1.
De ontwikkeling van een
analyse-instrument
voor praktijkkennis
in de professionele dialoog
Maaike Vervoort & Ellen van den Berg
ORD 2007, Groningen

2.
Onderzoeksvraag
• Hoe kan gemeten worden
welke praktijkkennis over innovatieve didactiek
mentoren expliciteren
in een professionele dialoog met een student
naar aanleiding van multimediacases?

3.
Aanleiding
• Opleidingsscholen: werkplekleren
• KLOOF tussen innovatieve vakdidactiek
& de (stage-)praktijk
• Student als BRUG werkt niet
Kennis-valley

4.
Aanleiding
Handelen
Theoretische kennis

5.
Aanleiding
Verbinden van opleidingstheorie en stagepraktijk
praktijkkennis
theoretische kennis
?

6.
Multimediacases
als intermediair tussen
praktijkkennis & theoretische kennis
PABO-
DOCENT
MENTOR
STUDENT

7.
Onderwijsarrangement
innovatieve taaldidactiek
Multimedia -
casus
Video- Presentatie
Lessen Gesprek Les
verslag video-
pabo student & mentor student
student verslag

8.
Typen kennis
• Gecodificeerde kennis
• Praktijkkennis
• Regulatieve kennis

9.
Ontwerpgericht onderzoek
• 0304 pilot onderwijsarrangement
• 0405 testbed onderwijsarrangement
• 0506 implementatie onderwijsarrangement +
deelstudie ‘professionele dialoog’

10.
Onderwijsarrangement
innovatieve taaldidactiek
Multimedia -
casus
Video- Presentatie
Lessen Gesprek Les
verslag video-
pabo student & mentor student
student verslag

11.
Wat leren studenten van mentoren?
Wat is een leuke taalles
voor kleuters?
Iets met stempelen..
of voorlezen…
dat boek over Kikker
past mooi in het thema

12.
Praktijkkennis
• gebaseerd op (reflecties op) ervaringen
in de praktijk
• (gedeeltelijk) persoonsgebonden
• vak- of zelfs onderwerpsgebonden
• afhankelijk van de context
• hoofdzakelijk ‘tacit’ (niet geëxpliciteerd)
(Meijer, 1999)

13.
Deelvragen
1. Hoe wordt de professionele dialoog
gestructureerd door student en mentor en
welke rol speelt de MMC daarin?
2. Welke inhouden (topics) worden in de
professionele dialoog besproken en welke
rol speelt de MMC daarin?
3. Hoe waarderen studenten de inhoudelijke
opbrengst van de professionele dialoog?

14.
Begrippen
• Professionele dialoog
formeel gesprek tussen student en mentor met
het (aangegeven) doel om gezamenlijk een les
voor te bereiden met behulp van een
multimediacasus.
• Multimediacasus
digitale videofragmenten in hypermedia-
omgeving verbonden met
achtergrondinformatie en links
(in deelstudie: videocasus)

15.
Begrippen
• Praktijkkennis
cognities die docenten zelf genereren op basis
van hun ervaringen als docent (…) Persoons-
en onderwerpsgebonden en contextafhankelijk.
• Opleidingstheorie
kennis van achtergrondtheorieën voor
pedagogisch en vakdidactisch handelen
• Vakdidactische kennis
kennis over materialen, leerlijnen, instructie-
strategieën, leerprocessen & visie
binnen een bepaald vakgebied

16.
De interventie
Selectie videocases
Opdracht
Beginnende geletterdheid

17.
De professionele dialoog

18.
Onderzoeksopzet
Steekproef
4 opleidingsscholen, 6 student-mentor-koppels
Criteria: Ervaring als opleidingsschool
Gebruikte methodes (innoverend)
Schoolpopulatie (opleiding ouders/taalvaardigheid)
3 cases uitgewerkt, aanvullende criteria:
Ervaren mentor
Jaargroep

19.
Onderzoeksopzet
Dataverzameling en - verwerking
Professionele dialoog
student & mentor
open open
interview video-opname interview
met gespreksprotocol met
student student

20.
Onderzoeksopzet
Data-analyse
Deelvraag 1: structuur professionele dialoog:
- Onderscheiden en benoemen taalhandelingen
- Onderscheiden gesprekspatronen
- Vergelijken gesprekspatronen in de cases, beslisregel
Deelvraag 2: inhoud professionele dialoog:
- Markeren topics
- Markeren episodes
- Vergelijken topics en episodes in de cases
Deelvraag 3: waardering studenten:
- Vergelijken antwoorden voor- en nagesprek
- Vergelijken antwoorden voor- en nagesprek in de cases

21.
Toepassen gespreksanalyse
een voorbeeld

22.
Gesprekspatroon
‘instemmen met stellingname’
Taalhandeling Taalhandeling
Mentor Student
•
interactie
Stellingname (1)
Toelichting stellingname (2) Instemming (3)
[demonstratie van begrip (4)]

23.
Gesprekspatroon
‘indirecte afwijzing van stellingname’
Taalhandeling Taalhandeling
Student Mentor
•
interactie
Stellingname (1)
Stellingname (2)
Toelichting stellingname (3)
Instemming (4)

24.
Gesprekspatroon
‘retorische vraag’
Taalhandeling Taalhandeling
Mentor Student
•
interactie
Vraag = indirect verzoek om
stellingname (1) Stellingname (2)
Verzoek om toelichting (3) Toelichting stellingname (4)
[alternatieve stellingname 4a] [demonstreren/claimen van begrip
Instemming (5) (4b)]

25.
Resultaten & conclusies
structuur professionele dialoog
gesprekspatroon case 1 case 2 case 3
•
‘Retorische vraag’ _ _ X
‘Voorstel door mentor’ _ _ X
‘Voorstel door student’ _ _ X
‘Instemmen met stellingname’ X X _
‘Indirecte afwijzing stellingname’ X X _

26.
Resultaten & conclusies
structuur professionele dialoog
Professionele dialoog-met-videocasus leidt tot een
andere structuur van het gesprek dan de
professionele dialoog-zonder-videocasus:
• Gesprekspatroon ‘instemmen met stellingname’
-initiatief bij student en mentor
-ruimte voor toelichting door mentor
• Gesprekspatroon ’indirecte afwijzing
stellingname’
–toelichting door mentor

27.
Resultaten & conclusies
Inhoud professionele dialoog
•

28.
Case 1 Case 2 Case 3
bekijken video 1 oriënteren Lezen tekst video 1
oriënteren Lezen tekst video 1
bespreken video 1 bekijken video 1
bespreken video 1
bekijken video 2 lezen tekst video 2
•
bespreken video 2 bekijken video 2
bespreken video 2
bekijken video 3 lezen tekst video 3
bespreken video 3 bekijken video 3
bespreken video 3
videocases 22,17 min videocases 21,12 min videocases 0,78 min
oriënteren opdracht bepalen lesidee bepalen beginsituatie
bepalen lesidee concretiseren les bepalen lesidee
concretiseren les bepalen lesdoel concretiseren les
bepalen lesdoel evalueren lesontwerp evalueren lesontwerp
evalueren lesontwerp
uitwerken 10,8 min uitwerken 7,33 min uitwerken 29,02 min

29.
Resultaten & conclusies
Inhoud professionele dialoog
Videocases in professionele dialoog:
•• heeft geen effect op totale gesprekstijd
maar wel op inhoudelijke tijdsbenutting (2/3
videocases: 1/3 uitwerking les)
• leidt tot bespreken van vakdidactische
inhouden (o.a. vakconcepten, leerlijnen)

30.
Resultaten & conclusies
meerwaarde volgens studenten
Professionele dialoog leidt tot concreet
lesontwerp en meer inzicht in leerlijn.
•
Bij professionele dialoog-met-videocases:
• noemen studenten meer winstpunten
• ligt meerwaarde op gebied van vakdidactiek
(verfijning leerlijn, niveau leerlingen)

31.
Conclusies
Professionele dialoog-met-videocasus leidt
tot een andere structuur van de
professionele dialoog waarbij meer
gespreksruimte is voor toelichting door
mentor
voorwaardelijk voor expliciteren
praktijkkennis door mentor
nadere analyse noodzakelijk
(gesprekstijd en type kennis)

32.
Conclusies
Professionele dialoog-met-videocasus leidt
tot een andere inhoudelijke benutting van de
gesprekstijd
meer aspecten vakdidactiek
meer vakdidactische verdieping
(verfijning kennis over leerlijnen)

33.
De ontwikkeling van een
analyse-instrument
voor praktijkkennis
in de professionele dialoog
Maaike Vervoort
vervoort@edith.nl
Hogeschool Edith Stein/OCT
ORD 7 juni 2007

34.
Conclusies pilot 2003-2004
• Studenten en mentoren herkennen en
bespreken de vernieuwende kenmerken van
de vakdidactiek
• Studenten en mentoren voeren een
vakdidactische dialoog waarin beiden een
gelijkwaardig aandeel hebben.
• Het onderwijsarrangement leidt tot uitvoeren
van de innovatieve vakdidactiek in de
stagepraktijk.

35.
Conclusies evaluatie 2004-2005
• Leereffecten voor studenten én mentoren
• Studenten profiteren meer van praktijkkennis
• Voorkeur voor minst vernieuwende
onderwerp
• Videoverslag stimuleert verdieping en
verbreding vakdidactiek
•Techniek en communicatie blijken knelpunten

36.
Taalonderwijs in de onderbouw
(minor werkplekbekwaam)
Didactiek beginnende geletterdheid
Multimedia -
casus
Lessen Gesprek Activiteiten Portfolio
pabo student & mentor student student

37.
Lesvoorbereidingsgesprek
met je mentor
Bekijk samen selectie
videoclips met ‘good
practices’ voor
beginnende geletterdheid
Vertaal deze
samen naar
activiteiten
voor je
stagegroep