Çorumun Turizm analizi

1. Mikail KARA
098123404
Turizm İşletmeciliği Eğitimi Anabilim Dalı
Doktora Programı
ÇORUM İLİ EKONOMİ TURİZM İLİŞKİSİ
“Turizmde Talep Tahmin Yöntemleri”
Danışman
Prof Dr. Kurban ÜNLÜÖNEN
Ankara-2010

2. ÇORUM İLİ EKONOMİ
TURİZM İLİŞKİSİ

3. Turizme olan talepte her geçen gün artış olmakta,
turizm sektörü de talepteki artışlara paralel olarak
gelişmekte ve önemini artırmaktadır. Uluslararası
turizme katılanların sayısının Dünya Turizm
Örgütü 2008 yılı verilerine 922 milyon kişi, turizm
faaliyetlerinden sağlanan gelirlerin ise 944 milyar$
olarak gerçekleştiği (www.ttyd.org.tr), 2020 yılında
ise turizme katılanların 1,561 milyon kişiye, turizm
faaliyetlerinden elde edilen gelirin ise 2 trilyon $’a
ulaşacağı öngörülmektedir.

4. Türkiye’de ise, 2007-2013 dönemini kapsayan
Dokuzuncu Kalkınma Plan dönemi sonunda;
Turizm gelirlerinin 36,4 milyar $’a, ziyaretçi
sayısının
38
milyona
ulaşacağı
tahmin
edilmektedir (Hussein ve Saç,2008; 141-143).
Dünya’da turizmin 3 S ‘nin (Deniz, kum ve güneş)
yerini, 3 E’nin (eğitim, eğlence ve çevre)
alacağı(www.kulturturizm.gov.tr),
bunun
sonucunda turizm talebinin doğa ve kültür
turizmine doğru kayacağı tahmin edilmektedir.

5. Bu verilerin ışığında turizm açısından önemli olan
bölgeler arasında da bazı değişiklikler ortaya
çıkabilecektir. Özellikle Çorum gibi doğal ve
kültürel
kaynaklar
açısından
zengin
destinasyonların
turizmden
aldıkları
payı
artırmaları mümkün olabilecektir. Göçer ve Çıracı
(2003), 80 ili 4 grupta toplayarak, Türkiye’de
kentlerin sosyal ve ekonomik göstergeleri grup
faktör analizi ile incelemişler, araştırmaya göre
Çorum ili 3. grupta 44. sırada yer almaktadır.

6. Özdemir ve Altıparmak (2005), 2000 yılı
itibariyle Türkiye’deki 81 ilin sosyo-ekonomik
göstergeler bakımından gelişmişlik sıralaması
belirlemeye çalışmışlardır. Çalışmada sosyal ve
ekonomik gelişmişliği temsil eden 34 değişken
kullanılmıştır. İller, sosyo-ekonomik göstergeler
itibariyle faktör analizi ile değerlendirmeye tabi
tutulmuştur.

7. Araştırmaya göre Çorum ili sosyal gelişmişlik
göstergelerine göre illerin sıralamasında sağlık
göstergeleri bakımından 49., eğitim göstergeleri
açısından 54., ilk ve ortaöğretim okullaşma oranı
göstergeleri bakımından 46. sırada yer
almaktadır. Aynı araştırmada yer alan ekonomik
gelişmişlik göstergelerine göre mali göstergeler
açısından 48., imalat sanayi göstergeleri
açısından, 41. sırada yer almaktadır.

8. Bu çalışmanın amacı Çorum ilinin turizme ilişkin
potansiyelini ve ekonomik göstergelerini literatür
taraması ile ortaya koyarak, yörenin turistik
zenginliklerine dikkat çekmektir. Tüm bu veriler
ışığında yörenin turizme ilişkin avantaj ve
fırsatlarını ortaya koymaktır. Çalışma sonucunda
ortaya çıkan sonuçlar, yöredeki turizmin gelişimi
için önemli fikirler sunacaktır.

9. Araştırmanın
amacı
Çorum
ilinin
turizm
potansiyelini ortaya koymak, ildeki ekonomi turizm
ilişkisini kurmak ve turizmle ilgili değerlerine dikkat
çekmektir. Araştırma ile ilgili kavramlar, Çorum’un
ekonomik, turistik ve kültürel değerleri ilgili literatür
taranması yoluyla ve resmi kurumların internet
sitelerinden elde edilen ikincil veriler kullanılarak
derlenmiştir.

