1. ΕΙΔΙΚΗ ΤΙΜΗ
€4,90 ΤΑ ΧΑΜΈΝΑ «ΑΔΈΛΦΙΑ» ΤΟΥ ΉΛΙΟΥ
ΑΔΈ
ΕΟΡΤΩΝ
SCIENCE ILLUSTRATED ΤΕΥΧΟΣ 76 • ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012
€ 5,90 ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ & ΚΥΠΡΟ
www.scienceillustrated.gr
01
9771790309000
ΤΕΥΧΟΣ 76
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012
ΤΙΜΗ € 4,90
(ΓΙΑ ΕΛΛΑΔΑ & ΚΥΠΡΟ)
ΤΟΡΑ ΒΙΒΛΟΣ ΚΟΡΑΝΙΟ
Τα best sellers που
«μονοπωλούν» την αλήθεια
ΕΞΕΡΕΎΝΗΣΗ
Διασχίζοντας
την Ανταρκτική
ΠΟΤΑΜΟΣ
ΜΕΚΟΝΓΚ
Η κιβωτός
της φύσης
ΚΙΝΗΤ
ΚΙΝΗΤΑ
ΤΗΛ
ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Τα προβλήματά Δηλητήριο φιδιών
τους και πώς
λύνονται Φαρμάκι που
σώζει ζωές
2. Γεια σας, φίλοι μας!
Ο Νέος Κόσμος που κρατάτε στα χέρια σας είναι εορταστικός! Ο κύριος
Γιατίς έγραψε ήδη το γράμμα του στον Aϊ-Βασίλη.
Εσείς τι θα του ζητήσετε φέτος;
Ελάτε να δούμε μαζί το χριστουγεννιάτικο δέντρο μας με άλλο μάτι, να μά-
θουμε τι είναι το αστέρι των Χριστουγέννων και να ανακαλύψουμε πολλά
μυστικά. Ελάτε να πειραματιστούμε και να φτιάξουμε το δικό μας «σπιτι-
κό» χιόνι αλλά κι έναν καλτσοχιονάνθρωπο! Στην παρέα μας θα έχουμε τον
Άγιο Βασίλη, ένα ελαφάκι, τον μικρό Δαβίδ από τη Βηθλεέμ, τον Σκρουτζ
και πολλούς ακόμα φίλους!
Γιατί είμαστε μία παρέα. Εσείς μας ρωτάτε και εμείς σας απαντάμε.
Μαζί παίζουμε. Μαζί ανακαλύπτουμε.
Περιμένουμε τις ερωτήσεις, τις απορίες και τα σχόλιά σας
για ό,τι σας αρέσει και όχι μόνο!
Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε
μας φωτογραφίες από τα πειράματα
και τις κατασκευές μας για να δούμε
αν σας πέτυχαν ή όχι στη διεύθυνση
neoskosmos@scienceillustrated.gr
ή, αν θέλετε, ανεβάστε τα στην ιστοσε-
λίδα μας στο facebook (http://facebook.
com/scienceillustratedgr)
Αρχισυντάκτρια: Έλλη Θεοχάρη
Art Director: Δάφνη Μπέη
Συνεργάτες:
Λήδα Αρνέλλου, Υπ. Διδάκτωρ Επικοινωνίας της Επιστήμης
Νίκος Γαβαλάς, Βιολόγος
Αλίκη Γιαννάκη, Υπ. Διδάκτωρ Επικοινωνίας ΜΜΕ και Πολιτισμού
Μαρία Καζάντη, Εκπαιδευτικός
Ακριβή Κονιδάρη, Παιδοψυχολόγος
Γιάννης Κοντογιάννης, Υπ. Διδάκτωρ Aστροφυσικής
Βάλια Λύρατζη, Διδάκτωρ Αστροφυσικής
Σπήλιος Πετρόπουλος, Φυσικός
Μαρία Τσίπη, Βιολόγος
Μπέη Δάφνη - bei.daphne@gmail.com
Εικονογράφηση: Καίσαρας Βρεττός, Γιώργος Πετρίδης
Επιμέλεια κειμένων: Μαρία Αλεξοπούλου, Αθηνά Καρατζογιάννη
3.
4. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΞΤΡΑ
16
σελίδες
η για
επιστήμ ά
παιδι
ΣΤΑΓΌΝΕΣ
ΖΩΉΣ ΑΠΌ
ΤΌ ΣΤΌΜΑ
ΤΌΥ ΘΑΝΑΤΌΥ
Κάθε χρόνο γύρω στα πέντε εκατομμύρια
άνθρωποι δέχονται δάγκωμα φιδιού. Σχεδόν
τα μισά περιστατικά προέρχονται από ιοβόλα
φίδια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κάνει
έκκληση προς τη διεθνή κοινότητα για άμεση
παραγωγή αντιδότων. Το Science Illustrated
επισκέφθηκε την Κόστα Ρίκα, μία από τις
μεγαλύτερες κατασκευάστριες χώρες
στον τομέα των αντιδότων παγκοσμίως.
Σελίδα 54
Πώς μπορεί να αρχίσει
ΕΚΝ ΠΙΟ η ανάπτυξη των φυτών
ΕΥΡ Σελίδα 50
ΙΣΤΙ
ΚΑ
ΤΑ 6 ΜΕΙΟΝΕΚΤΉΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΙΝΉΤΩΝ
ΚΙΝ
Οι τεχνολογικές καινοτο-
καινοτο
μίες που πρέπει να εφαρ-
εφαρ
μοστούν προκειμένου
να αποφύγουμε
τα πιο εκνευριστικά
μειονεκτήματα
των κινητών.
