Ανασκόπηση εισηγήσεων ημερίδας Οικολόγων Πράσινων για τις προστατευόμενες περιοχές, 7-2-09.

1. ΜΕΛΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ
www.ecogreens.gr - email: ecogreen@otenet.gr
Αθήνα: Κολοκοτρώνη 31, 10562, τηλ. 210.3241001, fax 210 3241825
Θεσσαλονίκη: Φιλίππου 51, 54631, τηλ. 2310.222503, fax 2310.421196
18.2.09
«Χαράσσουμε μια άλλη προοπτική για την ελληνική φύση»
Ανασκόπηση των εισηγήσεων της Ημερίδας
«Οι προστατευόμενες περιοχές της ελληνικής φύσης
ως ευκαιρίες εφαρμογής ενός νέου αναπτυξιακού προτύπου»
που πραγματοποίησαν οι Οικολόγοι Πράσινοι στις 7-2-09 στη Θεσσαλονίκη
http://ecogreensnatura2000.blogspot.com
Την αγωνία τους, τις προτάσεις τους αλλά και το θεσμικό πλαίσιο για την προστασία
της φύσης παρουσίασαν περί τα είκοσι (20) ιδρύματα, οργανώσεις και φορείς, που
συμμετείχαν στην Ημερίδα Διαλόγου για την κατάσταση των προστατευόμενων περιοχών και
για την ανάγκη προστασίας και διαχείρισής τους, εκδήλωση που οργανώθηκε με την ευκαιρία
της παγκόσμιας ημέρας υγροτόπων.
Τις πολιτικές προτάσεις των Οικολόγων Πράσινων ανέπτυξε ο επικεφαλής του
ψηφοδελτίου του κόμματος για το ευρωκοινοβούλιο, Μιχάλης Τρεμόπουλος, η επικεφαλής
της ομάδας των Πράσινων στο κοινοβούλιο της Βιέννης, Μαρία Βασιλάκου και ο Νίκος
Χρυσόγελος, μέλος της Γραμματείας και συντονιστής της εκλογικής καμπάνιας.
Παρεμβάσεις στις οποίες κατέθεσαν τις εμπειρίες τους από τη διαχείριση
περιβαλλοντικών θεμάτων έκαναν η έπαρχος Λαγκαδά, Πόπη Καλαϊτζή, στη χωρική
αρμοδιότητα της οποίας είναι η λίμνη Κορώνεια και ο πρώην αντινομάρχης Θεσσαλονίκης,
Γιάννης Μπίκος, ο οποίος ως αντινομάρχης αγροτικής ανάπτυξης Θεσσαλονίκης
διαχειρίστηκε τόσο το θέμα της Κορώνειας, όσο και το Δέλτα του Αξιού.
Ο Πέτρος Κακούρος του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων – Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), στην
εισήγησή του με τίτλο «Προστασία της φύσης, προστατευόμενες περιοχές και συμβολή τους
στην αειφορική ανάπτυξη», αφού υπενθύμισε τους λόγους για τη δημιουργία
προστατευόμενων περιοχών (διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς και της βιοποικιλότητας,
διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας ευρύτερων
περιοχών της χώρας και παροχή στο κοινό δυνατοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και
φυσιολατρικών δραστηριοτήτων), τόνισε τη σημασία της αειφορικής ανάπτυξης σε αυτές. Οι
συγκεκριμένες περιοχές μπορούν να αποτελέσουν «εργαστήρια» προώθησης και
αξιολόγησης σκοπών διατήρησης της φύσης και πρακτικών συμβατών με την αειφόρο
ανάπτυξη για την επίτευξή τους, μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού. Εντός και κυρίως
μεταξύ των προστατευόμενων περιοχών μπορούν να προωθηθούν: καλές γεωργικές
πρακτικές, βιολογική γεωργία, αγροδασοπονία, αειφορική δασοπονία, συνετή χρήση των
υδατικών πόρων. Ένα πρότυπο που ταιριάζει στο ελληνικό τοπίο θα μπορούσε να
χαρακτηριστεί από:
− Κατανόηση της στενότητας των πόρων, ιδιαίτερα των εδαφικών και του νερού.
− Ανεπτυγμένη ικανότητα των κοινοτήτων να διατηρούν επάρκεια βασικών αγαθών.
− Εκτεταμένη εφαρμογή αγροδασοπονικών συστημάτων.
− Δημιουργία μεγάλης ποικιλότητας τοπικών ποικιλιών διαφόρων βασικών γεωργικών και
κτηνοτροφικών προϊόντων, φυλών ζώων προσαρμοσμένων στις τοπικές εδαφικές και
κλιματικές συνθήκες.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσαν να προκύψουν πολλαπλές ωφέλειες για τις τοπικές
κοινωνίες:
− Ευχάριστη εργασία και περιβάλλον διαβίωσης.
− Αύξηση αποδοχών και δημιουργία θέσεων εργασίας.

2. − Διατήρηση παραδοσιακών συνηθειών.
− Διατήρηση δραστηριοτήτων που μπορεί να χαθούν αν η περιοχή αναπτυχθεί συμβατικά.
− Διαφοροποίηση εσόδων από τη συμμετοχή στην έρευνα, την εκπαίδευση και την παροχή
υπηρεσιών στους επισκέπτες και την πώληση τοπικών προϊόντων.
− Συνεχής πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου συμβουλευτικές υπηρεσίες οικονομικού και
τεχνικού περιεχομένου.
Ωστόσο, υπάρχουν και συγκεκριμένες προϋποθέσεις για τη δημιουργία αυτών των
ωφελειών, οι οποίες εστιάζονται στα εξής:
• Ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο.
• Διοικητική και οικονομική στήριξη.
• Πολιτικές δεσμεύσεις, προτεραιότητα και διάθεση πόρων για:
– τη στήριξη της έρευνας,
– τη δημιουργία υποδομών απρόσκοπτης διάθεσης δημόσιων δεδομένων,
– τη διατήρηση της βιοποικιλότητας,
– την ενσωμάτωση των πολιτικών για τη φύση στις άλλες πολιτικές,
– την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή
…και…
• τη διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων,
• την ουσιαστική εφαρμογή του συμμετοχικού σχεδιασμού,
• τη δημόσια λογοδοσία για τα αποτελέσματα των ενεργειών και τις δαπάνες.
Ο Π. Παναγιωτίδης, ερευνητής στο Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών
(ΕΛΚΕΘΕ), στην εισήγησή του με τίτλο «Το δίκτυο NATURA 2000 σαν εργαλείο για την
αειφόρο διαχείριση του παράκτιου χώρου: Μια οικολογική σύνθεση για τη Μεσόγειο», αφού
έδωσε ορισμένες χρήσιμες διευκρινίσεις για το Δίκτυο NATURA 2000 και την Οδηγία
92/43/ΕΟΚ, περιέγραψε τα ιδιάζοντα χαρακτηριστικά της Μεσογείου και τα προβλήματα που
δημιουργούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και σκιαγράφησε το νομικό πλαίσιο σε
διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Παρουσίασε την κατανομή των θαλάσσιων
προστατευόμενων περιοχών στην Ελλάδα, τόνισε ότι υπάρχει επεξεργασμένη μεθοδολογία
καταγραφής (μέσω αεροφωτογραφιών και δειγματοληψιών) και χαρτογράφησης, ενώ έδωσε
έμφαση στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν διαχειριστικά σχέδια! Τέλος, ανέφερε ότι η
επιστημονική γνώση έχει προοδεύσει αρκετά, ώστε να κατανοεί τη δομή και τη λειτουργία του
οικοσυστήματος και το νομικό πλαίσιο υπάρχει. Ωστόσο, η εφαρμογή της περιβαλλοντικής
νομοθεσίας έχει πολιτικό κόστος. Εμείς, μέσω των πολιτικών που εκλέγουμε, πρέπει να
αποφασίσουμε:
− Μπορούμε να συνεχίσουμε να «κλέβουμε» τα αποθέματα που ανήκουν στις επόμενες
γενεές;
− Μήπως ήρθε η ώρα να «επιβάλλουμε» την αειφόρο διαχείρισή τους;
Ο Νίκος Γρηγοριάδης, ερευνητής στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του Εθνικού
Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), στην εισήγησή του με τίτλο «Η ερευνητική
διάσταση ως μοχλός προστασίας και βιώσιμης ανάπτυξης των προστατευόμενων
περιοχών», αναφέρθηκε στη δημιουργία του δικτύου quot;ΦΥΣΗ 2000quot;, το οποίο πήρε σάρκα και
οστά στην Ευρώπη με την Κοινοτική Οδηγία 92/43, αλλά και την προγενέστερη 79/409 για τα
πουλιά. Η εναρμόνιση των παραπάνω Κοινοτικών Οδηγιών στη χώρας μας έγινε με Κοινή
Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ 33318/3028/1998), αλλά η ουσιαστική εφαρμογή τους αποτελεί
πρωτόγνωρη πρόκληση και η συμβολή της έρευνας με όλους τους ερευνητικούς φορείς της
χώρας είναι κάτι περισσότερο από απαραίτητη, όπως αυτό αποτυπώθηκε στις πρώτες
φάσεις του έργου απογραφής και χαρτογράφησης των οικοτόπων στην Ελλάδα (ΕΚΒΥ
1996). Άλλοι τρόποι συνεισφοράς της έρευνας στην προστασία της φύσης:
− ερευνητικά & αναπτυξιακά προγράμματα, δημοσιευμένες εργασίες (περιοδικά & τύπο)
− περιβαλλοντική νομοθεσία & προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στα ευρωπαϊκά &
διεθνή πρότυπα
− αρχική εγκατάσταση ευρωπαϊκού δικτύου ΦΥΣΗ 2000
− εφαρμογή (πιλοτικά προγράμματα) της περιβαλλοντικής νομοθεσίας (Ν.2742/99) στη
χώρα

3. − κρίσιμη συμμετοχή σε ειδικές ομάδες για θέματα προστασίας της φύσης (Βιογεωγραφικό
Σεμινάριο EE, Επιτροπή ΦΥΣΗ 2000, εθνικές εκθέσεις, παρακολούθηση, κ.ά.)
