Andrzej Stasiak - Klastry turystyczne w gospodarce doznan. Prezentacja z konferencji Innowacyjna Turystyka (Łódź, 28.12.2011).

1. KLASTRY TURYSTYCZNE
w gospodarce doznań
Wyższa Szkoła
Turystyki i Hotelarstwa
w Łodzi
dr Andrzej Stasiak

2. Klaster (ang. cluster)
Klaster – celowo utworzona grupa przedsiębiorstw
powiązanych funkcjonalnie w celu osiągnięcia wartości
dodanej w wyniku synergii działań gospodarczych
i organizatorskich, których przedmiotem jest projektowanie
wspólnych wizji, misji i strategii marketingowych,
koordynowanie polityki pozyskiwania kapitału, kształtowanie
relacji z władzami lokalnymi, otoczeniem politycznym,
samorządowym i społecznym.
(M. E. Porter 1998)

3. Klaster (ang. cluster)
Klaster – przestrzenna koncentracja przedsiębiorstw,
instytucji i organizacji wzajemnie powiązanych
rozbudowaną siecią relacji o formalnym, jak i nieformalnym
charakterze, opartych o wspólną trajektorię rozwoju (np.
technologiczną, wspólne rynki docelowe itd.) jednocześnie
konkurujących i kooperujących w pewnych aspektach
działania.
(Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, www.klastry.pl)

4. Inne określenia
• grona przedsiębiorstw
• wiązki przemysłowe
• lokalne systemy produkcyjne (fr. systemes productifs
locaux)
• okręg uprzemysłowiony (wł. districto industriale)
• grupa producencka
-------------------------------------------------------------------------------
• dystrykt przemysłowy
• regionalny system innowacji
• sieć innowacyjna

5. Cechy klastra
• lokalna koncentracja małych i średnich firm
• przynależność tych firm do tej samej lub kilku powiązanych
ze sobą branż (komplementarność)
• silne powiązania pomiędzy uczestnikami klastra (kooperacja
i konkurencja)
• współpraca producentów z firmami świadczącymi usługi
biznesowe oraz z ośrodkami badawczo-rozwojowymi lub
naukowymi
• wytworzenie specyficznej tożsamości klastra, w tym
respektowanej przez jego uczestników wewnętrznej kultury
organizacyjnej oraz systemu identyfikacji wizualnej
(B. Szymoniuk 2006)

6. Korzyści z klastra
• ukierunkowanie rozwoju – wzrost specjalizacji kooperujących
przedsiębiorstw i instytucji (korzyści skali i zakresu)
• rozbudowa partnerstwa publiczno-prywatnego (przemysł –
nauka – władze publiczne)
• synergia efektów
• instrument polityki rozwoju gospodarczego obszaru
• trwałe podniesienie konkurencyjności i innowacyjności
lokalnej gospodarki

7. Powstawanie klastrów
• oddolnie – samorzutnie, jako inicjatywa regionalna
• odgórnie – jako inicjatywa rządowa, władz lokalnych
ZAWSZE
wokół ośrodka naukowo-badawczego
(ew. tzw. centrum rozwojowego /development centre/)

8. Klastry na świecie
• USA – Dolina Krzemowa (Silicon Valley)
• Szwecja – Blekinge/Karlskrona (Telecom City)
• Niemcy – Lipsk (media)
• Finlandia – Tampere (informatyka, telekomunikacja)
– Jyvaskyla (przemysł drzewny)
Klastry w Polsce
• Podkarpacie – Dolina Lotnicza
• Tarnów – Plastikowa Dolina
• Trójmiasto – ICT Pomerania (informatyka, telekomunikacja)
• Gdynia – Polski Klaster Morski

9. Klastry turystyczne
• koncentracja przestrzenna wokół walorów turystycznych
– wąska specjalizacja
• heterogeniczna struktura przemysłu turystycznego
– małe i średnie przedsiębiorstwa
• kombinacja współpracy (system powiązań oparty na
zaufaniu, uzupełnianiu, uczeniu się, wspieraniu) i
konkurencji (pomiędzy członkami i pomiędzy klastrami)
• bliskie powiązania z innymi gałęziami gospodarki
(24 wg UNWTO)
• współpraca firm tworzy łańcuch wartości (system wartości)
dla klienta

