12. ²ÕÛáõë³Ï 5.
¶³í³é³·»ï, ÒÏݳ·»ï ¨ ²ñ·Ç×Ç ·»ï»ñÇ çñÇ áñ³ÏÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ ÙÇçÇÝ ÏáÝó»Ýïñ³ódzݻñÁ ¨ ¹³ë»ñÁ Áëï Ýáñ ÝáñÙ»ñÇ
¶»ï»ñÇ ·»ï³µ»ñ³ÝÝ»ñáõÙ çñÇ áñ³ÏÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ 2005-2010Ãà ÙÇçÇÝ ÏáÝó»Ýïñ³ódzݻñÁ (CÙ) և áñ³ÏÇ ¹³ë»ñÁ
Òáõó./
Ùdzíáñ
¶³í³é³·»ï
ÒÏݳ·»ï
²ñ·ÇճÇ
CÙ
¹³ëÁ Áëï
²ñ·ÇճÇÇ
ÝáñÙ»ñÇ
¹³ëÁ Áëï
¶³í³é³·»ïÇ
ÝáñÙ»ñÇ
CÙ
¹³ë
CÙ
¹³ë
NH4+, Ù·N/É
0.50
III
III
0.37
II
0.22
II
NO , Ù·N/É
0.035
II
II
0.02
I
0.008
II
NO , Ù·N/É
3.46
III
III
0.88
II
1.96
II
N Áݹ.,Ù·N/É
4.12
IV
IV
1.42
II
3.29
II
P, Ù·/É
Cl-, Ù·/É
гÝù., Ù·/É
Zn, ÙÏ·/É
Cu, ÙÏ·/É
Cr, ÙÏ·/É
As,ÙÏ·/É
Cd, ÙÏ·/É
Pb, ÙÏ·/É
Ni, ÙÏ·/É
Mo, ÙÏ·/É
Mn,ÙÏ·/É
V, ÙÏ·/É
Co, ÙÏ·/É
Fe, ÙÏ·/É
Ca, ÙÏ·/É
Mg, ÙÏ·/É
Ba, ÙÏ·/É
Be, ÙÏ·/É
K, Ù·/É
Na, Ù·/É
Li, ÙÏ·/É
B, ÙÏ·/É
Al, ÙÏ·/É
Se, ÙÏ·/É
Sb, ÙÏ·/É
Sn, ÙÏ·/É
Ti, ÙÏ·/É
0.25
8.47
182.1
3.59
2.09
0.69
1.19
0.03
0.89
1.74
2.19
44.15
21.78
0.45
0.17
20.71
15.55
15.73
0.07
5.23
23.52
11.83
70.49
0.9
0.10
10.07
0.50
0.035
III
III
III
II
II
II
II
II
II
II
III
II
IV
II
I
II
II
II
IV
II
III
III
II
III
II
II
III
II
III
III
III
II
II
II
II
II
II
II
III
V
V
III
II
II
II
II
IV
III
IV
III
II
II
III
I
III
II
0.12
5.08
107.9
3.25
2.10
0.79
0.83
0.02
0.58
1.69
0.98
35.82
3.75
0.36
0.33
22.14
5.59
14.47
0.04
2.27
12.62
1.18
23.64
294.4
2.17
1.19
0.07
0.37
II
II
I
II
II
II
II
I
II
II
II
III
II
II
I
II
II
II
I
II
III
II
II
III
II
IV
II
II
0.17
8.47
136. 6
4.89
1.46
0.59
1.67
0.02
0.27
1.00
0.93
8.03
9.38
0.20
0.25
21.17
8.51
13.54
0.042
3.78
12.75
4.91
43.02
149.8
1.34
1.20
0.08
0.22
II
III
I
II
II
II
II
II
II
I
II
III
III
I
I
II
II
II
II
I
III
II
II
II
II
III
I
II
2
3
13. ²ÕÛáõë³Ï 6
ÞáÕí³Ï,̳Ïù³ñ, ÈÇ×ù ·»ï»ñÇ çñÇ áñ³ÏÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ ÙÇçÇÝ ÏáÝó»Ýïñ³ódzݻñÁ ¨ ϳñ·»ñÁ Áëï Ýáñ ÝáñÙ»ñÇ
àñ³ÏÇ
óáõó³ÝÇßÝ»ñ/
óփÙ³Ý Ùdzíáñ
NH4+, Ù·N/É
NO2-, Ù·N/É
NO3-, Ù·N/É
N Áݹ.,Ù·N/É
P Áݹ., Ù·/É
Cl-, Ù·/É
гÝù., Ù·/É
Zn Áݹ., ÙÏ·/É
Cu Áݹ., ÙÏ·/É
Cr Áݹ., ÙÏ·/É
As Áݹ.,ÙÏ·/É
Cd Áݹ., ÙÏ·/É
Pb Áݹ., ÙÏ·/É
Ni Áݹ., ÙÏ·/É