− ένταξη στα ευρωπαϊκά-διεθνή δίκτυα προστασίας
Παρόλα τα θετικά βήματα που έγιναν στην κατεύθυνση της θεσμοθέτησης μέτρων
προστασίας και της ανάδειξης των φυσικών αξιών των ΠΠ, τρεις στις τέσσερις περιοχές του
δικτύου quot;ΦΥΣΗ 2000quot; της χώρας δεν έχουν συγκεκριμένα όρια και θεσμοθετημένες χρήσεις
γης ούτε και επιστημονικό φορέα που να μεριμνά για την προστασία τους. Όπως προκύπτει,
από τις 359 περιοχές του δικτύου quot;ΦΥΣΗ 2000quot; μόνο οι 87 έχουν αποκτήσει ένα θεσπισμένο
από το κράτος φορέα διαχείρισης για την προστασία τους (Ν.2742/1999). Συνολικά έχουν
ιδρυθεί 27 φορείς διαχείρισης που αντιστοιχούν σε 87 περιοχές του δικτύου, δηλαδή λιγότερο
από 25% του συνόλου των ΠΠ και αυτοί υποστελεχωμένοι και υποχρηματοδοτούμενοι
αδυνατώντας να υποστηρίξουν μια ουσιαστική προστασία, ανάδειξη και διαχείριση των
περιοχών τους και βέβαια πολύ περισσότερη μια ερευνητική δραστηριότητα η οποία συχνά
είναι απαραίτητη. Καθημερινά προβλήματα αναζητούν επειγόντως λύσεις, όπως είναι τα
ακριβή όρια των ΠΠ, το ξεκαθάρισμα τι επιτρέπεται κα τι απαγορεύεται (ή ρυθμίζεται) σε
καθεμία από αυτές κ.ά. Επίσης στις περιοχές αυτές επιβάλλεται μια ολοκληρωμένη
διαχείριση, κάτι που απαιτεί μια πολυεπίπεδη-διεπιστημονική προσέγγιση, που διαθέτει μόνο
ο χώρος της έρευνας.
Ο κ. Γρηγοριάδης αφού αναφέρθηκε και στα σχετικά ερευνητικά προγράμματα του
ΙΔΕ, σημείωσε ότι μελλοντικά οι ερευνητικές ανάγκες αναμένεται να επικεντρωθούν σε:
− είδη, οικοσυστήματα, βιοποικιλότητα (ειδών, τοπίου και γενετικών πόρων), εξειδικευμένα
ζητήματα, όπως η σύνταξη προδιαγραφών (π.χ. παρακολούθηση, φέρουσα ικανότητα
ΠΠ κλπ)
− εξειδίκευση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας & την προσαρμογή της ελληνικής
νομοθεσίας στα ευρωπαϊκά & διεθνή πρότυπα
− κρίσιμη συμμετοχή σε ειδικές ομάδες για θέματα προστασίας της φύσης (π.χ.
Βιογεωγραφικό Σεμινάριο ΕΕ, Επιτροπή ΦΥΣΗ 2000)
− ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών
Καταληκτικά, ο κ. Γρηγοριάδης ανέφερε ότι ανεξάρτητα από το αν δηλώσαμε
περισσότερες ΠΠ από αυτές που μπορούμε να προστατεύσουμε πραγματικά, είναι καλό που
η χώρας μας αυτή την ιστορική στιγμή δηλώνει επίσημα ένα σημαντικό κομμάτι της φυσικής
της κληρονομιάς (εκείνο που μελετήθηκε) και έστω και στα χαρτιά…προτίθεται να τις
γνωρίσει καλύτερα και να τις προστατεύσει.
Η Ελισάβετ Τσαλίκη της Πανελλήνιας Ένωσης Εκπαιδευτικών για την
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (παρ. Κ. Μακεδονίας), στην εισήγησή της με τίτλο «Η
περιβαλλοντική εκπαίδευση στις προστατευόμενες περιοχές: ευκαιρίες, εμπειρίες και
προοπτικές», αφού έκανε μια ανασκόπηση της ισχύουσας κατάστασης αναφορικά με την
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ) και τις προστατευόμενες περιοχές (ΠΠ), αναφέρθηκε στα
στοιχεία που δικαιολογούν γιατί οι ΠΠ είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για ΠΕ (διαμορφωτικές
επιρροές και εμπειρίες ζωής, αισθητική εκτίμηση και απόλαυση, ολιστική / διεπιστημονική
προσέγγιση, ανάπτυξη δεξιοτήτων – πολλαπλές ευφυΐες, ενδυνάμωση – συμμετοχή σε
αποφάσεις που αφορούν τη ζωή των νέων ανθρώπων σήμερα και στο μέλλον) και κατέληξε
σε μια σειρά χρήσιμων προτάσεων:
1. Χρειάζεται μια παιδαγωγική προσέγγιση που να ευκολύνει τη διαδικασία προσφοράς
μοναδικών εμπειριών ζωής και δεν θα προωθεί απλά μια ουδέτερη και φυσιολατρικού
τύπου εκπαίδευση, ούτε απλά την περιπέτεια, αλλά μέσα από δραστηριότητες που
μπορεί να συμπεριλάβουν και τα παραπάνω θα οδηγεί, εκτός από την ευχαρίστηση, τη
χαρά ή την απόλαυση, σε κατανόηση, ευαισθητοποίηση και προβληματισμό.
2. Εμπλοκή στην ανάπτυξη και εφαρμογή των διαχειριστικών σχεδίων για τις ΠΠ και
των νέων ανθρώπων, σπουδαστών, μαθητών από τις τοπικές κοινωνίες.
3. Παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού σε συνεργασία με τους επιστημονικούς και τους
εκπαιδευτικούς φορείς και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις. Ιδιαίτερα εκεί που υπάρχουν
ΚΠΕ, τα οποία χρηματοδοτούνται γενναιόδωρα για τέτοιες δράσεις, οι ευκαιρίες είναι
πολλές.

4. 4. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών στην ΠΕ, που δε θα σταματά σε μια διάλεξη στο ύπαιθρο,
μια απλή ξενάγηση, ή ένα περίπατο, αλλά με δραστηριότητες που θα εμπλέκουν τον
επιμορφούμενο εκπαιδευτικό σε βιωματικές ενεργητικές παιδαγωγικές διαδικασίες.
5. Ενίσχυση οικονομική (βλέπε π.χ. πρόγραμμα «Ανοιχτών περιβαλλοντικών τάξεων
ΚΑΛΛΙΣΤΩ») των σχολικών μονάδων που επιθυμούν να συνδέσουν το θέμα του
σχολικού προγράμματος ΠΕ που υλοποιούν με παρόμοια θεματική σε μια
προστατευμένη περιοχή. Για παράδειγμα να συγκρίνουν ένα μικρό τοπικό άλσος με τα
δάση ενός εθνικού δρυμού και να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους και τα δύο
χρήζουν προστασίας.
6. Αναβάθμιση των σχολικών εκδρομών, μονοήμερων ή πολυήμερων θέτοντας ως τόπο
προορισμού προστατευόμενες περιοχές και συμμετέχοντας σε δραστηριότητες, π.χ.
οργανωμένα εκπαιδευτικά περιβαλλοντικά μονοπάτια. Τέτοιες επισκέψεις ιδιαίτερα σε
περιόδους που άλλου είδους τουρισμός, π.χ. χειμερινός, μειώνεται μπορούν να δώσουν
οικονομική ανάσα στις περιοχές αυτές. Για να γίνει όμως αυτό με επιτυχία η τοπική
κοινωνία πρέπει να οργανωθεί για να μπορεί να δέχεται τέτοιες ομάδες. Η οργάνωση
αυτή μπορεί να αφορά στην οργάνωση της διαμονής σε μικρούς τοπικούς ξενώνες, στη
διάθεση τοπικών και βιολογικών προϊόντων διατροφής, στην προσφορά εκπαιδευτικών
βιωματικών δραστηριοτήτων, στη δημιουργία ευκαιριών για επικοινωνία των παιδιών με
κατοίκους της περιοχής.
7. Αναβάθμιση των συνεργασιών. Υπάρχει τόση δουλειά που πρέπει και μπορεί να γίνει
που δεν υπάρχει χρόνος και χώρος για διαμάχες και διεκδίκηση αποκλειστικοτήτων.
Στόχος μας πρέπει να είναι η ποιότητα του έργου που θα προσφερθεί στο πλαίσιο της
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι φορείς διαχείρισης, οι ειδικοί επιστήμονες, οι έχοντες
την τοπική γνώση, οι εκπαιδευτικοί των ΚΠΕ, οι υπεύθυνοι ΠΕ σε κάθε νομό και βαθμίδα
εκπαίδευσης, οι έμπειροι εκπαιδευτικοί που δουλεύουν στα σχολεία προγράμματα ΠΕ
αποτελούν μια πηγή πλούτου για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων ΠΕ είτε
αυτές αφορούν στο εκπαιδευτικό υλικό, στα σχολικά προγράμματα ή την επιμόρφωση.
8. Τέλος, η ΠΕ είναι μια δια βίου εκπαίδευση. Αφορά όλους τους ανθρώπους. Μπορεί να
βοηθήσει τους ανθρώπους που ζουν σε μια ΠΠ να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν την
περιοχή τους και να αποφασίσουν να συμμετέχουν περισσότερο στην οικοανάπτυξη και
στην προστασία της.
Η Λία Παπαδράγκα, υπεύθυνη επικοινωνίας Φ.Δ. Δέλτα Λουδία – Αλιάκμονα και
μέλος του προσωρινού Δ.Σ. του Πανελλαδικού Συλλόγου Εργαζομένων στους Φ.Δ.