10. Bir
destinasyonun
turizm
potansiyeli
dört
kategoride
değerlendirilebilir (Vela, 2009; 420):
1 - Doğal güzellikler (örneğin, ormanlar, nehirler)
2 - Tarihi zenginlikler (tarihi kalıntılar, kaleler ve diğer antik
mimari)
3 - Kültürel değerler (dini değerler , müzeler, modern mimari,
fuarlar, festivaller, el sanatları)
4 – Yapay değerler (örneğin, tema parkları).
Yukarıda belirtilen sınıflandırmadan hareketle, Çorum ili turizm
potansiyeli aşağıda verilmektedir.

11. Bir destinasyonda turizmin gelişebilmesi için doğal
güzelliklere
sahip
olması
önemli
bir
avantaj
oluşturmaktadır. Doğal çevre ve iklim koşulları, bölgenin
turistik çekiciliği ve yaşama kabiliyeti açısından büyük
önem taşımaktadır (Dwyer vd., 2009; 65). Çorum doğal
güzellikler açısından da zengin bir ildir. Belli başlı doğal
güzellikleri milli parklar, yaylalar, mağaralar, plajlar, tabiat
anıtlarıdır (www.corumkulturturizm.gov.tr). Belli başlı
doğal güzellikler; Kargı yaylası, Abdullah yaylası, Bayat
Kunduzlu ve Kuş çimeni yaylaları, İskilip yaylaları,
Osmancık Başpınar Karaca Yaylası, İncesu Kanyonu,
Çatak Tabiat Parkı, Baha Bey Çamlığı vb. dır.

12. 2.2. Tarihi Değerler
Eski ve köklü bir kültür yapısına sahip olan Çorum
birçok medeniyetlere beşiklik etmiştir. Tarihi
paleolitik devre kadar uzanan ilde, M.Ö. 4000'li
yıllardan itibaren aralıksız iskan edildiği görülür.
Çorum, pek çok uygarlıkların kalıntısını saklayan
açık hava müzesi durumundadır. Anadolu'nun
yerli kültür sanat geleneğini devam ettiren kentin
en önemli Turizm merkezi Hititlere başkentlik
yapmış olan Boğazköy'dür.

14. Hitit uygarlığı en az Mısır Uygarlığı kadar eski ve
zengin bir uygarlıktır. Hititlerle Mısırlılar arasında
yapılan Kadeş Antlaşması metin tabletleri
Boğazkale’de bulunmuştur. Ayrıca, Hattuşa’nın en
büyük ve etkileyici kutsal mekanı, şehrin dışında
yeralan, yüksek kayalar arasında saklanmış
Yazılıkaya Kaya Tapınağı’dır. Tapınak’ta 90’tan
fazla tanrı, tanrıça, hayvan ve hayal ürünü
yaratıklar kaya yüzeyine işlenmiştir.

15. Çorum, yontma taş ve cilalı
taş devirlerinden bu yana
üzerinde
insanların
yaşadığını
gösteren
kalıntılara sahip binlerce
yıldır çeşitli uygarlıkların yan
yana oluşturduğu tarihi veriler
yönünden zengin bir ildir.
Hattiler,
Hititler
ve
Asurlular’dan sonra M.Ö.
1200 yıllarından itibaren aynı
bölgede sırasıyla Frigler,
Medler,
Persler,
Makedonyalılar,
Galatlar,
Romalılar,
Bizanslılar,
Selçuklular ve Osmanlılar bu
bölgede yaşamışlardır.

16. Çorum'da dağınık ve az sayıda bulunan bazı taş
aletler, bu bölgede yontma taş çağında
(Paleolitik) insanın da yaşamış olduğunu ve yine
bu çevredeki münferit buluntular Cilali Taş
Devrinde
(Neolotik)
yerleşimin
varlığını
göstermektedir. Çorum ve çevresinde ilk
yerleşim M.Ö. 4000 yıllarında kalkolotik dönemin
4. aşamasına rastlamaktadır.

