Адпраўляемся ў вандраванні па марах і акіянах. Будзем разам баразніць абшары свету. Цікавы матэрыял па тэме тут - http://krynica.info/projects/chytaem-knigu-pryrody-susvetny-akiyan/
2. Біблія распавядае нам пра некалькі этапаў
фармавання сучаснага аблічча Зямлі.
ПершыПершы – час, калі Госпад стварыў дасканалы Свет,
дзе не было смерці. Усе звяры харчаваліся травой.
Суша была аддзеленая ад вады.
ДругіДругі – выгнанне людзей з Райскага саду. Пасля
грэхападзення на зямлю прыйшла смерць. Гэтым
фактам тлумачыцца і з'яўленне драпежнікаў.
ТрэціТрэці – Вялікі Патоп. Падчас Патопу зямля
змяніла сваё аблічча: часткі сушы разышліся,
з’явіліся новыя горы і новыя моры.
3. Сусветны акіян – адзіная непарыўная водная
абалонка Зямлі.
Плошча – 361,3 млн. км3
(70,8% ад плошчы зямлі).
Сярэдняя глыбіня 3 710 м.
Сусветны
акіян Вада ў
атмасфер
ы
Воды
сушы
4.
5. Акіян – частка Сусветнага акіяна, адасобленая
мацерыкамі. Валодае своеасаблівай формай
берагавой лініі і рэльефам дна.
Мора – частка
акіяна,
адасобленая
выспамі,
паўвыспамі і
падводнымі
ўзвышшамі.
6.
7. Праліў – адносна вузкая
частка акіяна або мора, якая
раздзяляе два ўчасткі сушы,
злучаючы два сумежныя
вадаёмы.
Самы шырокі (1 120 км) і
глыбокі (5 249 м) – праліў
Дрэйка.
Заліў – частка акіяна, якая
глыбока ўдаецца ў сушу, але мае
водаабмен з асноўнай часткай
вадаёму.
Самы вялікі заліў – Бенгальскі
(2 191 т. км2
)
8. ВЫСПА
невялікі, у параўнанні з
мацерыком, участак сушы,
акружаны з усіх бакоў
вадой.
Самая вялікая выспа –
Грэнландыя
(2 176 т. км2
)
ПАЎВЫСПА
частка сушы, якая выступае
ў акіян або мора, акружаная
вадой з 3-х бакоў. Самая
вялікая паўвыспа
Аравійская
(2 732 т. км2
)
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15. Яшчэ ў 19 стагоддзі людзі вельмі мала ведалі аб
рэльефе дна Сусветнага акіяна.
Маракі вымяралі глыбіню з дапамогай лота – троса
з прымацаваным да яго свінцовым грузам. Спроба
атрымаць дакладныя дадзеныя аб глыбіні і
характары дна акіянаў была зроблена ў 1876 г.
Акіянаграфічная экспедыцыя на ветразным караблі
"Чэленджэр" абыйшла вакол свету. На кожнае
вымярэнне глыбіні ішло каля 10-12 гадзін.
Карысталіся пры гэтым лотам даўжынёй 7
кіламетраў.
Экспедыцыя была плённай, бо атрымалася
даведацца, што на дне акіянаў ёсць і раўніны, і горы,
і глыбокія жолабы.
16. У XX ст. нямецкі інжынер Бам
вынайшаў рэхалот – прыбор, які
вымярае глыбіню з дапамогай
гукавых хваляў.
Такое прыстасаванне існуе таксама ў
прыродзе: некаторыя марскія
насельнікі вызначаюць адлегласць да
прадметаў, пасылаючы гукавыя
сігналы і схопліваючы іх рэха.
Зараз у рэхалотах выкарыстоўваюць
ультрагук, які распаўсюджваецца ў
вадзе з хуткасцю 1500 м/с.
Прыбор аўтаматычна малюе карціну
марскога дна, кампутарная праграма
стварае аб'ёмны малюнак рэльефу.
Рэхалот дазволіў скласці дакладныя
мапы акіянскіх глыбінь і ўявіць, як
выглядаюць падводныя пейзажы.
18. Шэльф – частка мацерыковай
зямной кары, якая працягваецца
пад вадой.
Глыбіня – 100-200 метраў.
Мацерыковы схіл – частка дна
паміж шэльфам і ложам акіяна.
Глыбіня 200-3000 метраў.
Мацерыковыя выспы –
выспы, размешчаныя на
падводнай ускраіне мацерыкоў.
19. Астраўныя дугі – гарыстыя выспы
і вулканы.
Глыбакаводныя жолабы –
глыбокія паніжэнні акіянічнага
дна.
Глыбіня – 5-11 кіламетраў.
Марыянскі: 11 022 м (Ціхі акіян)
Пуэрта-Рыка: 8 742 м (Атлантычны акіян)
Зондскі: 7 729 м (Індыйскі акіян).
20. Катлавіна – раўніна ложа
акіяна.
Глыбіня – 5000 метраў.
Акіянічны хрыбет – горная
падводная сістэма.
Вышыня – 3000-4000 км.
Даўжыня – 2 000 км.
Вулканічныя выспы –
вулканы, што падняліся над
вадой.
