Παγκρήτια Παιδιατρική Εταιρεία - 28ο Συνέδριο

1. Πρόληψη
της τερηδόνας
στα παιδιά
Δημήτρης Εμμανουήλ, DDS, MS, PhD
Επίκουρος Καθηγητής ,ΕΚΠΑ
Visiting Professor, King’s College, London

2. “Τον ιητρόν δοκέει μοι άριστον...
προγιγνώσκων γάρ και προλέγων τα
εσόμενα”
Ιπποκράτης

3. Προβλήματα στοματικής υγείας στη παιδική ηλικία
• Οδοντική τερηδόνα
• Νόσοι περιοδοντίου (ουλίτιδα/περιοδοντίτιδα)
• Οδοντικοί τραυματισμοί
• Ορθοδοντικά προβλήματα

4. 1. Παρακολούθηση της αύξησης και ανάπτυξης του παιδιού
με ιδιαίτερη έμφαση στο κρανιοπροσωπικό σύμπλεγμα και
την οδοντοφυΐα.
2. Καθοδήγηση και διαμόρφωση μιας θετικής στάσης του παιδιού για
την οδοντιατρική φροντίδα.
3. Εκτίμηση του κινδύνου για την εμφάνιση νόσων του στόματος
και ειδικότερα τερηδόνας.
4. Εφαρμογή ενός εξατομικευμένου προληπτικού προγράμματος.
5. Πρόληψη και αντιμετώπιση οδοντικών τραυματισμών.
Οδοντιατρική φροντίδα
κατά τη παιδική ηλικία

5. Συχνότερες νόσοι του στόματος
κατά την παιδική ηλικία
• Τερηδόνα
• Ουλίτιδα και νόσοι του περιοδοντίου
Παθογένεια : Οδοντική μικροβιακή πλάκα

6. Οδοντική τερηδόνα
Σημαντική αύξηση του ποσοστού εμφάνισης
και της βαρύτητος της νόσου στη βρεφική και νηπιακή ηλικία

7. • 42,8% των παιδιών ηλικίας πέντε ετών έχουν
τερηδονισμένα ή σφραγισμένα δόντια,
• 71% των εφήβων, ηλικίας 15 ετών, έχουν
εμπειρία τερηδόνας με περίπου δύο
σφραγισμένα δόντια.

8. τερηδόνα = επιδημία!
• Eνα παιδί δεν είναι ποτέ μικρό για να παει
στον οδοντίατρο
• Τα δόντια των παιδιών βρίσκονται σε κίνδυνο
πολύ πριν δοκιμάσουν το πρώτο τους γλυκό.

9. • Το παραδοσιακό μοντέλο που
τονίζει την καλή στοματική
υγιεινή έχει ανατραπεί με τα
πρόσφατα ευρήματα στην
επιστημονική βιβλιογραφία.
• Η τερηδόνα αυξάνεται
• Το 30% των παιδιών βρίσκονται
σε κίνδυνο να αναπτύξουν
τερηδόνα ανεξάρτητα από το
πόσο καλά και συχνά
βουρτσίζουν τα δόντια.

10. Τερηδόνα κατά τη βρεφική και νηπιακή ηλικία
• Baby bottle caries
• Baby bottle syndrome
• Nursing caries
• Early childhood caries
• Σύνδρομο παιδικής φιάλης
(μπιμπερόν)
• Σύνδρομο θηλάστρου
• Μελανοδοντία
• Τερηδόνα από μητρικό ή
τεχνικό θηλασμό

11. Χαρακτηριστικά της τερηδόνας
στη βρεφική και νηπιακή ηλικία
• Ταχεία εξέλιξη
• Πολυτερηδονισμός
• Χαρακτηριστική
εντόπιση βλαβών

12. Πρώιμη τερηδόνα (ECC)
• Πόνος
• Εκτεταμένη και δαπανηρή
θεραπεία
• Εκτεταμενες λοιμώξεις
• Απώλεια βάρους
• Καταστροφη σε μόνιμα
δόντια
• Ανώμαλιες στη σύγκλειση

13. Συνέπειες της τερηδόνας
• Αργή ανάπτυξη της ομιλιας
• Αδυναμία συγκέντρωσης
στο σχολείο
• Μειωμένη αυτοεκτίμηση
• Λοιμωξη προσώπου που
απαιτει νοσηλεία
• Πιθανές συστηματικές
ασθένειες σε παιδιά με
ειδικές ανάγκες