17. Bu devir eserlerine Alacahöyük, Büyük Güllücek,
Boğazköy, Eskiyapar, Kuşsaray'da rastlanmıştır.
Yerleşimler bu dönemden itibaren devamlılık
göstermiştir. Çorum İlinin antik tarihinde en önemli
dönem Tunç çağıdır. Saf bakırla yetinmeyip,
maden filizlerinin arıtılması ve arıtılan madenlerle
alaşım yapılması insan yaşamının en önemli
evrelerinden biridir. M.Ö. 3000 yıllarına kadar
süren bu dönem üçe ayrılır Eski, Orta, ve Genç
devirleridir.

18. Danişmentliler Anadolu Selçuklularına bağlı olarak
Çorum'da içinde olmak üzere Sivas, Tokat,
Ankara,
Çankırı,
Kastamonu
ve
Yozgat
çevresinde hüküm sürmüştür. Çorum ve
çevresinde Danişment beyliğinin en önemli
olayları Haclı seferlerine karşı mücadeledir.
Danişment beyliği, II. Kılıçarslan tarafından 1178
yılında Anadolu Selçuklu devletine bağlanmıştır.

19. Selçuklu Devleti 1308 tarihinde yıkıldıktan sonra
Çorum Anadolu'da kurulan beyliklerden Eretna
Beyliğinin daha sonra Kadı Burhanettin Ahmet
Devletinin yönetimi altına girmiştir. Osmanlı
Padişahı Yıldırım Beyazıt Anadolu'da birliği
kurmaya çalışırken 1398'de Çorum, Osmancık ve
İskilip'ten sonra Amasya'yı da alarak oğlu Çelebi
Mehmet'i Amasya'ya vali olarak atamıştır. Çorum,
Yıldırım Beyazıt'ın fethinden Cumhuriyete kadar
Osmanlı yönetiminde kalmıştır (Bilgin, 2008, 148;
www.corum.bel.tr; www.kulturturizm.gov.tr).

20. Çorum ilinin başlıca tarihi değerleri Çorum
kalesi, İskilip Kalesi, Osmancık Kandiber Kalesi,
Hacı Hamza Kalesi, Çorum Saat Kulesi, İskilip
Redif Kışlası, Sungurlu Saat Kulesi, Alacahöyük,
Hattuşa-Boğazkale,
Yazılıkaya
Tapınağı,
Ortaköy Şapinuva’dır. Ayrıca inanç turizmi
kapsamında ele alınabilecek belli başlı eserler;
Hüseyin Gazi Külliyesi,
Kalehisar Külliyesi
(Behramşah Külliyesi), Hüseyin Gazi Medresesi,
Hüseyin Gazi Türbesi, Demirşıh Türbesi,
Koyunbaba Türbesi, Ulucami, Han cami, Şeyh
Yavsi cami, Osmancık İmaret cami’dir
(www.corumkulturturizm.gov.tr).

22. Çorum'da 28 adet arkeolojik sit
alanı
bulunmaktadır.
Bunların
dışında 5 tümülüs ve 2 kaya mezarı
yer almaktadır. Bu arkeolojik sit
alanları içerisinde en ünlü olanı;
tarihte ilk kez organize devlet kuran
Hititlerin
başkenti
Hattuşaş’dır.
Hattuşaş, UNESCO tarafından
Dünya Kültür Mirası Listesi’ne
alınmıştır (Günay, 2007; 90).

23. 2.3. Kültürel Değerler
Kültür en geniş anlamıyla, tartışmasız sonsuz
derece zengin maddi ve sembolik kaynaklar setidir
ve
son
derece
canlıdır
(Smith
ve
Robinson,2006;4). Turizmin kültür üzerindeki en
belirgin etkilerinden biri, belki de turizmin
kendisinin kültürün bir parçası olmasıdır. Aynı
zamanda kültür seyahatin ana objelerinden
birisidir (Doğan,2004;135).

24. Çorum’da geleneksel Türk toplumunun yapısını
yansıtan evlerden çok azı günümüze gelebilmiştir.
Bunlardan başlıcaları; Veli Paşa Konağı ve Katipler
konağıdır. Her iki geleneksel Türk evi de restore
edilerek geleneksel Çorum mutfağı yemeklerinin
sunulduğu turistik bir restoran haline getirilmiştir.

