SlideShare a Scribd company logo
1 of 6
Download to read offline
!
!
!
!
!
!
!
!
El!Retrato!y!la!Muerte.!
La!Tradición!de!la!fotografía!post:mortem!en!España.!
Virginia!de!la!Cruz!Lichet.!
!
¿Qué!sentido!tiene!fotografiar!el!cuerpo!sin!vida!de!un!ser!querido?!
Esta!es!la!pregunta!que!nos!hacemos!cuando!abrimos!las!páginas!de!esta!publicación!y!
contemplamos!las!fotografías!post:mortem!que!nos!muestran.!Más!allá!de!la!sorpresa!
inicial! que! puedan! provocar! en! nosotros,! tenemos! que! tener! en! cuenta! que! cada!
imagen,!cada!rostro!representado!y!cada!cuerpo!inerte,!nos!relata!historias!pasadas,!y!
llenas!de!vida!de!la!España!de!casi!un!siglo,!desde!las!últimas!décadas!del!S.!XIX,!hasta!
bien!entrada!la!segunda!mitad!del!S.!XX.!!
!

fotografía!post:mortem!en!España!a!través!del!cual!nos!acercamos!a!la!sociedad!de!la!
época,! su! manera! de! sentir,! de! vivir! y! porque! no,! también! de! morir.! La! tristeza,! el!
intento!de!captar!una!imagen!para!la!posteridad,!el!miedo!al!olvido!y!hasta!una!prueba!
gráfica! de! la! muerte! por! motivos! económicos! o! de! herencias,! entre! otras! cosas,!
desarrollaron! la! costumbre! de! fotografiar! a! difuntos,! logrando! elevar! esta! práctica! a!
todo! un! arte.! Conocidos! Fotógrafos! del! momento,! pasaron! de! captar! sencillas!
imágenes!a!recrear!los!más!elaborados!escenarios!y!complejos!fondos!que!trasladaban!
al!retratado!al!otro!mundo.!
!
La! autora! nos! invita! a! recorrer! con! ella! un! periodo! de! la! historia! de! nuestro! país! a!
través!de!la!manifestación!de!los!sentimientos,!materializado!a!través!del!legado!que!
nos!transmite!la!fotografía!post:
del!Ministerio!de!Educación,!Cultura!y!Deporte,!contiene!un!total!de!185!ilustraciones,!
de!las!cuales!175!son!fotografías!y!10!documentos!originales!de!la!época.!
!
La!práctica!de!la!fotografía!post:mortem,!antaño!muy!habitual,!fue,!!!contrariamente!a!
lo! que! podríamos! pensar! en! la! actualidad,! frecuente! tanto! entre! segmentos! de!
población!con!o!sin!recursos.!Las!familias!menos!favorecidas!económicamente,!podían!
llegar!hasta!empeñar!la!casa!para!pagar!el!funeral,!incluida!la!foto,!ya!que!era!la!única!
manera!de!poder!recordar,!in!extremis,!a!aquellos!que!se!fueron.!Normalmente!era!la!
única!imagen!que!se!tenía!de!la!persona!o!personas,!en!el!caso!concreto!de!fotografías!
en! grupo! junto! al! difunto.! En! la! actualidad,! este! tipo! de! material! fotográfico!
permanece! oculto! en! casi! el! 75! ! 80%! ! de! su! totalidad! (cifra! difícil! de! concretar! con!
certeza! por! el! velo! de! ocultismo! que! rodea! a! esta! temática).! La! mayoría! de! los!
fotógrafos! provenían! de! ambientes! rurales! o! ciudades! muy! pequeñas! y! eran!
prácticamente! autodidactas! y!con! escasos! medios! y!material! técnico,!quitando! algún!
caso!concreto!como!Pintos,!Zagala,!Reboredo.!Este!estudio!es!el!resultado!de!una!tesis!
doctoral,!defendida!en!España,!y!de!los!primeros!estudios!científicos!y!académicos!que!
se!han!realizado!sobre!este!tema.!!!
!
Por! azar! o! por! providencia,! la! emoción! encapsulada! de! estas! imágenes! ha! llegado! a!
nuestras!manos,!sentémonos!pues!a!escuchar!en!silencio!qué!nos!quieren!contar....!
!

