Este documento proporciona una introducción a la flexión nominal latina. Explica las cinco declinaciones del latín y los paradigmas de sustantivos y adjetivos. Detalla las características de cada declinación, incluyendo los temas y desinencias de los casos. También cubre conceptos como la apofonía y la pérdida de consonantes en la tercera declinación.
Los Nueve Principios del Desempeño de la Sostenibilidad
Flexión Nominal Latina
1. FLEXIÓN NOMINAL
LATINA
Álvaro P. Vilariño
Versión 1.2
v.1.2 - setembro 2012
2. INDEX
Substantivos:
Primeira e segunda declinacións.
Terceira declinación
Cuarta e quinta declinacións.
Adxectivos:
Adxectivos da 1ª clase
Adxectivos da 2ª clase
Grados do adxectivo
Grados do adverbio.
Bibliografía
4. PRIMEIRA E SEGUNDA DECLINACIÓNS
A primeira declinación
Paradigma da 1ª declinación
A segunda declinación
2ª declinación: nominativos en –us
2ª declinación: nominativos en –er
2ª declinación: nominativos en –um (neutros)
5. A PRIMEIRA DECLINACIÓN
Temas en –a
Xénero feminino
agás nomes de oficio e propios de varón:
nauta, agricola, Numa (masculinos)
Pluralia tantum
divitiae, -arum / copiae, -arum
Dea, filia, serva > ablativo pl. –abus
Distinción con deus, filius, servus
Dea, ae: dat. abl. pl. Deabus
Deus, i: dat. abl. pl. deis
6. PARADIGMA 1ª DECLINACIÓN
Rosa, ae: “rosa”
SINGULAR PLURAL
NOM rosa rosae
VOC rosa rosae
AC rosam rosas
XEN rosae rosarum
DAT rosae rosis
ABL rosa rosis
7. A SEGUNDA DECLINACIÓN
Temas en –o
Xénero masculino ou neutro
agás nomes árbores e plantas (femininos)
Fagus, i / pinus, i
Nominativo en –us (dominus, i)
Vocativo en –e (domine)
Nominativo en –er (ager, gri)
Síncopa a partir do ac. Sg. (*agerum > agrum)
Nominativo en –um (bellum, i)
Neutros
Pluralia tantum > arma, orum: “armas”
Nom, voc, Ac singular > -um
Nom, Voc, Ac plural > -a
8. 2ª DECLINACIÓN – nom. en -us
Dominus, i: “dono”, “amo”, “señor”
SINGULAR PLURAL
NOM Dominus Domini
VOC Domine Domini
AC Dominum Dominos
XEN Domini Dominorum
DAT Domino Dominis
ABL Domino dominis
9. 2ª DECLINACIÓN – nom. en -er
Ager, gri: “campo”
SINGULAR PLURAL
NOM Ager Agri
VOC Ager Agri
AC * Ager-um = Agrum Agros
XEN Agri Agrorum
DAT Agro Agris
ABL Agro agris
*síncopa do e
10. 2ª DECLINACIÓN –nom. en –um (neutros)
Bellum, i: “guerra”
SINGULAR PLURAL
NOM Bellum Bella
VOC Bellum Bella
AC Bellum Bella
XEN Belli Bellorum
DAT Bello Bellis
ABL Bello bellis
12. ADXECTIVOS DA 1ª CLASE
(paradigma 2ª-1ª-2ª neut.)