Σελίδα 42
8. ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ
Φαίνονται οι εκλείψεις Ηλίου
από άλλους πλανήτες;
Το φαινόμενο των εκλείψεων Ηλίου δεν πα- βρεθεί μπροστά στον Ήλιο, το φως του που του Δία προκαλούν συχνά ολικές εκλείψεις
ρουσιάζεται αποκλειστικά στη Γη. Μπορεί διέρχεται από τα ανώτερα στρώματα της γήι- Ηλίου. Ο Δίας όμως δεν έχει στερεή επιφάνεια
κανείς να τις συναντήσει και σε άλλα μέρη του νης ατμόσφαιρας σχηματίζει γύρω από τη Γη πάνω στην οποία θα μπορούσε κάποιος να
ηλιακού συστήματος. Για να είναι ορατή μια κάτι που μοιάζει με ηλιοβασίλεμα και η Γη σταθεί προκειμένου να την παρατηρήσει. Από
ηλιακή έκλειψη από άλλον πλανήτη, θα πρέπει φαίνεται σαν ένας σκοτεινός δίσκος περιβαλ- τους τέσσερις μεγάλους δορυφόρους όμως
ο πλανήτης αυτός να διαθέτει δορυφόρους. Σε λόμενος από μια κόκκινη λάμψη. του Δία, δηλαδή την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυ-
αυτή την περίπτωση, το είδος της έκλειψης Στον Ερμή και την Αφροδίτη αντίθετα δεν μήδη και την Καλλιστώ, μπορεί κανείς να πα-
(ολικής ή μερικής) και η διάρκειά της εξαρτώ- πραγματοποιούνται εκλείψεις κι αυτό συμ- ρατηρήσει μια ηλιακή έκλειψη. Ορισμένες ει-
νται από το πόσο μεγάλοι φαίνονται οι δορυ- βαίνει γιατί οι πλανήτες αυτοί δεν έχουν δο- κόνες των εκλείψεων αυτών είναι ιδιαίτερα
φόροι και ο Ήλιος από κάθε πλανήτη. Είναι ρυφόρους. Σε ό,τι αφορά τον Άρη, μόνο μερι- εντυπωσιακές, όπως αυτές της Ιούς, του πιο
επίσης δυνατό να παρατηρηθούν εκλείψεις κές εκλείψεις του Ήλιου είναι δυνατό να γεωλογικά ενεργού ουράνιου σώματος στο
και από δορυφόρους πλανητών. εμφανιστούν γιατί κανένας από τους δύο δο- ηλιακό σύστημα. Αυτός όμως που είναι αξεπέ-
Στη Σελήνη, για παράδειγμα, μπορεί κανείς να ρυφόρους του δεν φαίνεται αρκετά μεγάλος ραστος είναι ο Κρόνος. Οι δακτύλιοί του προ-
δει εντυπωσιακές εκλείψεις. Όταν η Γη, της στην τροχιά που κινείται έτσι ώστε να κρύψει καλούν έκλειψη Ηλίου και όταν το φως πέφτει
οποίας η διάμετρος είναι περίπου τέσσερις τελείως το δίσκο του Ήλιου. πάνω στα δισεκατομμύρια σωματίδια πάγου
φορές μεγαλύτερη από αυτής της Σελήνης, Αντίθετα, οι τέσσερις μεγαλύτεροι δορυφόροι τους προκύπτει μια υπέροχη εικόνα.
ΠΛΟΥΤΩΝΑΣ (ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΝΑΝΟΣ)
– Ο δορυφόρος Χάρων προκαλεί
έκλειψη Ηλίου. ΟΥΡΑΝΟΣ – Εκλείψεις
Ηλίου ορατές από τους
δορυφόρους του. ΠΟΣΕΙΔΩΝ – Εκλείψεις
ΑΡΗΣ – Καμία Ηλίου ορατές από τους
ολική έκλειψη. δορυφόρους του.
ΑΦΡΟΔΙΤΗ – Καμία
έκλειψη αφού δεν έχει
κανένα δορυφόρο. ΕΡΜΗΣ – Καμία
ΔΙΑΣ – Εκλείψεις ΗΛΙΟΣ έκλειψη Ηλίου αφού δεν
Ηλίου ορατές από έχει δορυφόρους.
τους δορυφόρους του.
ΣΕΛΗΝΗ – Η Γη προκαλεί
έκλειψη Ηλίου.
Εκλείψεις Ηλίου ορατές από τους δορυφόρους ΓΗ – Η Σελήνη προκαλεί
έκλειψη Ηλίου.
Οι μεγάλοι, εξωτερικοί πλανήτες (Δίας, Κρόνος, Ουρανός και Ποσειδών) είναι πλα-
νήτες αερίων χωρίς στερεή επιφάνεια. Γι’ αυτό πρέπει κανείς να ταξιδέψει μέχρι τους ΚΡΟΝΟΣ – Εκλείψεις
δορυφόρους τους για να παρατηρήσει τις εκλείψεις Ηλίου. Όλοι αυτοί οι πλανήτες Ηλίου ορατές από
διαθέτουν μεγάλο αριθμό δορυφόρων, κι αυτό σημαίνει ότι όταν βρίσκεται κανείς τους δορυφόρους του.
σε ένα δορυφόρο βλέπει πάντα κι άλλους στον ουρανό. Ορισμένοι βρίσκονται τόσο Εδώ ακόμη και οι δα-
κοντά μεταξύ τους ώστε είναι δυνατή η δημιουργία εκλείψεων Ηλίου. κτύλιοι προκαλούν
εκλείψεις Ηλίου.
CLAUS LUNAU
8 Συντάκτες: Tina Frederiksen & Karen Grubbe
9. Η επιστήμη απαντά στις ερωτήσεις των αναγνωστών Μικρά και σύντομα
Ποιο ήταν το πρώτο
εθνικό πάρκο;
DON DIXON/NOVAPIX
Το Εθνικό Πάρκο του ����
�owston�, στα Βραχώδη
Όρη των ΗΠΑ, ιδρύθηκε το
1872 κι έτσι είναι το παλιό�
τερο εθνικό πάρκο του κό�
σμου. Έχει έκταση περίπου
PHOTOSHOT/SCANPIX
9 χιλιάδες τετραγωνικά χι�
λιόμετρα και το επισκέπτο�
νται κάθε χρόνο πάνω από
Οι ετήσιοι κύκλοι αποτελούνται από ανοιχτόχρω- 3 εκατομμύρια άνθρωποι.
μα και σκουρόχρωμα στρώματα. Ένα έτος αντι- Το πάρκο είναι γνωστό για
στοιχεί σε δύο τέτοια στρώματα μαζί. την πλούσια πανίδα του και
για γεωθερμικά φαινόμενα
Μπορούμε να υπολογίσουμε μεμονω- όπως το O�d Faithfu� G�ys�r.