!
!
M aximino Reboredo. Bebé difunto. Archivo M aximino
Reboredo. Archivo Histórico Provincial de Lugo

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

!
!
Diciembre!de!1893.!!
!
Galicia,!y!algunas!zonas!en!particular!como!Ourense,!Carril,!etc.,!sufren!de!una!
epidemia!de!sarampión.!Los!niños!fueron!víctimas!indefensas!de!esta!plaga!que,!
como!la!matanza!de!los!inocentes,!pero!casi!veinte!siglos!después,!aniquilaron!
literalmente!con!parte!de!la!población!infantil.!!
!
Los!cementerios!quedaron!plagados!de!pequeñas!cajas!blancas!que!albergaban!
estas! muñecas! de! porcelana! que! muestran! en! sus! rostros! algunos! restos!
visuales!de!la!enfermedad.!!
Los! padres,! en! ese! acto! desesperado! de! conservar! su! última! imagen,! antes! de!
ser!guardados!para!siempre!y!ocultados!de!la!visión!de!los!vivos,!encargaron!la!
fotografía,!in!extremis,!para!el!álbum!familiar.!!!
!
!
!
Material!gráfico*!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

Maximino Reboredo. [[Bebé muerto]. C. 1892-1899. Negativo placa de
vidrio, 13x18 cm. Archivo Maximino Reboredo. Archivo Histórico *

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!

Cabinet. Archivo Gráfico. Museo de Pontevedra. *

*Imágenes!de!uso!exclusivo!para!prensa,!imprescindible!citar!el!autor!y!el!archivo!de!cada!una!de!ellas.!!
!
!
!
!
!
!

!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
José Moreira. [Mujer e hijo en el ataúd]. [1910-1950]. Negativo placa de vidrio. 10x15
!
cm. Archivo José Moreira. Museo de Pontevedra. *
!

Ramón Godás. Máximo Piteira Fernández velando a su hermano Alfonso.
Torrón. C. 1918. Colección Familia Piteira-Torrón.*
!
!
*Imágenes!de!uso!exclusivo!para!prensa,!imprescindible!citar!el!autor!y!el!archivo!de!cada!una!de!ellas.!!
!
!
!
!

Virginia!de!la!Cruz!Lichet!!
(Chartres,!Francia!:!1978)!
!
!
Doctora! en! Historia! del! Arte! por! la! Universidad! Complutense! de! Madrid.! En! la!
actualidad,!es!profesora!!de!Arte!Contemporáneo!e!Historia!y!Teoría!de!la!Fotografía!
(entre!otras)!en!la!Universidad!Francisco!de!Vitoria!(Madrid).!
!
Su!tesis!doctoral!se!centró!en!el!estudio!de!la!fotografía!post:mortem,!siendo!ésta!su!
especialidad! más! conocida.! Es! experta! en! la! Historia! de! los! primeros! procedimientos!
fotográficos!y,!en!la!actualidad,!sus!investigaciones!se!basan!en!el!estudio!del!uso!de!la!
imagen!en!el!Arte!Contemporáneo.!!
!
Dentro!de!su!labor!investigadora,!realizó!una!investigación!en!el!Image!Department!del!
Victoria!&!Albert!Museum!durante!su!beca!FPI!del!Ministerio!de!Cultura!y!Fondo!Social!
Europeo.! Ha! participado! en! diferentes! proyectos! de! investigación,! entre! los! que!

(UFV).! Ha! sido! invitada! por! distintas! universidades! (IULM! de! Milán,! UNIMORE! de!
Módena,! UAM,! Universidad! de! Leeds,! Universidad! de! Salamanca)! e! impartido!
ponencias! en! el! CSIC,! Photomuseum,! Real! Sociedad! Fotográfica! de! Madrid,! Museo!
Nacional!de!Ciencias!Naturales!de!Madrid,!etc.!Sin!olvidar!las!publicaciones!que!ha!ido!
sacando!de!todas!sus!investigaciones.!!
!
!
!
Contacto:!!
Virginia!de!la!Cruz:!652!615!340!