Adxectivos da 1ª clase
Paradigma singular –us (bonus,-a,-um)
Paradigma plural -us (bonus,-a,um)
Paradigma singular –er (niger,-gra,-grum)
Paradigma plurar –er (niger,-gra,-grum)
13. ADXECTIVOS DA 1ª CLASE
Adxectivos de tres terminacións
Masculina (= 2ª, nominativos masc. –us, -er)
Femenina (= 1ª)
Neutra (= 2ª nominativos neutros –um)
Exemplos:
Bonus,-a,-um
Albus,-a,-um
Niger,-gra,-grum
Pulcher,-chra, -chrum
14. PARADIGMAS ADX. 1ª CLASE -us (SING)
Bonus,-a,-m: “bo”
SING. MASC FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
(2ª -us, er)
NOM Bonus Bona Bonum
VOC Bone Bona Bonum
AC Bonum Bonam Bonum
XEN Boni Bonae Boni
DAT Bono Bonae Bono
ABL Bono Bona Bono
15. PARADIGMAS ADX. 1ª CLASE -us (PLUR)
Bonus,-a,-m: “bo”
PLUR. MASC FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
(2ª -us, er)
NOM Boni Bonae Bona
VOC Boni Bonae Bona
AC Bonos Bonas Bona
XEN Bonorum Bonarum Bonorum
DAT Bonis Bonis Bonis
ABL Bonis Bonis Bonis
16. PARADIGMAS ADX. 1ª CLASE -er (SING)
Niger,-gra,-grum: “negro, a”
SING. MASC FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
(2ª -us, er)
NOM Niger Nigra Nigrum
VOC Niger Nigra Nigrum
AC *Nigerum > Nigrum Nigram Nigrum
XEN Nigri Nigrae Nigri
DAT Nigro Nigrae Nigro
ABL Nigro Nigra Nigro
*síncopa do e
17. PARADIGMAS ADX. 1ª CLASE -er (PLUR)
Niger,-gra,-grum: “negro”
PLUR. MASC FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
(2ª -us, er)
NOM Nigri Nigrae Nigra
VOC Nigri Nigrae Nigra
AC Nigros Nigras Nigra
XEN Nigrorum Nigrarum Nigrorum
DAT Nigris Nigris Nigris
ABL Nigris Nigris Nigris
19. TERCEIRA DECLINACIÓN
A terceira declinación Temas en nasais -m
Temas na 3ª declinación
Temas en nasais –o(n)
Temas en nasal -en
Paradigma da 3ª declinación
Temas en nasal neutros
TEMAS EN CONSOANTE
Temas en oclusiva labial (b, p):
Temas en oclusiva dental (t, d):
Temas en oclusiva dental (neutros) TEMAS EN VOCAL
Temas en vocal
Temas en oclusiva gutural (g, c):
Temas en vocal (apofonía)
Temas en líquidas (l,r) (I) Temas en vocal (neutros)
Temas en líquidas (l,r) (II) Substantivos irregulares (I)
Temas en silbante (s) Substantivos irregulares (II)
20. A TERCEIRA DECLINACIÓN
Temas en –consoante (rex, regis)
Temas en –vocal (civis, civis / xpl= civ-i-um)
Temas mixtos (urbs, urbis; mons, montis)
Substantivos dos 3 xéneros
Nominativo e vocativo son sempre iguais.
Poden levar –s ou Ø
O ablativo singular.
Desinencia –e para temas en consoante.
Desinencia –i para os temas en vocal –i
(neutros e adxectivos).
21. PARADIGMA 3ª DECLINACIÓN
SINGULAR PLURAL
M/F N M/F N
NOM -s / Ø Ø -es -a
VOC -s / Ø Ø -es -a
AC. -em Ø -es -a
XEN -is -um
DAT -i -ibus
ABL -e / -i -ibus
22. TEMAS:
CONSOANTE / VOCAL -i / MIXTOS
As diferencias iniciais co tempo quedaron restrinxidas
ao xenitivo de plural
Xenitivo Plural: Os temas en vocal conservan o –i
antes da desinencia -um
Temas en consoante: -um
Temas en vocal: i-um
Temas en consoante > imparisílabos: rex (1síl.), regis (2síl.)
Temas en vocal > parisílabos: civis (2síl.), civis (2síl.)
Temas mixtos: imparisílabos pero de tema en vocal
(+ dunha consoante antes da desinencia de xenitivo)
Urbs, urbis; Mons, montis; pars, partis, etc.
X.plural: urbi-um, monti-um, parti-um, etc.
