1.
A PO AFROHET MOMENTI I KTHESËS PËR EVROPËN?!
Kriza e eurozonës e ka shndërruar Evropën në një kazan me shumë vrima. Sa kujton që mbylle
njërën vrimë, sheh se uji rrjedh nga tjetra. Në një pozitë të ngjashme janë liderët evropianë në
raport me krizën e eurozonës. Me pakon e fillimvitit u llogarit se problemi i borxhit grek u vu
nën kontroll, mirëpo gjendja e fundit e borxheve në Spanjë sërish po ngrit brenga se faza e
pauzës së shkurtër nga preokupimi me krizën tashmë përfundoi.
Nga ana tjetër, politika e shkurtimeve të ashpra buxhetore, e promovuar sidomos nga
Bundesbanka, si rruga e vetme për daljen nga kriza, është nën thumbin e kritikave gjithnjë e më
të ashpra. Është tashmë evidente nga indikatorët ekonomikë se kjo qasje, e imponuar si formulë
universale për daljen nga kriza, po e rëndon perspektivën ekonomike të kontinentit.
Sipas parashikimeve të fundit të Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), rritja ekonomike në
eurozonë për vitin 2012, do të jetë në normën negative prej -0,3%. Kjo në kohën kur nevoja më e
madhe e kontinentit për të dalë nga kriza është rritja ekonomike. Politikat e shkurtimeve të
ashpra buxhetore, si në Greqi, Portugali e Spanjë, ndër vendet tjera, po shihen si një nga
shkaktarët kryesorë të recesionit në eurozonë – për të mos përmendur papunësinë,
paperspektivën për të rinjtë dhe krizën e përgjithshme sociale që ato kanë shkaktuar në këto
vende.
Edhe Britania është në recesion. Ndonëse Britania nuk është anëtare e Unionit Monetar
Evropian, për recesionin britanik po fajësohen njësoj politikat shkurtuese buxhetore të kampionit
tjetër të „austerity‟ në Evropë.
Gjithçka filloi pesë vjet më parë, më 9 gusht 2007, kur banka franceze BNP Paribas tha se
investitorët nuk do të jetë në gjendje të marrin paratë nga dy fondet e tyre, sepse nuk është e
mundur më të vlerësohet prona për shkak të "humbjes së plotë të likuiditetit". Ky ishte sinjali më
i qartë se bankat po refuzojnë të bëjnë biznes njëra me tjetrën, sepse kanë frikë se asetet toksike
në bilancet e tyre mund të hedhin gjithçka në erë, gjë që klientët do t‟i dënonte me shkatërrim.
Edhe pesë vjet më vonë nuk ka asnjë shërim nga kjo “sëmundje”. Spanja qëndron në tehun e
thikës, Italia dhe Sllovenia janë një hap pranë humnerës, ndërsa parashikimet për fundin e krizës

2.
nuk janë aspak optimiste. Në këtë tekst do të sjellim përmbledhjen e ngjarjeve kryesore përkitazi
me këtë.
Një muaj pas rastit të BNP-së, më 14 shtator 2007, depozituesit të bankës britanike Northern
Rock kanë tërhequr 1 miliard funte për vetëm një ditë. Deri tek kjo erdhi pasi BBC njoftoi se
Banka e Anglisë i ka dhënë ndihmë emergjente një banke të paidentifikuar. Pak ditë më vonë,
Banka Qendrore ka injektuar 10 miliardë funte në likuiditetet në tregje.
Më 13 dhjetorë, miliarda dollarë janë injektuar në tregjet e aksioneve të përbashkëta të bankave
qendrore britanike, amerikane, kanadeze, zvicerane dhe asaj evropiane.
Më 17 mars 2008. JPMorgan, në krye me Jamie Dimon, e blenë Bear Stearns për vetëm 240
milionë sollarë - me një zbritje prej 17.75 miliardë dollarësh, në krahasim me vlerën e saj vitin e
kaluar.
Më 15 shtator 2008, banka investuese Lehman Brothers e shpalli falimentimin, pasi disa ditë më
parë pranoi humbjen tremujore prej 3.9 miliardë dollarëve.
Më 13 tetor 2008, qeveria britanike ka njoftuar se janë rikapitalizuar HBOS, Lloyds dhe Banka
Mbretërore e Skocisë, dhe se ky veprim më vonë është bërë i njohur si “bailout” (borxh për
shtetet apo kompanitë që janë buzë falimentimit). Të nesërmen qeveria amerikane njoftoi një
plan të ngjashëm për bankat e saj.
Më 11 dhjetor 2008, Banka e Amerikës thotë se është detyruar të pushojë nga puna 35 mijë vetë.
Më 5 mars 2009, Banka e Anglisë, e udhëhequr nga Sir Mervyn King, njoftoi se do të fillojë
politikën e zbutjes kuantitative me blerjen e bonove. Katër ditë më vonë, FTSE 100 (indeksi i
100 kompanive të Bursës së Londrës) ka rënë në nivelin më të ulët gjashtëvjeçar, në 3.460.
Më 11 prill 2010, tregjet kanë filluar të dyshojnë se Greqia e mbushur në borxhe nuk do të jetë
në gjendje të kthejë borxhin e saj. Së shpejti u bë e qartë se ndihma financiare prej 30 miliardë
eurosh nuk do të jetë e mjaftueshme, sepse problemet e Greqisë janë më të mëdha se që ishte
menduar më parë. Së shpejti u pajtua Plani B, pra injeksioni financiar prej 110 miliardë eurove
ndihmë. Një vit më vonë shtohen edhe 155 miliardë. Por, paralelisht me këtë shtohet frika se
edhe Irlanda dhe Portugalia janë në gjendje të njëjtë dhe se kanë nevojë për ndihmë financiare.

