3. 3
Voorstel
Als grondslag voor deze Positioning Paper heb ik de onderwerpen “Gezondheid” en
“Volkshuisvesting” gebruikt. Deze onderwerpen heb ik gekozen omdat ze veel met elkaar te maken
hebben en veel met elkaar van doen hebben, zowel negatief als positief.
Deze positioning paper verteld u wat een sloppenwijk is, hoe mensen hier komen te wonen en waar
ze zijn op de wereld. Voor het schrijven van deze paper heb ik gekeken naar vier verschillende steden
in Azië en in Afrika. Welke problemen spelen er nu in sloppenwijken en wat zijn hier de oplossingen
voor.
De probleemstelling die hoort bij dit stuk luidt als volgt:
Hoe kan er door (minimale) ruimtelijke ordening in steden/achterbuurten aanpassingen worden
gedaan, zodat de volkshuisvesting beter wordt en dat dit gezondheid ten goede komt. Dit op een
manier dat de buurt/locatie zijn waarde en functie niet verliest.
Zonder goede bescherming ben je immers vatbaarder voor gezondheidsproblemen.
RJ. Groen 20-12-12
5. 5
Wat is nu eigenlijk een sloppenwijk
Een sloppenwijk is een wijk waar mensen wonen die door geldgebrek of woningnood geen betere
woning kunnen krijgen. Vaak zijn deze bewoners van het platteland naar de grote stad getrokken om
werk en een beter bestaan te vinden. De woningen in een sloppenwijk zijn te typeren als
“hutwoningen”, deze zogenoemde hutwoningen zijn vaak opgebouwd uit bouwafval en andere
restmaterialen.
Welke redenen zijn er om te wonen in een sloppenwijk
Armoede is de voornaamste reden waarom mensen geen woning kunnen krijgen en daarom een huis
bouwen in een sloppenwijk. Men kan de maandlasten of de huur van een normale woning niet
opbrengen. Het kan ook te maken hebben met een door de lokale overheden gecreëerde
woningnood, hiermee proberen ze de trek naar de stad of de binnenlandse migratie te beperken.
Nieuwkomers met lagere inkomens krijgen in dit geval dus geen toegang tot de woningmarkt en
moeten dus wel in een sloppenwijk wonen.
Problemen
In sloppenwijken is vaak sprake van overbevolking, onveiligheid, werkloosheid, slechte
drinkwatervoorziening, slechte gezondheid en hygiëne. De wijken bevinden zich bovendien in voor
bewoning en bebouwing ongunstig terrein, het is bergachtig of de afwatering is slecht.
6. 6
Landen met de grootste populatie inwoners in sloppenwijken. Hoe donkerder de kleur hoe meer
inwoners/sloppenwijken.
7. 7
Er zijn in verschillende werelddelen sloppenwijken te vinden. De eerste massale sloppenwijken
ontstonden in Brazilië, waar dakloze mensen hutachtige onderkomens op de berghellingen bij grote
steden bouwden.
In totaal leven 1 op 6 bewoners van de aarde, dat zijn meer dan 1 miljard mensen, in krotten.
Voornamelijk in derdewereldlanden, wereldwijd gaat het om een derde van alle stadsbewoners.
Vooral de sloppenwijken in Brazilië, Indonesië en Zuid-Afrika zijn bekend, dit omdat deze regelmatig
in het nieuws komen, maar er zijn ook veel sloppenwijken in andere landen van Afrika, Zuid-Amerika
en Azië.
Enkele van de grootste sloppenwijken zijn; Kibera in de Keniaanse hoofdstad Nairobi, Orangi Town in
de Pakistaanse havenstad Karachi en Dharavi in de Indiase havenstad Bombay. De stad met de
meeste inwoners in sloppenwijken ter wereld is Mexico-Stad.
Ook in Europa zijn nog altijd sloppenwijken in verschillende landen zoals Spanje, Italië, Portugal, in de
Balkanstaten, en in enkele voormalige Sovjetrepublieken zoals Oekraïne, Rusland en Georgië. Op het
Iberisch schiereiland en in de Balkan betreft het voornamelijk Roma gemeenschappen die aan de
randen van de steden in geïmproviseerde hutten of simpele huisjes wonen, vaak zonder goede
voorzieningen. Enkele van de bekendste sloppenwijken van Europa zijn die van Napels in Italië,
Sevilla in Spanje en Istanbul in Turkije.