23. Temas en oclusiva labial (b, p)
toman –s / apofonía e >i
Princeps, ipis: “príncipe”
SINGULAR PLURAL
NOM Princeps Principes
VOC Princeps Principes
AC Principem Principes
XEN Principis Principum
DAT Principi Principibus
ABL Principe Principibus
24. Temas en oclusiva dental (t, d):
-Maculinos e femininos: t, d + –s = –s / apofonía e >i
Miles, itis: “soldado”
SINGULAR PLURAL
NOM Mile (t) + s > Miles Milites
VOC Mile (t) + s > Miles Milites
AC Militem Milites
XEN Militis Militum
DAT Militi Militibus
ABL Milite Militibus
32. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia
33. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
34. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
35. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
36. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
37. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
Milet
38. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
Milet +
39. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
Milet + em
40. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
Milet + em > Militem
41. -Perda da consoante t, d do tema ante –s
Milet + s > Mile(t)s
tema desinencia > Miles
Apofonía e > i
Milet + em > Militem
42. Temas en oclusiva dental neutros
-Neutros > manteñen dental. Non –s / apofonía u >i
Caput, itis: “cabeza”
SINGULAR PLURAL
NOM Caput Capita
VOC Caput Capita
AC Caput Capita
XEN Capitis Capitum
DAT Capiti Capitibus
ABL Capite Capitibus
43. Temas en oclusiva gutural (c, g):
g, c + -s = x
Lex, legis: “lei”
SINGULAR PLURAL
NOM Le (g) + s > lex Leges
VOC Le (g) + s > lex Leges
AC Legem Leges
XEN Legis Legum
DAT Legi Legibus
ABL Lege Legibus
53. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c
54. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c
tema
55. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c
tema
56. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c +
tema
57. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c + s
tema
58. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c + s
tema desinencia
59. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c + s > Dux
tema desinencia
60. g, c + -s = x
Le g + s > lex
tema desinencia
Du c + s > Dux
tema desinencia
61. Temas en oclusiva líquida (l, r):
Non toman -s
Consul, consulis: “Cónsul”
SINGULAR PLURAL
NOM Consul Consules
VOC Consul Consules
AC Consulem Consules
XEN Consulis Consulum
DAT Consuli Consulibus
ABL Consule Consulibus
62. Temas en oclusiva líquida (l, r)
Nomes de parentesco > síncopa vocal -e
Pater, tris; mater, tris; frater, tris: “Pai; nai; irmán”
SINGULAR PLURAL
NOM Pater Patres
VOC Pater Patres
AC Patrem Patres
XEN Patris Patrum
DAT Patri Patribus
ABL Patre Patribus
63. Temas en oclusiva silbante (s)
-s- entre vocais > r (rotacismo) Apofonía i >e
Cinis, eris: “Cinza”
SINGULAR PLURAL
NOM Cinis Cineres
VOC Cinis Cineres
AC *Cinesem > Cinerem Cineres
XEN Cineris Cinerum
DAT Cineri Cineribus
ABL Cinere Cineribus
64. Temas en oclusiva silbante neutros
-us =neutros; -s- entre vocais > r (rotacismo); Apofonía u >o
Tempus, oris: “Tempo”
SINGULAR PLURAL
NOM Tempus Tempora
VOC Tempus Tempora
AC Tempus Tempora
XEN *Tempusis >Temporis Temporum
DAT Tempori Temporibus
ABL Tempore Temporibus
65. Temas en oclusiva nasal (m, n)
-m = toman -s; -n = non toman -s
Hiems, hiemis: “Inverno”
SINGULAR PLURAL
NOM Hiems Hiemes
VOC Hiems Hiemes
AC Hiemem Hiemes
XEN Hiemis Hiemum
DAT Hiemi Hiemibus