Προστατευόμενων Περιοχών «Ελληνική Φύση», στην εισήγησή της με τίτλο «Λειτουργία των
Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών. Προβλήματα – προτάσεις – προοπτικές: η
ματιά των εργαζομένων», αναφέρθηκε στον υπό ίδρυση Σύλλογο και τον κύριο στόχο του
που είναι η προσπάθεια για εξασφάλιση εργασιακού μέλλοντος για τους εργαζόμενους αλλά
κυρίως η συμβολή στην αποτελεσματικότερη λειτουργία και στην ομαλή συνέχιση της
λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης. Χαριτολογώντας ανέφερε ότι ο Σύλλογος κινδυνεύει να
είναι ένας από τους βραχυβιότερους, καθώς το πρόγραμμα ΕΠΠΕΡ του Γ’ ΚΠΣ τελειώνει το
2009, όπως και οι συμβάσεις των εργαζόμενων! Είναι σημαντικό να μην επαναληφθεί η ίδια
ιστορία με το Β΄ ΚΠΣ, όταν οι εργαζόμενοι στα Κέντρα Πληροφόρησης σταμάτησαν απλά να
εργάζονται όταν έληξαν οι συμβάσεις τους, αφήνοντας μια πολύτιμη εμπειρία και
τεχνογνωσία που είχε συσσωρευτεί να πάει εντελώς χαμένη, ενώ παράλληλα απαξιώθηκε ο
αποκτηθείς εξοπλισμός (αυτοκίνητα, σκάφη κ.ά.). Ακολούθως, αναφέρθηκε στα βασικά
αιτήματα των εργαζομένων:
− Συνεχής και συνεπής χρηματοδότηση των Φορέων από εθνικούς πόρους.
− Στελέχωση των Φ.Δ. με μόνιμο προσωπικό, ώστε να μην χάνεται η πολύτιμη εμπειρία
που αποκτάται.
− Στελέχωση των Φ.Δ. με το απαραίτητο προσωπικό, ώστε να διασφαλιστούν οι απαιτήσεις
για την διαχειριστική επάρκεια για την εκτέλεση έργων του ΕΣΠΑ. Χρηματοδότηση
σύνταξης εγχειριδίου διαχειριστικής επάρκειας για όλους τους φορείς.
− Επίσπευση των διαδικασιών έκδοσης των απαραίτητων νομοθετημάτων (ΚΥΑ και ΠΔ)
στις Προστατευόμενες Περιοχές, όπου δεν έχουν εκδοθεί ακόμη.

5. − Εφαρμογή / αναμόρφωση / συμπλήρωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία
των Φορέων Διαχείρισης.
− Δημιουργία κεντρικής υπηρεσίας με έμπειρο προσωπικό σε θέματα διαχείρισης ΠΠ, ώστε
να αντιμετωπίζονται οριζόντια τα κοινά προβλήματα των φορέων και να παρέχονται
συμβουλές και οδηγίες.
− Εξασφάλιση των προϋποθέσεων (π.χ. προκαταβολή εθνικής συμμετοχής) για
δυνατότητα υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων από τους φορείς (Interreg, MED
κ.λ.π.).
− Χρηματοδότηση για τη δημιουργία κοινών πρωτοκόλλων παρακολούθησης των
περιβαλλοντικών παραμέτρων και της εφαρμογής των Διαχειριστικών Σχεδίων.
Συμπέρασμα: είναι ανάγκη η Πολιτεία να δει σοβαρά το θέμα των Προστατευόμενων
Περιοχών και των Φορέων Διαχείρισης. Διαφορετικά θα συνεχιστεί η υποβάθμιση των
περιοχών, η απώλεια της βιοποικιλότητας και θα συνεχίσουμε να τρέχουμε πίσω από τα
πρόστιμα για την παράβαση των κοινοτικών οδηγιών.
Η Δέσποινα Βώκου, Καθηγήτρια Οικολογίας στο Τμ. Βιολογίας του ΑΠΘ και πρώην
πρόεδρος του Φ.Δ. Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα, στην εισήγησή της «Βιοποικιλότητα,
Προστατευόμενες Περιοχές, Φορείς Διαχείρισης και Υπουργικές Επιλογές» έκανε εκτενή
αναφορά σε μια προηγούμενη ομιλία της με τίτλο «Οι Φορείς Διαχείρισης και η Λερναία
Ύδρα: σύντομη ανασκόπηση του άθλου» που έδωσε το Νοέμβριο 2006, μετά την τρίχρονη
θητεία της ως πρόεδρος Φ.Δ. προστατευόμενης περιοχής. Ακολούθως εστίασε στις αλλαγές
που έγιναν έκτοτε και έκλεισε την ομιλία της αναφερόμενη στη βιοποικιλότητα και τη
διατήρησή της που είναι και το μεγάλο ζητούμενο. Ερμήνευσε τον τίτλο της παλαιότερης
ομιλίας της ως απόσταγμα αυτών που αποκόμιζε η ίδια και οι συνεργάτες της στις
προσπάθειές τους να βάλουν θεμέλια και να παράγουν έργο διαχείρισης και προστασίας
στην περιοχή αρμοδιότητάς τους. «Ένα κεφάλι του μορφώματος ‘Φορέας Διαχείρισης’
(Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου εποπτευόμενο από το ΥΠΕΧΩΔΕ) προσπαθούμε να
κόψουμε κι άλλα δυο ξεφυτρώνουν έτοιμα να στραγγαλίσουν τη λογική, να απομυζήσουν τις
δυνάμεις και να καταβροχθίσουν το χρόνο μας» ήταν αυτό που ένοιωθαν, όπως γλαφυρά το
περιέγραψε.
Υπενθύμισε ότι για την κήρυξη περιοχών ως προστατευόμενων, σύμφωνα με την
εθνική νομοθεσία (ν. 1650/86), προαπαιτείται η εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών
(ΕΠΜ). Οι μελέτες αυτές απογράφουν τις φυσικές, κοινωνικές, οικονομικές και άλλες
συνιστώσες των εκάστοτε περιοχών και προτείνουν Σχέδια Νομοθετημάτων (ΠΔ ή ΚΥΑ) για
την κήρυξή τους ως προστατευόμενες - με την αναγκαία ζωνοποίηση όπως και τους γενικούς
όρους και περιορισμούς των δραστηριοτήτων με γνώμονα πάντα τις απαιτήσεις των τύπων
οικοτόπων και των ειδών με σημαντική παρουσία που υπάρχουν εντός τους. Μέχρι σήμερα
έχουν εκπονηθεί με χρήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί τις 85 ΕΠΜ. Μόνο 12 όμως
έχουν καταλήξει στην κήρυξη ισάριθμων περιοχών ως προστατευόμενων (καλύπτουν
περίπου 17% της έκτασης των περιοχών Natura 2000 στην Ελλάδα). Υπενθύμισε ακόμα ότι
σύμφωνα με την οδηγία των οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ (ΚΥΑ 33318/3028/1998) προβλέπεται
εντός 6 ετών δημιουργία των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas of Conservation-
SACs). Δηλαδή, θεσμοθέτηση και υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων για αυτές, με ορόσημο
το 2012. Μέχρι σήμερα έχουν θεσμοθετηθεί 27 Φορείς Διαχείρισης (ΦΔ) που αντιστοιχούν σε
(υπαρκτά ή μελλούμενα) 19 Εθνικά Πάρκα, 2 Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα, 1 Περιοχή
Προστασίας της Φύσης και 5 Περιοχές Οικοανάπτυξης. Αυτές οι περιοχές, όμως, καλύπτουν
συνολικά μόνο 30% της προστατευτέας έκτασης. Είναι προφανώς αδύνατο να ανταποκριθεί
η χώρα στις υποχρεώσεις της με αυτούς τους ρυθμούς κι ούτε υπάρχει κάποια ένδειξη ότι
προσπαθεί να το κάνει.
Σε σχέση με τις τεράστιες καθυστερήσεις και τη γενικότερη αδράνεια που
παρατηρείται σε θέματα προστασίας της φύσης από πλευράς αρμόδιου Υπουργείου,
χρησιμοποίησε ως παράδειγμα το Δέλτα Αξιού-Λουδία-Αλιάκμονα για να απαντήσει στο
ερώτημα «Τι διαχειρίζονται οι ΦΔ;». Τρία χρόνια μετά την ίδρυση του ΦΔ αυτής της περιοχής
υπήρχε μόνο σχέδιο ΚΥΑ που προσδιόριζε τα όριά της και τις περιοριστικές ρυθμίσεις. Τον
Ιούνιο του 2005 υπήρξε εξαγγελία του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ περί υπογραφής του σχεδίου
ΚΥΑ και ίδρυσης του Εθνικού Πάρκου. Κανείς άλλος συναρμόδιος υπουργός δεν είχε
υπογράψει, οπότε το Εθνικό Πάρκο ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο! Έξι χρόνια μετά την ίδρυση

6. του Φορέα, πάλι μόνο σχέδιο ΚΥΑ (νέο) υπάρχει. Και όμως, το Δεκέμβριο 2008, ο κ.
Σουφλιάς, Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, ο ίδιος όπως και πριν, γνωστοποιεί ξανά την υπογραφή του
σχεδίου ΚΥΑ, του νέου, και εξαγγέλλει ξανά την ίδρυση του Πάρκου. Και πάλι κανείς
συναρμόδιος Υπουργος δεν υπέγραψε! Και πάλι είναι ανύπαρκτο το Πάρκο! Όπως μάλιστα
είπε η ομιλήτρια, «αναρωτιέται κανείς αν ο Υπουργος παραπλανά τους πολίτες ή αν στελέχη
του Υπουργείου παραπλανούν τον Υπουργό» κι ακόμα «αναρωτιέται κανείς αν θα
υπογράψει κάποιος άλλος συναρμόδιος υπουργός πριν τις εκλογές ή ένα νέο ανασχηματισμό
ή αν θα πρέπει όλα να ξαναρχίσουν πάλι από την αρχή;»
Όσον αφορά τους πόρους για τη λειτουργία των ΦΔ, τόνισε ότι δεν υπάρχει καμιά
πρόβλεψη για επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού! Ουσιαστικά η λειτουργία τους
συνδέθηκε με αυτοχρηματοδότηση και εξυπηρέτηση μέσω προγραμμάτων. Τέτοιες επιλογές
όμως κάνουν προσχηματική την ίδρυση των ΦΔ, αφού δεν αναλαμβάνει καμιά ουσιαστική
δέσμευση η Πολιτεία για τη λειτουργία τους. Οι ΦΔ δεν είναι Κέντρα Πληροφόρησης. Αυτά
κάλλιστα μπορεί να είναι αυτοχρηματοδοτουμενα, όχι όμως και οι οργανισμοί που ευθύνονται
για τη διαχείριση της φυσικής κληρονομιάς της χώρας. Είναι μια ακόμα Ελληνική
πρωτοτυπία, μια όχι μόνο χαμηλής ποιότητας αλλά και επικίνδυνη επιλογή.