25. Ayrıca halk kültürünün bir
parçası olarak Çorum ve
ilçelerinde
sepetçilik,
semercilik,
bakırcılık,
dokumacılık, kargı bezi gibi el
sanatları
hali
hazırda
yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Hediyelik eşya olarak Çorum
Leblebisi yörenin tanıtımında
ve kültürünün yansıtılmasında
önemli yer tutmaktadır.

26. Turistik tanıtım ve yeni gelişen
turizm
çeşitlerinden
olan
gastronomi turizmi açısından
önem taşıyan yöresel yemekler
açısından da zengindir. Çorum
ilinde ön plana çıkan yöresel
yiyecekler, çatal aşı, düğün
çorbası,
madımak, keşkek,
İskilip dolması, ortalık, Çorum
mantısı, tel tel, gül burma, Çorum
Baklavası (Lüle Baklava-Sıkma
Baklava-Sıyırma),
hasıda,
karaçuval helvası, leblebi’dir
(www.corumkulturturizm.gov.tr).

27. 2.4. Yapay Değerler
Araştırmamızda çorum iline ilişkin yapay değerlere
rastlanmamıştır.

28. Çorum ili doğuda Amasya, güneyde Yozgat,
batıda Çankırı, kuzeyde Sinop, kuzeydoğuda
Samsun, güneybatıda Kırıkkale ile çevrilidir.
Yüzölçümü 12 796 km² dir. 2005 idari
yapılanmasına göre Çorum’daki ilçe sayısı 14,
belediye sayısı 38 ve köy sayısı ise 757’dir.

29. Çorum ili şehirleşme oranı, yıllık nüfus artış hızı,
kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla ve sanayi iş
kolunda çalışanların toplam istihdama oranı
bakımından Türkiye ortalamalarının altındadır.
Tarım kolunda çalışanların toplam istihdama oranı
ise Türkiye ortalamasının üstündedir.

30. Çorum sanayisinin belkemiği ve dinamiği olan
sektör kiremit ve tuğla sektörüdür. Özellikle
emek yoğun çalışmaları, sunmuş olduğu
istihdam olanağı sayesinde bölgenin itici gücü
durumundadır. 1980’li yıllarda un ve kiremittuğla sektörü başta olmak üzere, makine ve
ekipmanlarının karşılanması için yerel taleplerin
ön plana çıkması ilde makine sektörünün
gelişmesinde etkili olmuştur.

31. Son yıllarda yerel ve ülke genelinde yaşanan talep
yetersizliği, bu sektörün teknolojilerini yenilemeleriyle
birlikte dış pazara yönelik üretim yapmaya
başlamışlardır. Çorum’da işlenmiş mal üretimine ilişkin
en önemli faaliyet kolları dericilik, dokumacılık,
bakırcılık ve demirciliktir. Bunun yanında kâğıt,
ambalaj, tıbbi malzeme, tekstil, radyatör, viyol, yumurta
üretimi yapan kümes hayvancılığı gibi yeni üretim
alanları oluşturulmuştur (Bölgesel Göstergeler,2006;
298-299). Ayrıca Çorum ili birinci derecede kalkınmada
öncelikli yöreler arasında yer almaktadır. Tablo 1’de
birinci derecede kalkınmada öncelikli yöreler görülebilir
(www.dpt.gov.tr).

32. Tablo 1: Kalkınma Öncelikli Yöreler Kapsamındaki
İller-2003
Kaynak: www.dpt.gov.tr/

33. Bir bölgede turizmin gelişmesi için turistik çekiciliği
oluşturan, turiste sunulacak hizmetlerle ilgili
bileşenlerin (konaklama, seyahat ulaşım vb)
bulunması
gerekir.
Hizmet
bileşenlerinin
destinasyonun evrimi ve mekânsal yapılanması
üzerinde dikkate değer derecede etkisi vardır.
Örneğin destinasyon ve yakınında konaklama
işletmelerinin bulunması ile destinasyonun turistik
çekiciliği yakından ilişkilidir (Dredge, 1999; 783).

