1.
Αναστασία Δ. Βακαλούδη
Εκδ. Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη
Θεσσαλονίκη 2017
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

2.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η μελέτη αυτή είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι ανάμεσα στο παρελθόν και το
παρόν, μέσα από τη λογοτεχνία, την ιστορία, τη θεολογία, την αρχαιολογία, την
αρχιτεκτονική, την τέχνη, τη γεωγραφία, καθώς ξετυλίγεται η συγκλονιστική
ιστορία της περίλαμπρης και κοσμοπολίτικης βυζαντινής Θεσσαλονίκης μέσα
από το έργο των σύγχρονων Θεσσαλονικέων λογοτεχνών που έχουν ως
γενέτειρα πόλη τη Θεσσαλονίκη και αναβιώνουν με πολλούς και ποικίλους
τρόπους στα έργα τους, τη μορφή, τη ζωή και τις περιπέτειες της πόλης κατά τη
βυζαντινή εποχή.
Το έργο των σύγχρονων Θεσσαλονικέων λογοτεχνών αντιπαραβάλλεται και
συνδυάζεται με σχετικές βυζαντινές πηγές και άλλες ιστορικές πληροφορίες.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

3.
Στα σύγχρονα λογοτεχνικά κείμενα που εξετάζονται περιγράφεται με
παραστατικότητα και γλαφυρότητα η τοπογραφία της Θεσσαλονίκης.
Η αρχαία Αγορά, το αυτοκρατορικό συγκρότημα του Γαλερίου, η Αψίδα του
Γαλερίου (Καμάρα), το θέατρο-στάδιο, ο Ιππόδρομος, η Ροτόντα, η
«Χαλκευτική στοά», η «Καταφυγή», οι υπόγειες στοές, τα τείχη της πόλης, η
άνω πόλη και η ακρόπολη, το Επταπύργιο, ο Λευκός Πύργος, οι περίφημες
βυζαντινές εκκλησίες και τα μοναστήρια, αλλά και οι εβραϊκές συνοικίες και τα
οθωμανικά μνημεία αποτελούν σκηνικά άλλων εποχών, κομμάτια του
παρελθόντος της πόλης.
Χρησιμοποιούνται είτε ως σύμβολα της φαντασιακής πόλης που
συμπυκνώνουν την ιστορία της και γίνονται στοιχεία μυθοποίησής της, είτε ως
τοπόσημα ανάμεσα στα οποία διαδραματίζεται και εξελίσσεται η σύγχρονη
ζωή των κατοίκων της πόλης και των ηρώων των λογοτεχνημάτων –και κατ’
επέκταση των ίδιων των συγγραφέων–, είτε απλά ως χώροι αναφοράς.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

4.
Παράλληλα, μέσα από τα έργα των σύγχρονων Θεσσαλονικέων λογοτεχνών
ζωντανεύει η ιστορία της βυζαντινής Θεσσαλονίκης και της βυζαντινής
αυτοκρατορίας.
Οι αλλεπάλληλες επιθέσεις από εχθρούς, οι φοβερές αλώσεις της πόλης
(από Άραβες, Νορμανδούς και Οθωμανούς Τούρκους), η «Λατινοκρατία», η
βενετική κατοχή, οι σημαντικοί πολιτικοί και εκκλησιαστικοί άνδρες που
γεννήθηκαν ή/και έζησαν σ’ αυτήν, οι λόγιοι της πόλης που διέπρεψαν και
την ύμνησαν, οι αυτοκράτορες που συνέδεσαν τη ζωή τους και τα έργα τους
με την πόλη, το κοινωνικό κίνημα των Ζηλωτών, οι εμφύλιες δυναστικές
έριδες, οι θεολογικές διαμάχες, πολλά σπουδαία ιστορικά πρόσωπα και
γεγονότα που συνυφαίνονται με τη ζωή της πόλης και σημαδεύουν την
ιστορία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, η θαυματουργική παρουσία του
πολιούχου Αγίου Δημητρίου που ταυτίζεται με τη Θεσσαλονίκη, αναδύονται
σχεδόν θεατρικά μέσα από τις γραμμές των ποιημάτων και των
πεζογραφημάτων των σύγχρονων λογοτεχνών της πόλης.
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

