatapash apawayri
        •   Tukuy punchami yuyani
        •   Tukuy tutami muskuni.

        •   Shamuy kutin sumak warmi
        •   Kantamari shuyakuni
        •   Ñuka shunkupi yaykupay
        •   Ñuka yuyaypi yaykupay.
SHUTIKUNATA
                     YACHASHUNCHIK
 •   Wasi    Yachanawasi Hampinawasi                     atuk
 •   Mashi   Killkayupayma Rimayrachik                   añas
 •   Sisa    Panka         Killkanakaspi                 punku
 •   Kamu     Antawa       Warmi wakra                   misi
 •   Kawitu  Shiwi         Wankar                        rumpa
 •   Kuyllur Kusa           Killkanapanka                achik
 •   Katarpu Iska           Karurikuy                    ushuta




                     Yurak Sisa   Hatun Warmi wakra   Ishkay panka
Alli killkayupayma
IMALLICHIKKUNATA YACHASHUNCHIK

       PACHA          KUSKA    IMASHÌNA KAK       MASHNA

Kunan          Hawa           Alli            Pichi

Kaya           Uku            Millay          Asha

Kayna          Hanak          Lluru           Achka

Sarun          Chimpa         Llampu          Tawka

Shamuk         Kaypi                          Ninanta

Yallishpa      Chaypi                         Chushak

Ñaha           Washa                          Tukuy

Chishi         Ñawpa                          Manchanay

Tuta           Kipa
tukuy    runa

Kunan    Puncha

alli     chishi

kaya     tuta

asha     kullki

achka    mashi

hawa     pampa

alli     shunku

llampu   maki

Lluru    rumi
                  YUYAYKI / FRASE
MIKU     NA   MIKU        NI

PUKLLA   NA   PUKLLA      NKI

ASI      NA   ASI         N

RIMA     NA   RIMA        NCHIK

KUYA     NA   KUYA        NKICHIK

YACHA    NA   YACHA       NKUNA

KILLKA   NA   ÑUKA        KILLKA       NI

RI       NA   KAN         RI           NKI

TAKI     NA   PAY         TAKI         N

              ÑUKANCHIK         TAKI   NCHIK
TULLPU   NA
RIMANAKUY                                              Ayllullakta = comunidad
Elena : Alli puncha mashi
Rafael : Alli puncha mashi                             Kitilli = parroquia
E      : Imanallatak kanki
                                                       Kiti = cantón
R      : Ñukaka allillami kani. Kikinka.
E      : Ñukapash allillami :kani                      Llakta = ciudad
E      : Maypitak kawsanki.
R.     : Ñukaka Simiatug kitillipimi kawsani. Kikinka. Marka = Provincia
E.     : Ñukaka Guaranda llaktapimi kawsani            Mamallakta = País
R.     : Mashna watata charinki
E.     : Ñukaka ishkay chunka sukta watatami charini. Kikinka.
R.     : Ñukaka kimsa chunka shuk watatami charini
E      : Maypitak llankanki
R      : Ñukaka Amawta Ñan Yachanawasipimi llankani. Kikinka.
E.     : Ñukapash Bolívar markapimi llankani
R      : Mashna watata llankanki
E      : Ñukaka chunka watakunatami llankani. Kikinka
R      : Ñukaka sukta killatami llankani.
E.     : Kanka Amawta Ñanpika imatatak ruranki
R.     : Ñukaka ayllullaktakunapi tarpunata yachachishpami llankani. kikinka.
E.     : Ñukaka Bolivar markapika yachachishpami llankani.
E.     : Mashi ayllullaktakunapika imallata tarpunki
R.     : ñukaka tawrita, amarantura, cebadata, kinuwatami tarpuni
E.     : Chay murukunataka imawantak tarpunki
Sht. R.   shll    Sht.     Ich.   Shim.

Ñukaka    sumak   sisata   hapi   ni
Sht. R.    Shll       Sht.         Ill       Sht.        Ich.    Shim.

 chay      puka      antawa       kunan     chishi       ranti    nchik

Ñukapa    mamaka   alli       shunkuta    tukuy.     pachapi     charin

   .

   .

   .

   .

   .

