1. Seed Fungi
Ой Судлал-2 Г.Маралгоо

2. Үрний мөөгөнцөр
• Үрнээс үүсэлтэй энэ өвчин нь анх 1964 онд
Онтариогийн үрсэлгээний газар намар
тарьсан гацуурны үр соѐолоогүй байснаас
тэмдэглэгдэж байсан. Спорын шатандаа
бэлгийн бус үржилтэй байснаас нь мөөгийг
анх Geniculodendron pyriforme гэж нэрлэж
байсан боловч дараа нь бэлгийн
үржилтэйг нь тогтоосны дараа Caloscypha
fulgens гэж албан ѐсоор нэрлэсэн байна.

3. • Үрнээс үүсэлтэй мөөгөнцөр нь шилмүүст мод
болон бусад ургамлын зүйлүүдэд элбэг тархсан
байдаг.
• Энэхүү мөөгөнцөр нь үрийн чанарыг муутгадаг.
• Үрнээс үүсэлтэй мөөгөнцөр нь далд үндэсний
системтэй болон ил үндэсний системтэй
шилмүүст мод үржүүлгийн газар дахь Fusarium
болон Sirococcus-н тархацыг мөн дэлгэрүүлж
байдаг.
• Үрийн мөөгөнцөр нь гадаад орчинд элбэг байх ба
дулаан, чийглэг орчинд маш хурдтай өсдөг.
• Өвчилсөн үр ургадаггүй учраас энэ өвчний шинж
тэмдэг газрын дээд хэсэгт илрэхгүй.

4. Fusarium Sirococcus

5. Зураг. Жодооны үрэн дээр ургаж байгаа мөөгөнцөр. Тухайн модны зүйл, ямар хураалтын арга болон
үрлүүлэлтээс мөөгөнцрийн халдварлалт хэр их байгаа нь шалтгаална.

6. Зураг. Петрийн аяганд байгаа жодооны үр. Ихэнхи үрнээс цагаан, хөвөн мэт мөөгөнцөр ургаж байна.

7. • Боргоцойн боловсрохоос өмнөх үрийн мөөгөнцрийн
халдвар нь бага байдаг.
• Боргоцойн доторх халдварлалтын төвшин
харьцангуй бага байхад боргоцойн гадаад талынх
нь мөөгөнцрийн халдварлах магадлал илүү өндөр
байдаг.
• Спорууд боловсорч гүйцсэн боргоцойн үр дээр буух
юмуу боргоцойн гадаргаас үр лүү шилжинэ.
Спорууд гадаад орчин нөхцөл нь тэдгээрийг өсч
хөгжихөд таатай болтол үрэн дээр идэвхигүй
хэлбэрээр байж байдаг.
• Спорууд өсч үржиж, үрийг халдварлуулах үе нь
боргоцойн ургац хураалт болон үр тариалалтын
үеэр ихээхэн тохиолддог бөгөөд энэ үе нь
боргоцойн дотор чийг болон температур нэмэгддэг
үе байдаг юм.

9. • Үрийг гаргаж авах, боргоцойн үе давхарга
нэмэгдэх, үр тариалалт гэх мэт үед өвчилсөн үр
нь бусад өвчлөөгүй байгаа үрийг халдварлуулдаг.
• Үрэн дээр байдаг мөөгөнцөр нь үрийн хальсны
гадна тал дээр байдаг мөөгөнцрөөс илүү хор
хөнөөлтэй. Жишээ нь: Trichothecium нь жодооны
үрсэлгээний ургалтыг 20%-аар бууруулж чаддаг.
• Өвчилсөн үрийг эмчлэхээс илүү халдварлалтаас
урьдчилан сэргийлэх нь илүү үр дүнтэй. Эхний
чухал алхам бол цэвэр боргоцойг түүж аваад,
хатаагаад, үрийг нь хурдан гарган авна.
• Доторх мөөгөнцрийг илрүүлэхэд 1 процентын
цайруулагч, эсвэл 30 процентын устөрөгчийн хэт
исэл эсвэл энэ 2ын холимог ариутгал хийх
шаардлагатай.

10. • Үрний мөөгөнцөр нь үрийн гаднах хальс
мөн түүний дотор, гаметофит, болон
хөврөл дотор олдоно.
• Ихэвчлэн энэ мөөгөнцрийг гадаад
байдлаас нь хараад тодорхойлох
боломжгүй.
• Зарим үрийн дотор ургадаг мөөгөнцрийг үр
хуваагдаж хагарсан үед харагдах
мицеллээр нь таньж болно.
• Гэхдээ хамгийн зөв арга бол үрийн
дээжийг тэжээлийн орчинд ургуулан таних
юм. Термостатад байлгасны дараа fruiting
bodies эсвэл үрний гадна талд байх
мицеллэр нь мөөгөнцрийг таньж болно.

11. Мөөг Эзэн бие Гадаад төрх Өвчин
Alternaria олон шилмүүст
мод
саарал-ногоон
оос хар өнгөтэй,
хананцраар
тусгаарлагдсан,
нэг талдаа
бүдүүрсэн спор.
White spruce-н
бяцхан үндэсний
эсвэл нахианы
өвчин
Caloscypha
(=geniculodendro
n)
нарс, гацуур,
жодооны(true fir,
douglas-fir)
хул,цагаавтар
саарал,
шаргалаас
цайвар шардуу
бор өнгөтэй,
гөлгөр, өнгөгүй
дугуй спор.
Үрний илжрэл,
соѐололт
доройтсон.
Cladosporium олон шилмүүст
мод.
Бараан хамба
хилэндүү конид
нь өргөст
хэмхний
хэлбэртэй.
ногоон,
Соѐололтын
эрчим сул

12. Fusarium Олон шилмүүст
мод. Үрслүүрт
байх соёололт
доройтсон
өвчин.
Цагаан,ягаанаас
ягаандуу-улаан
өнгөтэй,
макроконид нь
хадуур
хэлбэрийн 3-4
хананцраар
хуваагдсан
таславчтай.
Үрслүүрт байх
соёололт
доройтсон
өвчин.
Penicillium Олон шилмүүст
мод.
Ногооноос
цэнхэрдүү-
ногоон өнгөтэй,
жижиг, дугуй
конид.
Үрний илжрэл,
соѐололт
доройтсон.
Trichoderma Олон шилмүүст
мод.
Цагаанаас
ногоон өнгө рүү
хувирдаг, хурдан
ургадаг, жижиг,
дугуй конид.
Байхгүй,
ихэвчлэн
ашигтай мөөг
болдог.
Trichothecium Олон шилмүүст
мод.
Ягаандуу, 2 эст
конид,
соѐололт
доройтсон.

13. Лабораторид тэжээлийн орчинд ургуулсан үрнээс fruiting
bodies ургасан байна.

14. Лабораторид тэжээлийн орчинд
ургуулсан үрнээс мицелл ургасан
байна.
Шилмүүст модны үрнээс
мөөгөнцрийн цагаан мицелл
гарсан байна.

15. Үрний мөөгөнцрийн амьдралын цикл