10. Kalifornijski Klaster Winny sprzęt do produkcji
wina
agencje
stanowe beczki
zapasy
winogron
butelki
nawozy, pestycydy,
herbicydy
winnice winiarnie kapsle i korki
sprzęt do zbiorów
winogron
etykiety
technologia
irygacji
organizacje edukacyjne, PR i reklama
badawcze i handlowe
specjalistyczne
czasopisma
Kalifornijski
Klaster Rolny
klaster turystyczny
(Źródło: M. E. Porter 1998)
klaster żywnościowy

11. Fazy rozwoju Rozwój przemysłu winnego Rozwój turystyki winnej
Eksploracja Początki uprawy winorośli i produkcji wina Pierwsze zapytania o możliwość degustacji wina
Wprowadzenie Obszar produkcji wina staje się znany i Zainteresowanie degustacją wina, łatwość rozwoju
popularny wśród przedsiębiorstw winnych
Rozwój Rozwój upraw winorośli, migracje Obszar zaznacza się na mapie turystyki winnej,
pracowników, wzrastające możliwości turystyka sezonowa, wzrost liczby turystów,
ekonomiczne rozwój różnych usług turystycznych, wzrastające
możliwości ekonomiczne
Umocnienie/ Upadek kilku mniejszych operatorów, Turystyka - znaczącym źródłem dochodów,
Konsolidacja pierwsze problemy ekologiczne i społeczne, zużywanie infrastruktury turystycznej, pierwsze
zmiany użytkowania ziemi, wzrost cen problemy ekologiczne i społeczne, zmiany
gruntu użytkowania ziemi, wzrost cen gruntu
Stagnacja Uprawa winorośli traci grunty z powodu Zagospodarowanie turystyczne poszukuje
urbanizacji, przemysł winny przenosi się na alternatywnych lokalizacji
tańsze obszary
Upadek Pozostałe winiarnie kupują surowiec z Upadek turystyki winnej, zmiana charakteru
innych regionów obszaru, turystyka winna na niewielką skalę może
przetrwać
Kooperacja Zachowane rezerwy rolnicze, wspierana Winiarnie rozwijają wspólny plan turystyczny,
(alternatywa) uprawa winorośli, kontrola ekspansji poprawa infrastruktury turystycznej, redukowanie
miejskiej konfliktów na linii mieszkańcy - turyści
Konserwacja Uprawa winorośli w równowadze z Pozytywna marka turystyczna
(alternatywa) obszarami miejskimi, uznana w skali
międzynarodowej, zachowana kultura winna
regionu
(Źródło: A. M. Skinner, za P. Mc Rae-Wiiliams (2002) i S. Norin (2003)

12. Kalifornijski klaster winny

18. Udziałowcy
Władze Praca Biznes Społeczeństwo
POŁUDNIOWOAFRYKAŃSKA
Grupa liderów INICJATYWA KLASTRÓW
TURYSTYCZNYCH
TCC
ECG Nawigatorzy
klastra
Konsultacje planu
działania
TCC – The Cluster Consortium
ECG – amerykańska firma
konsultingowa
Narodowa
Grupa Turystyczna
Piloci lokalni Piloci tematyczni
(Źródło: "The Cluster Consortium
Kayelitsha Strategy in Action Report", 1999)

19. MODEL KLASTRA TURYSTYCZNEGO
USŁUGI
HANDEL
TRANSPORTOWE
DEWIZAMI
USŁUGI
FINANSOWE
USŁUGI TURYSTYCZNE
USŁUGI USŁUGI USŁUGI REKREACYJNE,
BUDOWLANE DYSTRYBUCJI KULTURALNE i SPORTOWE
(Źródło: Regional Clasters in Europe, Observatory of European SMEs 2002, No. 3)

20. MODEL KLASTRA TURYSTYCZNEGO
Przystań żeglugi Marina,
pasażerskiej przystań dla jachtów
Hoteli restauracja Centrum informacji Zrzeszenie
na wodzie turystycznej najemców kwater
Kompleks Kompleks
sportowo-rekreacyjny rozrywkowy
(Źródło: M. Grzybowski 2003)

21. MODEL KLASTRA TURYSTYCZNEGO
(Źródło: M. Grzybowski 2005)

22. BAZA NOCLEGOWA SAMORZĄD
BAZA GASTRONOMICZNA – WŁADZE LOKALNE
BAZA TOWARZYSZĄCA
PRZEWOŹNICY TURYSTYCZNI • inicjowanie i koordynowanie
BIURA PODRÓŻY współpracy
PRZEWODNICY TURYSTYCZNI • tworzenie przyjaznych
PRODUCENCI PAMIĄTEK warunków do rozwoju turystyki
…………………………………. („atmosfera”, infrastruktura)
FIRMY WŁADZE
TURYSTYCZNE
ORGANIZACJE ŚWIAT
NON PROFIT NAUKI
INSTYTUTY BADAWCZE –
ORGANIZACJE I STOWARZY- UCZELNIE – SZKOŁY JĘZYKOWE
SZENIA TURYSTYCZNE
(np. PTTK, PTSM) • prowadzenie badań rynku turystycznego
TOUR
tworzenie innowacyjnych rozwiązań
• pomoc we wdrażaniu w praktyce
INFORMACJA TURYSTYCZNA gospodarczej
OPERATORZY
• kształcenie nowych kadr
ROT-y i LOT-y • prowadzenie szkoleń podnoszących

23. USŁUGI USŁUGI USŁUGI USŁUGI
BUDOWLANE UBEZPIECZE- FINANSOWE TELEKOMUNIKA-
NIOWE (BANKOWE) CYJNE
ATRAKCJE FIRMY WŁADZE USŁUGI
TURYSTYCZNE TURYSTYCZNE REKLAMY I PR
OCHRONA ORGANIZACJE ŚWIAT INFORMACJA
ZDROWIA NON PROFIT NAUKI TURYSTYCZNA
USŁUGI USŁUGI USŁUGI TOUR-
BEZPIECZEŃ- DOPEŁNIAJĄCE TRANSPOR- OPERATORZY
STWA TOWE

24. Współpraca w ramach klastra
• kreowanie i zarządzanie produktem turystycznym obszaru
• wspólna promocja (strona internetowa, targi, wydawnictwa
promocyjne, współpraca z mediami etc.)
• organizacja szkoleń w ramach dokształcania i zmiany
kwalifikacji
• starania o środki unijne (rozwój infrastruktury gospodarczej
i zagospodarowania turystycznego)
• prowadzenie badań naukowych (w tym: monitoring rynku) –
udostępnianie wyników – wdrażanie innowacji

25. Zadania klastra turystycznego
ZYSK
PODMIOTÓW
TWORZĄCYCH KLASTER
ORGANIZACJA POPRAWA JAKOŚCI
PRZESTRZENI KLASTER ŻYCIA
GOŚCINNEJ TURYSTYCZNY (na terytorium)
KREOWANIE
I WZMACNIANIE
MARKOWEGO
P.T. OBSZAR
(Źródło: J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk 2010)

26. Kryształ
Europy
Partnerstwo Odra
Garncarska Wioska
Via Sudetica Kultura
Klaster Opolski Lubelszczyzny
Słońce Regionu
Klaster Miejski Kraków
Beskidzka Piątka Podkarpacki Klaster
Medyczno-Turystyczny
Klastry turystyczne w Polsce Bieszczadzki Transgraniczny
(opracowanie własne za J. Staszewska 2009) Klaster Turystyki

27. Struktura „Beskidzkiej 5”
w ujęciu systemowym
(J. Staszewska 2009)

28. Pomorski Klaster Horeca
Misja:
wspieranie przedsiębiorców, uczelni wyższych, jednostek badawczo-
rozwojowych oraz innych instytucji otoczenia biznesu działających
w obszarze (branży) Horeca i turystyki poprzez nawiązanie stałej
współpracy opartej na transferze wiedzy, technologii i rozwiązań
innowacyjnych pomiędzy członkami klastra przy udziale jednostek
samorządu terytorialnego, instytucji otoczenia biznesu, jednostek naukowo-
badawczych oraz uczelni wyższych
Cele strategiczne:
1. Ułatwianie dostępu do nowej wiedzy i stymulowanie innowacji
2. Zapewnienie dostępności wykwalifikowanych zasobów ludzkich
3. Rozwój współpracy między uczestnikami klastra i wsparcie rozwoju
przedsiębiorstw
4. Promocja klastra jako atrakcyjnego i innowacyjnego ośrodka

29. Pomorski Klaster Horeca - struktura
Grupy:
• Hotel & SPA • B+R
• Restauracja & Catering • Doradztwo & Szkolenia
• Dostawcy & Usługi • Administracja publiczna
(Źródło: www.klasterhoreca.pl)

30. Bitwa o Łódź
11.11-05.12.1914 r
Schlacht um Lodz
Лодзинская операция

32. Dziękuję za uwagę!