μένα έτη σε γεωλογικές αποθέσεις;
Μπορεί οι αστραπές
Σε ορισμένες περιπτώσεις οι γεωλογικές αποθέσεις να έχουν διάφορα
αργίλου είναι τόσο καλά χωρισμένες σε στρώσεις ώστε χρώματα;
μπορούμε να υπολογίσουμε τα ξεχωριστά έτη που Τα χρώματα των αστραπών
αντιστοιχούν σε αυτές. Αυτού του είδους οι αποθέσεις καθορίζονται από τον καιρό
Μια έκλειψη Ηλίου όπως είναι ορα- ονομάζονται «κύκλοι». Η έκφραση πρωτοχρησιμοποι� και από τον περιβάλλοντα
τή από τον Ιαπετό, δορυφόρο του ήθηκε στη Σουηδία για να περιγράψει την ομοιόμορφη αέρα. Αν το νέφος περιέχει
Κρόνου. Η συγκεκριμένη ίσως δίνει ακολουθία στρωμάτων που υπάρχουν σε ιζήματα λι� βροχή, η αστραπή θα είναι
την εντύπωση δημιουργίας ενός μνών της εποχής των παγετώνων. κοκκινωπή (το χαλάζι δίνει
διαμαντένιου δαχτυλιδιού. Ένας τυπικός κύκλος αποθέσεων αποτελείται από ένα μπλε αστραπές και ο γεμά�
κομμάτι με λεπτές στρώσεις άμμου και αργίλου, όπου η τος σκόνη αέρας κίτρινες).
μία στρώση βρίσκεται πάνω στην άλλη (η ανοιχτόχρωμη Λευκές αστραπές σημαίνουν
και η σκουρόχρωμη). Και οι δύο στρώσεις μαζί αντιστοι� χαμηλή υγρασία του αέρα
χούν σε ένα έτος. Η διαφορά χρώματος ανάμεσα στις και γι’ αυτό ο συγκεκριμένος
στρώσεις καθορίζεται από την εποχή του έτους και τύπος αστραπών προκαλεί
οφείλεται σε διαφορές των υλικών –για παράδειγμα, η συνήθως πυρκαγιές.
ανοιχτόχρωμη λάσπη είναι πιο χοντρή από τη σκουρό�
χρωμη. Η ανοιχτόχρωμη στρώση έχει δημιουργηθεί την
περίοδο του καλοκαιριού, όταν το νερό από την τήξη του ηφαιστειακές εκρήξεις κατά την προϊστο�
Έτσι δημιουργείται πάγου μετέφερε υλικά προς τη λίμνη. Το χειμώνα η λίμνη ρική εποχή καθώς και τη διάρκειά τους.
μια έκλειψη Ηλίου είναι καλυμένη με πάγο κι έτσι δημιουργείται μια λεπτή Εξετάζοντας τη γύρη που περιέχεται
στρώση λάσπης πάνω από την καλοκαιρινή. στους λεπτούς κύκλους αποθέσεων
Οι εκλείψεις Ηλίου εδώ στη Γη συμ� Οι κύκλοι αποθέσεων χρησιμοποιήθηκαν για να καθιε� μπορούμε να αποκαλύψουμε και το πώς
βαίνουν όταν η Σελήνη παρεμβάλ�
ρωθούν μεγάλες χρονολογικές σειρές με τη βοήθεια των μεταβλήθηκε η βλάστηση. Αυτό καθρε�
λεται ανάμεσα στον Ήλιο και στη Γη
οποίων καθίσταται δυνατός ο ακριβής χρονικός προσδι� φτίζει τις κλιματικές αλλαγές και γι’ αυτό ο
εμποδίζοντας το ηλιακό φως να
φτάσει μερικώς ή ολικώς σε κάποιες
ορισμός των συμβάντων. Μεταξύ άλλων, μπορούμε να κύκλος είναι μια σπουδαία πηγή γνώσης
περιοχές της Γης. Αν βρίσκεται κα� προσδιορίσουμε τη χρονική στιγμή που ξεκίνησαν οι για το κλίμα της προϊστορικής εποχής.
νείς στο κεντρικό μέρος της σκιάς,
παρατηρεί ολική έκλειψη Ηλίου. Αν Γιατί σβήνει το φως στην καμπίνα του αεροσκάφους
βρίσκεται στην παρασκιά, παρατη� κατά την απογείωση και την προσγείωση;
ρεί μια μερική έκλειψη Ηλίου.
Ο φωτισμός στην καμπίνα ενός αεροπλάνου χαμηλώνει αμέσως πριν από την προσγείωση αλλά
Σκιά Γη και κατά τη διαδικασία της απογείωσής του. Αυτό συμβαίνει γιατί λαμβάνεται υπόψη η νυχτερινή
Σελήνη όραση των επιβατών και του προσωπικού της καμπίνας. Σε περίπτωση εκκένωσης του αεροπλά-
νου, κάθε δευτερόλεπτο είναι πολύτιμο και δεν πρέπει να σπαταλάται χρόνος μέχρι να προσαρ-
Ηλιακό
φως μοστούν τα μάτια. Οι επιβάτες, για παράδειγμα, θα πρέπει να μπορούν να βλέπουν τις φωτεινές
CLAUS LUNAU
λωρίδες στο πάτωμα όταν θα εξέρχονται από το αεροσκάφος.
Παρασκιά
Ωστόσο, τα λαμπάκια που χρησιμεύουν στο
THINKSTOCK
διάβασμα δεν σβήνουν γιατί δεν επηρεάζουν
τη νυχτερινή όραση.
10. ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ
Το μαύρισμα από τον ήλιο
μπορεί να φύγει με το μπάνιο;
Άκουσα πως μπορεί κανείς να χάσει μέρος του η επίδραση είναι σύντομης διάρκειας και εξαφα-
χρώματος αν κάνει μπάνιο μέσα σε 20 λεπτά νίζεται έπειτα από 3-24 ώρες. Αντίθετα, οι ακτίνες
από τη στιγμή που θα έχει βγει από μαύρισμα UVB βοηθούν το δέρμα να σχηματίζει περισσότε-
στο σολάριουμ. Ισχύει αυτό ακόμη και για ρη χρωστική. Είναι μια πολύ αργή διαδικασία που
μαύρισμα από τον ήλιο; παίρνει 2-3 μέρες για να ξεκινήσει, αλλά σε αντι-
Η χρωστική ουσία μελανίνη, που μας κάνει να στάθμισμα μπορεί να είναι ορατό ακόμα και
μαυρίζουμε από την έκθεσή μας στον ήλιο, βρί- πολλούς μήνες αργότερα.