34. 4.1. Çorum İlindeki Konaklama İşletmeleri
Çorum ilinde 2010 yılı verilerine göre Turizm İşletme
Belgeli 7 adet konaklama tesisi bulunmakta olup,
toplam 476 oda ve 947 yatak kapasitesine sahiptirler.
Bunların 5’i Merkezde, 1’i Sungurlu, 1’i ise Boğazkale
İlçesindedir.
Turizm
Yatırım
İşletme
Belgeli
Konaklama Tesisleri sayısı ise 5 adet olup 577 oda ve
1.236 yatak kapasitesine sahiptirler. Turizm İşletme
Belgeli Otellerin 1’i 5 yıldızlı, 1’i 4 yıldızlı, 2’si 3 yıldızlı,
3’ü ise 2 yıldızlıdır. Ayrıca İl Merkezinde 5 yıldızlı bir
otelin inşaatı bitirilmiş ve tesis faaliyete geçirilmiştir.

35. Yine 5 yıldızlı bir otelin yatırım belgesi alınmış olup,
henüz inşaatına başlanamamıştır. Söz konusu
tesislerin toplam yatak sayısı 628’dir. Bu ikisi
dışındaki inşaat ya da proje aşamasında olan
otellerin ise 2’si 3 yıldızlı, 1’i 4 yıldızlıdır. Bunun
dışında ilde 4 adet Turizm İşletme Belgeli, 1 adet
Turizm Yatırımı Belgeli, 1 adet özel işletme belgeli
yeme-içme
tesisi
faaliyet
göstermektedir
(www.corumkulturturizm.gov.tr; www.corum.gov.tr).

36. 4.2. Seyahat Acentaları
Çorum ilinde 7’si A grubu, 1’i B ve 1’i C grubu
olmak üzere 9 adet Seyahat Acentesi faaliyet
göstermektedir (www.corumkulturturizm.gov.tr;
www.tursab.org. tr ).

37. 4.3. Çorum İlinde Turistik Talebe İlişkin
Veriler
Çorum ilinde 2009 yılı verilerine göre Turizm
İşletme Belgeli ve Belediye Belgeli Konaklama
işletmelerine giriş yapan ve geceleyen yerli ve
yabancı turistlere ilişkin bilgiler Tablo 2’de
görülmektedir.
Buna göre Çorum ilindeki
konaklama işletmelerine yerli ve yabancı toplam
86.888 kişi giriş yapmış ve bu işletmelerde
105.504 geceleme yapılmıştır.

39. Ayrıca Çorum ilinde 2009 verilerine göre müze ve
ören yerlerini ziyaret eden turist sayısı ve
turistlerin ziyaretlerinden elde edilen gelirler Tablo
3’de görülmektedir. Çorum ilindeki müze ve ören
yerlerindeki toplam eser sayısı 29.888, toplam
ziyaretçi sayısı 98.271, ziyaretçilerden elde edilen
gelir ise 208.367 TL’dir.

41. 4.4. Türkiye Turizm Stratejisi 2023’te Çorum
Çorum ili Türkiye Turizm Stratejisi 2023 içerisinde 9
Turizm gelişim bölgesi içinde ele alınmıştır. Buna göre
bölgeler, belli ana temalar çerçevesinde turizmin
geliştirilerek çeşitlendirileceği birden fazla ili içeren
varış noktalarıdır. Buralarda, kongre ve fuar
merkezleri, konaklama, yeme içme, alışveriş
merkezleri kurularak ve kültürel doku yönelerek
bölgesel tanıtım yapılması planlanmaktadır. Bu
bağlamda Çorum ve Yozgat ili Kültür Turizmini
geliştirmek amacıyla “Hitit Kültür Turizmi Gelişim
Bölgesi” olarak belirlenmiştir (Türkiye Turizm Stratejisi
2023-2007; www.kulturturizm.gov.tr).

42. Bölgede
şehir
içi
otellerin
doluluğunun
artırabilmesi için yurtiçi ve yurtdışı organize turlara
öncelik verilmesi gerekmektedir. Bölge içinde yer
alan kültürel değerlere odaklı “Turizm Merkezi ”
ilan edilebilecek alanlar belirlenerek, fiziki
planların
tamamlanmasından
sonra
turizm
yatırımcılarına
tahsisinin
stratejik
plan
kapsamında gerçekleştirilmesi ve yapılacak yeni
yatırımlar ile nitelikli tesis sayısının artırılması
sağlanarak, mevcut konaklama kapasitesinin
niteliğinin de yükseltilmesi planlanmaktadır.