9. 9
Sloppenwijken zijn ongewenst maar nauwelijks tegen te houden. Het is bovendien gebleken dat
wanneer een overheid de bouw ervan niet bestrijdt, de bewoners meer tijd en geld in de opbouw
van hun huizen steken. De mensen organiseren zich en gaan samenwerken, zo komen er geleidelijk
aan verbeteringen. Straten worden bijvoorbeeld verhard en voorzien van betere afwatering, er komt
een school en ten slotte ook elektriciteit. Uiteindelijk kan zo'n krottenwijk veranderen in een gewone
woonwijk.
Izmir is een stad in het westen van Turkije, deze stad telt 2,5 miljoen inwoners
en is een van de grotere steden van Turkije.
In Izmir is een voorheen zijnde sloppenwijk omgetoverd, door inzet van eigen
bewoners, naar een goeddoende functionerende wijk van deze stad.
11. 11
Ik heb voor de onderstaande steden gekozen om uit te werken in mijn PP. Deze steden liggen
voornamelijk in Azië en in Afrika. Deze steden zijn:
Jakarta – Indonesië
Manila – Filepijnen
Delhi – India
Khayelitsha – Zuid Afrika
Wereldsteden in landen als Azië en Afrika: Platteland geen werk mensen gaan naar de stad veel
mensen leven in de stad is duur slechte huizen sloppen wijken geen riool veel afval
bacteriën en ziektes achter uitgaande gezondheid
Hoe te werk gaan?
Als eerste ga ik de stad in zijn algemeenheid beschrijven, vervolgens het percentage inwoners dat in
de sloppenwijken wonen. Dit om een indruk te geven van hoe groot deze sloppenwijk bij de
desbetreffende stad toch wel niet is.
Vervolgens ga ik aan de hand van foto materiaal de problemen beschrijven die zich hier voordoen op
het gebied van “Volkshuisvesting” en “Gezondheid”. Daarbij leg ik ook uit waarom dit een probleem
is en welke risico’s deze problemen met zich mee brengen.
13. 13
Batavia, vanaf 1942 beter bekend als Jakarta is sinds het in 1949 onafhankelijk werd de hoofdstad
van Indonesië. De stad ligt in het noorden van het eiland Java. Jakarta is de grootste metropool van
Zuidoost Azië, het is het economische, culturele en politieke hart van Indonesië.
Het officiële inwoners aantal van Jakarta bedraagt ongeveer 9 miljoen inwoners. Jakarta maakt deel
uit van het district Jabotabek, in dit district wonen ruim 23 miljoen mensen. Hiervan woont ruimt
twee derde in sloppenwijken, dit zijn ruim 15 miljoen mensen.
De sloppenwijken van Jakarta hebben te maken met een groot hygiëne probleem. Veel mensen
hebben geen stromend water tot hun beschikking in de sloppen, die vaak te vinden zijn in de
schaduw van de schitterende wolkenkrabbers. De afvoeren die verstopt zijn met afval veroorzaken
tevens een behoorlijke stank. Minder dan 50 procent van de inwoners van Jakarta heeft de
beschikking tot leidingwater. Meer dan 75 procent van de inwoners van de stad gebruiken ondiep
grondwater om zich te wassen of om hun eten in te bereiden. Een onderzoek van Mercy Corps
Indonesia wees uit dat 90 procent van deze bronnen besmet is met bacteriën of zware metalen.
Jakarta produceert ongeveer 6.000 ton afval iedere dag, maar kan slechts de helft hiervan
verwerken. Afval wat niet verwerkt kan worden verdwijnt op vuilnisbergen in de sloppenwijken of
verdwijnt in de vele riviertjes die Jakarta kent.
15. 15
Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Jakarta:
Foto Wat te zien Problemen
1 Hutten op palen
Hutten van veel verschillende materialen
Veel afval
Zwart water
Rotting van palen bij
wisselende waterstand.
Vies water is een bron voor
bacteriën.
2 Een jongen die zich wast
Vies water, afval drijft erin
Ziekte verwekkers.
Bacteriën in wonden
3 Een man op een afvalberg
Geiten die er lopen
Vegetatie groeiend tussen afval
Wonen tussen het afval.
Voedselbron (geit) haalt hier
ook zijn voedingsstoffen
vandaan.
4 Jongen in een boot
Meer afval dan water
Water volledig gebruikt als
afvalplaats. Mensen koken en
wassen zich met dit water.