14. Μικρότερο βάρος
( σε ποσοστό 15% κάτω από την 10η εκατ.θέση βάρους )
Επιπτώσεις στην γενική υγεία των νηπίων
Acs G et al., Pediatr Dent 1999

16. Οδοντική τερηδόνα: πολυπαραγοντική νόσος
Ξενιστής Μικρόβια
Υδατάνθρακες
+
Χρόνος
Περιβάλλον
ΠεποιθήσειςΓνώσεις

17. Τερηδονογόνα μικρόβια
• S.mutans
• Γαλακτοβάκιλοι

18. Χρόνος εγκατάστασης S.mutants
στη στοματική κοιλότητα
• Ο S.mutants ανιχνεύεται κατά την ανατολή των
δοντιών
• Σε ποσοστό από 4% έως 28,5% ανιχνεύεται σε
ηλικία μικρότερη των 12 μηνών

19. Μηχανισμός δημιουργίας
τερηδόνας
• Ζυμώσιμοι υδατάνθρακες
• Αύξηση αριθμού μικροβίων
• Αυξημένη παραγωγή οξέων
• Μείωση του pH
• Απασβεστίωση αδαμαντίνης

20. Αφαλάτωση αδαμαντίνης Επαναλάτωση αδαμαντίνης

21. Προϋποθέσεις εγκατάστασης
S.mutants στη στοματική κοιλότητα
• Διατροφή πλούσια σε ζυμώσιμους υδατάνθρακες
• Συγκέντρωση S.mutants στη μητέρα
>105 CFU/ml σάλιου
• Επαφή της μητέρας με το παιδί

22. Τροποι μεταδοσης s. mutans

23. κάθετη μετάδοση
• Παράθυρο της μολυσματικότητας είναι τα δύο πρώτα χρόνια
της ζωής
• Όσο νωρίτερα ένα παιδί έχει αποικιστεί με S. mutans τόσο
υψηλότερος είναι ο κίνδυνος της τερηδόνας
• Τα παιδιά των οποίων οι μητέρες έχουν υψηλό αριθμό
S.mutans έχουν 9 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν
τερηδόνα.
• 88% δίχρονων που μολυνθηκαν με S. mutans είχαν τερηδόνα
στην ηλικία των 4 ετών.

24. Παράγοντες που σχετίζονται με την
πρόκληση τερηδόνας στη βρεφική
και νηπιακή ηλικία
• Συχνή χρήση μπιμπερό, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια
του νυχτερινού ύπνου, με γάλα, χυμούς φρούτων
και αφεψήματα με προσθήκη ζάχαρης
• Χρήση πιπίλας με μέλι
• Μητρικός θηλασμός κατά βούληση κατά τη διάρκεια
του ύπνου
• Φάρμακα σε μορφή σιροπιού που περιέχουν ζάχαρη

25. • Μελέτες δείχνουν χαμηλή
τερηδονογονο δράση του
βόειου γάλακτος
• Φωσφοπρωτείνες στο γάλα
αναστέλουν την διαλυση της
αδαμαντίνης
• Τερηδονογος δράση αυξάνεται
όταν το γάλα βοοειδών
χρησιμεύει ως όχημα για
ζαχαρούχες ουσίες στο
μπιμπερό:
Χρήση του μπιμπερόν

26. Θηλασμός
• Το μητρικό γάλα δεν ειναι τερηδονογόνο
• Γινεται τερηδονογονο με την παρουσία άλλων
τερηδονογονων τροφών

27. Μητρικό γάλα

28. Erickson PR, Mazhari E.
• Το μητρικό γάλα δεν είναι
τερηδονογόνο in vitro εκτός αν
συνυπάρχει και άλλος υδατάνθρακας
• Δεν προκαλεί μείωση του ph της πλάκας

29. Θα αποτελούσε εξελικτική αυτοκτονία αν το
μητρικό γάλα προκαλούσε τερηδόνα
• Χωρις τερηδόνα
• Φυσιολογικό εύρος άνω και κάτω γνάθου

30. Διαβάθμιση των ζαχάρων σε σχέση
με την τερηδονογόνο ικανότητα
Έντονη  σακχαρόζη
 γλυκόζη
 μαλτόζη
 φρουκτόζη
 λακτόζη