ABL Hieme Hiemibus
66. Temas en oclusiva nasal -o (n)
-o(n) > perden o –n final; Apofonía o > i
Homo, inis: “Home, persoa humana”
SINGULAR PLURAL
NOM Homo (n) Homines
VOC Homo (n) Homines
AC Hominem Homines
XEN Hominis Hominum
DAT Homini Hominibus
ABL Homine Hominibus
67. Temas en oclusiva nasal -en
-en > conservan o –n final; Apofonía e > i
Tibicen, inis: “Frautista”
SINGULAR PLURAL
NOM Tibicen Tibicines
VOC Tibicen Tibicines
AC Tibicinem Tibicines
XEN Tibicinis Tibicinum
DAT Tibicini Tibicinibus
ABL Tibicine Tibicinibus
68. Temas en oclusiva nasal neutros
-men > son neutros; Apofonía e > i
Flumen, inis; Carmen, inis: “rio”; “canción, poema”
SINGULAR PLURAL
NOM Flumen Flumina
VOC Flumen Flumina
AC Flumen Flumina
XEN Fluminis Fluminum
DAT Flumini Fluminibus
ABL Flumine Fluminibus
69. Temas en vocal - parisílabos
toman –s / xp. –i-um,
Hostis, is : “inimigo”
SINGULAR PLURAL
NOM Hostis Hostes
VOC Hostis Hostes
AC Hostem Hostes
XEN Hostis Hostium
DAT Hosti Hostibus
ABL Hoste Hostibus
70. Temas en vocal - apofonía
toman –s / apofonía i > e
Nubes, is: “nube”
SINGULAR PLURAL
NOM Nubes Nubes
VOC Nubes Nubes
AC Nubem Nubes
XEN Nubis Nubium
DAT Nubi Nubibus
ABL Nube Nubibus
71. Temas en vocal con síncopa
síncopa vocal -e
Imber, bris: “chuvia”
SINGULAR PLURAL
NOM Imber Imbres
VOC Imber Imbres
AC Imbrem Imbres
XEN Imbris Imbrium
DAT Imbri Imbribus
ABL Imbre Imbribus
72. Temas en vocal neutros
Neutros: ablativo en –i para diferenciar de nom.
Mare, is; Rete, is; Animal, animalis: “chuvia”, “rede”, “animal”
SINGULAR PLURAL
NOM Mare Maria
VOC Mare Maria
AC Mare Maria
XEN Maris Marium
DAT Mari Maribus
ABL Mari Maribus
73. Temas en vocal irregulares
Substantivos irregulares (I)
Iuppiter, Iovis: “Xúpiter”
SINGULAR
NOM Iuppiter
VOC Iuppiter
AC Iovem
XEN Iovis
DAT Iovi
ABL Iove
74. Temas en vocal irregulares
Substantivos irregulares (II)
Vis, vis: “forza”
SINGULAR PLURAL
NOM Vis Vires
VOC Vis Vires
AC Vim Vires
XEN Vis Virium
DAT Vi Viribus
ABL Vi Viribus
76. CUARTA E QUINTA DECLINACIÓNS
Cuarta declinación
Substantivos masculinos e femininos
Substantivos neutros
Quinta declinación
Paradigma da quinta declinación
77. A CUARTA DECLINACIÓN
Substantivos dos 3 xéneros:
Masculino: exercitus,us
Feminino: manus, us
Neutros: cornu, us
Temas en vocal –u
Dat/Abl. Plural arcaico en algúns substantivos
-ubus: arcus, us (arcubus), partus, us (partubus)
Distinguir de subs. 3ª: arx, arcis (arcibus), pars, partis
(partibus)
Domus, us: “casa”. Declínase pola 2ª e pola 4ª
Abl. Singular: domo (locativo domi)
Ac plural: domus / domos; xen. Plural: domuum /
domorum
78. Substantivos masculinos e femininos
Exercitus, us: “exército”
SINGULAR PLURAL
NOM Exercitus Exercitus
VOC Exercitus Exercitus
AC Exercitum Exercitus
XEN Exercitus Exercituum
DAT Exercitui Exercitibus
ABL Exercitu Exercitibus
79. Substantivos neutros
Cornu, us: “corno, franco do exército”
SINGULAR PLURAL
NOM Cornu Cornua
VOC Cornu Cornua
AC Cornu Cornua
XEN Cornus Cornuum
DAT Cornui Cornibus
ABL Cornu Cornibus
80. A QUINTA DECLINACIÓN
Tema en -e
Uns poucos substantivos de xénero feminino
Dies, ei:
masculino no seu significado propio e feminino para
indicar prazo, data.
Supremus dies: “o día da morte”
Certam diem constituere: “fixar unha data exacta”
Res, rei: *cousa
Carece de significado preciso
Catalán: res / Francés: rien.
Tradución: “obxecto, feito, situación, asunto, etc.”
Titus Livius res populi Romani narravit.