5 Wonen langs het spoor
Veel afval
Schamele woning
Gevaarlijk, overrijdingsgevaar
Ongezond
Ongedierte bronnen
17. 17
Manilla is de hoofdstad van het in Azië gelegen land de Filipijnen. Manilla maakt deel uit van de
Metro Manilla, dit zijn 16 buurten die aan elkaar gegroeid zijn tot een stad. Deze stad ligt in het
zuiden van het eiland Luzon. Manilla is van oudsher het handelscentrum van de Filipijnen, via de
haven komen de meeste geïmporteerde goederen binnen. De grote stroom van handel heeft er voor
gezorgd dat zich rondom de haven veel fabrieken en werkgelegenheid heeft gevestigd. Deze
fabrieken zijn gevestigd in de wijk Tonda, in de loop der jaren hebben vele mensen hier hun huis
gebouwd en is er vlak bij het bedrijventerrein een sloppenwijk ontstaan.
In het begin van de 20e
eeuw woonden er slechts 200 duizend mensen in de stad Manilla, in 2010
wonen er ongeveer 11,5 miljoen mensen in de stad en in de wijken eromheen. Het centrum van de
stad heeft een oppervlakte van 25km2
dit komt neer op ongeveer 66duizend inwoners per km2
.
Hiermee is het het dichts bevolkte stadcentrum van de Filepijnen. Van deze 11,5 miljoen inwoners
wonen er ongeveer 2,5 miljoen mensen in een 400 sloppenwijken die Metro Manilla kent.
In mei 2012 is er een grote brand geweest in de sloppenwijk van Manila, hierbij zijn naar schatting
ruim tienduizend mensen dakloos geworden en zijn er 1000 hut woningen verwoest.
19. 19
Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Manilla:
Foto Wat te zien Problemen
1 Krottenwijk in Manilla
Provisorische elektriciteit netwerk
Dicht op elkaar
Brand gevaarlijk.
Instortingsgevaar
2 Wassen in de rivier Zelfde rivier als waar al het
afval in drijft en men zijn
ontlasting laat
3 Grote berg vuilniszakken op straat
Kapotte vuilniszakken
Water (rechtsonder) waar afval in drijft
Afval op straat trekt dieren aan,
deze kunnen het afval
verspreiden en ziektes met zich
mee brengen
4 Afval in een sloot/rivier tussen de woningen
Zwart water
Huizen op palen, welke aardig scheef hangen
Bacterieel water, ongezond.
Trekt ongedierte en insecten
aan.
21. 21
Delhi is een van de grootste steden van India. Van 1912 tot 1931 was dit de hoofdstad van Brits-
Indië. Tegenwoordig is New Delhi de hoofdstad van India. Delhi is een echte industrie stad, daarnaast
bevindt zich hier een verkeersknooppunt tussen verschillende wegen die India kent. Delhi heeft een
cultureel centrum met universiteiten, theaters, musea en historische gebouwen uit de rijke
geschiedenis van de stad.
Dat deze stad zoveel voorzieningen heeft mag ook wel, als er gekeken wordt naar het inwoners
aantal. Officieel had de stad in 2011 een inwonersaantal van ongeveer 12 miljoen mensen,
onofficieel staat dit aantal op 16 miljoen. Hiervan wonen 4 miljoen mensen in de sloppenwijken om
de stad heen.
Een groot deel van deze 4 miljoen bewoners van de sloppenwijken komen vanaf het platteland om
de stad. Opzoek naar werk en een beter leven, voor hunzelf als voor hun nakomelingen.
23. 23
Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Delhi:
Foto Wat te zien Problemen
1 Geiten/schapen tussen het afval
Huizen van steen, maar niet afgemaakt
Doordat de geiten afval eten
kan er in hun melk of vlees
ziekte verwekkers zitten
2 Scheve woningen
Provisorisch elektriciteit kabels
Brand en instortingsgevaar
3
(midden)
Veel huizen
Dicht naast elkaar en op elkaar
Op de achtergrond “welvarendere” gebouwen
Brand gevaarlijk
4 Een rivier naast de woningen
Zwart van afval en olie
Een deel in de sloppenwijken welke armer zijn
Slechte huizen
Water wordt gebruikt om te
wassen en te koken. Dit water
is zo vervuild dat het niet
gezond kan zijn voor de
bewoners.
5 Een man tussen ingestorte huizen
Opzoek naar herbruikbare materialen
Extreem weer kunnen
krottenwijken doen wegvagen
25. 25
Khayelitsha is een sloppenwijk, die in het oosten van de tweede grootste en deel-hoofdstad Kaapstad
ligt. Deze wijk is ontstaan en gepland door de apartheid planners tussen 1948 en 1990 tijdens de
rassen segregatie. Doormiddel van wetten werden zwarten en blanken gedwongen om gescheiden
van elkaar te leven, deze wetten zorgden ervoor dat de beste voorzieningen aan de economische
sterkere blanken werden toe geschreven. Khayelitsha ligt langs de snelweg N2, een drukke snelweg
in Zuid Afrika en tegen de kust aan. Daarnaast is het gebied omgegeven door zandduinen. Dit zou
gedaan zijn om het gebied af te kunnen sluiten ten tijde van onlusten tussen de verschillende
culturen.