More Related Content

Similar to Fotografía post-mortem en España (20)

Programa jornadas racismo
Programa jornadas racismoPrograma jornadas racismo
Programa jornadas racismo
 
Un día en... BILBAO
Un día en... BILBAO Un día en... BILBAO
Un día en... BILBAO
 
Proyectando memoria
Proyectando memoriaProyectando memoria
Proyectando memoria
 
La literatura desde 1975 hasta la actualidad
La literatura desde 1975 hasta la actualidadLa literatura desde 1975 hasta la actualidad
La literatura desde 1975 hasta la actualidad
 
10.01.2013
10.01.201310.01.2013
10.01.2013
 
Literatura americana
Literatura americanaLiteratura americana
Literatura americana
 
Catalogo Editorial Contexto
Catalogo Editorial ContextoCatalogo Editorial Contexto
Catalogo Editorial Contexto
 
Noticias36
Noticias36Noticias36
Noticias36
 
26.09.2012
26.09.201226.09.2012
26.09.2012
 
Perspectivas viajeras
Perspectivas viajerasPerspectivas viajeras
Perspectivas viajeras
 
Cumple de la abue en la fink!!!!!
Cumple de la abue en la fink!!!!!Cumple de la abue en la fink!!!!!
Cumple de la abue en la fink!!!!!
 
PresentacióN CumpleañOs Abuelita
PresentacióN  CumpleañOs  AbuelitaPresentacióN  CumpleañOs  Abuelita
PresentacióN CumpleañOs Abuelita
 
contemos-unos-dos-tres-y-vayamos-a-1810 (1)
contemos-unos-dos-tres-y-vayamos-a-1810 (1)contemos-unos-dos-tres-y-vayamos-a-1810 (1)
contemos-unos-dos-tres-y-vayamos-a-1810 (1)
 
Boletin especial
Boletin especialBoletin especial
Boletin especial
 
Origenes de la literatura infantil
Origenes de la literatura infantilOrigenes de la literatura infantil
Origenes de la literatura infantil
 
Oliverio Girondo
Oliverio  GirondoOliverio  Girondo
Oliverio Girondo
 
Literatura Infantil
Literatura InfantilLiteratura Infantil
Literatura Infantil
 
Bilbao
BilbaoBilbao
Bilbao
 
Narrando historia 1
Narrando historia 1Narrando historia 1
Narrando historia 1
 
Narrando historia 1
Narrando historia 1Narrando historia 1
Narrando historia 1
 

More from MUSEO ETNOLOXICO

Museo Abierto: tres programas y un compromiso
Museo Abierto: tres programas y un compromisoMuseo Abierto: tres programas y un compromiso
Museo Abierto: tres programas y un compromisoMUSEO ETNOLOXICO
 
Cartaz cine outono 2013 museo etnoloxico
Cartaz cine outono 2013 museo etnoloxicoCartaz cine outono 2013 museo etnoloxico
Cartaz cine outono 2013 museo etnoloxicoMUSEO ETNOLOXICO
 
Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013
Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013
Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013MUSEO ETNOLOXICO
 
Cartel marxes fílmicas 2013
Cartel marxes fílmicas 2013Cartel marxes fílmicas 2013
Cartel marxes fílmicas 2013MUSEO ETNOLOXICO
 
Folleto día internacional dos museos
Folleto día internacional dos museosFolleto día internacional dos museos
Folleto día internacional dos museosMUSEO ETNOLOXICO
 
Folleto II xornada bibliotecas_especializadas
Folleto II xornada bibliotecas_especializadasFolleto II xornada bibliotecas_especializadas
Folleto II xornada bibliotecas_especializadasMUSEO ETNOLOXICO
 
A feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxico
A feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxicoA feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxico
A feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxicoMUSEO ETNOLOXICO
 