Αναφέρθηκε ακόμα σε θέματα που αφορούν τους προέδρους και τη στελέχωση των
ΦΔ: Σύμφωνα με το νόμο (Ν. 2742, παρ. 4α), πρόεδρος του Δ.Σ. ΦΔ πρέπει να είναι
πρόσωπο με επιστημονικές γνώσεις και εμπειρία σε θέματα προστασίας του φυσικού
περιβάλλοντος. Στην πράξη, πρόεδροι έγιναν ποικιλώνυμοι επιτηδευματίες, έπαρχοι,
δήμαρχοι, νομάρχες, περιφερειάρχες κλπ. Ως προς τη στελέχωση (Ν. 2742, άρθρο 15), σε
κάθε ΦΔ συνιστώνται μέχρι και 20 θέσεις επιστημονικού, 10 θέσεις διοικητικού και τεχνικού
προσωπικού και μία θέση Διευθυντή. Χωρίς σταθερούς πόρους, πώς θα καλυφθούν αυτές οι
θέσεις; Περιστασιακά και όλες μέσα από προγράμματα; Χωρίς κανένα σταθερό ανθρώπινο
πυρήνα που θα προγραμματίζει, θα οργανώνει δράσεις και θα τις εφαρμόζει; Για τι είδους
διαχείριση της φύσης μιλάμε, που μια θα υπάρχει και μια θα εξαφανίζεται, μαζί με τους
ανθρώπους που θα την ασκούν. Είναι προφανές ότι οι ικανοί δεν πρόκειται να παραμείνουν
στους ΦΔ κάτω από τέτοιες συνθήκες και η επένδυση επάνω τους τίποτα δεν θα αποδώσει.
Πρόκειται για πεταμένα λεφτά σε οικοδόμημα χωρίς θεμέλια και σε σχήμα χωρίς προοπτική.
Κλείνοντας το σκέλος της ομιλίας της σε σχέση με τους Φορείς Διαχείρισης, η Δ.
Βώκου είπε ότι είναι προφανές πως η προστασία της βιοποικιλότητας δεν ανήκει στις
προτεραιότητες της ηγεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ και κατ’ επέκταση η όλη στήριξη του θεσμού από
πλευράς υπουργείου αμελητέα.
Σε σχέση με τη βιοποικιλότητα, για την οποία άλλωστε δημιουργήθηκαν οι
προστατευόμενες περιοχές και οι ΦΔ τους, τόνισε ότι είναι μεγάλο περιβαλλοντικό αίτημα η
διατήρησή της κι ότι για την Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί μαζί με την κλιματική αλλαγή τα δύο
μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής. Όμως, για να έχει ελπίδα επιτυχίας η
διατήρηση της βιοποικιλότητας, από μεγάλο περιβαλλοντικό αίτημα της εποχής χρειάζεται να
γίνει και μεγάλο κοινωνικό αίτημα. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να βρεθεί απάντηση στο
ερώτημα «πώς θα κάνουμε τις προστατευόμενες περιοχές ελκυστικές για τους πολλούς;»
Γιατί οι πολλοί θα πρέπει να γίνουν συμμέτοχοι στην προσπάθεια και όχι μόνον αποδέκτες
απαγορεύσεων και θρήνων. Η εξίσωση που ίσως περιγράφει το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη
βιοποικιλότητα είναι: Απουσία εμπειρίας της φύσης = Απουσία αγάπης για τη φύση =
Απώλεια της φύσης. Κι αν αυτό ισχύει, η πρόκληση είναι να μπορέσουν να επανασυνδεθούν
οι άνθρωποι με τη φύση - και μάλιστα από νωρίς, από την παιδική τους ηλικία - για να
διατηρηθεί η φύση. Αν η επαφή είναι που φέρνει την επιθυμητή στάση, θα πρέπει να δοθεί η
δυνατότητα στους πολλούς να βιώσουν τη βιοποικιλότητα, να ζητηθεί η συνδρομή τους στις
προσπάθειες ανακάλυψης της βιοποικιλότητας και της σημασίας της. Είναι μεγάλη η
συμβολή που έχουν και μπορούν να έχουν σ’ αυτό οι περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Χρειαζόμαστε μια επιστήμη που θα χωράει τους πολλούς. Κι ακόμα χρειαζόμαστε τη γνώση
και τις υποδομές των τοπικών κοινωνιών. Επειδή όμως χρειάζεται κάτι άμεσα, πρέπει να
σκεφτούμε πώς θα κάνουμε τις προστατευόμενες περιοχές ελκυστικές για τους πολλούς
τώρα. Πώς, δηλαδή, θα γίνουν «της μόδας» χωρίς να θυσιαστούν οι ίδιες; Δεν υπάρχει
έτοιμη απάντηση αλλά θα πρέπει γρήγορα να την αναζητήσουμε. Ακόμα, θα πρέπει να
μάθουμε ποιος και εάν πραγματικά νοιάζεται για τις προστατευόμενες περιοχές. Οι Οικολόγοι
Πράσινοι θα πρέπει να τοποθετηθούν καθαρά απέναντι σ’ αυτό το θέμα. Και οι

7. περιβαλλοντικές οργανώσεις που πραγματικά ενδιαφέρονται θα πρέπει να απαιτήσουν από
τα κόμματα και να τοποθετηθούν και να δεσμευτούν.
Οι Γιώργος Βλάχος & Λεωνίδας Λουλούδης (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών),
στην εισήγησή τους με τίτλο «Μέτρα πολιτικής για τη γεωργία στις προστατευόμενες
περιοχές», αναφέρθηκαν στα προβλεπόμενα κανονιστικά μέτρα (πολλαπλή συμμόρφωση,
εφαρμογή των οδηγιών 79/409/ΕΟΚ, 92/43/ΕΟΚ) και στα κίνητρα (πληρωμές Natura 2000
για γεωργική και για δασική γη, αγροπεριβαλλοντικά, δασοπεριβαλλοντικά, ενίσχυση μη
παραγωγικών επενδύσεων με περιβαλλοντικούς στόχους), στα οποία ανιχνεύονται και τα
πρώτα βήματα δασικής πολιτικής. Τι εφαρμόστηκε; Από την πολλαπλή συμμόρφωση, οι
γενικής εφαρμογής απαιτήσεις, λόγω έλλειψης σχεδίων διαχείρισης. Οι πληρωμές σε
περιοχές με ειδικούς περιβαλλοντικούς περιορισμούς και τα αγροπεριβαλλοντικά (π.χ.
Πρόγραμμα διαχείρισης παραλίμνιων εκτάσεων της περιοχής «Λίμνες Βόλβης-Κορώνειας»,
Πρόγραμμα διαχείρισης των λιμνών και λιμνοθαλασσών Θράκης, Προστασία Λίμνης
Δοϊράνης, Περιβαλλοντική προστασία των λιμνών περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας: «Λίμνες
Βεγορίτιδας – Πετρών», «Λίμνες Χειμαδίτιδας – Ζάζαρης»).
Πίνακας 1.
Άξονας Περιγραφή Πόροι %
1 Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας 2.425,2 46,4
2 Βελτίωση περιβάλλοντος 1.789,9 36,5
3 Ποιότητα ζωής διαφοροποίηση 410,0 7,9
4 Leader 295,0 6,1
Σύνολο 5.078,0 96,8
Πίνακας 2.
Πόροι
Περιγραφή %
(εκατ €)
Ενισχύσεις στους γεωργούς ορεινών περιοχών
515,0 29%
για φυσικά μειονεκτήματα.
Ενισχύσεις στους γεωργούς περιοχών με
110,0 6%
μειονεκτήματα, εκτός των ορεινών περιοχών
Ενισχύσεις Natura 2000 και ενισχύσεις που
5,0 0%
συνδέονται με την οδηγία 2000/60/ΕΚ
Αγροπεριβαλλοντικές ενισχύσεις 900,0 50%
Ενισχύσεις για την καλή διαβίωση των ζώων. 10,0 1%
Στήριξη για μη παραγωγικές επενδύσεις 30,0 2%
Πίνακας 3.
Πόροι
Περιγραφή %
(εκατ €)
Πρώτη δάσωση γεωργικών γαιών 139,5 8%
Πρώτη εγκατάσταση γεωργοδασοκομικών
3,3 0%
συστημάτων σε γεωργική γη
Πρώτη δάσωση μη γεωργικών γαιών 30,0 2%
Ενισχύσεις Natura 2000 5,0 0%
Δασοπεριβαλλοντικές ενισχύσεις 4,0 0%
Αποκατάσταση του δασοκομικού δυναμικού και
30,0 2%
εισαγωγή δράσεων πρόληψης
Στήριξη για μη παραγωγικές επενδύσεις 8,2 0%

8. Ωστόσο και στα αγροπεριβαλλοντικά είχαμε μειώσεις πόρων, αποτυχίες και
προβλήματα όπως:
• Έλλειψη σχεδίων
• Αδυναμία εφαρμογής μέτρων
• Η κρατική ολιγωρία
– Πέραν των περιβαλλοντικών προβλημάτων
– Απώλειες πόρων
– Χαμένες ευκαιρίες ανάπτυξης
– «Δυσφήμιση»
• Καμιά πίεση παρά μόνο για οικονομικούς λόγους
Το Μέτρο 3.13 «Διατήρηση γεωργικών εκτάσεων για την προστασία της άγριας
ζωής» είναι ένα πολύ καλό πρώτο βήμα, στο οποίο το υπουργείο προχώρησε μόλις πέρυσι.
Περιλαμβάνει προστασία βιοτόπων των απειλούμενων και σπάνιων ειδών όπως η Αρκούδα
(Ursus arctos) και ο Λύκος (Canis lupus), προστασία βιοτόπων πολλών σημαντικών,
σπάνιων ή απειλούμενων ειδών ορνιθοπανίδας των οποίων 23 είδη του παραρτήματος Ι της
Κοινοτικής Οδηγίας 79/409 (είδη προτεραιότητας σε κοινοτικό επίπεδο).