In Khayelitsha wonen ongeveer 400 duizend mensen in zelf gemaakte hutjes van golfplaten en hout.
Ongeveer 30 procent van de inwoners heeft werk, de overige 70 procent is werkeloos. De inwoners
van Khayelitsha die wel werk hebben, vertrekken ‘s morgens vroeg vanaf het treinstation naar
Kaapstad en komen ‘s avonds laat pas weer terug.
Voor de mensen die geen werk hebben zijn er projecten opgezet door welzijnsorganisaties. Hier
leren de mensen om souvenirs te maken, welke in een eigen te runnen winkel kunnen worden
verkocht.
27. 27
Met de klok meegekeken de problemen die zich voordoen in de sloppenwijken van Khayelitsha:
Foto Wat te zien Problemen
1 Een georganiseerde sloppenwijk
Minimale ruimtes tussen de huizen
Straatjes gecreëerd
Geen drinkwater voorzieningen
Droogte
2 Brand Overslaande brand naar naast
liggend huis
3 Braakliggend terrein
Houten gammele hutten
Droogte, beplanting wil niet
groeien.
In geval van extreem weer, veel
schade.
4 Jongen op blote voeten
Water in het midden van de “straat”
Houten hutten
Geen afwatering/riolering,
Brand/storm gevoelige hutten
29. 29
In de voorgaande alinea’s heb ik de volgende sloppenwijken behandeld
Jakarta – Indonesië
Manila – Filepijnen
Delhi – India
Khayelitsha – Zuid Afrika
De problemen die hier spelen komen erg met elkaar overheen. Deze problemen spelen eigenlijk in
iedere sloppenwijk en zijn niet speciaal gebonden aan een van de bovenstaande steden. Hieronder
een tabel met voor ieder onderwerp de gerelateerde problemen.
Volkshuisvesting Gezondheid
Slechte huizen Afval
Instortingsgevaar Geen schoon (drink)water
Brandgevaarlijk Slechte hygiëne
Geen elektriciteit of provisorisch afgetapt Geen riolering
Geen isolering (geluid/ tempratuur) Wassen in de rivier
On afsluitbare woningen De rivier als riool
Wonen langs het spoor of drukke wegen Wonen langs het spoor of drukke wegen
Extreem weer, kan wijken doen verwoesten Droogte of wateroverlast
Kleine huizen Bacteriën en ongedierte
Ongedierte Te weinig doctoren
30. 30
In Jakarta in Indonesië hebben ze te maken met grote aantallen afval op straat. Van al dit afval kan
maar de helft worden verwerkt bij de afvalverwerkingscentrales. Dit is natuurlijk niet alleen een
probleem dat in Jakarta speelt, maar ook in de vele andere sloppenwijken die de wereld heeft. Het
afval in de sloppenwijken blijft daardoor vaak liggen, gezien dit een wijk is die niet door de overheid
wordt gesteund. Dit afval wordt in de smalle straatjes in de wijk gedumpt. Door simpele oplossingen
kunnen bewoners een gezonder bestaan lijden. Door toevoeging van de in Nederland welbekende
ondergrondse afvalcontainers kan ongedierte niet meer in het afval wroeten en mengen schadelijke
stoffen zich minder snel met het grondwater en het oppervlakte water.
31. 31
In bijvoorbeeld Manilla op de Filepijnen valt er, gekeken naar het
klimaat, van mei tot november veel regen. Doormiddel van het
aanleggen van wateropvang systemen op vaste punten in de
sloppenwijken kan het regenwater worden opgevangen.
Het gevallen regenwater is niet gelijk goed voor consumptie of gebruik
om te wassen. Doormiddel van een natuurlijk filtersysteem van grond,
stenen en waterplanten kunnen lichte metalen worden gefilterd. Dit
systeem is te vergelijken met een filtersysteem voor een vijver in Nederland.
Dit systeem is ook toe te passen
in andere sloppenwijken waar
gedurende meerdere maanden
veel regent.
32. 32
De huizen in veel sloppenwijken voldoen niet aan de eisen die men daar aan stelt. Ze zijn gemaakt
van allerlei verschillende materialen, veelal restafval van bouwplaatsen of afval van de vuilnisbelt. De
materialen die vaak worden gebruikt zijn houten
platen/balken of golfplaten. Gezien dit allemaal rest afval
is en het niet brandwerend is gemaakt, kan een uit de
hand gelopen vuur voor de etenbereiding er voor zorgen
dat een gehele sloppenwijk afbrandt.