31. • Οι υδατάνθρακες συμβάλλουν στη
δημιουργία της τερηδόνας, ενώ η ζάχαρη
είναι η πλέον τερηδονογόνος τροφή
• Η τερηδονογόνος ικανότητα των
υδατανθράκων εξαρτάται από:
− το είδος
− τη συχνότητα λήψης
− τη φυσική κατάσταση
− το χρόνο παραμονής στη στοματική κοιλότητα

32. Τερηδονογόνος δράση γάλακτος
• Λακτόζη
• Μικρόβια Ο.Μ.Π.
• Γλυκόζη + γαλακτόζη
• Οξέα

33. Κίνδυνος ECC και Ζἀχαρη
Οξέα παραμένουν 20-40 min μετα το φαγητό

34. Οχι πὀσο πολὐ αλλα Πόσο συχνά

35. Παράγοντες κινδύνου για ECC
νυχτερινή διατροφή
Παίζει ρόλο στην τερηδόνα
Οταν γίνεται για
εκτεταμμένη χρονική περίοδο
Εχει σχέση με την μειωμένη
εκριση σιάλου κατά τον ύπνο
Υψηλότερος κίνδυνος:
Υγρά με ζάχαρη το βράδυ ή
παρατεταμένος θηλασμός
χωρίς στοματική υγεινή

36. • Συνεχής κατανάλωση απο μπιμπερόν ολη τη
διαρκεια της ημέρας και τη νύχτα στο κρεβάτι.
• Συνεχής έκθεση των δοντιών σε υδατάνθρακες=
τερηδόνα
• Κακή διατροφή= ελλιπής ανάπτυξη
• Αντικαθιστά πιο θρεπτικές τροφές
• και μειώνει την όρεξη
• Χυμοί δεν αντικαθιστούν τα ολόκληρα φρούτα
• Αυξημένος κίνδυνος παχυσαρκίας
Παράγοντες κινδύνου για ECC
Χυμοί και σακχαρώδη ποτά

37. Σακχαρα 94,8%

38. Παράγοντες κινδύνου για ECC
Κακή στοματική υγιεινή
• Εμφανής μικροβιακή πλάκα
αυξημένα επίπεδα s. mutans

39. Παράγοντες κινδύνου για ECC
Ελλειψη Φθορίου
• Μη συχνή χρήση φθοριούχου οδοντόκρεμας
• Μη φθοριωμένο νερό

40. Παράγοντες κινδύνου για ECC
Παιδιά με ειδικές ανάγκες

41. Παράγοντες
κινδύνου για ECC
Προβλήματα κατα την
εγκυμοσύνη

42. Παράγοντες κινδύνου για ECC
Κοινωνικα-οικονομικά προβλήματα

43. Yψηλή συσχέτιση τερηδόνας νεογιλών δοντιών
και συχνότητας τερηδονισμού των μονίμων

49. O παιδοδοντιατρος μπορεί να
διαγνώσει με μεγαλη ακρίβεια
τον τερηδονικό κίνδυνο

50. Πρόληψη τερηδόνας
• Σωστή στοματική υγιεινή
• Σωστή διατροφή
• Επισκέψεις σε οδοντίατρο/παιδοδοντίατρο
• Καλύψεις οπών και σχισμών
Βούρτσισμα με φθοριούχο
οδοντόπαστα 2x/ημέρα
Χρήση οδοντικού νήματος
καθημερινά

51. Ξεκινά με την ανατολή του πρώτου δοντιού
• Στοματική υγιεινή
Πρόληψη τερηδόνας-ουλίτιδας

52. Ηλικία Οδοντόπαστα Συχνότητα
6 μήνες – 3 έτη 100 ppm F 1 φορά/ημέρα
3-6 έτη 1000 ppm F 2 φορές/ημέρα
> 6 έτη 1500 ppm F 2 φορές/ημέρα
• Στοματική υγιεινή
• Χορήγηση φθορίου
Πρόληψη τερηδόνας-ουλίτιδας

53. • Καμμια στατιστικά σημαντική διαφορά δεν
παρατηρήθηκε μεταξύ της ηλεκτρικής και της
μηχανικής οδοντόβουρτσας οσον αφορα την
αφαίρεση της μικροβιακής πλάκας

54. Πρόληψη τερηδόνας
• Σωστή στοματική υγιεινή
• Σωστή διατροφή
• Επισκέψεις σε οδοντίατρο/παιδοδοντίατρο
• Καλύψεις οπών και σχισμών
Παν μέτρον άριστον!