   .
-pa   Kikinpakyachik     posesivo
-ka    kaktapakta      focalizador

-ta   Yallik paktachik Objeto Directo

-pi    Kuskayachikc      Locativo

-ni     Shukniki sapalla runa kunan pacha

        Primera persona singular tiempo presente
YURAKUNA       AYLLUKUNA
               Chilka         Warmi
                                                            Yuyaykikuna / frases
               Marku          Kari                          Hatun chilca
               Pumamaki       Kuytsa                        Sumak warmi
               Kishuwar       Wampra                        Alli anka
               Uka            Kusa                          Mushuk karuyari
               Mashuwa    2   Yaya
               Llillin        Mama    5
               Wantuk         Wawa
               Tani           Churi
SHUTILLIKUNA   Chunta         Ushushi               YACHANAWASI
Hatun          Tawri          Jachi                 Killkanapanka
Mishki         Tsawar         Ipay                  Killkanakaspi
Waylla                                              Panka
Alli                                                Kamu
Sinchi                                              Pushi        6
Suni                                                Killkanapirka
         1                                          Tullpukuna
Millay                                              Pataku
Kutu                                                Tiyarina
Mushuk         WIWAKUNA       IMAKUNA
                                                    Killkanapataku
               Amaru          Karuyari
Sumak          Anka           Ankiyari
                                                    Shuyukuna
Kunuk                                               wipala
               Apankuru       Warichaskay
Mawka          Añas           Kawitu
               Atuk       3   Karurikuy
                                                4
               Chalwa         Rimayrachik
               Taruka         Shiwi
               Tumpiki        Aksu
               Ukucha         Wankar
               Uritu          Wara
               Wallinku       Pacharikuna
               Sullu          killkayallichik
ÑUKAPAK KUYURIYKUNA
//Ñukaka puñuni        //Kanmari takinki
ñukaka muskuni         ñukami tushuni
ñukaka asini           ñukapak mashiwan
ha, ha, ha, ha//       rumpa rurani//

//Ñukaka purini        //Sinchi kaparishun
ñukaka kallpani        alli rimarishun
ñukaka pitani          sumakta rimashun
tak, tak, tak, tak//   kichwa shimita//

More Related Content

Featured

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by HubspotMarius Sescu
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTExpeed Software
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsPixeldarts
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthThinkNow
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfmarketingartwork
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024Neil Kimberley
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)contently
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024Albert Qian
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsKurio // The Social Media Age(ncy)
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Search Engine Journal
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summarySpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentLily Ray
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesVit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementMindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...RachelPearson36
 

Featured (20)

2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot2024 State of Marketing Report – by Hubspot
2024 State of Marketing Report – by Hubspot
 
Everything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPTEverything You Need To Know About ChatGPT
Everything You Need To Know About ChatGPT
 
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage EngineeringsProduct Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
Product Design Trends in 2024 | Teenage Engineerings
 
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental HealthHow Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
How Race, Age and Gender Shape Attitudes Towards Mental Health
 
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdfAI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
AI Trends in Creative Operations 2024 by Artwork Flow.pdf
 
Skeleton Culture Code
Skeleton Culture CodeSkeleton Culture Code
Skeleton Culture Code
 
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
PEPSICO Presentation to CAGNY Conference Feb 2024
 
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
Content Methodology: A Best Practices Report (Webinar)
 
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
How to Prepare For a Successful Job Search for 2024
 
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie InsightsSocial Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
Social Media Marketing Trends 2024 // The Global Indie Insights
 
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
Trends In Paid Search: Navigating The Digital Landscape In 2024
 
