Application of Building for Nature example on hard substrate. Co-design with diving community, creation of very large scale underwater landscape for habitat restoration. Sponsored by Rijkswaterstaat, executed by Deltares, Gimaris and Van Oord.

1. Informatiebijeenkomst
Vooroeververdedigingen OS & WS
Onderwater landschappen in de Oosterschelde
Mindert de Vries

2. Aanleiding
• Noodzakelijke en urgente vooroeverversterkingen in OS en WS
• Zorg van belangengroepen en RWS dat belangrijke habitats van
de Oosterschelde verloren zouden gaan.
• Ontwikkeling eco-engineering concept “Rijke Dijk” door Deltares
en partners.
• Overtuiging dat bij een ‘simpele’ waterbouwkundige ingreep
ecologische meerwaarde kan worden gecreëerd door beheerder,
waterbouwers en biologen op een innovatieve manier te laten
samenwerken.

3. Vooroeverversterking cluster 1

4. Doelen eco-design vooroeverbestorting
• Aanleg van een onderwaterlandschap met een zo hoog mogelijke
diversiteit aan habitats en uiteindelijk dus ook aan planten en
dieren in opdracht van RWS.
• Hierdoor herstel/verhogen van de natuurwaarde van locaties waar
de vooroever is gestabiliseerd door aanbrengen van staalslakken
en breuksteen.
• Handhaven/verbeteren van stabiliteit van de vooroever.

5. Aanpak
• Workshop op 24 juni 2009 met focus op mogelijkheden om
ecologische waarde van werklocaties te vergroten
• Conceptueel ontwerp van rijke toplaag
• Technisch ontwerp van ‘bouwstenen’ en ‘landschap’ in ‘bouwteam’
samen met aannemer
• Optimalisatie van ontwerp in overleg met RWS en toepassing op
locaties
• Monitoring van lange termijn ontwikkeling

6. Concept
• Aanbrengen van robuuste hoeveelheid habitat variabiliteit door overlaging
met extra breuksteen
• Maximalisatie van aanhechtings oppervlak en holtes
• Variatie in langsprofiel en dwarsprofiel
• Gebaseerd op ‘bouwstenen’ in de vorm van heuvels, richels en vlakken
• Orientatie bouwstenen t.o.v. overheersende stroming genereert
microhabitats met variabele expositie en luwte
• Door combinatie van richels worden luwe gebieden gecreëerd, die zich er
voor lenen om opgevuld te worden met zand, schelpdieren, andere
bouwstenen, en/of sepia-opstellingen

7. Conceptueel ontwerp opgepikt in de pers

8. Technisch ontwerp
• Beschikbare soorten en sortering van breuksteen
• Stabiliteit
• Maakbaarheid
• Beschikbare hoeveelheid breuksteen
• Ruimtelijke configuratie (onderwater landschap)

9. Ontwerp bouwstenen en lay-out per locatie
Zuidhoek/De Val
Natuur
bouw
op
GROTE
schaal! Cauwersinlaag

10. Optimalisatie voor werklocaties OS
• Extra investering in breuksteen door RWS voor
vergroting ecologische meerwaarde.
• In Cauwersinlaag en Zuidhoek/De Val wordt
breuksteen aangebracht in de vorm van
onderwaterlandschap van bouwstenen.
• Stabiliteit blijft gegarandeerd door opbouw van de
elementen, speciaal kraanschip benodigd voor
plaatsing.

11. G:Foto's VO OosterscheldeIMG_0293.jpg
Werk in uitvoering
door aannemer van Oord

12. Meting van gerealiseerd onderwaterlandschap Zuidhoek
(mrt 2010)

13. Stalen frames en vlakvulling
Vlakvulling met
grof schelpen
materiaal als extra
diverse habitat
extra grote
extra grote
Stabiele frames breuksteen
breuksteen
als basis voor als
als
‘sepia tentjes’ monitoring punten
monitoring punten

14. Bodem-aangroei Cauwersinlaag mrt 2010- aug2011
Op basis van data RWS en van Oord

15. Vlakvulling met
grof schelpen
materiaal als extra
diverse habitat
Bodem-aangroei Zuidhoek mrt 2010- juni 2011

16. aanzanding in
luwte van
structuren
Bodem-aangroei Zuidhoek mrt 2010- juni 2011 (detail)

17. Een greep uit de duikers blogs en de pers…

18. Positieve publiciteit….
Agema prijs 2010

19. Conclusie en vooruitblik
• Aanleg van ecologische en recreatieve meerwaarde op hard substraat op
deze schaal is uniek in de wereld.
• Door monitoring moet de effectiviteit van de structuren (vorm) nog worden
vastgesteld. Er zijn al aanwijzingen voor een positief effect op soorten en
diversiteit. Aanzanding is gunstig effect.
• Ontwerp en implementatie is resultaat van samenwerking en inzet van
vele partijen. Combinatie van kennispartij, waterbouwers, biologen en
stakeholders is zeer effectief.
• Een van de eerste voorbeelden van “building with nature” waar veiligheid
en ecosysteemdiensten worden gecombineerd vanaf ontwerpfase.
• Proces kan dienen als voorbeeld voor andere projecten waar meerdere
functies elkaar kunnen versterken. Uitdaging om deze meerwaarde
zodanig in uitvraag te laten landen dat kosten en baten in balans blijven.

20. Door samenwerken een buitengewoon resultaat!