81. Paradigma da quinta declinación
Res, rei: “cousa, asunto, feito, evento, circustancia, etc”
SINGULAR PLURAL
NOM Res Res
VOC Res Res
AC Rem Res
XEN Rei Rerum
DAT Rei Rebus
ABL Re Rebus
83. ADXECTIVOS DA SEGUNDA CLASE
(paradigma 3ª declinación)
Temas en consoante (ablativo en –e)
Paradigma: dives,-itis
Paradigma: pauper,-eris
Temas en vocal –i (ablativo en –i)
1 terminación: potens,-ntis
1 terminación: audax, -cis
2 terminacións: fortis, -e
3 terminacións: celeber, -cris, -cre
84. ADXEC. 2ª CLASE: temas en consoante
Seguen a flexión dos imparisílabos
Número moi reducido
Dives,-itis (“rico, a”)
Pauper,-eris (“pobre”)
Vetus,-eris (“vello, a”)
Unha soa terminación para os 3 xéneros.
Ablativo singular en -e
Xenitivo plural en -um
N, V, AC neutro plural en -a
85. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE - Tconsoante
Dives, itis: “rico, a”
SINGULAR PLURAL
MAS – FEM NEUTRO MAS – FEM NEUTRO
NOM Dives Dives Divites Divita
VOC Dives Dives Divites Divita
AC Divitem Dives Divites Divita
XEN Divitis Divitum
DAT Diviti Divitibus
ABL Divite Divitibus
90. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s
tema desinencia
91. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives
tema desinencia
92. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
93. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
94. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet-
tema
95. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet- +
tema
96. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet- + em
tema desinencia
97. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet- + em > divitem
tema desinencia
98. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet- + em > divitem (apofonía e > i)
tema desinencia
99. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet- + em > divitem (apofonía e > i)
tema desinencia
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
100. Dives, itis
Nom: Dives
Divet- + s > dives (perda de dental ante –s)
tema desinencia
Ac: Divitem
Divet- + em > divitem (apofonía e > i)
tema desinencia
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
101. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE - Tconsoante (II)
Des.Nom.= Ø Pauper, eris: “pobre”
SINGULAR PLURAL
MAS – FEM NEUTRO MAS – FEM NEUTRO
NOM Pauper Pauper Pauperes Paupera
VOC Pauper Pauper Pauperes Paupera
AC Pauperem Pauper Pauperes Paupera
XEN Pauperis Pauperum
DAT Pauperi Pauperibus
ABL Paupere Pauperibus
102. ADXEC. 2ª CLASE: temas en vocal -i
Seguen a flexión dos parisílabos
A vocal do tema obsérvase claramente en:
Ablativo singular: -i
Xenitivo plural: -ium
N.V.Ac. Neutros plurais: -ia
Obsérvanse tres grupos:
Adxectivos dunha mesma terminación no N/V. sing.
Potens, -ntis; audax, -cis
Adxectivos de dúas terminacións no N/V. sing.
Facilis,-e; fortis,-e
Adxectivos de tres terminacións no N/V. sing.
Celeber,-bris,-bre;
103. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE: Tvocal 1 term.