A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...
A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...
A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...MUSEO ETNOLOXICO
 
Historia antropologia y fuentes orales n46 2011
Historia antropologia y fuentes orales n46 2011Historia antropologia y fuentes orales n46 2011
Historia antropologia y fuentes orales n46 2011MUSEO ETNOLOXICO
 
Historia antropologia y fuentes orales n45 2011
Historia antropologia y fuentes orales n45 2011Historia antropologia y fuentes orales n45 2011
Historia antropologia y fuentes orales n45 2011MUSEO ETNOLOXICO
 
Cartel cine de outono 2012
Cartel cine de outono 2012Cartel cine de outono 2012
Cartel cine de outono 2012MUSEO ETNOLOXICO
 
Cine de outono museo etnolóxico (i).2012
Cine de outono museo etnolóxico (i).2012Cine de outono museo etnolóxico (i).2012
Cine de outono museo etnolóxico (i).2012MUSEO ETNOLOXICO
 

More from MUSEO ETNOLOXICO (20)

Museo Abierto: tres programas y un compromiso
Museo Abierto: tres programas y un compromisoMuseo Abierto: tres programas y un compromiso
Museo Abierto: tres programas y un compromiso
 
Outono fotografico 2013
Outono fotografico 2013Outono fotografico 2013
Outono fotografico 2013
 
Cartaz cine outono 2013 museo etnoloxico
Cartaz cine outono 2013 museo etnoloxicoCartaz cine outono 2013 museo etnoloxico
Cartaz cine outono 2013 museo etnoloxico
 
Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013
Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013
Cine de outono museo etnoloxico (ii) 2013
 
Cartel marxes fílmicas 2013
Cartel marxes fílmicas 2013Cartel marxes fílmicas 2013
Cartel marxes fílmicas 2013
 
Folleto de man
Folleto de manFolleto de man
Folleto de man
 
Vidal bolaño e a mit
Vidal bolaño e a mitVidal bolaño e a mit
Vidal bolaño e a mit
 
Folleto día internacional dos museos
Folleto día internacional dos museosFolleto día internacional dos museos
Folleto día internacional dos museos
 
Folleto II xornada bibliotecas_especializadas
Folleto II xornada bibliotecas_especializadasFolleto II xornada bibliotecas_especializadas
Folleto II xornada bibliotecas_especializadas
 
A feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxico
A feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxicoA feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxico
A feira do viño 50 anos dun evento singular no etnolóxico
 
A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...
A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...
A FEIRA DO VIÑO DO RIBEIRO. 50 anos dun evento singular Exposición temporal n...
 
Historia antropologia y fuentes orales n46 2011
Historia antropologia y fuentes orales n46 2011Historia antropologia y fuentes orales n46 2011
Historia antropologia y fuentes orales n46 2011
 
Historia antropologia y fuentes orales n45 2011
Historia antropologia y fuentes orales n45 2011Historia antropologia y fuentes orales n45 2011
Historia antropologia y fuentes orales n45 2011
 
Techne n34 2011
Techne n34 2011Techne n34 2011
Techne n34 2011
 
Coré n27 2012
Coré n27 2012 Coré n27 2012
Coré n27 2012
 
Santi amil
Santi amilSanti amil
Santi amil
 
Ricardo alcalde
Ricardo alcaldeRicardo alcalde
Ricardo alcalde
 
Cartel cine de outono 2012
Cartel cine de outono 2012Cartel cine de outono 2012
Cartel cine de outono 2012
 
Cine de outono museo etnolóxico (i).2012
Cine de outono museo etnolóxico (i).2012Cine de outono museo etnolóxico (i).2012
Cine de outono museo etnolóxico (i).2012
 
Folleto
FolletoFolleto
Folleto
 

Recently uploaded

ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptxORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptxnandoapperscabanilla
 
origen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioorigen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioELIASAURELIOCHAVEZCA1
 
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptxACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptxzulyvero07
 
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfCuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfNancyLoaa
 
Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...
Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...
Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...Carlos Muñoz
 