Mo Áݹ., ÙÏ·/É
Mn Áݹ.,ÙÏ·/É
VÁݹ., ÙÏ·/É
Co Áݹ., ÙÏ·/É
Fe Áݹ., ÙÏ·/É
Ca Áݹ., ÙÏ·/É
Mg Áݹ., ÙÏ·/É
Ba Áݹ., ÙÏ·/É
Be Áݹ., ÙÏ·/É
KÁݹ., Ù·/É
Na Áݹ., Ù·/É
Li Áݹ., ÙÏ·/É
B Áݹ., ÙÏ·/É
Al Áݹ., ÙÏ·/É
Se Áݹ., ÙÏ·/É
Sb Áݹ., ÙÏ·/É
Sn Áݹ., ÙÏ·/É
Ti Áݹ., ÙÏ·/É
¶»ï»ñÇ ·»ï³µ»ñ³ÝÝ»ñáõÙ çñÇ áñ³ÏÇ óáõó³ÝÇßÝ»ñÇ 2005-2010Ãà ÙÇçÇÝ ÏáÝó»Ýïñ³ódzݻñÁ (CÙ) և áñ³ÏÇ Ï³ñ·»ñÁ
ÞáÕí³Ï
̳Ïù³ñ
ÈÇճù
CÙ
ϳñ·Á
CÙ
ϳñ·Á
CÙ
ϳñ·Á
0.12
0.012
1.39
1.49
0.18
18.78
125.29
3.90
1.07
1.22
0.86
0.02
0.18
1.25
1.15
7.22
9.39
0.18
0.12
17.09
13.42
9.98
0.052
4.75
19.60
17.95
238.87
90.96
0.47
0.36
0.10
14.06
I
II
II
II
II
III
II
II
II
II
II
II
II
II
II
I
III
I
I
II
II
I
II
II
III
IV
II
I
II
I
I
III
0.27
0.010
2.39
2.94
0.14
13.82
133.08
3.54
1.25
0.64
0.92
0.03
0.26
1.04
1.07
8.50
7.22
0.18
0.19
17.28
9.68
14.15
0.029
3.92
16.67
10.72
173.06
90.61
0.62
1.23
0.07
14.84
I
II
II
II
II
III
II
II
II
II
II
II
II
II
II
III
III
II
II
II
II
II
II
III
IV
IV
II
I
II
II
II
II
0.44
0.009
2.96
3.16
0.19
10.52
138.96
3.98
1.65
0.46
1.30
0.04
2.71
0.87
1.54
8.68
13.29
0.23
0.11
16.50
8.84
7.92
0.025
3.52
13.46
9.02
93.05
132.13
0.53
1.76
0.03
15.38
III
II
III
II
II
III
II
II
II
II
II
II
II
I
II
III
IV
II
I
II
II
I
II
III
IV
IV
II
I
II
III
I
II
Նոր մշակված նորմերը կիրառելի են ուսումնասիրված գետերի համար և ներկայացված են օգտագործման մոնիտորինգային համակարգում:
Կուտակված մեծաքանակ տվյալներով համալիր գնահատման նպատակով մեր կողմից ընտրված ինդեքսների նկարագրությունը ներկայացված է սլայդում:
Օրեգոնային ինդեքսով ռեկրեացիոն նպատակով օգտագործման տեսակետից ամենացածր ջրի որակը դիտվել է Լիճքում, Գավառագետում, ամենաբարձրը՝ Ձկնագետում:
Մալազիական ինդեքսով գնահատված ոռոգման նպատակով ամենաբարձր ջրի որակը դիտվել է Ծակքարում, համեմատաբար ցածրը՝ ԼիՃքում, ամենացածրը՝ Գավառագետում:
Թույլ է տվել առանձնացնել աղտոտվածության մեջ մեծ ներդրում ունեցող Al, Mn, V, B, Cr, Cu, Se, Si ցուցանիշների համախմբերը, որոնց ներմուծման ուղիներից կարող են հանդիսանալ միներալների լուծահանումը, առանց մաքրման կեղտաջրերի ներհոսքը, տեղումներում Al, Mn, V, B ցուցանիշների համեմատաբար բարձր պարունակությունը:
Կատարվել է Գավառագետի ջրի որակի դասակարգում գործող Արգիճիի և մեր կողմից մշակված Գավառագետի նորմերով: Ջրի որակը 4-րդ կարգ անբավարարի փոխարեն ստացվում է 5-րդ կարգ վատ, իսկ կարգի փոփոխությունը հանգեցնում է ջրօգտագործման բնագավառի փոփոխության: P, Mn, Sb, V, Li ցուցանիշները աղտոտվածության կարգը պայմանավորողներից են:
Ուսումնասիրված գետերի ջրերը պատկանում են 4-րդ, 5-րդ կարգերի:
Բերված են ուսումնասիրված գետերի ՋՇԴ-ին համապատասխան գունային կոդավորումով ըստ կենսածինների
և մետաղների դասակարգման քարտեզները, կարմիր՝ վատ, նարնջագույն՝ անբավարար որակ-ցածր պահանջներ ունեցող ջրօգտագործում, դեղին՝ բավարար, կանաչ՝ լավ, կապույտը գերազանց:
Նոր նորմերով ինդեքսային մեթոդով գնահատելիս ավելի խիստ դասակարգում է կատարվել
Աղտոտվածության մեջ ներդրում ունեցող ցուցանիշների ցանկը ավելացել, կատարվել է աղտոտվածությունը պայմանավորող ցուցանիշների սեզոնային վերլուծություն:
Ջրի որակի ցուցանիշների կենցենտրացիաների արժեքների և ջրի հոսքի քանակի ըստ ամիսների փոփոխությունների դիագրամների վերլուծությունը ցույց է տվել, որ ջրաքիմիական ցուցանիշները բաժանվում են երեք խմբերի, համապատասխանաբար ցուցանիշները որոնց կոնցենտրացիաների մեծությունները փոփոխվում են ջրի հոսքի փոփոխություններին համընթաց, հակենթաց և անկանոն:
Ջրի որակի ցուցանիշների կենցենտրացիաների արժեքների և ջրի հոսքի քանակի ըստ ամիսների փոփոխությունների դիագրամների վերլուծությունը ցույց է տվել, որ ջրաքիմիական ցուցանիշները բաժանվում են երեք խմբերի, համապատասխանաբար ցուցանիշներ որոնց կոնցենտրացիաների մեծությունները փոփոխվում են ջրի հոսքի փոփոխություններին համընթաց, հակենթաց և անկանոն:
Ջրի որակի ջրաքիմիական ցուցանիշների երեք խմբերը ըստ գետերի ներկայացված են աղ.9-ում: Բացահայվել են ցուցանիշների համախմբեր, որոնց արժեքները բնական սեզոնային տատանումների ընթացքում գերազանցել են ֆոնային կոնցենտրացիաները, այդ ցուցանիշներով իրական աղտոտվածության ճշգրիտ գնահատման համար անհրաժեշտ է համեմատել բնական սեզոնային փոփոխությունները հաշվի առնող նոր սեզոնային ֆոնային կոնցենտրացիաների հետ, որոնց հաշվարկման համար անհրաժեշտ են բարձր վստահելիությամբ տվյալներ