Συμπερασματικά, διαπιστώνεται ότι υπάρχουν αρκετοί διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι,
αλλά εκείνο που λείπει είναι η πολιτική βούληση για την προώθηση όλων αυτών των
προγραμμάτων.
Οι Τζώρτζια Βαλαώρα (εξωτερική ομάδα παρακολούθησης προγράμματος LIFE) και
Τάσος Δημαλέξης (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία), στην εισήγησή τους με τίτλο «Το
πρόγραμμα LIFE στην Ευρώπη και την Ελλάδα: ευκαιρίες, αποτελέσματα και προοπτικές»
τόνισαν τη συμβολή του συγκεκριμένου ευρωπαϊκού προγράμματος στην υλοποίηση των
Οδηγιών για τα Πουλιά και τους Οικοτόπους, ιδιαίτερα για το ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000.
Όσον αφορά τα Ελληνικά προγράμματα Life – Φύση 1992 – 2006:
− Έχουν επιβραβευθεί με χρηματοδότηση 46 προγράμματα (+4 το 2007)
− Συνολική επένδυση 64 εκατομμύρια ευρώ (9,3% του συνόλου) αλλά οι πραγματικές
δαπάνες είναι χαμηλότερες (+ 9.079.706 € το 2007)
− Συνεισφορά της ΕΚ - 45 εκατομμύρια ευρώ
− Μέσος όρος 72 % συν-χρηματοδότηση από την ΕΚ
Το 33,5 % των χρηματοδοτήσεων (21,6 εκατομμύρια ευρώ) δαπανήθηκαν σε
τέσσερα είδη: Caretta caretta (6,8 εκατ. €), Ursus arctos (6,6 εκατ. €), Monachus monachus
(4,4 εκατ. €), Gypaetus barbatus (3,8 εκατ. €).
Έχουν χρησιμοποιηθεί οι περίπου 80 ΕΠΜ από προγράμματα LIFE ΦΥΣΗ ή τα
Σχέδια Διαχείρισης για θεσμοθέτηση έννομης προστασίας; Μόλις 11 είναι οι περιοχές του
δικτύου NATURA που έχουν σήμερα έννομη προστασία – Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις η
Προεδρικά Διατάγματα και υπάρχουν 27 Φορείς Διαχείρισης. Οι περισσότερες ΕΠΜ των
προγραμμάτων LIFE, βρίσκονται ακόμη στο ΥΠΕΧΩΔΕ, αναμένοντας πότε (και αν) θα
ολοκληρωθούν οι διαδικασίες έγκρισης!!
Η αποκατάσταση ενδιαιτημάτων ήταν ένα αποτέλεσμα των ακόλουθων ελληνικών
προγραμμάτων LIFE Φύση (11/46 = 24%):
1. Παραλία Σεκάνια 92-13800
2. Λιμνοθάλασσα Γιάλοβας Πύλου 97-4247
3. Φοινικόδασος Βάι 98-5264
4. Αμβρακικός 99-6475
5. Λίμνη Τριχωνίδα 99-6499
6. Λιμνοθάλασσα Δράνας 00-7198
7. Υγρότοπος Πρεσπών 02-8494
8. Υγρότοπος Στροφιλιάς 02-8491
9. Δέλτα Νέστου 02-8489
10. Υγρότοπος Άγρα 03-00092
11. Δάση Όρους Άθως 03-00093

9. Εμπλουτίστηκε η επιστημονική γνώση από κάποια προγράμματα LIFE; Απάντηση:
Ναι, σχεδόν από όλα! Η παρακολούθηση αύξησε τη γνώση για τα είδη. Η χαρτογράφηση και
το GIS χρησιμοποιήθηκαν στην απεικόνιση των χρήσεων γης. Ο διαχειριστικός σχεδιασμός &
οι μελέτες επεξεργάστηκαν την υφιστάμενη γνώση και συγκέντρωσαν νέα δεδομένα. Οι
δράσεις πεδίου βελτίωσαν τη γνώση για το πώς μπορούν να ανακάμψουν τα φυσικά
συστήματα.
Ενημέρωση – ευαισθητοποίηση. Τα προγράμματα LIFE ΦΥΣΗ βελτίωσαν την
ενημέρωση του κοινού για τις προστατευόμενες περιοχές, τα είδη και τα ενδιαιτήματα.
Πολλαπλές δράσεις συμπεριέλαβαν φυλλάδια, Κέντρα Ενημέρωσης, φυσιολατρικά
μονοπάτια, περιβαλλοντική εκπαίδευση, παρατήρηση πουλιών, γιορτές, διαγωνισμούς,
παρουσιάσεις με διαφάνειες, DVD, και συναντήσεις που πληροφόρησαν τις τοπικές
κοινωνίες, τους τοπικούς φορείς, τα μέσα και τον τύπο (websites and layman’s reports).
Δημιουργία δεξιοτήτων. Τα περισσότερα προγράμματα LIFE ΦΥΣΗ βελτίωσαν τον
επαγγελματισμό των ΜΚΟ, ειδικά του Αρκτούρου, της ΕΟΕ, του WWF, του Αρχέλωνα,της
MOM και της ΕΠΦ, βελτίωσαν τη δυνατότητα των τοπικών φορέων ώστε να μπορούν να
διαχειρισθούν τις προστατευόμενες περιοχές και είδη, βελτίωσαν τη ικανότητα των
ερευνητικών κέντρων όπως τα ΜΑΙΧ, ΕΛΚΕΘΕ, ΕΘΙΑΓΕ, ΜΦΙΚ, & EKBY ώστε να διεξάγουν
εργασία πεδίου που να περιλαμβάνει την αποκατάσταση ενδιαιτημάτων. Παραδείγματα
αποκατάστασης: επαναφύτευση, επαναπλημμυρισμός περιοχών, περίφραξη, βόσκηση
υγρολίβαδων, δημιουργία καναλιών, δημιουργία τεχνιτών φωλιών, σίτιση, αύξηση
ενδιαιτημάτων για πουλιά, αμφίβια και ερπετά.
LIFE + 2007-2013. Τέσσερα νέα προγράμματα Φύση στην Ελλάδα με θέματα: Μαύρη
πεύκη στον Πάρνωνα, παράκτιες θίνες στην Κρήτη και νότιο Αιγαίο, βιότοπος αρκούδας στα
Γρεβενά, θαλασσοπούλια και προτάσεις για Σημαντικές Περιοχές για τα πουλιά σε θαλάσσιο
περιβάλλον
Ποια είναι η Κληρονομιά που αφήνει το LIFE ΦΥΣΗ στην Ελλάδα; Αυξημένη γνώση
για τα είδη και τα ενδιαιτήματα. Εμπειρία στην υλοποίηση διαχειριστικών μέτρων στο πεδίο.
Συνεργασία στο σχεδιασμό και στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο μεταξύ των
δημοσίων υπηρεσιών, των τοπικών κοινωνιών, των ιδιωτικών φορέων και των ΜΚΟ.
Συμπράξεις φορέων – εκμάθηση του να εργάζεται κανείς με άλλους για έναν κοινό σκοπό.
Κάποια πρόοδος στην διαχείριση -διατήρηση ειδών και ενδιαιτημάτων – δύσκολο να
αποτιμηθεί ο βαθμός της επιτυχίας.
Ποια είναι τα συμπεράσματα από την υλοποίηση του LIFE ΦΥΣΗ στην Ελλάδα;
Πρακτικά, χωρίς τα προγράμματα LIFE, ο τομέας της διατήρησης στην Ελλάδα θα ήταν
σχεδόν ανύπαρκτος. Αν και πρόκειται απλώς για μία «κοινοτική πρωτοβουλία», το LIFE
αποτέλεσε ουσιαστικά τη βασική πηγή χρηματοδότησης στοχευμένων προγραμμάτων
διατήρησης της βιοποικιλότητας στη χώρα μας κατά τα τελευταία 15 χρόνια. Χωρίς τα
προγράμματα LIFE είναι πιθανό ότι η κατάσταση διατήρησης κάποιων ειδών (π.χ. αρκούδα,
φώκια, γυπαετός) θα είχε επιδεινωθεί ανεπανόρθωτα. Συνήθως οι δράσεις διαχείρισης και
προστασίας γίνονταν ερήμην ή σχεδόν ερήμην των εντεταλμένων υπηρεσιών (ΥΠΕΧΩΔΕ), οι
οποίες έλαμψαν δια της απουσίας τους. Aν και οι ΜΚΟ, κάποια ερευνητικά ιδρύματα και σε
μερικές περιπτώσεις η τοπική αυτοδιοίκηση επωφελήθηκαν από το LIFE για να αποκτήσουν
εμπειρία και γνώση σε θέματα διατήρησης, η καθ’ ύλην αρμόδια υπηρεσία δεν κατάφερε να
επωφεληθεί στο παραμικρό σε επίπεδο εμπειρίας και οργάνωσης. Τα προγράμματα LIFE
αποτέλεσαν στις περισσότερες περιπτώσεις «οάσεις» οργανωμένων, στοχευμένων,
ευέλικτων και οικονομικά αποτελεσματικών προγραμμάτων διατήρησης της φύσης.
Ποιο είναι το μέλλον; Παρά την πολύ περιορισμένη ή και ανύπαρκτη συμμετοχή των
αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών σε σχέση με τη δημιουργία νομοθεσίας για τις
προστατευόμενες περιοχές και την ανεπαρκή χρηματοδότηση των Φορέων Διαχείρισης,
αποτελεί ευθύνη όλων των συμμετεχόντων και των δικαιούχων των ερευνητικών
προγραμμάτων LIFE ΦΥΣΗ να συνεχίσουν τη δουλειά τους. Θα πρέπει να αναζητηθούν
πόροι και από άλλες πηγές χρηματοδότησης ώστε να διατηρηθεί και να αυξηθεί η
βιοποικιλότητα στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του δικτύου NATURA. Κυρίως θα πρέπει να
υπάρξει η πολιτική βούληση για να αξιοποιηθεί η κληρονομιά που αφήνει το πρόγραμμα
LIFE ΦΥΣΗ προς όφελος της ελληνικής βιοποικιλότητας αλλά και των τοπικών κοινωνιών.