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 

Kichwa uta

  • 1.
  • 2.
  • 3. Sarun killka kunan killka • Kichwa shimipika mana tantalla ishkay uyarikunawan killkanachu • g cunga - kunka kanchik • c k shuncu - shunku • Ashtawankarin, kay • q quihua - kiwa killkakunawanmi killkana. Shina: Shimiki kuchuriy ai aicha aycha Wakra wak – ra ia tamia tamya Chakra chak – ra au auca awka Wayra way – ra ua huata wata Tamya tam – ya iu apiu apyu Muskuy mus – kuy ui tucui tukuy Apyu ap – yu Rikchay rik – chay
  • 4. Shuk wawa • Ishkay intikuna • kimsa kamukuna • Chusku antawakuna • Pichka rumpakuna • Sukta muchikukuna • Kanchis tiyarinakuna • Pusak sisakuna • Iskun killakuna • Chunka killkanakaspikuna
  • 5. Yaya • Mama • Churi • Ushushi • Wawki • Pani • Ñaña • Turi Sumak ayllumari kanki • Hachun • Hachi Alli shunkumari kanki • Hatuku • Kuncha Kikin warmita kuyanki • Layaya • Lamama Kikin wawata kuyanki • Llullu • Masha • Ipay • Kusa • Warmi
  • 6. Hatun yaya • Alli mama • ARAWI • Sumak churi • Sumak warmi • Kushilla ushushi • Alli shunku • Alli shunku wawki • Puka wirpa • • Mishki mucha Uchilla pani • Ñukapa ñaña • Mawka shuk • Hatun turi • Sinchi ishkay • Mushuk hachun • Yurak kimsa • Piña hachi • Uki chusku • Ruku hatuku • Pusu pichka • Paypa layaya • Hawalla sukta • Kanpa lamama • Lluru kanchis • Sumak llullu wawa • Hantsi pusak • Hatun masha Iskun chunka
  • 7. TAKINATA YACHASUNCHIK • ÑUKA SHUNKULLA • Ñuka shunkulla • llakillamari • Mana ashtawan • Shuyay tukuni. • Pachakamak rikukukpi • Ñami rikrini • Yukuy kawsay, tukuy yuyay. • Ñuka shunkulla • Llakillamari • //Mana ashtawan • Shuyay tukuni//
  • 8. TAWKAYACHIKMANTA YACHASHUNCHIK • SAPALLA TAWKA SAPALLA TAWKA • RUNA RUNAKUNA MASHI MASHIKUNA • YURA YURAKUNA SHUNKU SHUNKUKUNA • SISA SISAKUNA CHURI CHURIKUNA • URPI URPIKUNA KAMU KAMUKUNA • ANKIYARI ANKIYARIKUNA MARKA MARKAKUNA • KUYLLUR KUYLLURKUNA KILLKAYUPAYMA KILLKAYUPAYMAKUNA Wasikuna Wasi warmikuna warmi
  • 9. TRABALENGUAS • Parangacutirimicuarocutirimi • Otorrinolaringología • Tres tristes tigres trillan trigo en un trigal • Ven perrito que yo te descorazonaré • Ven perijilito que yo te desperijilaré • Pablito clavó un clavito que clase de clavo clavó Pablito. • El dicho que he dicho no está bien dicho.
  • 10. SHIMI WATARIKUNA 1. Ishkay irki pikimi ishkay irki pikipi tiyakun 2. Tik, tak, tik, tak muyuntintak, muyuntiktak, tak, tik, tak, tik. 3. Chusku chuspimi chimpata chimpakun. 4. Uchilla chitaka chuya chiri ñuñuta chuchushpa chukchukun. 5. Uchilla ukuchami uchilla hutkuta yaykusha nishpa tiyakun.
  • 11. ÑUKAPA URPIKU • //Kunkashallami yuyarkanimi • Sakishallami yuyarkanimi// • //Mana ushanichu ñuka urpiku • Shunku ukupi tiyakunkirakmi// • //Mashikunapash tapuriwanmi • Kunkana kanki, nishpa niwanmi// • //Ashtawankarin muskukunimi • Kuyanamari tiyakunimari//
  • 12. LLAKILLA SHUNKU • Sumak warmimari kanki • Alli shunkumari kanki • Ima nishpa shitawanki • Ima nishpa kunkawanki. • Ima nishpatak ripanki • Ima nishpatak kunkanki • Kuyaylla shunku sakinki • Llakilla shunku shitanki. • Manarak wata chayakpi • Sapallamari sakinki • Manatak kunkarinichu • Ashtawankarin yuyakuni • Ama sapalla ripaychu • Ñukatapash apawayri • Tukuy punchami yuyani • Tukuy tutami muskuni. • Shamuy kutin sumak warmi • Kantamari shuyakuni • Ñuka shunkupi yaykupay • Ñuka yuyaypi yaykupay.