Er zijn projecten opgezet in Khayelitsha in Zuid Afrika
waarbij hut woningen (huisjes van golfplaat en hout)
worden vervangen door stenen woningen. Deze woningen
hebben een houtenskelet (zie afbeelding hiernaast) en
worden vervolgens dichtgemaakt met bakstenen.
Vrijwilligers bouwen deze huisjes voor de bewoners van de
sloppenwijk. Een initiatief dat in andere sloppenwijken kan
worden doorgezet mocht de overheid of een burgerinitiatief hiervoor geld op halen.
Deze woningen kunnen vervolgens worden voorzien van het wateropvang systeem en een
natuurlijke waterzuiveringsinstallatie.
33. 33
De meeste sloppenwijken kennen ook geen afvalwatering of
riolering. Hierdoor stroomt de poep en pies gewoon over
straat, iets wat ziektes kan opleveren en een vreselijke stank
oplevert. Doormiddel van het plaatsen van ondergrondse septic
tanks in de sloppenwijk kan dit opgevangen worden. Boven de
septic tank kan een openbaar wc worden geplaatst, welke door
de bewoners van de sloppenwijk kunnen worden gebruikt. Door
deze tanks/wc’s op plekken te plaatsen die bereikbaar zijn voor
(tank)auto’s kunnen deze weer leeggemaakt worden.
In plaats van leegmaken van de
septic kan de ontlasting ook worden
gebruikt voor bemesting van de tuin
of het land. Dit is in Europa een
gebruikte oplossing en mijn inziens
kan dit ook in sloppenwijken worden
toegepast. (zie afbeelding)
35. 35
Conclusie
Naar mijn inzien kunnen sloppenwijken zich op een vrij makkelijke manier omvormen tot een wijk
waar met een betere volkshuisvesting en gezondheid kan worden geleefd. Door in te spelen op
wisselingen van het klimaat kan er water worden opgevangen of energie worden opgewekt. Het
opgevangen water kan dienen als douchewater of water om eten in te wassen, water wat allicht
schoner is dan het water uit de rivieren.
Door afval te scheiden of juist op te vangen kunnen ongedierte en bacteriën worden geweerd uit de
wijk en wordt het beter gesteld met de gezondheid van de bewoners. Door het scheiden van het
afval kan er beter worden geconcludeerd of het herbruikbaar is (cradle to cradle) of dat het echt
naar de afvalverwerking kan.
Doordat de bewoners onderling samenwerken kan een sloppenwijk transformeren naar een goed
functionerende woonwijk zoals met Izmir in Turkije is gebeurd.
De hierboven genoemde oplossingen zijn minimale ruimtelijke oplossingen in sloppenwijken die als
antwoord komen op de eerder gestelde vraagstelling.
“Hoe kan er door (minimale) ruimtelijke ordening in steden/achterbuurten aanpassingen worden
gedaan, dat de volkshuisvesting beter wordt en dat dit gezondheid ten goede komt. Dit op een
manier dat de buurt/locatie zijn waarde en functie niet verliest.”
36. 36
Bronnenlijst
Internetpagina’s:
BBC in pictures: Manila
http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/picture_gallery/06/world_manila_slum_life/html/7.stm
Klimaat informatie
http://www.klimaatinfo.nl
Informatie over Manilla
http://www.manila.gov.ph/
Informatie over Delhi
http://www.mcdonline.gov.in/
Water gebruik
http://www.waterfootprint.org
Mercy Corps Indonesia
http://indonesia.mercycorps.org/
Informatie over Khayelitsha
http://www.westerncape.gov.za/other/2007/10/kprufinal_2005_october_2007_publish_date.pdf
Oplossing voor huizen
http://www.tinyhousedesign.com
37. 37
Films/ documentaires/ nieuwsitem:
Caracas, The Informal City
http://www.youtube.com/watch?v=kGKPWlUfaL0
BNN 3 op reis
http://3opreis.bnn.nl/bestemming/31/kaapstad
Kinderkrant in sloppenwijk Delhi
http://www.youtube.com/watch?v=8dwHNc0MomY
Jeugdjournaal
http://jeugdjournaal.nl/item/441980-brand-in-sloppenwijk-bangladesh.html
Simavi
http://www.simavi.nl
Architecten web
http://www.architectenweb.nl
Foto’s:
https://www.google.nl/imghp?hl=nl&tab=wi
www.blijhuis.nl