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...JAVIER SOLIS NOYOLA
 
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...JonathanCovena1
 
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docxPLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docxlupitavic
 
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...Lourdes Feria
 
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptxEstrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptxdkmeza
 
Valoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCV
Valoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCVValoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCV
Valoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCVGiustinoAdesso1
 
plan de capacitacion docente AIP 2024 clllll.pdf
plan de capacitacion docente  AIP 2024          clllll.pdfplan de capacitacion docente  AIP 2024          clllll.pdf
plan de capacitacion docente AIP 2024 clllll.pdfenelcielosiempre
 
Programacion Anual Matemática4 MPG 2024 Ccesa007.pdf
Programacion Anual Matemática4    MPG 2024  Ccesa007.pdfProgramacion Anual Matemática4    MPG 2024  Ccesa007.pdf
Programacion Anual Matemática4 MPG 2024 Ccesa007.pdfDemetrio Ccesa Rayme
 
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Alejandrino Halire Ccahuana
 
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonablesPIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonablesYanirisBarcelDelaHoz
 
Criterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficios
Criterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficiosCriterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficios
Criterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficiosJonathanCovena1
 
actividades comprensión lectora para 3° grado
actividades comprensión lectora para 3° gradoactividades comprensión lectora para 3° grado
actividades comprensión lectora para 3° gradoJosDanielEstradaHern
 
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptxSEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptxYadi Campos
 
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfEjercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfMaritzaRetamozoVera
 

Recently uploaded (20)

ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptxORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
ORGANIZACIÓN SOCIAL INCA EN EL TAHUANTINSUYO.pptx
 
origen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literarioorigen y desarrollo del ensayo literario
origen y desarrollo del ensayo literario
 
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptxACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
ACUERDO MINISTERIAL 078-ORGANISMOS ESCOLARES..pptx
 
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdfCuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
Cuaderno de trabajo Matemática 3 tercer grado.pdf
 
Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...
Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...
Plan Refuerzo Escolar 2024 para estudiantes con necesidades de Aprendizaje en...
 
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
LABERINTOS DE DISCIPLINAS DEL PENTATLÓN OLÍMPICO MODERNO. Por JAVIER SOLIS NO...
 
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
La empresa sostenible: Principales Características, Barreras para su Avance y...
 
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docxPLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
PLAN DE REFUERZO ESCOLAR primaria (1).docx
 
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
Caja de herramientas de inteligencia artificial para la academia y la investi...
 
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptxEstrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
Estrategias de enseñanza-aprendizaje virtual.pptx
 
Valoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCV
Valoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCVValoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCV
Valoración Crítica de EEEM Feco2023 FFUCV
 
plan de capacitacion docente AIP 2024 clllll.pdf
plan de capacitacion docente  AIP 2024          clllll.pdfplan de capacitacion docente  AIP 2024          clllll.pdf
plan de capacitacion docente AIP 2024 clllll.pdf
 
Programacion Anual Matemática4 MPG 2024 Ccesa007.pdf
Programacion Anual Matemática4    MPG 2024  Ccesa007.pdfProgramacion Anual Matemática4    MPG 2024  Ccesa007.pdf
Programacion Anual Matemática4 MPG 2024 Ccesa007.pdf
 
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
Lecciones 05 Esc. Sabática. Fe contra todo pronóstico.
 
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonablesPIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
PIAR v 015. 2024 Plan Individual de ajustes razonables
 
Criterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficios
Criterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficiosCriterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficios
Criterios ESG: fundamentos, aplicaciones y beneficios
 
actividades comprensión lectora para 3° grado
actividades comprensión lectora para 3° gradoactividades comprensión lectora para 3° grado
actividades comprensión lectora para 3° grado
 
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptxSEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
SEXTO SEGUNDO PERIODO EMPRENDIMIENTO.pptx
 
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptxPower Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
Power Point: Fe contra todo pronóstico.pptx
 
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdfEjercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
Ejercicios de PROBLEMAS PAEV 6 GRADO 2024.pdf
 

Fotografía post-mortem en España

  • 1. ! ! ! ! ! ! ! ! El!Retrato!y!la!Muerte.! La!Tradición!de!la!fotografía!post:mortem!en!España.! Virginia!de!la!Cruz!Lichet.! ! ¿Qué!sentido!tiene!fotografiar!el!cuerpo!sin!vida!de!un!ser!querido?! Esta!es!la!pregunta!que!nos!hacemos!cuando!abrimos!las!páginas!de!esta!publicación!y! contemplamos!las!fotografías!post:mortem!que!nos!muestran.!Más!allá!de!la!sorpresa! inicial! que! puedan! provocar! en! nosotros,! tenemos! que! tener! en! cuenta! que! cada! imagen,!cada!rostro!representado!y!cada!cuerpo!inerte,!nos!relata!historias!pasadas,!y! llenas!de!vida!de!la!España!de!casi!un!siglo,!desde!las!últimas!décadas!del!S.!XIX,!hasta! bien!entrada!la!segunda!mitad!del!S.!XX.!! ! fotografía!post:mortem!en!España!a!través!del!cual!nos!acercamos!a!la!sociedad!de!la! época,! su! manera! de! sentir,! de! vivir! y! porque! no,! también! de! morir.! La! tristeza,! el! intento!de!captar!una!imagen!para!la!posteridad,!el!miedo!al!olvido!y!hasta!una!prueba! gráfica! de! la! muerte! por! motivos! económicos! o! de! herencias,! entre! otras! cosas,! desarrollaron! la! costumbre! de! fotografiar! a! difuntos,! logrando! elevar! esta! práctica! a! todo! un! arte.! Conocidos! Fotógrafos! del! momento,! pasaron! de! captar! sencillas!
  • 2. imágenes!a!recrear!los!más!elaborados!escenarios!y!complejos!fondos!que!trasladaban! al!retratado!al!otro!mundo.! ! La! autora! nos! invita! a! recorrer! con! ella! un! periodo! de! la! historia! de! nuestro! país! a! través!de!la!manifestación!de!los!sentimientos,!materializado!a!través!del!legado!que! nos!transmite!la!fotografía!post: del!Ministerio!de!Educación,!Cultura!y!Deporte,!contiene!un!total!de!185!ilustraciones,! de!las!cuales!175!son!fotografías!y!10!documentos!originales!de!la!época.! ! La!práctica!de!la!fotografía!post:mortem,!antaño!muy!habitual,!fue,!!!contrariamente!a! lo! que! podríamos! pensar! en! la! actualidad,! frecuente! tanto! entre! segmentos! de! población!con!o!sin!recursos.!Las!familias!menos!favorecidas!económicamente,!podían! llegar!hasta!empeñar!la!casa!para!pagar!el!funeral,!incluida!la!foto,!ya!que!era!la!única! manera!de!poder!recordar,!in!extremis,!a!aquellos!que!se!fueron.!Normalmente!era!la! única!imagen!que!se!tenía!de!la!persona!o!personas,!en!el!caso!concreto!de!fotografías! en! grupo! junto! al! difunto.! En! la! actualidad,! este! tipo! de! material! fotográfico! permanece! oculto! en! casi! el! 75! ! 80%! ! de! su! totalidad! (cifra! difícil! de! concretar! con! certeza! por! el! velo! de! ocultismo! que! rodea! a! esta! temática).! La! mayoría! de! los! fotógrafos! provenían! de! ambientes! rurales! o! ciudades! muy! pequeñas! y! eran! prácticamente! autodidactas! y!con! escasos! medios! y!material! técnico,!quitando! algún! caso!concreto!como!Pintos,!Zagala,!Reboredo.!Este!estudio!es!el!resultado!de!una!tesis! doctoral,!defendida!en!España,!y!de!los!primeros!estudios!científicos!y!académicos!que! se!han!realizado!sobre!este!tema.!!! ! Por! azar! o! por! providencia,! la! emoción! encapsulada! de! estas! imágenes! ha! llegado! a! nuestras!manos,!sentémonos!pues!a!escuchar!en!silencio!qué!nos!quieren!contar....! ! ! !