Potens, -ntis: “poderoso”
SINGULAR PLURAL
MAS – FEM NEUTRO MAS – FEM NEUTRO
NO Potens Potens Potentes Potentia
M
VOC Potens Potens Potentes Potentia
AC Potentem Potens Potentes Potentia
XEN Potentis Pontentium
DAT Pontenti Pontentibus
ABL Potenti/-e Pontentibus
108. Potens, -ntis
Nom: Potens
Potent(i)- + s
tema desinencia
109. Potens, -ntis
Nom: Potens
Potent(i)- + s > potens
tema desinencia
110. Potens, -ntis
Nom: Potens
Potent(i)- + s > potens
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia (perda de dental –t ante –s)
111. Potens, -ntis
Nom: Potens
Potent(i)- + s > potens
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia (perda de dental –t ante –s)
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
- Potens
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
112. Potens, -ntis
Nom: Potens
Potent(i)- + s > potens
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia (perda de dental –t ante –s)
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
- Potens
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
Ablativo singular: dobre desinencia (-i / -e)
113. Potens, -ntis
Nom: Potens
Potent(i)- + s > potens
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia (perda de dental –t ante –s)
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
- Potens
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
Ablativo singular: dobre desinencia (-i / -e)
114. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE - Tvocal 1term (II)
Audax, -cis: “audaz, valente”
SINGULAR PLURAL
MAS – FEM NEUTRO MAS – FEM NEUTRO
NO Audax Audax Audaces Audacia
M
VOC Audax Audax Audaces Audacia
AC Audacem Audax Audaces Audacia
XEN Audacis Audacium
DAT Audaci Audacibus
ABL Audaci Audacibus
119. Audax, -cis
Nom: Audax
Audac(i)- + s
tema desinencia
120. Audax, -cis
Nom: Audax
Audac(i)- + s > Audax
tema desinencia
121. Audax, -cis
Nom: Audax
Audac(i)- + s > Audax
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia -c + –s = x (repres. gráfica)
122. Audax, -cis
Nom: Audax
Audac(i)- + s > Audax
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia -c + –s = x (repres. gráfica)
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
Audac(i) + s = audax
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
123. Audax, -cis
Nom: Audax
Audac(i)- + s > Audax
(síncopa da vocal –i do tema)
tema desinencia -c + –s = x (repres. gráfica)
Desinencia –s do neutro singular > analoxía co masc. e fem.
Audac(i) + s = audax
* Os neutros polo xeral non levan desinencia
124. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE - Tvocal 2term
N,V,AC neutro sing.: vocal –i do tema abre en –e (sílaba final)
Fortis,-e: “forte, valente”
SINGULAR PLURAL
MAS – FEM NEUTRO MAS – FEM NEUTRO
NO Fortis Forte Fortes Fortia
M
VOC Fortis Forte Fortes Fortia
AC Fortem Forte Fortes Fortia
XEN Fortis Fortium
DAT Forti Fortibus
ABL Forti Fortibus
125. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE - Tvocal 3 term
Singular:
N,V,AC neutro sing.: vocal –i do tema abre en –e (sílaba final)
Celeber,-bris,-bre: “célebre, numeroso”
SING. MASC FEM NEUTRO
NOM Celeber Celebris Celebre
VOC Celeber Celebris Celebre
AC Celebrem Celebre
XEN Celebris
DAT Celebri
ABL Celebri
126. PARADIGMAS ADX. 2ª CLASE - Tvocal 3 term
Plural:
Celeber,-bris,-bre: “célebre, numeroso”
SING. MASC – FEM NEUTRO
NOM Celebres Celebria
VOC Celebres Celebria
AC Celebres Celebria
XEN Celebrium
DAT Celebribus
ABL Celebribus
128. GRADOS DO ADXECTIVO
Grado comparativo
Grado superlativo
Procedementos analíticos
Procedementos sintéticos: comparativo de superioridade
Paradigma
Procedementos sintéticos:superlativo de superioridade
Comparativos e superlativos irregulares.
Comparativos e superlativos formados dende preposicións
Frases latinas de comparativos e superlativos irregulares.
129. Grado comparativo
Adxectivo calificativo en grado positivo:
Expresa a cualidade sen máis.
Claudius altus est
Grado Comparativo:
1º termo da comparación (persoa ou cousa):
posesión dunha cualidade en grado maior, igual ou
menor ao 2º termo da comparación.
Igualdade: Claudius tam altus quam Iulius est
Inferioridade: Claudius minus altus quam Iulius est
Superioridade: Claudius magis/plus altus quam Iulius
est
130. Grado superlativo
Superlativo:
1º termo da comparación (persoa ou cousa):
posesión dunha cualidade no maior ou menor grado
dentro dun grupo 2º termo da comparación.
(superlativo relativo)
Claudius maxime/minime altus inter amicos est
Superlativo absoluto: non existe 2º termo. Cualidade
posuída en grado sumo.