σκεται κατανεμημένη σε πολλές στρώσεις κυττά- Το φως του σολάριουμ παρέχει σημαντικά ισχυ-
ρων της επιδερμίδας. Από αυτές μπορούμε να ρότερη υπεριώδη ακτινοβολία σε σύγκριση με
Πώς πετούν αφαιρέσουμε με πλύσιμο ή ξύσιμο μόνο την εξω-
τερική στρώση, που αποτελείται από νεκρά κύτ-
τον ήλιο και οι φωτοσωλήνες εκπέμπουν συχνά
10-15 φορές περισσότερη ακτινοβολία UVA από
τα έντομα ταρα της κερατίνης. Αυτό σημαίνει πως δεν μπο- το μεσημεριανό ήλιο. Εφόσον οι ακτίνες αυτές
στη βροχή;
ρούμε να χάσουμε το μαύρισμα κάνοντας μπάνιο. παρέχουν βραχύβιο μαύρισμα, μπορεί κανείς να
Το δέρμα αντιδρά διαφορετικά σε καθέναν από διαπιστώσει πως μεγάλο μέρος του χρώματος
τους δυο τύπους υπεριωδών ακτίνων που υπάρ- εξαφανίζεται έπειτα από λίγες ώρες. Αν κατά τη
Η βροχή αποτελεί μια πρόκληση χουν στο ηλιακό φως και στο φως του σολάριουμ. διάρκεια αυτής της περιόδου κάνει κάποιος μπά-
για όλα τα ιπτάμενα ζώα γιατί οι Συγκεκριμένα, οι ακτίνες UVA κάνουν τη χρωστι- νιο, του δίνεται ίσως η εντύπωση πως το μαύρι-
σταγόνες του νερού μπορεί να κή ουσία του δέρματος να αλλάζει σχεδόν αμέ- σμα έχει ξεπλυθεί κι έχει χαθεί –τα πράγματα
έχουν μεγάλη ορμή και να παρε- σως χρώμα και να γίνεται πιο σκούρα, αλλά αυτή όμως δεν είναι έτσι.
μποδίζουν την ορατότητα. Εκτός
αυτού, ένα βρεγμένο ζώο είναι πιο Υπάρχουν δύο τύποι μαυρίσματος
βαρύ από ένα στεγνό. Αυτό σημαί-
νει πως δυσχεραίνεται η πτήση και
απαιτείται περισσότερη ενέργεια.
Γι’ αυτό, μόλις αρχίζει η βροχή, τα
περισσότερα ιπτάμενα έντομα
αναζητούν καταφύγιο. Κερατινοκύτταρα
ΑΚΤΙΝΕΣ UVA
Ωστόσο, ορισμένα ιπτάμενα έντο- Σκουραίνουν την υπάρχου- ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ
μα μπορούν να πετάξουν ανάμεσα σα χρωστική ουσία. Γι’ αυτό
στις σταγόνες της βροχής, αν βρέ- μαυρίζει κανείς έπειτα από
Χρωστική
δύο τρεις ώρες. Ωστόσο, το ουσία
χει ελαφρά. Αυτό ισχύει ειδικά για χρώμα χάνεται ύστερα από
μικρά έντομα με ταχεία ικανότητα 3-24 ώρες.
αντίδρασης, όπως ορισμένα είδη
μυγών που είναι καλά στο «να χο-
ρεύουν» στον αέρα. Ωστόσο, τα
μικρά έντομα έχουν αργή ικανότη-
τα αντίδρασης πέφτουν συχνά στο
έδαφος. Τα μεγάλα έντομα μπο-
ρούν να αντέξουν τα χτυπήματα ΑΚΤΙΝΕΣ UVB
MASTERFILE/SCANPIX, ALAMY & CLAUS LUNAU
λίγων σταγόνων βροχής. Ωστόσο, Μέσα σε λίγες μέρες βοη- Μελανοκύτταρα
αν η βροχή είναι πολύ δυνατή, θούν τα χρωστικά κύτταρα
σχεδόν όλα τα έντομα που δεν να σχηματίσουν περισσό-
τερη χρωστική ουσία. Προ-
έχουν καταφύγει κάπου πέφτουν
καλείται έτσι ένα μαύρισμα
στο έδαφος και είτε πεθαίνουν είτε
DAN PARKINSON
που κρατά για μήνες.
έχουν την τύχη να ξαναπετάξουν ΧΌΡΙΌ
αφού πρώτα στεγνώσουν.
10 Science Illustrated Ιανουάριος 2012
11. Μικρά και σύντομα
ALAMY
Τι είναι η βιοφωταύγεια; Τα σκυλιά έφεραν περιλαίμιο
Η βιοφωταύγεια είναι ένα φωτει- ήδη πριν από 5.000 χρόνια
νό φαινόμενο που προκαλείται στην Αίγυπτο –απεικονίζεται
από έμβιους οργανισμούς με τη εδώ στη Sakkara.
βοήθεια μιας χημικής αντίδρα-
σης. Είναι γνωστό ότι ένα συγκε-
κριμένο δινομαστιγωτό του
πλαγκτού, το Noctiluca scintillans,
εκπέμπει φως όταν επηρεάζεται
Πότε έβαλε ο άνθρωπος
με μηχανικό τρόπο –για παρά-
δειγμα, από ένα πλοίο ή έναν
κολυμβητή–, οπότε εκδηλώνεται
περιλαίμιο στο σκύλο;
έντονη βιοφωταύγεια στη θά- Σήμερα τα περισότερα σκυλιά φέρουν περιλαί- νται από επιθέσεις λύκων και άλλων σαρκοφάγων
λασσα. Υπάρχουν κι άλλοι θα- μιο. Από πού προήλθε αυτή η συνήθεια; ζώων. Για το λόγο αυτό τα σκυλιά που φύλαγαν άλλα
λάσσιοι οργανισμοί που παρά- Η παλαιότερη μαρτυρία για το περιλαίμιο του σκύ- ζώα έφεραν αγκαθωτό περιλαίμιο που τους προστά-
γουν φως με αντίστοιχο τρόπο. λου είναι 5.000 ετών και προέρχεται από την Αίγυ- τευε το λαιμό.