43. Turizm Gelişim Bölgelerinin kendi başına varış
noktası oluşturacak şekilde geliştirilebilmesi,
yapılacak yatırımların ve uygulanacak projelerin
bütünlük sağlayabilmesi için kamu kuruluşları,
yerel yönetimler ve özel sektör temsilcilerinden
oluşan “Altyapı Birlikleri”nin kurulması için gerekli
yasal
ve
idari
düzenlemeler
yapılması
düşünülmektedir (Türkiye 2023 Turizm Stratejisi,
2007; 51).

44. Çorum ili turizmin gelişme potansiyeli taşıyan
önemli turistik değerlere sahiptir. Bunun yanında
turizmin önemli bir yönü olan arz kısmının büyük
ölçüde tamamlanmaya başlanması nitelikli turistik
işletmelerin hali hazırda bulunması ve yenilerinin
de yapımına devam edilmesi önemli bir avantajdır.

45. Yörede arz kısmının diğer bir önemli ayağı olan
seyahat acentalarının sayısının önemli ölçüde
bulunuyor olması yörede turizmin gelişim
açısından avantaj sağlayan bir diğer husustur.
Ancak üst yapı yatırımlarının tamamlayıcısı olan
alt yapı yatırımlarının da süratle tamamlanması
yerinde olacaktır.

46. Çorum ilinin turistik potansiyelinin geliştirilmesi
açısından
pazarlama
çalışmalarındaki
yetersizlikler, internet ortamında birden fazla dilde
hazırlanan profesyonel web siteleri ile giderilebilir.
Ayrıca birçok kitaba ve filme konu olan Hititlerle
aynı dönemde yaşamış olan Mısırlılarda olduğu
gibi Hititliler hakkında hazırlanacak olan kitap, film,
dizi vb. çalışmalar Çorum’daki kültürel turizme
olan ilgiyi artırabilir, yöre hakkında merak
uyandırabilir.

47. Ayrıca Türkiye’de 3 yılda bir düzenlenen
Uluslararası Hititoloji Kongresinin 6 yılda bir
Çorum’da düzenlenmeye başlanması yöreyle ilgili
merak uyandırması ve kongre turizminin
gelişimine katkıda bulunması açısından önemli bir
gelişmedir (Bilgin, 2008; 149).

48. Aynı zamanda il dışındaki ulusal ve uluslar arası
fuarlarda rasyonel bir planlamayla yapılacak olan
pazarlama çalışmaları tanıtım için avantaj
sağlayabilir. Özellikle özel ilgi turizmine yönelik
pazarlama çalışmalarının yapılması, Çorum’un
turizm değerlerinin sürdürülebilirliği açısından
büyük önem taşımaktadır.

49. Ayrıca yörenin Türkiye Turizm Stratejisi 2023’te
“Hitit Kültür Turizmi Gelişim Bölgesi” olarak yer
alması kültür turizminin bölge açısından önemini
ortaya koymaktadır. Bununla birlikte yayla turizmi,
av turizmi, inanç turizmi, kongre turizmi
geliştirilebilecek diğer turizm faaliyetleridir. Bunun
için öncelikle yeni turistik tesislerin yapılması için
teşviklere öncelik verilmesi yararlı olacaktır.

50. Çorum ilinde Hitit Üniversitesinin bünyesinde
bulunan Meslek Yüksekokulunda ve Milli Eğitim
Bakanlığı bünyesindeki Otelcilik ve Turizm Meslek
Lisesinde turizm eğitiminin verilmesi ve bu
kurumlardaki alt yapı ve üst yapı, öğretim elemanı,
uzman, öğretmen ve usta öğretici eksikliklerinin
giderilmesi ve sektörle yapılan işbirliklerinin
sonucunda yöre turizminin ihtiyaç duyduğu nitelikli
iş gücünün sağlanmasına olumlu yönde katkı
sağlayabilir.

51. Bununla beraber turizm eğitimi veren bu
kurumlarda müfredatlara Çorum’daki turistik önem
taşıyan, özellikle yörenin ihtiyaçlarına yönelik
derslerin konulması da eğitim konusundaki bir
diğer önemli noktadır.

52. TEŞEKKÜRLER.