55. •
Διατροφή

57. Πρόληψη τερηδόνας
• Σωστή στοματική υγιεινή
• Σωστή διατροφή
• Επισκέψεις σε οδοντίατρο/ παιδοδοντίατρο
• Καλύψεις οπών και σχισμών
Φθορίωση με δισκάριαΦθορίωση με βερνίκι
Καθαρισμός

58. Πρόληψη τερηδόνας
• Σωστή στοματική υγιεινή
• Σωστή διατροφή
• Επισκέψεις σε οδοντίατρο/ παιδοδοντίατρο
• Καλύψεις οπών και σχισμών

59. Καλύψεις οπών και σχισμών

60. Ουλίτιδα
Συμπτώματα
• Ερυθρότητα ούλων
• Διόγκωση ούλων
• Αιμορραγία κατά το βούρτσισμα

61. Ουλίτιδα
Επιβαρυντικοί παράγοντες
• Ορμόνες φύλου
• Κάπνισμα
• Ρiercing
• Oρθοδοντική θεραπεία

62. Ουλίτιδα
Επιβαρυντικοί παράγοντες
• Ορμόνες φύλου
• Κάπνισμα
• Ρiercing
• Oρθοδοντική θεραπεία

63. Ουλίτιδα
Επιβαρυντικοί παράγοντες
• Ορμόνες φύλου
• Κάπνισμα
• Ρiercing
• Oρθοδοντική θεραπεία

64. Ουλίτιδα
Επιβαρυντικοί παράγοντες
• Ορμόνες φύλου
• Κάπνισμα
• Ρiercing
• Oρθοδοντική θεραπεία

65. Πρόληψη τερηδόνας στη βρεφική και
νηπιακή ηλικία
• Οδοντιατρική φροντίδα της μητέρας
• Επίσκεψη του παιδιού στον παιδοδοντίατρο από το
πρώτο έτος της ηλικίας του
• Σωστή μέθοδος θηλασμού
• Αποφυγή συχνής χορήγησης ζαχαρούχων
ροφημάτων
• Στοματική υγιεινή
• Σημασία διατροφής στην ανάπτυξη της τερηδόνας
• Χρήση φθοριούχων

66. Φθόριο

69. Φθόριο
• Η χρήση του φθορίου για την πρόληψη της
τερηδόνας έχει αποτελέσει πεδίο εκτεταμένης
έρευνας, επί 66 έτη.
• 45.000 σχετικά επιστημονικά άρθρα έχουν
δημοσιευθεί μέχρι σήμερα
• Εχει αποδειχθεί ότι το φθόριο, είναι το πιο
αποτελεσματικό μέσο για την πρόληψη της
τερηδόνας
• Ασφαλές για τη γενική υγεία του ανθρώπου, σε
όλες τις ηλικίες εφόσον χρησιμοποιείται σωστά.

73. • Φθοριούχος οδοντόκρεμα μετα την ανατολή του πρωτου
δοντιού
• Ποσοτητα μεγέθους ρυζιού μεχρι την ηλικία των 3.
• Ποσότητα μεγέθους μπιζελιού μετα τα 3.
• Οι γονείς παντα επιβλέπουν την ποσοτητα και βοηθούν στο
βούρτσισμα
• Βερνίκι φθοριόυ προτείνεται καθε 3-6 μηνες, ανάλογα με τον
κίνδυνο τερηδόνας
• Δεν συνιστώνται φθοριουχα στοματοπλύματα πριν την ηλικία
των 6

74. Τοπική φθορίωση
• γίνεται στο ιατρείο με σκευάσματα που έχουν υψηλή
περιεκτικότητα σε φθόριο
• δρουν με διαφορετικό τρόπο από τα φθοριούχα προϊόντα
που χρησιμοποιούνται στο σπίτι με χαμηλή
περιεκτικότητα σε φθόριο.
• Η φθορίωση είναι μία διαδικασία απλή και ασφαλής και
συνήθως γίνεται δύο φορές το χρόνο.
• Σε παιδιά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης τερηδόνας
πρέπει να γίνεται 3-4 φορές το χρόνο.

75. Τοπική φθορίωση
• Ο Παιδοδοντίατρος χρησιμοποιεί φθόριο είτε σαν ζελέ το οποίο εφαρμόζει με τη
βοήθεια ειδικών δισκαρίων είτε σαν βερνίκι φθορίου το οποίο επαλείφει στα
δόντια.