3.
Meqë shtohej shqetësimi për krizën në eurozonë, Bashkimi Evropian vendosi të krijojë një fond
të përhershëm për të ofruar ndihmë financiare.
Më 8 gusht 2012, të ardhurat e Spanjës nga obligacionet janë ende tejet të larta, pasi sistemi
bankar spanjoll ka pësuar humbje të mëdha, dhe vendi hyri në telashe të mëdha.
Qasja e deritanishme për ballafaqim me problemin e krizës së eurozonës (që përfshin, në radhë të
parë, krizën e borxheve të larta publike të shteteve të periferisë, rrezikun që eskalimi i krizës së
borxheve paraqet për të adhmen e unionit monetar dhe të monedhës euro, dhe tani edhe
problemin e recesionit ekonomik) është karakterizuar nga masat e pjesshme për adresimin e
problemit të borxheve.
Nga këto lindën EFSF (Mjeti Evropian për Stabilitet Financiar – fondi për shpëtimin e shteteve
në krizë) që derdhi qindra miliarda euro në Irlandë, Portugali dhe sidomos Greqi, propozimi për
të ashtuquajturin “pakt fiskal” për eurozonën, që parasheh dënime për shtetet që në të ardhmen
tejkalojnë kufizimet e unionit monetar për deficitet buxhetore dhe shkallën e borxhit publik, dhe
së fundi pakoja e veçantë e negociuar në fillim të këtij viti për Greqinë, që kërkon nga ky vend
implementimin e një plani afatgjatë shkurtimesh buxhetore dhe reformash tjera strukturore në
shkëmbim të mbështetjes financiare evropiane.
Megjithatë, përderisa kjo qasje ndihmoi në qetësimin momental të krizës, qëndrueshmëria e kësaj
qasjeje po vihet në sprovë.
Janë dy faktorë kryesorë që po e sfidojnë qëndrueshmërinë e qasjes aktuale:
I pari është fakti se kriza e borxheve shumë shpejt mund të dalë nga kontrolli në njërën nga
ekonomitë me të mëdha evropiane. Këtij rreziku i kanosen në radhë të parë Italia dhe Spanja, si
dy ekonomi me peshë të madhe në eurozonë.
Javën që shkoi Spanja u zu befas me rritjen e normës së interesit për bonot e saj nga 5,1% sa
kanë qenë në fillim të këtij viti, në 6%. Sado që kjo nuk është ende afër pikës kulminante të
nëntorit të vitit të kaluar, kur normat arriten në afër 7%, ky ndryshim mjaftoi për të nxitur alarm
te politikbërësit evropianë se masat reduktuese nuk po japin efektin e duhur, nën supozimin se
vënia nën kontroll të financave publike do ta kthejë besimin e tregjeve financiare.

4.
Italia paraqet rrezikun e dytë të madh për eurozonën, dhe trendi i rritjes së normave italiane gjatë
dy muajve të fundit është po ashtu shqetësues. Ndërkohë që Spanja dhe Italia do të jenë të dyja
në recesion sivjet, çështja është vetëm se drastik do të jetë recesioni. Pa bërë fjalë për revoltën
sociale që ka kapluar këto dy vende, dhe që në çdo moment mund të rrezikojë stabilitetin e
ketyrë qeverive, sidomos në një vend si Spanja, ku papunësia e të rinjve ka arritur në shkallën
50%.
Faktori i dytë është perspektiva e fitores së kandidatit socialist Francois Hollande në garën
presidenciale në Francë, dhe humbja e presidentit aktual, Nicholas Sarkozy. Hollande është
deklaruar kundër politikave shkurtuese të ndjekura deri tani, duke bërë thirrje për politika që
shkojnë në favor të rritjes ekonomike.
Përkrahja për politikat shkurtuese duket se është zbehur edhe në Holandë.
Holanda është një nga shtetet e pakta të eurozonës me financa të “shëndosha” dhe që ka qenë në
ballë të thirrjeve për masa të ashpra kursyese në shtetet si Greqia dhe Spanja.
Ka qenë e qartë që nga fillimi i krizës së eurozonës se masat e pjesshme, çfarë nxiteshin nga
Bundesbanka dhe boshti Sarkozy-Merkel nuk do të jenë të qëndrueshme, pasi që eurozona ka
nevojë për reforma më të thella institucionale, dhe jo vetëm politika shkurtuese që, në thelb, po
tregohen si shkatërrimtare për Evropën. Është indikative se këto ditë, kreu i Bankës Qëndrore
Evropiane (BQE), Mario Draghi bëri thirrje për një “pakt të rritjes” për Evropën, ndërkohë që në
mbështetje të këtij pakti u paraqit edhe Merkel.
Është vështirë të thuhet se çfarë do të jetë përgjigja e re ndaj krizës së eurozonës, mirëpo Kriza,
siç qëndrojnë gjërat sot, është shumë larg zgjidhjes!
Autor:
Veton Rexhepi