Claudius maxime/minime altus est
131. Procedementos analíticos
Procedemento analítico
(adxectivo + lexemas: adverbios e conxuncións)
Comparativo de minus altus (quam)
inferioridade Claudius minus altus quam Iulius est
Comparativo de tam altus (quam)
igualdade Claudius tam altus quam Iulius est
Comparativo de magis / plus altus (quam)
superioridade Claudius magis altus quam Iulius est
Claudius plus altus quam Iulius est
Propia do Latín vulgar:
fr. plus; ita. più; cast. más; gal, máis; cat. mès
Superlativo de minime altus (inter)
inferioridade Claudius minime altus (inter amicos) est
Superlativo de maxime altus (inter)
superioridade Claudius maxime altus (inter amicos) est
132. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
133. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
Cladius altius quam Iulius est
134. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
Cladius altius quam Iulius est
Nom.
1º termo
135. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
Cladius altius quam Iulius est
Nom. Nom.
1º termo 2º termo
136. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
Cladius altius quam Iulius est Claudius altior Iulio est
Nom. Nom.
1º termo 2º termo
137. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
Cladius altius quam Iulius est Claudius altior Iulio est
Nom. Nom. Nom.
1º termo 2º termo 1º termo
138. Procedementos sintéticos:
comparativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigma do Adxectivo + sufixo intensivo –ior, ius
Comparativo de -ior: mas. e fem / -ius: neutro
superioridade niger, -gra, -grum > nigrior, -ius
Altus, -a, -um > altior, -ius
Modelo da 3ª declinación
2º termo:
Precedido de quam e mesmo caso que 1º termo
Claudius altior quam Iulius est
Inglés: utiliza a forma sintética –er
Claudius is longer than Iulius
En ablativo
Claudius altior Iulio est
Cando falta 2º termo > matiz intensivo
Claudius altior est
Cladius altius quam Iulius est Claudius altior Iulio est
Nom. Nom. Nom. Abl.
1º termo 2º termo 1º termo 2º termo
139. Paradigma do comparativo de superioridade
Modelo: 3ª declinación, temas en consoante.
Altior, -ius: “máis alto”
SINGULAR PLURAL
MAS – FEM NEUTRO MAS – FEM NEUTRO
NO Altior Altius Altior-es Altior-a
M
VOC Altior Altius Altior-es Altior-a
AC Altior-em Altius Altior-es Altior-a
XEN Altior-is Altior-um
DAT Altior-i Altior-ibus
ABL Altior-e Altior-ibus
* As formas do comparativo non aparecen no diccionario
140. Procedementos sintéticos:
superlativo de superioridade
Procedemento sintético
(adxectivo + morfemas: sufixos)
Paradigmas do Adxectivo + sufixo intensivo –issimus, –issima, –issimum
Superlativo de Modelo: adxectivos da 1ª clase (masc, fem, neutro)
superioridade Altus, -a, -um > altissimus, –a, –um
Amens, ntis > amentissimus, –a, –um
Adxectivos en –er, e –lis > sufixo –simus, –a, –um
Pauper, eris > *Paupersimus > Pauperrimus, –a, –um
(asimilación do s– inicial coa consoante da raíz)
Facilis, -e > *Facilsimus > Facillimus, –a, –um
Expresión do 2º termo:
Xenitivo: Claudius altissimus amicorum est
e /ex + ablativo: Claudius altissimus ex amicis est
inter / apud + acusativo: Claudius altissimus inter amicos est
Carencia do 2º termo > superlativo absoluto
Claudius altissimus est : “Claudio é altísimo, moi alto”
141. PARADIGMAS ADX. SUPERLATIVO sing.
Altissimus,-a,-m: “altísimo”, “moi alto” “o máis alto”
SING. MASC (2ª -us) FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
NOM Altissimus Altissima Altissimum
VOC Altissime Altissima Altissimum
AC Altissimum Altissimam Altissimum
XEN Altissimi Altissimae Altissimi
DAT Altissimo Altissimae Altissimo
ABL Altissimo Altissima Altissimo
* As formas do superlativo non aparecen no diccionario
142. PARADIGMAS ADX. SUPERLATIVO plur.
Altissimus,-a,-m: “altísimo”, “moi alto” “o máis alto”