76. 1. Παρακολούθηση της αύξησης και ανάπτυξης του παιδιού
με ιδιαίτερη έμφαση στο κρανιοπροσωπικό σύμπλεγμα και
την οδοντοφυΐα.
2. Καθοδήγηση και διαμόρφωση μιας θετικής στάσης του παιδιού για
την οδοντιατρική φροντίδα.
3. Εκτίμηση του κινδύνου για την εμφάνιση νόσων του στόματος
και ειδικότερα τερηδόνας.
4. Εφαρμογή ενός εξατομικευμένου προληπτικού προγράμματος.
5. Πρόληψη και αντιμετώπιση οδοντικών τραυματισμών.
Οδοντιατρική φροντίδα
κατά τη παιδική ηλικία

77. • Νεογιλή : 5η –6η εμβρυϊκή εβδομάδα
• Μόνιμη : 5ος –6ος εμβρυϊκός μήνα
Έναρξη διάπλασης οδοντοφυΐας

78. Κρανιοπροσωπικό σύμπλεγμα

79. Προβλήματα ανατολής δοντιών
Κύστεις ανατολής

80. Έκτοπη ανατολή
Προβλήματα ανατολής δοντιών

81. Στοματικές συνήθειες του παιδιού
• Θηλασμός δακτύλου
• Θηλασμός πιπίλας

82. • Θηλασμός δακτύλου
• Θηλασμός πιπίλας
Στοματικές συνήθειες του παιδιού

83. Ύπαρξη υπερτροφικού χαλινού
Διάστημα μεταξύ δοντιών

84. Οδοντικοί τραυματισμοί
• Έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση
• Μακροχρόνια παρακολούθηση

85. Οδοντικοί τραυματισμοί
Συχνότητα: 30% των παιδιών μεταξύ 1ου και 4ου έτους

86. frontal view labial view

87. Εμβύθιση

88. Αντίθετα με τα μόνιμα δόντια, τα νεογιλά δεν επανεμφυτεύονται
Εκγόμφωση

90. Άμεση παραπομπή στον παιδοδοντίατρο / οδοντίατρο
Οδοντικοί τραυματισμοί
Αντιμετώπιση:

91. Επιπτώσεις οδοντικού τραύματος
στα μόνιμα δόντια
• Ανωμαλίες διάπλασης
• Καταστροφή οδοντικού σπέρματος

92. Οδοντικοί τραυματισμοί

93. Οδοντικοί τραυματισμοί
Πρόληψη τραυματισμών

94. • 60% των Ελληνοπουλων 2 εως 5 ετων
δεν εχουν επισκεφτει ποτε τον
οδοντιατρο.
• 36% τερηδονικες βλαβες που
αυξανονται με την ηλικια
• 27% βουρτσιζουν τα δοντια τους δυο
φορες την ημέρα.

95. Τα παιδιά
ΔΕΝ είναι
μικροί ενήλικες

96. Παιδοδοντίατρος
είναι ο οδοντίατρος που έχει μετεκπαιδευτεί σε
αναγνωρισμένα Πανεπιστημιακά προγράμματα
ειδίκευσης στην Παιδοδοντιατρική. Η εκπαίδευση
αυτή εξασφαλίζει μοναδική γνώση και εμπειρία για
την πρόληψη και την αντιμετώπιση των
προβληματών της στοματικής υγείας των παιδιών,
των εφήβων και των ατόμων με αναπηρία.

97. Τα παιδιά θα πρέπει να επισκεφτουν τον
παιδοδοντίατρο
πριν απο τα πρώτα τους γενέθλια

98. «Λίγα πράγματα μπορεί να αλλάξει κανείς στους
ενήλικους .Για αυτό ο ευφυής άνθρωπος ξεκινάει από τα
παιδιά.»
J.W. Goethe

99. Ευχαριστώ πολύ

101. ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ
ΙΑΤΡΕΙΟ
• Δημιουργία μη απειλητικού περιβάλλοντος
• Εξοικείωση του παιδιού με τα εργαλεία και μηχανήματα

102. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΗ ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΟΥ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

104. Αποκατάσταση οπισθίων νεογιλών δοντιών με σύνθετη ρητίνη

108. Clinical Examination (1st visit)
Findings:

109. Radiographic Examination (1st
visit)
Findings:

110. Post-Operative Clinical Examination

112. Follow-up at 6 months
Findings: