1. H.EL218: Öàõèëãààí òåõíèêèéí ìàòåðèàë õèчээëèéí ëåêц 5
Шингэний нэвт цохилтын бохирдлогын онол
Техникт хэрэглэгддэг шингэнүүдэд янз бүрийн бохирдлого хольцууд зайлшгүй агуулагдаж байдаг.
Бохирдлогыг хийн төлөв (хөөс), шингэн байдалтай (ус, чийг), хатуу төлөв байдалтай (металлын
үртэс, хөө, тоос, шороо, цаасны ширхэг, хэлтэрхий гэх мэт) гэж хуваан авч үздэг. Шингэний
доторх хийн төлөв байдалтай бохирдлогын нөлөөг үүний өмнө тайлбарласан тул бусад
бохирдлогуудын нөлөөг авч үзье. Бохирдлогын улмаас шингэнд ниргэлэг явагдахад дараах
зүйлүүд нь ниргэлэг явагдах эхлэл нь болж өгдөг.
1. Бохирдлогын улмаас цахилгаан орны гажуудах үзэгдэл
Шингэний дотор орсон механик хольцууд нь тухайн хэсгийн цахилгаан орны хүчлэгийг ихэсгэж
ниргэлэг явагдахад таатай нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Цахилгаан орны энэ гажуудал нь зөвхөн
дамжуулагч шинж чанартай металлын үртэс, хөө, тортог зэрэг хольцуудаас гадна цаас, даавуу
зэрэг диэлектрикийн нэвтрэлт өндөртэй хольцуудад мөн ажиглагддаг. Цахилгаан орны гажуудлын
хэмжээ нь доорхи хүчин зүйлүүдээс хамаарна. Үүнд:
 бохирдлогын хэмжээ (хэлбэр дүрс)
 бохирдлогын концентраци
 механик хольцын цахилгаан дамжууламж (диэлектрик нэвтрэлтээс)
 хольцын гадаргуу дээрх чөлөөт цэнэгийн хэмжээнээс тус тус хамаарна.
Шингэний дотор бөөрөнхий хольц орсон гэж үзвэл түүний орчимд байх Цахилгаан орны
гажуудлын ХИУ нь гадны цахилгаан орны дундаж хүчилэг -оос 3 дахин их байна. Харин
цэнэглэгдсэн бөөрөнхий хольцуудад гажуудлын улмаас үүсэх хамгийн их хүчлэг -ын утгыг
доорх томъёогоор илэрхийлнэ.
-хольцын чөлөөт цэнэгийн хэмжээ
-шингэний диэлектрик нэвтрэлт
-бөөрөнхий хольцын радиус
Цахилгаан дамжуулах шинж чанартай гонзгой элпис хэлбэрийн хольцуудад үүсэх гажуудлын
хамгийн их хүчилэг нь тухайн хольцын их ба бага тэнхлэгүүдийн харьцаанаас хамаардаг.
Emax
E0
0.2 0.4 0.6 0.8 1 B
Ингэж цахилгаан орны гажуудал бий болж хольцуудын гадаргуу дээрх хүчлэг хэвийн
хэмжээнээсээ олон дахин ихэссэний улмаас хольцуудын хооронд хольц электродуудын хооронд

2. шингэний ниргэлэг бий болно. Энэ нь шингэнийг задалж хийн хөөсөнцөрүүдийг үүсгэх цаашид
бүрэн ниргэлэг явагдах голомт тухайн хольцноос эхэлнэ.
2. Бохирдлого нь цахилгаан орны зүгээс хүч үйлчилж бохирдлогыг бөөгнөрүүлэх үзэгдэл
байдаг. Шингэний дотор хөдөлж байгаа цэнэгтэй хольцуудад хольцын цэнэг-Q ба цахилгаан орны
хүчлэг хэмжээнээс шууд хамаарсан кулоны хүч үйлчилдэг.
E0
Eq
Хольцууд нь цахилгаан орны нөлөөгөөр цэнэглэгдэх ч нөхцөл байдаг.
3. Шингэний доторхи чөлөөт ионууд хольцын гадагуу дээр давтагдан наалдсанаас хольцууд
электродтой шүргэж харьцсанаас тус тус цэнэглэгддэг. Хольцын гадаргуу дээрхи ионууд
давтагдсаны улмаас үүссэн цэнэгийн хэмжээ дараах томъёогоор тодорхойлогоно.