πτο. Αναπαραστάσεις σκυλιών που φέρουν δερμά- Στην αρχαιότητα τα μικρότερα σκυλιά ήταν δημοφι-
Ποιο είναι το μεγαλύτερο τινο περιλαίμιο βρίσκονται σε αντικείμενα τέχνης και λή ως σκυλιά του σαλονιού. Στο Μεσαίωνα και την
μυρμήγκι του κόσμου; τοιχογραφίες που χρονολογούνται μεταξύ του 3.500 Αναγέννηση σκυλιά είχαν οι Ευρωπαίοι ευγενείς. Με
Ο γίγαντας στον κόσμο των και του 300 προ Χριστού. Συχνά πάνω στο περιλαίμιο τον καιρό ο σκύλος έγινε σύμβολο κύρους για την
μυρμηγκιών είναι το νοτιοαμερι- αναγράφεται το όνομα του σκύλου, για παράδειγμα, ανώτερη τάξη που περνούσε στα ζώα της ασημένια
κανικό είδος Dinoponera gigantea. o Γενναίος ή o Άχρηστος. Τα σκυλιά αυτά χρησιμο- και χρυσά περιλαίμια με ενσωματωμένες πολύτιμες
Οι εργάτριες του είδους αυτού ποιούνταν ως κυνηγόσκυλα και φύλακες και όταν τα πέτρες. Με την άνοδο της μεσαίας τάξης στη διάρ-
έχουν μέσο μήκος 4 εκατοστά και εκπαίδευαν, τους φορούσαν περιλαίμιο και λουρί. κεια της Αναγέννησης απέκτησε και ο μέσος άνθρω-
όταν θυμώνουν εκπέμπουν Κατά την αρχαιότητα έβαζαν ακόμη και οι Έλληνες πος χρήματα κι έτσι μπορούσε να έχει σκύλο. Γι’ αυτό
ήχους μπορούν να γίνουν αντιλη- και οι Ρωμαίοι περιλαίμιο στα σκυλιά τους, αλλά σε και αυξήθηκε η ζήτηση για φτηνότερα περιλαίμια
πτοί από τον άνθρωπο. Τα μυρ- αυτή την περίπτωση σκοπός ήταν να προστατεύο- φτιαγμένα από δέρμα.
μήγκια αυτά δεν έχουν μορφολο-
γικά διακριτή βασίλισσα, αλλά Στη διάρκεια της Αναγέννησης ήταν
διαμορφώνουν ισχυρές ιεραρχί- δημοφιλή τα σκυλιά και έφεραν
ες ανάμεσα στις εργάτριες, η πολυτελή περιλαίμια.
ανώτερη από τις οποίες («άλφα»)
είναι αυτή που αναπαράγεται. Το
απόλυτο μέγιστο μέγεθος όμως
στον κόσμο των μυρμηγκιών το
έχει η βασίλισσα του αφρικανι- Στην αρχαία Αίγυπτο έβαζαν
κού είδους Dorylus wilverthi και περιλαίμιο στα κυνηγόσκυλά
τους όταν τα εκπαίδευαν.
ALAMY & APF/SCANPIX
φθάνει τα 5 εκατοστά.
12. ΡΩΤΗΣΤΕ ΜΑΣ Μικρά και σύντομα
Μέσω του φαινομένου της εξάτμισης Πότε προβλήθηκε η πρώ-
ελκύεται νερό μέσα από το δέντρο τη τρισδιάστατη ταινία;
Η πρώτη τρισδιάστατη ταινία που
Η ικανότητα του δέντρου να απορροφά νερό από
προβλήθηκε σε κοινό είχε τίτλο
το έδαφος οφείλεται, αφενός, στην υποπίεση που
The Power of Love και έκανε πρε-
δημιουργεί η εξάτμιση που συμβαίνει μέσω των φύλ-
λων και, αφετέρου, στην ικανότητα των μορίων
μιέρα στις 27 Σεπτεμβρίου 1922
του νερού να συνδέονται μεταξύ τους. στο Ambassador Hotel Theatre
στο Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το
Κύτταρα 1. Το νερό εξατμίζεται μέσα 1935 έγινε η πρεμιέρα του πρώτου
φύλλου από μικρούς πόρους των έγχρωμου τρισδιάστατου φιλμ.
Μόρια νερού φύλλων και ελκύει προς τα Ωστόσο, οι τρισδιάστατες ταινίες
πάνω μια στήλη νερού κατά άρχισαν να προβάλλονται μεθοδι-
μήκος όλης της διαδρομής, κά κατά τη δεκαετία του 1950.
από τις ρίζες μέσω του κορ-
Πόρος
μού και μέχρι τα φύλλα. Πόσο κρέας έχει
2 . Τα μόρια νερού συνδέ- μια αγελάδα;
ονται με τη βοήθεια δε- Μια αγελάδα μπορεί να ζυγίζει
σμών υδρογόνου που 250 με 1.000 κιλά. Γύρω στο 50%
σχηματίζουν μια συνε- του βάρους του ζώου αποτελεί το
Αγγεία του ξύλου κτική στήλη νερού. φαγώσιμο κρέας, δηλαδή 125 με
(Κανάλια αγγείων
του ξύλου) 500 κιλά.
3 . Το νερό ανέρχεται Τι είναι ο ψυχρός
με διάχυση μέσω των λε- παγετώνας;
πτών ριζικών τριχιδίων Φυσικά, όλοι οι παγετώνες είναι
των ριζών και μεταφέρε- ψυχροί. Παρ’ όλα αυτά, οι ερευνη-
Ριζικά
τριχίδια ται στη συνέχεια μέσα τές αποκαλούν «ψυχρούς» τους
από τα αγγεία του ξύλου. παγετώνες εκείνους των οποίων
ο παγωμένος πυθμένας είναι
Πώς απορροφά νερό ένα κολλημένος στην επιφάνεια που
βρίσκεται στην κάτω πλευρά
τους. Ο ψυχρός παγετώνας μπο-
δέντρο ή ένα βότανο; ρεί κάλλιστα να κινηθεί αν βρί-
σκεται πάνω σε λάσπη, άμμο ή
χαλίκια, στην περίπτωση όμως
Το νερό έχει τη δυνατότητα να διαχέεται τραβιέται σαν μια συνεκτική στήλη γιατί το νερό αυτή μετακινείται μαζί του και
προς τα πάνω ακόμη και σε ψηλά δέντρα. έχει πολύ ισχυρή δύναμη συνοχής. Τα μόρια του όλη η επιφάνεια.
Πώς μπορεί να γίνει αυτό; νερού συγκρατούνται μεταξύ τους με δεσμούς
Το γεγονός πως ακόμη και ψηλά δέντρα μπο- υδρογόνου που είναι ασθενείς μεταξύ των ατό-
ρούν να απορροφήσουν νερό από το έδαφος μων. Μαζί δίνουν στο νερό τόσο μεγάλη συνοχή
οφείλεται σε ένα συνδυασμό εξάτμισης και ώστε να μπορεί αυτό να ανέλθει σε ύψος μεγα-
ικανότητας των μορίων μεταξύ τους να συνδέ- λύτερο των 110 μέτρων μέσα στο δέντρο.
ονται με άλλα μόρια νερού.
Το νερό κινείται από τη γη προς τον κορμό του
δέντρου μέσω του εξωτερικού στρώματος Το ψηλότερο δέντρο του κόσμου
κυττάρων των ριζών και από εκεί περνά από
Ο εφοδιασμός σε νερό βάζει κάποια όρια στην ανάπτυ-
όλο το δέντρο. Το ξύλο είναι γεμάτο κανάλια
ξη ενός δέντρου γιατί χρειάζεται τεράστια ποσότητα
αγγείων που έχουν μέσα πολύ μικρά αγγεία
ενέργειας ώστε να ανέλθει το νερό από τις ρίζες μέχρι
(πλάτους 10 μικρομέτρων μέχρι 0,5 χιλιοστού
την κορυφή. Για το λόγο αυτό ένα δέντρο δεν μπορεί να
του μέτρου). Τα αγγεία αυτά περικλείονται από ξεπεράσει τα 120 (περίπου) μέτρα ύψος. Τα τρία ψηλό-
σκληρά τοιχώματα κι έτσι καθίστανται γερά και τερα δέντρα του κόσμου είναι μια σεκόγια στην Καλι-
δεν μπορούν να συμπιεστούν. Από τα κανάλια φόρνια, ένας ορεινός ευκάλυπτος στην Τασμανία κι ένα Οι σεκόγιες φτάνουν
του κορμού το νερό πηγαίνει προς τα φύλλα, έλατο Douglas στο Όρεγκον. μέχρι και τα 115 μέτρα
από όπου και εξατμίζεται. Η εξάτμιση αυτή ύψος και συγκαταλέγο-
τραβά τη στήλη νερού που βρίσκεται σε όλο το Σεκόγια (Sequoia sempervirens) 115,56 μ. νται στα ψηλότερα δέ-
μήκος του ξύλου έτσι ώστε να κινηθεί νέα ποσό- Ορεινός ευκάλυπτος (Eucalyptus regnans) 99,6 μ. ντρα του κόσμου.
CLAUS LUNAU
τητα νερού από τη γη προς τις ρίζες. Το νερό Έλατο Douglas (Pseudotsuga menziesii) 99,4 μ.
ALAMY
12 Science Illustrated Ιανουάριος 2012
13.
14. ΕΝ ΡΙΠΗ ΟΦΘΑΛΜΟΥ
Αρπακτικό έντομo
Κοιτάς πρόσωπο με
πρόσωπο μια λιβελούλα.
Είναι δύσκολο να
ξεχωρίσεις την ουρά από
το κεφάλι. Τα δύο κίτρινα
σχήματα που μοιάζουν με
αχλάδι κάτω από τα φτερά
δεν είναι τα μάτια, αλλά
στίγματα στο κορμί της.
Τα δύο πράσινα ημισφαίρια
που προεξέχουν είναι
τα σύνθετα μάτια της, που
μπορεί να αποτελούνται
από 30.000 ομματίδια.
Και μόνο η θέα της τρομάζει
τις μέλισσες, που είναι
η βασική τροφή της.
Αυτήν τη στιγμή κρατά μια
NATURE PICTURE LIBRARY
μέλισσα και είναι έτοιμη
να απολαύσει το γεύμα της!
16. ΝΕΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
Αλλόκοτο θαλάσσιο τέρας
10 cm
με σθένος για επιβίωση
Απολίθωμα πανάρχαιου ζώου που βρέθηκε στο Μαρόκο αλλάζει την εικόνα που έχουμε
μέχρι σήμερα για τους πρώτους μαζικούς αφανισμούς στην ιστορία.
ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ Σε βράχους ηλικίας ταν πως τα σαρκοφάγα του γένους αυτού είχαν θησε το Κάμβριο. Η διαχω-
480 εκατομμυρίων ετών σε περιοχές του νοτιο- εξαφανιστεί μόλις 20 εκατομμύρια χρόνια μετά ριστική γραμμή μεταξύ
ανατολικού Μαρόκου ο Derek Briggs και ο Peter την εμφάνισή τους. Σήμερα θα μπορούσαμε να αυτών των γεωλογικών
van Roy, δύο παλαιοντολόγοι του πανεπιστημί- πούμε πως το ζώο αυτό είχε αλλόκοτη όψη: περιόδων χαρακτηρίζεται
ου Yale του Κονέκτικατ των ΗΠΑ, ανακάλυψαν μάτια σε κεραίες, αρθρωτό σώμα, πελώριο κε- από ένα μαζικό αφανισμό που
ένα ζώο μήκους άνω του ενός μέτρου που φάλι. Στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού βρι- έλαβε χώρα πριν από 488 εκα-
ανήκει στο γένος Anomalocaris. Αυτά τα σαρκο- σκόταν ένα αγκαθωτό εξάρτημα. Τα αγκάθια τομμύρια χρόνια. Τότε ήταν που
φάγα ζώα εμφανίστηκαν ταυτόχρονα με τα μετακινούσαν προς το εσωτερικό του στόματος αφανίστηκαν τα περισσότερα ζώα
πρώτα μεγάλα πολύπλοκα ζώα στη διάρκεια τα μικρά ζώα. Το στόμα ανοιγόκλεινε ακριβώς του Καμβρίου. Αυτό σημαίνει πως
της έκρηξης βιολογικής ποικιλομορφίας κατά όπως ο φωτοφράκτης διαφράγματος της φω- όλα τα ζώα που επέζησαν ευνοήθη-
την περίοδο του Καμβρίου, περίπου πριν από τογραφικής μηχανής. Το συγκεκριμένο απολί- καν και στην αρχή του Ορδοβίκιου
530 εκατομμύρια χρόνια. Μέχρι τώρα πιστευό- θωμα είναι σχεδόν διπλάσιο σε μέγεθος από τα τετραπλασιάστηκε ο αριθμός των
μεγαλύτερα που έχουν βρεθεί μέχρι τώρα. ειδών που ήταν συγγενή σε αυτά.