PLUR. MASC (2ª -us) FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
NOM Altissimi Altissimae Altissima
VOC Altissimi Altissimae Altissima
AC Altissimos Altissimas Altissima
XEN Altissimorum Altissimarum Altissimorum
DAT Altissimis Altissimis Altissimis
ABL Altissimis Altissimis Altissimis
143. PARADIGMAS ADX. SUPERLATIVO sing.
Pauperrimus,-a,-m: “pobrísimo”, “moi pobre” “o máis pobre”
SING. MASC (2ª -us) FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
NOM Pauperrimus Pauperrima Pauperrimum
VOC Pauperrime Pauperrima Pauperrimum
AC Pauperrimum Pauperrimam Pauperrimum
XEN Pauperrimi Pauperrimi Pauperrimi
DAT Pauperrimo Pauperrimo Pauperrimo
ABL Pauperrimo Pauperrimo Pauperrimo
* As formas do superlativo non aparecen no diccionario
144. PARADIGMAS ADX. SUPERLATIVO plur.
Pauperrimus,-a,-m: “pobrísimo”, “moi pobre” “o máis pobre”
SING. MASC FEM (1ª) NEUTRO (2ª -um)
(2ª -er)
NOM Pauperrimi Pauperrimae Pauperrima
VOC Pauperrimi Pauperrimae Pauperrima
AC Pauperrimos Pauperrimas Pauperrima
XEN Pauperrimorum Pauperrimarum Pauperrimorum
DAT Pauperrimis Pauperrimis Pauperrimis
ABL Pauperrimis Pauperrimis Pauperrimis
* As formas do superlativo non aparecen no diccionario
146. Comparativos e superlativos formados a partir de
preposicións
Preposición Comparativo Superlativo
intra Interior, -ius Intimus, -a, -um
extra Exterior, -ius Extremus, -a, -um
supra superior, -ius Supremus, -a, -um
infra Inferior, -ius Infimus, -a, -um
ante Anterior, -ius ---------------
post Posterior, -ius Postremus, -a, -um
ultra Ulterior, -ius Ultimus, -a, -um
citra Citerior, -ius Citimus, -a, -um
prope Propior, -ius Proximus, -a, -um
Frases latinas
147. Frases latinas:
comparativos e superlativos irregulares
De minimis granis fit magnus acervus
Est avis in dextra melior quam quattuor extra
Omnis saturatio mala, perdicis autem pessima
Posteriores cogitationes sapientiores solent esse
Omnis turba mala, medicorum pessima
De minimis non curat praetor
Lex posterior derogat priorem
Non faciunt meliorem equum aurei freni
149. Grados do adverbio
Adverbios derivados de adxectivos: sufixos –e; – (i) ter
Adxectivo Adverbio
Positivo Positivo * Comparativo * Superlativo
Fortis, -e Fortiter Fortius Fortissime
Longus, -a, -um Longe Longius Longissime
Acer, -cris, -cre Acriter Acrius Acerrime
Sapiens, ntis Sapienter Sapientius Sapientissime
Malus, -a, -um Male Peius Pessime
Facilis, -e Facile Facilius Facillime
Ferox, -ocis Feroce Ferocius Ferocissime
* A forma do adverbio comparativo é a mesma co Nom. Sing. Neutro do seu adxectivo
* A forma do adverbio superlativo colle o sufixo do adx. Superlativo pero rematada en –e.
150. Grados do adverbio
Adverbios derivados de adxectivos: sufixos –e; – (i) ter
Adxectivo Adverbio
Positivo Positivo * Comparativo * Superlativo
Fortis, -e Fortiter Fortius Fortissime
Longus, -a, -um Longe Longius Longissime
Acer, -cris, -cre Acriter Acrius Acerrime
Sapiens, ntis Sapienter Sapientius Sapientissime
Malus, -a, -um Male Peius Pessime
Facilis, -e Facile Facilius Facillime
Ferox, -ocis Feroce Ferocius Ferocissime
* A forma do adverbio comparativo é a mesma co Nom. Sing. Neutro do seu adxectivo
* A forma do adverbio superlativo colle o sufixo do adx. Superlativo pero rematada en –e.
151. BIBLIOGRAFÍA
Latín I. Grupo Falerno. Ed. Akal. Madrid 1998
Latín 2º de BUP. SEEC. Francisco Torrent. Ed. G.del Toro.
Madrid 1989.