2. Սասունը գտնվում է Տարոնի նահանգում ` Տավրոսյան
լեռնաշղթայի վրա: Գավառի տարածքի զգալի մասը ծածկված է
խիտ ու մթին անտառներով, որտեղ որոշ ծառատեսակների
տերևների վրա ամռանը գոյանում է քաղցրավուն
մեղրահյութ՝գազպեն (մանանա) անունով: Մանանան չի թափվում
անձրևի կամ ձյան տեսքով, այլ կամաց-կամաց աննկատելի
ծածկում է ծառերի տերևներըֈ Այդ օրերին օդը մառախլապատ է
լինում ։
Մանանան հավաքելու համար լվանում են ծառի
տերևները և հյութը լցնում ամանի մեջֈ Երբ մանանան նստում է
ամանի հատակին և ջուրը առանձնանում է, ապա այն լցնում են
կաթսայի մեջ և լավ խառնելով եփումֈ Սասունը հայոց
պատմության մեջ դրոշմվել է որպես ամենահերոսական
գավառներից մեկը: Սասունցիները համառ
են, հաղթող, միաժամանակ` մարդասեր և նրբազգաց: Արաբական
նվաճումների ժամանակ՝ 850-ական թթ. , Սասունը դարձավ
ազատագրական պայքարի կարևորագույն կենտրոններից
մեկը, որտեղ և սկսվեց ձևավորվել հայկական «Սասնա ծռեր»
ժողովրդական դյուցազներգությանը:
3. ՍԱՍՈՒՆ ԱՆՎԱՆ ՍՏՈՒԳԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆ
Ժողովրդական ավանդություններից մեկում
ասվում է, որ տալվորիկցի Մրգոյի և Պետոյի տան
առաստաղի գերաններից մեկը ծանրության տակ
կախվում է, և մարդիկ մինչև նոր գերան կբերեին,
տեղում կանգնածներից մեկը ձեռքը դեմ է անում
ճկված գերանին և գոչում՝ սա մսա սուն (սա էլ քեզ
սյուն), և, իբրև, դրանից էլ այդ երկրամասը
ստանում է Սասուն անունը:
4. ՀԱՅՏՆԻ ՍԱՍՈՒՆՑԻՆԵՐԸ
Հայ գրողներ Խաչիկ Դաշտենցը ,Մուշեղ
Գալշոյանը
Հայ ժողովրդի քաջարի զավակներ
Արաբոն,Հրայրը, Գևորգ Չաուշը, Աղբյուր
Սերոբը, Իշխանը և շատ ուրիշներ
5. ԿԵՐԱԿՐԱՏԵՍԱԿՆԵՐ
ՀԱՐԻՍԱ -Հարիսան եփում էին ձավարով և ոչխարի կամ հավի մսով, երբեմն
էլ` սպիտակ բանջարով : Հարիսան համարվում էր ամենահարգի և ընտիր
ճաշը:
ԲԼՂՐԵ ՃԱՇԵՐ- Ամ.Հայաստանում բլղուրը բոլոր ընտանիքներում
ընդունված էր որպես ամենակարևոր և կենսական պաշար: Բացի բլղրե
փլավից կային նաև Մուշի հայտնի կլուլիկը (կոլոլակ), տոլման,
բեդգլուխ քուֆթան և այլն, որոնք նույնպես եփվում էին բլղուրով:
ՔԱԼԱՃԱՇ:-Ձմռան նախաճաշն է: Առավոտյան վառում էին օջախը, մի աման
ջուր դնում կրակին, որ եռա: Հացը , ժաժիկը, քասան ու գդալը պատրաստ
դնում էին սեղանին: Մարդիկ նստում էին, հացը բրդում ,ժաժիկը փշրում ,
խառնում , մեջը դնում մի գդալ հալած յուղ , եռացրած ջուրը շերեփով լցնում
էին վրան : Նախաճաշը պատրաստ է:
ԷՌԸՑՈՒԿ ԹԱՆ-Ջուրը տաքացնում են , մի շերեփ թան են լցնում վրան,
գդալով անընդհատ խառնում, որ չկտրվի, մի բուռ ալյուր առանձին ամանի
մեջ տրորում , խառնում հետը, որ մի քիչ պնդանա, մեջը ավելացնում են յուղ:
Երբ լավ եփվում է, այն խառնեւմ են քասաներում բրդած հացին և ուտում :
Եփում էին նաև չորթանով ճաշ, սամրե ճաշ (սամիրը դեղին կորեկի տեսք
ունեցող կավարսն է): Սասունցու խոհանոցնում իր տեղն ուներ նաև
շաղգամի թթուն:
6. ՍԱՍՈՒՆՑԻՆԵՐԻ ՀԱԳՈՒՍՏՆ ՈՒ ՀԱՐԴԱՐԱՆՔԸ
Սասունցիների ամենահարգի հագուստը աբան էր: Այն պատրաստում
էին այծի մազից: Կանայք գլխներին դնում էին քոֆի: Քոֆիի ճակատի
կողմում կարում էին 2-3 շարք արծաթյա դրամ : Աղջիկները 12
տարեկանից սկսած մինչև ամուսնանալը պետք է գլխին միայն քոֆի
կրեին, իսկ հարս դառնալուց հետո ավելանում էր նաև ճերմակ
սավանը: Կանանց ամենահայտնի զգեստը մոմած շապիկն էր, որ
կարում էին ճերմակ կտավրց: Աշխատանքի ժամանակ տղամարդիկ
հագնում էին կոշտ ու կոպիտ հագուստներ: Նրանք իրենց
կռնակին միշտ կրում էին այծի չորացած մորթի: Մորթու մազոտ կողմն
անում էին դեպի ներս` մեջքը տաք պահելու համար, իսկ կաշվի կողմը`
դեպի դուրս` ցախի, խոտի և այլ ծանրության տակ
դիմանալու համար: Մեջքին աջ կողքից
կապում էին գոտի, գոտուն
ամրացված էր լինում մաքուր երկաթից շինված
կեռ խանչալը:
7. ՍԱՍՈՒՆՑԻՆԵՐԻ ԱՐՏԱՔԻՆԸ ԵՎ ԲՆԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆԸ
Սասունցի տղամարդկանց մեջ գերակշիռ թիվ էին կազմում
բարձրահասակները: Իրենց հասակին համապատասխան ` նրանք
ունեին լայն թիկունք, միջինից մեծ գլուխ, ջլոտ ու ճկուն մարմին: Մեծ
մասամբ ցորենամորթ էին: Արագաշարժությունը և արագախոսությունը
հատուկ էին սասունցուն: ԴԵռ մանուկ հասակից` իբրև լեռնեցիներ `
բարձր խոսելեվ, ունեին բամբ, որոտացող ձայն:
Սասունցիների ոսկորները ամրակուռ էին, , բազուկները` պինդ ու
մկանոտ:Սասունցին համառ է և տաքարյուն,
ըմբոստացող է: Սասունցի կանայք
բարակիրան էին ,գեղեցիկ : Առողջ
սերունդ էին տալիս` հաճախ
ապրելով 100 տարուց ավելի:
Նյութի աղբյուրը`http://sasun.do.am/