10. Η Πέρη Κουράκλη (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία), στην εισήγησή της με τίτλο
«Συμβατή με την προστασία η ανάδειξη των υγροτόπων: οικοτουρισμός και περιβαλλοντική
ενημέρωση», αφού αναφέρθηκε στην ΕΟΕ, στις αρχές του οικοτουρισμού, στη διεθνή
εμπειρία και σε ορισμένα επιτυχημένα παραδείγματα του εξωτερικού και στη χώρα μας
(Κέντρο Ενημέρωσης Αγ. Γερμανού Πρεσπών, Κέντρο Ενημέρωσης Υγροτόπου Άγρα –
Βρυτών – Νησίου), ανέπτυξε τις υποδομές ανάδειξης (Κέντρα Ενημέρωσης, πωλητήρια,
αναψυκτήρια, υποδομές παρατήρησης) που μπορούν να κατασκευαστούν σε
προστατευόμενες περιοχές, τις προβλέψεις για επισκέψεις και εθελοντική εργασία από άτομα
με ειδικές ανάγκες, ζητήματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ενημέρωσης και κατέληξε
τονίζοντας το ρόλο των περιβαλλοντικών ΜΚΟ:
− Τα σημαντικότερα θετικά παραδείγματα περιβαλλοντικής ενημέρωσης –
ευαισθητοποίησης στην Ελλάδα προέρχονται από ΜΚΟ σε διάφορες περιοχές (π.χ.
Ζάκυνθος, Δαδιά, Πρέσπα, Γιάλοβα, Έδεσσα, Νυμφαίο, Ευρώτας, Σποράδες)
− Έχουν αποκτήσει τα τελευταία 20 χρόνια τεχνογνωσία σε ζητήματα σχεδιασμού/
υλοποίησης προγραμμάτων:
• φύλαξη
• επιστημονική παρακολούθηση
• διαχείριση
• ενεργοποίηση εθελοντών
• προώθηση οικοτουρισμού
• προώθηση συμμετοχικών διαδικασιών/ ενεργοποίηση των τοπικών κοινωνιών
− Η συμμετοχή τους σε διεθνή δίκτυα, διευκολύνει ακόμη περισσότερο την ανταλλαγή
πληροφορίας και την ενσωμάτωση τεχνογνωσίας στο θέμα των Π.Π.
Ο Γιώργος Κατσαδωράκης, επιστημονικός σύμβουλος του WWF-Ελλάς, τόνισε την
έμφαση που δίνει η συγκεκριμένη οργάνωση σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και
πολιτικής ενώ ανέπτυξε και το σκεπτικισμό που επικρατεί σε πολλά στελέχη
περιβαλλοντικών ΜΚΟ για τη συμμετοχή τους σε ΦΔ προστατευόμενων περιοχών. Σημείωσε
δε ότι αν συνεχίσει η σημερινή απαράδεκτη κατάσταση απαξίωσης θα πρέπει όλες οι
οργανώσεις που συμμετέχουν σε ΦΔ να σκεφτούν σοβαρά το ενδεχόμενο της ομαδικής
παραίτησης, σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Ο Σπύρος Ψαρούδας της ΜΚΟ Καλλιστώ περιέγραψε επίσης με κριτικούς τόνους
την κατάσταση που επικρατεί στους ΦΔ και συμπλήρωσε ότι οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ θα
πρέπει να θέσουν ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα δεσμεύσεων που θα πρέπει να
τηρηθούν από το ΥΠΕΧΩΔΕ, το οποίο αν δεν τηρηθεί θα πρέπει να υπάρξουν και οι
αντίστοιχες δεσμεύσεις από τις ΜΚΟ για συγκεκριμένες και κλιμακούμενες δράσεις
διαμαρτυρίας, μέχρι και προσφυγή στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Άντζελα Λάζου, από το ελληνικό γραφείο της Greenpeace, στην εισήγησή της με
τίτλο «θαλάσσια καταφύγια», αφού έκανε μια εισαγωγή για τους ωκεανούς, τις θάλασσες στη
Μεσόγειο και την Ελλάδα και την αναγκαιότητα ίδρυσης θαλάσσιων καταφυγίων, αναφέρθηκε
στην πρόταση για ίδρυση ενός θαλάσσιου καταφυγίου στον Κορινθιακό Κόλπο και στην
αναγκαιότητα καταγραφής, χαρτογράφησης και προστασίας των λιβαδιών ποσειδωνίας.
Η Greenpeace τεκμηρίωσε την ανάγκη δημιουργίας θαλάσσιου καταφύγιου στον
Κορινθιακό κόλπο, με έκθεση που παρουσίασε σε συνεργασία με την Περιβαλλοντική Κίνηση
Κορινθίας. Το δίκτυο που προτείνεται βασίζεται στις προτάσεις επιστημονικής ομάδας του
τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ.
Σύμφωνα με τον Μεσογειακό Κανονισμό για την αλιεία (ΕΚ 1967/2006), η χώρα μας
πρέπει να προβεί στη χαρτογράφηση των υποθαλάσσιων λιβαδιών του φυτού Posidonia
oceanica σε όλη την Ελλάδα και την απαγόρευση της αλιείας για όλα τα συρόμενα εργαλεία
πάνω στους συγκεκριμένους οικοτόπους, όπως και στον καθορισμό προστατευόμενων
περιοχών αλιείας και σε μέτρα διαχείρισης για την προστασία των περιοχών αναπαραγωγής,
ανάπτυξης και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η συγκεκριμένη υποχρέωση έπρεπε να είχε
εκπληρωθεί έως τις 31/12/2008. Με ορατό αυτό τον κίνδυνο, η Ομοσπονδία Παράκτιων
Αλιέων Νοτίου Αιγαίου, ένωσε τις δυνάμεις της με τη Greenpeace και την επιστημονική

11. ομάδα του Δρ. Π. Παναγιωτίδη (από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών) με σκοπό να
πραγματοποιηθεί χαρτογράφηση Ποσειδωνίας σε μια περιοχή ανοιχτά της Άνδρου.
Από αυτές της τις δραστηριότητες, η Greenpeace εξάγει τα εξής συμπεράσματα:
− Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι είναι απαραίτητη η απόλυτη προστασία
σημαντικού μέρους των ωκεανών ώστε να μπορούν να φιλοξενούν θαλάσσια ζωή
− Η προστασία έχει σαφή οφέλη για τους άμεσα ενδιαφερόμενους και μπορεί να
εξασφαλιστεί μόνο με την ενεργή συμμετοχή τους
− Είναι απαραίτητος ο προσδιορισμός περιοχών «no-take» σε μια χώρα που έχει
παρουσιάσει δυσκολίες στον έλεγχο και την εφαρμογή.
Η Χριστίνα Κονταξή, από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, στην εισήγησή της με τίτλο
«Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και η δράση του στις προστατευόμενες περιοχές», σημείωσε
ότι το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS συνεργάζεται με φορείς για την προστασία και βιώσιμη
διαχείριση περιοχών NATURA, υποστηρίζοντας ότι αυτό μπορεί να συμβάλλει στην ευημερία
των τοπικών κοινωνιών. Θέση του Δικτύου είναι πως η οικονομική δραστηριότητα μπορεί να
προσαρμοστεί στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές απαιτήσεις μιας περιοχής, με στόχο την
μακροχρόνια ευημερία. Συχνά οι τοπικές κοινωνίες έχουν μια πλούσια εμπειρία βιώσιμης
διαχείρισης του φυσικού πλούτου τους που μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια σύγχρονη
και βιώσιμη διαχείριση μιας περιοχής NATURA. Κρίσιμοι παράγοντες είναι:
− η ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση των κατοίκων,
− η προώθηση συνεργατικών διαδικασιών / διαβούλευση,
− η διαμόρφωση κοινών συμφερόντων και προϋποθέσεων για την μακροχρόνια ευημερία
της τοπικής κοινωνίας
Η προστασία του περιβάλλοντος δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως περιορισμός για
την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά ως προϋπόθεσή τους. Ο χαρακτηρισμός
μιας περιοχής ως προστατευόμενη θα πρέπει να της δίνει ένα εναλλακτικό αναπτυξιακό
πλεονέκτημα τόσο για την οικοτουριστική προώθηση της περιοχής σε επιλεγμένους
επισκέπτες όσο και για την ανάπτυξη πράσινων επαγγελμάτων. Η διαχείριση προϋποθέτει
συμμετοχή. Η ενημέρωση των πολιτών και η συμμετοχή τους στην επεξεργασία, εφαρμογή κι
αξιολόγηση των σχεδίων διαχείρισης μιας περιοχής είναι βασική προϋπόθεση κι απαίτηση
για την προστασία και βιωσιμότητα των περιοχών.
Δραστηριότητες του Δικτύου Μεσόγειος S.O.S. στη Σίφνο:
− «Εκπαίδευση Νέων Στελεχών ΜΚΟ σε θέματα Βιωσιμότητας και Ευρω-Μεσογειακής
Συνεργασίας» (2001)
− Πρόγραμμα 'Βιώσιμη Διαχείριση της περιοχής NATURA Σίφνου', σε συνεργασία με το
Δήμο Σίφνου, στα πλαίσια του προγράμματος ΕΤΕΡΠΣ του ΥΠΕΧΩΔΕ (2004)
− Ευρωπαϊκό πρόγράμμα «Δίκτυο Παράκτιων Πρακτικών» - Coastal Practice Network -
INTERREG ΙΙΙC (2005)
− Σεμινάριο «βιοκλιματική αρχιτεκτονικής σε παραδοσιακούς οικισμούς» και ημερίδα σε
συνέργια με το Πρόγραμμα LIFE –Env “Sun and Wind” (2006)
− Διεθνής συνάντηση νέων «Περιβάλλον και ανθρώπινες αλληλεπιδράσεις: Πρακτικές από
το παρελθόν....λύσεις για το μέλλον!» (2007)
− Καλοκαιρινά εθελοντικά προγράμματα από το 2003 έως σήμερα
− Έρευνα μεταξύ των τουριστών για την αποδοχή των περιβαλλοντικών στάνταρτς ενός
τέτοιου τουριστικού μοντέλου, και των κριτηρίων που επηρεάζουν τις επιλογές τους.