Το θαλάσσιο ζώο Laggania είναι το προϊ- Ωστόσο, το πιο αξιοσημείωτο είναι η σχετικά Το απολίθωμα αυτό μαζί με τα 1.500
στορικό ζώο που μοιάζει περισσότερο με μικρή ηλικία του απολιθώματος, η οποία απο- ευρήματα απολιθωμάτων από μαλάκια,
το τέρας που βρέθηκε πρόσφατα. καλύπτει πως τα ζώα του γένους Anomalocaris σπόγγους και κοράλλια μάς δίνουν μια
ESBEN HORN/YALE UNIVERSITY
επιβίωσαν και κατά το Ορδοβίκιο, που ακολού- μοναδική εικόνα του οικοσυστήματος που
υπήρχε πριν από 480 εκατομμύρια χρόνια.
Επιβίωση από
τη βίαιη καταστροφή
Το απολίθωμα δείχνει πως τα θαλάσσια
τέρατα δεν αφανίστηκαν πριν από 510
εκατομμύρια χρόνια όπως πιστευόταν.
Παρέμειναν για αρκετό καιρό ακόμη
στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας
των θαλασσών και μεγάλωσαν σε μέγεθος.
ΚΑΜΒΡΙΟ (542-488 εκατομμύρια χρόνια πριν) ΟΡΔΟΒΙΚΙΟ (488-443 εκατομμύρια χρόνια πριν)
Εμφανίζεται στη θάλασσα πλήθος ζωικών ειδών με παράξενα σχήματα και θωρακισμένα σώματα. Μεταξύ των ειδών που επέζησαν εμφανίζονται πολλά νέα
συγγενικά είδη. Ευνοϊκές συνθήκες ζωής
για τα χταπόδια και τα βραχιονόποδα.
Μαζικός αφανισμός
(488 εκατομμύρια
χρόνια πριν)
MIKKEL JUUL JENSEN
Αφανίζονται τα
Anomalocaris Τριλοβίτης Hallucigenia περισσότερα ζώα του Ορθοκέρας
Καμβρίου κατά το πέρασμα
προς το Ορδοβίκιο.
16 Συντάκτες: Ulla Høst & Rasmus Bang Petersen Science Illustrated Ιανουάριος 2012
17. Πρόσφατα επιτεύγματα και εφευρέσεις Νέα εν συντομία
Οι ιθαγενείς της Αμερικής
Ίσως μπορεί να εμποδιστεί ίσως έφτασαν στην
Ισλανδία το έτος 1.000
η υποτροπή των τοξικομανών Μια γυναίκα από τη σημερινή �ό�
ρεια Αμερική μπορεί κάλλιστα να
IATΡΙΚΗ Οι άνθρωποι που έχουν είχε φτάσει στην Ισλανδία γύρω
ναρκωτι�
σταματήσει την κατάχρηση ναρκωτι στο έτος 1000. Αναλύσεις ���
ΝΕΑ
κών ουσιών συνήθως υποτροπιά� ΕΓΚ ΓΙΑ δείχνουν ότι 80 Ισλανδοί φέρουν
ΕΦΑΛΟ
ζουν όταν επιστρέφουν στο παλιό ��� τύπου C1�, το οποίο υπάρχει
περιβάλλον τους. Πλέον, ερευνητές στη �όρεια Αμερική. Πρόκειται για
του �������� ��������� �� ���� ����� της �αλτιμό� θηλυκό ���. Το γεγονός πως αυ�
ρης στις ΗΠΑ ανακάλυψαν ότι υπάρχει μια περιοχή τός ο τύπος ��� βρέθηκε στην
στον εγκέφαλο που συνδέει την κατάχρηση ουσιών Ισλανδία ίσως οφείλεται στο ότι οι
με το περιβάλλον. Πειράματα σε ποντίκια δείχνουν Ισλανδοί �ίκινγκ έφεραν πίσω μαζί
πως αυτό μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για μια τους μια ιθαγενή της �ορείου
σημαντικά καλύτερη θεραπευτική αγωγή των Αμερικής επιστρέφοντας από εκεί.
χρηστών ναρκωτικών ουσιών. Οι ερευνητές αρχικά
δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες ώστε τα Τα περιττώματα
ποντίκια να εξαρτηθούν από την ηρωίνη μέσα σε ένα των φαλαινών δίνουν
κλουβί με ιδιαίτερη διακόσμηση. Ύστερα έβγαλαν τα περισσότερο ψάρι
απεξαρτη�
ποντίκια από το κλουβί και τα βοήθησαν να απεξαρτη Αμερικανοί ερευνητές υποστηρί�
θούν από την ουσία. Όταν τα ζώα επέστρεψαν στο πε πε� ζουν ότι το άζωτο που περιέχουν τα
ριβάλλον όπου είχε γίνει η χρήση της ηρωίνης, ενεργο� περιττώματα των φαλαινών ευνοεί
ποιήθηκαν συγκεκριμένοι νευρώνες στο πρόσθιο τμήμα τη θαλάσσια πανίδα γιατί συμβάλλει
του μετωπιαίου λοβού. Με τη βοήθεια ορισμένων ουσιών οι στη γέννηση περισσότερων ψα�
ερευνητές κατάφεραν να παραλύσουν τους συγκεκριμένους ριών. Κατά τη διάρκεια του καλοκαι�
νευρώνες. Κατόπιν αυτού μειώθηκε σημαντικά η επιθυμία των ριού πολλές θαλάσσιες περιοχές
ζώων να ξαναρχίσουν τη χρήση της ουσίας. Οι ερευνητές ελπίζουν παρουσιάζουν έλλειψη αζώτου και
πως η ανακάλυψη αυτή θα οδηγήσει στη δημιουργία φαρμάκων αυτό εμποδίζει την παραγωγή του
που θα συμβάλουν στην απεξάρτηση των τοξικομανών. σημαντικού φυτικού πλαγκτού, που
βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της
Ρομπότ σκαρφαλώνει μόνο του στα δέντρα θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας.