  • 13. SHUTIKUNATA YACHASHUNCHIK • Wasi Yachanawasi Hampinawasi atuk • Mashi Killkayupayma Rimayrachik añas • Sisa Panka Killkanakaspi punku • Kamu Antawa Warmi wakra misi • Kawitu Shiwi Wankar rumpa • Kuyllur Kusa Killkanapanka achik • Katarpu Iska Karurikuy ushuta Yurak Sisa Hatun Warmi wakra Ishkay panka Alli killkayupayma
  • 14. IMALLICHIKKUNATA YACHASHUNCHIK PACHA KUSKA IMASHÌNA KAK MASHNA Kunan Hawa Alli Pichi Kaya Uku Millay Asha Kayna Hanak Lluru Achka Sarun Chimpa Llampu Tawka Shamuk Kaypi Ninanta Yallishpa Chaypi Chushak Ñaha Washa Tukuy Chishi Ñawpa Manchanay Tuta Kipa
  • 15. tukuy runa Kunan Puncha alli chishi kaya tuta asha kullki achka mashi hawa pampa alli shunku llampu maki Lluru rumi YUYAYKI / FRASE
  • 16. MIKU NA MIKU NI PUKLLA NA PUKLLA NKI ASI NA ASI N RIMA NA RIMA NCHIK KUYA NA KUYA NKICHIK YACHA NA YACHA NKUNA KILLKA NA ÑUKA KILLKA NI RI NA KAN RI NKI TAKI NA PAY TAKI N ÑUKANCHIK TAKI NCHIK TULLPU NA
  • 17. RIMANAKUY Ayllullakta = comunidad Elena : Alli puncha mashi Rafael : Alli puncha mashi Kitilli = parroquia E : Imanallatak kanki Kiti = cantón R : Ñukaka allillami kani. Kikinka. E : Ñukapash allillami :kani Llakta = ciudad E : Maypitak kawsanki. R. : Ñukaka Simiatug kitillipimi kawsani. Kikinka. Marka = Provincia E. : Ñukaka Guaranda llaktapimi kawsani Mamallakta = País R. : Mashna watata charinki E. : Ñukaka ishkay chunka sukta watatami charini. Kikinka. R. : Ñukaka kimsa chunka shuk watatami charini E : Maypitak llankanki R : Ñukaka Amawta Ñan Yachanawasipimi llankani. Kikinka. E. : Ñukapash Bolívar markapimi llankani R : Mashna watata llankanki E : Ñukaka chunka watakunatami llankani. Kikinka R : Ñukaka sukta killatami llankani. E. : Kanka Amawta Ñanpika imatatak ruranki R. : Ñukaka ayllullaktakunapi tarpunata yachachishpami llankani. kikinka. E. : Ñukaka Bolivar markapika yachachishpami llankani. E. : Mashi ayllullaktakunapika imallata tarpunki R. : ñukaka tawrita, amarantura, cebadata, kinuwatami tarpuni E. : Chay murukunataka imawantak tarpunki
  • 18. Sht. R. shll Sht. Ich. Shim. Ñukaka sumak sisata hapi ni
  • 19. Sht. R. Shll Sht. Ill Sht. Ich. Shim. chay puka antawa kunan chishi ranti nchik Ñukapa mamaka alli shunkuta tukuy. pachapi charin . . . . . .
  • 20. -pa Kikinpakyachik posesivo -ka kaktapakta focalizador -ta Yallik paktachik Objeto Directo -pi Kuskayachikc Locativo -ni Shukniki sapalla runa kunan pacha Primera persona singular tiempo presente
  • 21. YURAKUNA AYLLUKUNA Chilka Warmi Yuyaykikuna / frases Marku Kari Hatun chilca Pumamaki Kuytsa Sumak warmi Kishuwar Wampra Alli anka Uka Kusa Mushuk karuyari Mashuwa 2 Yaya Llillin Mama 5 Wantuk Wawa Tani Churi SHUTILLIKUNA Chunta Ushushi YACHANAWASI Hatun Tawri Jachi Killkanapanka Mishki Tsawar Ipay Killkanakaspi Waylla Panka Alli Kamu Sinchi Pushi 6 Suni Killkanapirka 1 Tullpukuna Millay Pataku Kutu Tiyarina Mushuk WIWAKUNA IMAKUNA Killkanapataku Amaru Karuyari Sumak Anka Ankiyari Shuyukuna Kunuk wipala Apankuru Warichaskay Mawka Añas Kawitu Atuk 3 Karurikuy 4 Chalwa Rimayrachik Taruka Shiwi Tumpiki Aksu Ukucha Wankar Uritu Wara Wallinku Pacharikuna Sullu killkayallichik
  • 22. ÑUKAPAK KUYURIYKUNA //Ñukaka puñuni //Kanmari takinki ñukaka muskuni ñukami tushuni ñukaka asini ñukapak mashiwan ha, ha, ha, ha// rumpa rurani// //Ñukaka purini //Sinchi kaparishun ñukaka kallpani alli rimarishun ñukaka pitani sumakta rimashun tak, tak, tak, tak// kichwa shimita//