− Χαρτογράφηση της περιοχής και την καταγραφή των ειδών και των οικοτόπων της
− Τοποθέτηση κατάλληλα διαμορφωμένων εισόδων, με χάρτες και πληροφορίες, στην
αρχή των 3 κύριων μονοπατιών που διασχίζουν την περιοχή NATURA
− Κατασκευή πληροφοριακού στεγάστρου, με στοιχεία βιοκλιματικής.
Στη λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου-Αιτωλικού υλοποιήθηκε το πρόγραμμα «Διαχείριση
Νερού σε φυσικές προστατευόμενες περιοχές» (WAter REsources MAnagement in Protected
Areas - WAREMA) της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας INTERREG IIIB – CADSES. Στόχος του
προγράμματος είναι η ευθυγράμμιση με τις επιταγές της Eυρωπαϊκής Οδηγίας για το Νερό,
που υπαγορεύει την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδατικών πόρων σε επίπεδο λεκάνης
απορροής μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες. Συμμετοχικά Εργαστήρια συζήτησης,

12. ανταλλαγής ιδεών, οραματισμού και σχεδιασμού εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας
(ενεργοί πολίτες, σύλλογοι, οργανώσεις, γονείς + μαθητές) και θεσμικών φορέων
(περιφέρεια, νομαρχία, δήμοι, ΤΕΕ, κ.α.) για την ευρύτερη περιοχή της λιμνοθάλασσας
Μεσολογγίου- Αιτωλικού, συνεδριάσεις Τεχνικών Επιτροπών που αναλαμβάνουν να
«μεταφράσουν» τις προτάσεις των συμμετεχόντων στα εργαστήρια σε συγκεκριμένα μέτρα
και προτάσεις σε συνεργασία με την Αιτωλική Αναπτυξιακή Α.Ε., τις Διευθύνσεις Α’βάθμιας
και Β’βάθμιας Εκπαίδευσης Αιτωλοακαρνανίας και την υποστήριξη της Νομαρχίας Αιτ/νίας,
των Δήμων Μεσολογγίου και Οινιάδων, του Φορέα Διαχείρισης της Λιμνοθάλασσας
Μεσολογγίου-Αιτωλικού και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Αιτ/νίας.
Στο Β. Ευβοϊκό, προτάθηκε η δημιουργία ενός πάρκου οικολογικά βιώσιμης
ανάπτυξης & προστασίας. Οι παρεμβάσεις σε συνεργασία με την Ένωση Λιμνίων:
− Συνάντηση νέων «Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων» (2001)
− Πρωτοβουλία νέων για τη βιώσιμη ανάπτυξη του Βόρειου Ευβοϊκού
− Εκπαιδευτικό πακέτο για τη βιώσιμη ανάπτυξη στο Β. Ευβοϊκό
− Ημερίδα «Οικολογική Προστασία & Βιώσιμη Ανάπτυξη του Β. Ευβοϊκού: δυνατότητες και
ευκαιρίες για ευημερία των τοπικών κοινωνιών και δημιουργία θέσεων εργασίας» (2005)
− Ημερίδα «Βιώσιμη ανάπτυξη του Βόρειου Ευβοϊκού Κόλπου» (2007)
− Η δημιουργία - στο πλαίσιο ενός πάρκου βιώσιμης ανάπτυξης στον Β. Ευβοϊκό -
καταφυγίων ψαριών και η θέσπιση προστατευόμενων περιοχών φυσικής αναπαραγωγής
των ψαριών και εμπλουτισμού των γύρω περιοχών με σκοπό τη διατήρηση του
επαγγέλματος του ψαρά.
− Η υιοθέτηση ενός μοντέλου βιώσιμης ανάπτυξης για την περιοχή του Β. Ευβοϊκού που
συνδυάζει την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της παράκτιας ζώνης με την
κοινωνική και οικονομική πολιτική
Τέλος, σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης Καρπάθου-Σαρίας και την Κοινότητα
Ολύμπου, πραγματοποιήθηκαν καλοκαιρινά προγράμματα εθελοντικής εργασίας το 2007 και
το 2008.
Ο Γιώργος Πασχαλίδης (Πανελλήνιο Δίκτυο Οικολογικών Οργανώσεων –
ΠΑΝΔΟΙΚΟ), σε σύντομη παρέμβασή του, τόνισε το γεγονός της συμμετοχής οργανώσεων
του Δικτύου σε αρκετούς Φορείς Διαχείριης, καθώς και το πόσο σημαντική θεωρεί τη
συνεργασία των τοπικών μικρών οργανώσεων που αποτελούν το Δίκτυο με τις μεγάλες
εθνικής εμβέλειας περιβαλλοντικές ΜΚΟ, η οποία προς το παρόν είναι δυστυχώς σχεδόν
ανύπαρκτη και ελπίζει στο μέλλον να ενισχυθεί, με εκατέρωθεν πρωτοβουλίες.
Η Πάολη Μάγιερ, έκανε μια σύντομη παρουσίαση της οργάνωσης «ΟΙΚΟ-ΕΜ» και
της τεχνολογίας εφαρμογής «Ενεργών Μικροοργανισμών» (ΕΜ) για τη σωτηρία των
απειλούμενων φυσικών περιοχών. Οι μικροοργανισμοί αν και είναι ένας σημαντικός
παράγοντας της βιοποικιλότητας δεν τους έχει δοθεί αρκετή σημασία. Οι μικροσκοπικοί
αυτοί μονοκύτταροι οργανισμοί δεν είναι μόνο οι πρωτοπόροι της σημερινής ζωής, είναι
επίσης οι βασικοί βοηθοί των ανώτερων οργανισμών. Βασικές λειτουργίες στη φύση
διεκπεραιώνονται από την αρχή της δημιουργίας από μικροοργανισμούς, όπως π.χ.: η
αλλαγή της ύλης, η άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος και η προστασία από την
οξείδωση. Στην εξέλιξη της ιστορίας του ανθρώπου περιορίστηκαν οι φυσικές διαδικασίες και
δόθηκε προτεραιότητα στην ανάπτυξη της τεχνολογίας. Το κίνημα για τη προώθηση των ΕΜ
έχει ως στόχο να επαναφέρει τα αρχέγονα αυτά μέλη της βιοκοινωνίας. Στην Ελλάδα έχει
συσταθεί η ΜΚΟ «ΟΙΚΟ-ΕΜ» για τη προώθηση της γνώσης και της πρακτικής εφαρμογής
των ΕΜ.
Ο Φίλιππος Δραγούμης, στην εισήγησή του με τίτλο «Προστασία της
βιοποικιλότητας, μέρος της πράσινης λύσης για την κρίση», διερωτήθηκε πώς οι Ελληνικές
τοπικές κοινωνίες, από τότε που μπήκε η χώρα μας στην ΕΕ εξέλαβαν την έννοια
quot;προστατευόμενη περιοχήquot; ως απειλή για το εισόδημά τους και όχι ως ευκαιρία για βιώσιμη
και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη φτάνοντας συχνά σε ακραίες αντιδράσεις; Πώς η κεντρική
πολιτική όχι μόνο δεν αναίρεσε αυτή την αντίληψη, αλλά την διατηρεί ακόμη και σήμερα;

13. Μέσα από το παράδειγμα ενός Εθνικού Δρυμού στην Φιλανδία, εξήγησε πως μια
τοπική κοινωνία καταφέρνει να επιβιώνει οικονομικά χάρις στην διαχείριση του Δρυμού.
Σήμερα στην Ελλάδα ενώ αρκετές τοπικές κοινωνίες έχουν αντιληφθεί την έννοια quot;βιώσιμη
ανάπτυξηquot; και είναι πλέον έτοιμες να υιοθετήσουν νέες πράσινες πολιτικές, ταυτόχρονα η
κεντρική πολιτική ακόμη δεν ευνοεί τέτοιες καινοτομίες. Ολοκληρώνοντας, αναφέρθηκε στο τι
σχεδιασμός πρέπει να γίνει, προκειμένου να αποκτήσουμε quot;πραγματικέςquot; προστατευόμενες
περιοχές στην Ελλάδα και ποιο θα είναι το οικονομικό και κοινωνικό όφελος.
Η Χαρίκλεια Μινώτου (Αντιπρόεδρος της ΔΗΩ & Πρόεδρος του μεσογειακού
τμήματος της IFOAM – ABM) , στην εισήγησή της με τίτλο «Η βιολογική γεωργία στις
προστατευόμενες περιοχές», θεώρησε ότι στην ευρύτερη περιοχή των ΠΠ θεωρείται σκόπιμη
η εφαρμογή της Βιολογικής Γεωργίας ως απόλυτα φιλοπεριβαλλοντική πρόταση- προσέγγιση
στην αγροτική ανάπτυξη. Οι τομείς στους οποίους μπορεί να συμβάλλει η Βιολογική Γεωργία
είναι:
- η προστασία του περιβάλλοντος
- η διατήρηση της βιοποικιλότητας
- η υγεία των αγροτών-καταναλωτών
- η παραγωγή υψηλής ποιότητας προϊόντων
Επιπλέον η εφαρμογή της βιολογικής γεωργίας μπορεί να αποτελέσει εναλλακτική
πρόταση ανάπτυξης σε περιοχές με δεσμεύσεις στις χρήσεις γης και να επιφέρει μείωση του
κόστους αγροτικής παραγωγής μέσω οργανωμένων επεμβάσεων. Παράλληλα με τη
δημιουργία ζωνών βιολογικής γεωργίας, η προστασία της φύσης στις ΠΠ αποκτά μία
ολιστική προσέγγιση. Η κατάθεση ομαδικών προτάσεων χρηματοδότησης, οι οποίες
ενδέχεται να είναι πιο επιλέξιμες και ανταγωνιστικές σε συνδυασμό με δράσεις
οικοτουρισμού- αγροτουρισμού αναγάγουν τη βιολογική γεωργία ως μοχλό ανάπτυξης και
προστασίας του περιβάλλοντος. Στις ΠΠ με την ύπαρξη υποδομών με φιλοπεριβαλλοντικά
πρότυπα δημιουργούνται πυρήνες έλξης με αποτέλεσμα την αύξηση της επισκεψιμότητας
της περιοχής καθώς και τη προοπτική ανάπτυξης της οικο-απασχόλησης του γεωργικού
πληθυσμού (ξενώνες, πώληση παραδοσιακών προϊόντων…). Θεωρείται σκόπιμο να
επισημανθεί και η κοινωνική διάσταση της βιολογικής γεωργίας. Η συμβατότητά της με την
εξέλιξη και τις απαιτήσεις της τοπικής κοινωνίας παρουσιάζει επιτυχή αποτελέσματα μέσω
της ποιοτικής αναβάθμισης των περιοχών, της διατήρησης της βιοποικιλότητας την
ισορροπία των οικοσυστημάτων. Ως αποτέλεσμα δε οι παραγωγοί εντάσσονται στο σύστημα
διαχείρισης, νιώθουν ότι συμβάλλουν σε αυτό και παράλληλα βελτιώνουν την ποιότητα ζωής
τους.