5.
Όπως γράφει ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, «…της πόλης το
πρόσωπο…σκεπάζουν…σύννεφα γεμάτα όνειρα, που μπορείς να ταξιδέψεις
προς όλες τις διαστάσεις σε κάθε απόσταση»·
«…στους κόλπους της Θεοτόκου Μητέρας βρίσκεται η πραγματικότητα της
Θεσσαλονίκης ολόκληρη»·
«στην άκρη της θάλασσας καρδιά, κοιτίδα του ένδοξου Μυροβλύτη
Μεγαλομάρτυρα Αγίου Δημητρίου, η Θεσσαλονίκη».
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

6.
ABSTRACT
THE BYZANTINE THESSALONIKI
THROUGH THE LITERARY WORK
OF THE MODERN THESSALONIAN WRITERS
This study develops through an exciting journey between past and present, through literature, geography, theology, archaeology,
art, etc. The exciting history of the glorious and cosmopolite Byzantine Thessaloniki unravels through the literary work of modern
writers who were born in Thessaloniki. Through their work the form, life and adventures of the city in the Byzantine era are
revived. The work of these writers is contrasted and combined with relative Byzantine sources and historical information.
In the modern literary works, that are examined, the topography of Thessaloniki is lively described. The Αncient Agora (Forum), the
Galerius Palace Complex, the Arc of Galerius (Kamara), the theater-stadium, the Hippodrome, the Rotonda, the Chalkeutiki Stoa,
the Katafigi, the subterranean galleries, the city walls, the Upper City and the Acropolis, the Eptapyrgio, the White Tower, the
famous Byzantine churches, the Jewish quarters and the Ottoman monuments constitute a scenery of older times and are pieces
of the city’s past and history. They are used either as symbols of the fictional city, which concentrate its history and become
elements that go into the sphere of myth, or as landmarks through which the life of the residents’ of the city and of the literary
heroes -and so of the writers themselves- is developed and evolved, or as areas of reference.
In addition, through the literary work of the modern Thessalonian writers, the exciting history of the Byzantine Thessaloniki and
the Byzantine Empire comes to life. The repeated attacks from enemies, the various occupations of the city from Arabs, Normans,
Ottoman Turks, in which terrible atrocities had been committed against the city’s population, the «Latinokratia», the Venetian
occupation, the great men of politics and church that were born or lived in the city, the distinguished scholars that praised it, the
emperors that their lives and actions were connected with it, the social revolt of the Zealots, the dynastic conflicts, the religious
disputes, many important historical persons and events that are connected to the life of the city and mark the history of the
Byzantine empire, the miraculous presence of St. Demetrius that identifies Thessaloniki, emerge almost theatrically through the
literary works of the modern Thessalonian writers.
For, as Nikos Gabriel Pentzikis writes, «... the city’s face ... is covered ... by clouds full of dreams, where you can travel in all
dimensions and cover any distance»; «... in the arms of the Virgin Mother lies the whole reality of Thessaloniki»; «… in the seashore
lies the city of Thessaloniki which is the heart, the birthplace of the gloriοus Myrovlytes Martyr St. Demetrius».
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

7.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης και την οριστική κατάληψή της από τους Οθωμανούς Τούρκους (315 π.Χ. - 1430) στη
σύγχρονη εποχή
2. Οι σύγχρονοι Θεσσαλονικείς λογοτέχνες και η βυζαντινή Θεσσαλονίκη
Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ
• Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης
• Ζωή Καρέλλη
• Αλέξανδρος Κοσματόπουλος
• Κλείτος Κύρου
• Τηλέμαχος Αλαβέρας
• Νίκος Μπακόλας
• Γιώργος Ιωάννου
• Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου
• Ντίνος Χριστιανόπουλος
• Τόλης Καζαντζής
• Κωστής Μοσκώφ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ

8.
• Βασίλης Βασιλικός
• Μάριος Μαρίνος Χαραλάμπους
• Τάσος Φάλκος-Αρβανιτάκης
• Δημήτρης Μαρωνίτης
• Τόλης Νικηφόρου
• Γιάννης Τζανής
• Αλβέρτος Ναρ
• Θέτη Χορτιάτη
• Ελένη Αποστολίδου
• Θωμάς Κοροβίνης
• Σταύρος Ζαφειρίου
• Σάκης Σερέφας
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ABSTRACT: THE BYZANTINE THESSALONIKI
THROUGH THE LITERARY WORK OF THE MODERN THESSALONIAN WRITERS
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Δ. ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ, Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΕΣΑ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ
ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