  • 3. M aximino Reboredo. Bebé difunto. Archivo M aximino Reboredo. Archivo Histórico Provincial de Lugo ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Diciembre!de!1893.!! ! Galicia,!y!algunas!zonas!en!particular!como!Ourense,!Carril,!etc.,!sufren!de!una! epidemia!de!sarampión.!Los!niños!fueron!víctimas!indefensas!de!esta!plaga!que,! como!la!matanza!de!los!inocentes,!pero!casi!veinte!siglos!después,!aniquilaron! literalmente!con!parte!de!la!población!infantil.!! ! Los!cementerios!quedaron!plagados!de!pequeñas!cajas!blancas!que!albergaban! estas! muñecas! de! porcelana! que! muestran! en! sus! rostros! algunos! restos! visuales!de!la!enfermedad.!! Los! padres,! en! ese! acto! desesperado! de! conservar! su! última! imagen,! antes! de! ser!guardados!para!siempre!y!ocultados!de!la!visión!de!los!vivos,!encargaron!la! fotografía,!in!extremis,!para!el!álbum!familiar.!!! ! ! !
  • 4. Material!gráfico*! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Maximino Reboredo. [[Bebé muerto]. C. 1892-1899. Negativo placa de vidrio, 13x18 cm. Archivo Maximino Reboredo. Archivo Histórico * ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! Cabinet. Archivo Gráfico. Museo de Pontevedra. * *Imágenes!de!uso!exclusivo!para!prensa,!imprescindible!citar!el!autor!y!el!archivo!de!cada!una!de!ellas.!!
  • 5. ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! José Moreira. [Mujer e hijo en el ataúd]. [1910-1950]. Negativo placa de vidrio. 10x15 ! cm. Archivo José Moreira. Museo de Pontevedra. * ! Ramón Godás. Máximo Piteira Fernández velando a su hermano Alfonso. Torrón. C. 1918. Colección Familia Piteira-Torrón.* ! ! *Imágenes!de!uso!exclusivo!para!prensa,!imprescindible!citar!el!autor!y!el!archivo!de!cada!una!de!ellas.!!
  • 6. ! ! ! ! Virginia!de!la!Cruz!Lichet!! (Chartres,!Francia!:!1978)! ! ! Doctora! en! Historia! del! Arte! por! la! Universidad! Complutense! de! Madrid.! En! la! actualidad,!es!profesora!!de!Arte!Contemporáneo!e!Historia!y!Teoría!de!la!Fotografía! (entre!otras)!en!la!Universidad!Francisco!de!Vitoria!(Madrid).! ! Su!tesis!doctoral!se!centró!en!el!estudio!de!la!fotografía!post:mortem,!siendo!ésta!su! especialidad! más! conocida.! Es! experta! en! la! Historia! de! los! primeros! procedimientos! fotográficos!y,!en!la!actualidad,!sus!investigaciones!se!basan!en!el!estudio!del!uso!de!la! imagen!en!el!Arte!Contemporáneo.!! ! Dentro!de!su!labor!investigadora,!realizó!una!investigación!en!el!Image!Department!del! Victoria!&!Albert!Museum!durante!su!beca!FPI!del!Ministerio!de!Cultura!y!Fondo!Social! Europeo.! Ha! participado! en! diferentes! proyectos! de! investigación,! entre! los! que! (UFV).! Ha! sido! invitada! por! distintas! universidades! (IULM! de! Milán,! UNIMORE! de! Módena,! UAM,! Universidad! de! Leeds,! Universidad! de! Salamanca)! e! impartido! ponencias! en! el! CSIC,! Photomuseum,! Real! Sociedad! Fotográfica! de! Madrid,! Museo! Nacional!de!Ciencias!Naturales!de!Madrid,!etc.!Sin!olvidar!las!publicaciones!que!ha!ido! sacando!de!todas!sus!investigaciones.!! ! ! ! Contacto:!! Virginia!de!la!Cruz:!652!615!340!