Ο Θανάσης Μακρής, στην εισήγησή του με τίτλο «Πολιτικές κοινωνικής οικονομικής
ενίσχυσης με επίκεντρο τις προστατευόμενες περιοχές της ελληνικής φύσης», αναφέρθηκε
στην παρούσα οικονομική κρίση, λέγοντας ότι θα πρέπει να αντιπαλαίψουμε τη λογική του
τύπου «την κρίση θα πληρώσουν τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, το περιβάλλον, η
κοινωνική πρόνοια» και να δράσουμε για την αντιστροφή αυτής της ταξικής πολιτικής.Αντί να
δίνονται χρήματα και εγγυήσεις στις τράπεζες και για ενίσχυση του χρηματιστηρίου πρέπει να
δοθούν στην βάση της κοινωνίας για την αναμόχλευση της οικονομίας. Τα χρήματα θα
πρέπει να δοθούν για την δημιουργία και πλήρη επιδότηση θέσεων εργασίας τουλάχιστον
ετήσιας διάρκειας στους τομείς: α) κοινωνική πρόνοια, β) προστασία του περιβάλλοντος και
γ) παιδεία.
Το πρόγραμμα για το περιβάλλον μπορεί να περιλαμβάνει στοιχεία όπως την
βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων, ξεκινώντας από οικίες χαμηλόμισθων,
χαμηλοσυνταξιούχων, ανέργων, αγροτών, και επαγγελματιών με χαμηλό εισόδημα. Επίσης,
μπορεί να περιλάβει την αλλαγή προτεραιοτήτων και την κατάργηση του σώματος
αγροφυλακής, με αντικατάστασή του από μια υπηρεσία προστασίας περιβάλλοντος, στην
οποία θα ενταχθούν εργαζόμενοι στους Φορείς Διαχείρισης, ως Δημόσιοι Υπάλληλοι.
Χρήματα θα μπορούσαν να βρεθούν από την φορολόγηση επιχειρήσεων, μεταφορά
πόρων από τα Υπουργεία Άμυνας, Ανάπτυξής και την μεταφορά στον τομέα περιβάλλοντος
από τα δημόσια έργα του ΥΠΕΧΩΔΕ. Όμως αυτά μπορεί να αργήσουν. Άμεσα μπορούν να
βρεθούν με κρατικά ομόλογα. Με την αναμόχλευση δημιουργούνται εισοδήματα και
προστιθέμενη αξία πολλαπλάσια από τα χρήματα που θα δώσει το Δημόσιο. Τα έσοδα από

14. φόρους -άμεσους και έμμεσους- που θα οφείλονται στην αναμόχλευση αυτή θα αποσβέσουν
και λογιστικά και πραγματικά στον προϋπολογισμό το κόστος της πολιτικής αυτής. Το ύψος
των οικονομικών ωφελειών θα είναι σε κάθε περίπτωση σημαντικότατο τόσο στην ενίσχυση
της πραγματικής οικονομίας, του χρηματοπιστωτικού τομέα, των εσόδων του κράτους όσο
πιο μακριά δοθούν αυτά τα χρήματα από το χρηματικό πιστωτικό σύστημα και όσο
περισσότερους κύκλους κάνουν στην οικονομία πριν φτάσουν στο χρηματοπιστωτικό
σύστημα.
Όσον αφορά την κοινωνική οικονομία στις προστατευόμενες περιοχές, υπάρχουν δύο
σκέλη: α) οι οικονομικές δραστηριότητες και β) τα υποκείμενα αυτής. Στις πρώτες
περιλαμβάνονται δραστηριότητες πρωτογενούς παραγωγής (βιολογική γεωργία, βιολογική
εκτατική κτηνοτροφία, αγροδασοκομία), μεταποίησης (τυποποίηση/συσκευασία, ελαφρά
επεξεργασία, κατασκευή τεχνουργημάτων), υπηρεσιών (έρευνα, εκπαίδευση, ενημέρωση,
κατάρτιση, ξενάγηση, συνόδευση σε υπαίθριες και αθλητικές δραστηριότητες, οικοτουρισμός,
αγροτουρισμός, εστίαση, καλλιτεχνική δημιουργία).
Κοινωνική οικονομία αποκαλούμε την οικονομική δραστηριότητα με επαγγελματική
απασχόληση αυτών που εμπλέκονται, στην οποία όμως κυριαρχούν κοινωνικοί στόχοι
(όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η εκπαίδευση, η πολιτιστική δημιουργία, η κοινωνική
αλληλεγγύη, η κοινωνική ένταξη, η αποθεραπεία κλπ.) και όχι η μεγιστοποίηση του
οικονομικού αποτελέσματος και των κερδών. Τα κέρδη είναι περιορισμένα, πέραν της
αμοιβής της εργασίας, στα πλαίσια της δραστηριότητας ή αυτά διοχετεύονται σε κοινωνικούς
σκοπούς. Οι αποφάσεις λαμβάνονται δημοκρατικά όπου όλοι οι εργαζόμενοι και συνεργάτες
έχουν μία ψήφο και ίσα δικαιώματα. Η δραστηριότητα έχει σαφή κοινωνικά χαρακτηριστικά. Η
κοινωνική επιχείρηση από οικονομική άποψη έχει συνεχή/τακτική δραστηριότητα παραγωγής
αγαθών ή παροχής υπηρεσιών, έχει υψηλό βαθμό αυτονομίας, αναλαμβάνει οικονομικό
ρίσκο, η δραστηριότητα είναι επιχειρηματική με την έννοια του ρίσκου που αναλαμβάνει για
την παραγωγική δραστηριότητα και την εύρεση πόρων και “πελατών”, έχει ένα ελάχιστο
αμειβόμενης εργασίας.
Η κοινωνική επιχείρηση από κοινωνική άποψη παρέχει σαφή οφέλη στην κοινότητα,
χαρακτηρίζεται από τη συλλογική διάσταση, η συμμετοχή στις αποφάσεις δεν καθορίζεται
από την συνεισφορά κεφαλαίου, έχουμε συμμετοχικότητα και από χρήστες ή πελάτες στην
δραστηριότητα ή/ και στις αποφάσεις, περιορισμένη ή μηδενική διανομή κερδών.
Κοινωνικές επιχειρήσεις, όπως π.χ. συνεταιρισμοί, δίκτυα παραγωγών –
καταναλωτών, κοοπερατίβες, μη-κερδοσκοπικές εταιρείες θεωρούνται πιο συμβατές με τους
στόχους της περιβαλλοντικής προστασίας. Ορισμένες από αυτές, όπως π.χ. οι συνεταιρισμοί
έχουν αποκτήσει μια αρνητική φήμη στην Ελλάδα από την κομματική κακοποίηση και
εκμετάλλευση που υπέστησαν κυρίως οι αγροτικοί συνεταιρισμοί. Ωστόσο, θα πρέπει να τους
ξαναδοθεί η πρέπουσα σημασία και να αφεθούν να προσφέρουν τις σημαντικές τους
υπηρεσίες. Στις παραπάνω κατευθύνσεις πρέπει να συμβάλουν και οι Οικολόγοι Πράσινοι.
Ο Γιώργος Κατσαδωράκης, στην εισήγησή του με τίτλο «Η διάσταση του τοπίου
στην προστασία της ελληνικής φύσης», σημείωσε ότι από νομική άποψη, σήμερα η
προστασία της φυσικής κληρονομιάς της χώρας μας (είδη, οικότοποι, περιοχές, τοπία)
βασίζεται κατά μέγιστο βαθμό στις δυο κοινοτικές οδηγίες, αυτή «για τα πουλιά» (79/409) και
εκείνη «για τους οικοτόπους» (92/43), με τον τρόπο φυσικά που έχουν αυτές ενσωματωθεί
στην εθνική νομοθεσία.
Παρά την ύπαρξη αυτών των νομοθετημάτων η φυσική κληρονομιά της χώρας μας
υποβαθμίζεται και περιορίζεται ποιοτικά και ποσοτικά με εντεινόμενους ρυθμούς τα τελευταία
χρόνια. Το στοιχείο της φυσικής μας κληρονομιάς που υποβαθμίζεται εντονότερα και
τελεσίδικα δεν είναι ούτε τα είδη ούτε οι οικότοποι, αλλά το τοπίο. Η υποβάθμιση λαμβάνει
χώρα κυρίως μέσω της αστικοποίησης. Της έγερσης, δηλαδή, χωρίς καμιά λογική και
συνολικό σχέδιο, διάσπαρτων κτιρίων, διάνοιξης και κατασκευής δρόμων, χώρων απόθεσης
μπάζων και απορριμμάτων, λατομεύσεων, εκχερσώσεων, μπαζωμάτων και γενικά από τις
παράπλευρες επιπτώσεις έργων μεγάλης και μικρής κλίμακας. Επίσης, η υποβάθμιση
λαμβάνει χώρα και από τη χαμηλή ποιότητα κατασκευής και τη χαμηλή αισθητική ποιότητα
των κατασκευών. Μεγάλο μέρος της υποβάθμισης των τοπίων οφείλεται επίσης στην
εγκατάλειψη παλαιών («παραδοσιακών») μεθόδων στον πρωτογενή τομέα, την εγκατάλειψη
της υπαίθρου, αλλά και την εγκατάλειψη και ερείπωση κτιρίων και υποδομών. Όλα αυτά