Ωστόσο, η ύπαρξη περιττωμάτων
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Τα ρομπότ που Προς το παρόν το ρομπότ είναι των φαλαινών σημαίνει πως το φυ�
σκαρφαλώνουν σε δέντρα δεν «τυφλό» κι έτσι προχωράει ψηλα� τοπλαγκτόν μπορεί ακόμη να ανα�
αποτελούν νέο επίτευγμα, αλλά
οτελούν φώντας τα κλαδιά και τα φύλλα. πτυχθεί και να ευδοκιμήσει.
το ρομπότ T������, που δημιούρ�
T δημιούρ Ωστόσο, οι ερευνητές εργάζονται
γησε μια ομάδα ερευνητών του για να του κατασκευάσουν μάτια
Ch����� U��v�����y του Χονγκ
����� ώστε να μπορεί κάποιος να το κα� Το Treebot μπορεί να σκαρφαλώ-
Το απολίθωμα που βρέθη-
βρέθη Κονγκ, έχει τη δυνατότητα να κά�
κά τευθύνει από το έδαφος. σει στις κορυφές των ψηλών δέ-
κε στο Μαρόκο είναι 480 νει κάτι που δεν έκαναν οι πρόγο� Το ρομπότ, που ζυγίζει μόλις 600 ντρων καθιστώντας έτσι δυνατή τη
εκατ. ετών. Μπορούμε να νοί του: μπορεί να κυκλοφορεί γραμμάρια, έχει τη δυνατότητα να μελέτη της ζωής των πλασμάτων
διακρίνουμε πως το σώμα μέσα στις συστάδες των κλαδιών κουβαλά τριπλάσιο βάρος από το που ζουν εκεί.
του ζώου ήταν αρθρωτό. στις κορυφές των δέντρων. δικό του και θα μπορεί να χρησι� REUTERS/SCANPIX
PETER VAN ROY/YALE UNIVERSITY
Το T������ είναι εξοπλισμένο με μοποιείται για τη μεταφορά ανα�
πριν) κάμερα και δημιουργήθηκε για να γκαίων πραγμάτων όπως, για πα�
μελετά τη ζωή στις κορυφές των ράδειγμα, η τροφή για τους
δέντρων. Το ρομπότ έχει δύο νύχια βιολόγους που θα εργάζονται στις
Βραχιονόποδο
(με το ένα κρατιέται γερά από τον κορυφές των δέντρων.
κορμό του δέντρου, τη στιγμή που
το άλλο μετακινείται), ενώ παράλ�
ληλα μετακινεί και το κυρίως σώμα
Κωνόδοντο αναζητώντας ένα καλό σημείο για
να πιαστεί. Η κίνησή του μοιάζει με
εκείνη της κάμπιας. Το T������
μπορεί να γαντζώνεται σε λεπτούς
κορμούς αλλά και να σκαρφαλώνει
ακόμη και στους πιο χοντρούς.
Science Illustrated Ιανουάριος 2012
18. ΝΕΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ
Μυρμήγκι αναζητά βοηθό
Όταν ένα μυρμήγκι του είδους Pachycondyla
chinensis βρίσκει τροφή που ζυγίζει τόσο ώστε
να μην μπορεί να την κουβαλήσει, αναζητά
βοήθεια με ασυνήθιστο τρόπο. Εντοπίζει κάποιο
άλλο μυρμήγκι της αποικίας του, το πιάνει με
τα δόντια του και το κουβαλά ανάμεσα στα
πόδια του για να το οδηγήσει προς την τροφή.
Ο βοηθός συμφωνεί απολύτως με την ιδέα.
Τοποθετείται ανάσκελα και προσφέρεται να τον κουβαλήσει το μυρμήγκι.
Νέφος σωματιδίων πάγου που περιέ-
χουν αλάτι εκτοξεύεται από τις ρωγμές
της επιφάνειας του Εγκέλαδου κοντά
στο νότιο πόλο του δορυφόρου.
Παγωμένος δορυφόρος
κρύβει ωκεανό Ο Εγκέλαδος είναι καλυμμέ-
νος με στρώμα πάγου
πάχους ενός χιλιομέτρου.
Ο Εγκέλαδος, δορυφόρος του Κρόνου, εκτοξεύει πίδακες παγωμένου νερού, Κάτω από αυτό κρύβεται
όπως δείχνουν οι μετρήσεις του εξερευνητικού διαστημόπλοιου Cassini. μια θάλασσα.
οποία έχουν αναλυθεί από τον αισθητήρα σκονται στην επιφάνεια του Εγκέλαδου. Οι
Cosmic Dust Analyzer. Οι αναλύσεις δεί- ερευνητές υπολόγισαν πως κάθε δευτερόλε-
χνουν πως υπάρχει μια θάλασσα νερού κάτω πτο αναδύονται από τη θάλασα κάτω από
από το ενός χιλιομέτρου πάχους παγωμένο τον πάγο υδρατμοί βάρους 200 κιλών. Το
στρώμα του δορυφόρου του Κρόνου. νερό βρίσκεται μεταξύ του βραχώδους πυ-
Στο νέφος που βρίσκεται κοντά στον Εγκέλα- ρήνα του δορυφόρου και του στρώματος
ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Νέφος παγωμένων υδρα- δο και μοιάζει με παγωμένο γκέιζερ, το Cassini πάγου. Διατηρείται σε υγρή μορφή. Αυτό
τμών ανέρχεται από τις ρωγμές του Εγκέλα- έχει συλλάβει αλμυρά σωματίδια πάγου τα συμβαίνει επίσης εξαιτίας των παλιρροϊκών
δου, του παγωμένου δορυφόρου που περι- οποία έχουν σύσταση που ταιριάζει με εκείνη δυνάμεων που αναπτύσσονται στο εσωτερι-
φέρεται γύρω από τον Κρόνο. Η διαστημο- μιας θάλασσας. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο κό του δορυφόρου, εξαιτίας του Κρόνου και
συσκευή Cassini έχει πετάξει τρεις φορές μπορεί να έχουν δημιουργηθεί τα σωματίδια μερικών άλλων γειτονικών δορυφόρων κα-
μέσα από τους παγωμένους υδρατμούς και είναι μέσω ταχύτατης ψύξης του αλμυρού νε- θώς και λόγω της θερμότητας που εκλύεται
έχει συλλέξει μικρά σωματίδια πάγου τα ρού που εκτοξεύεται από ρωγμές που βρί- κατά τη ραδιενεργό διάσπαση.
NASA
18 Science Illustrated Ιανουάριος 2012
