Irudiaren egituran parte hartzen duten baliabideak hiru dira: ikus - elementuak, konposaketa eta formatua. Aurkezpenean hiru baliabide hauen azterketa egiten dugu, irudien bitartez mezuak era egokian adierazten ikasteko.
3. Edozein artistak, irudi baten bitartez azaldu nahi duen
mezua ikusleei adierazteko, irudiaren egituran parte
hartzen duten hiru baliabide hauek aztertu, kontuan izan
eta landu behar ditu:
1. Ikus – elementuak: lerroak, formak, koloreak eta abar.
2. Irudiaren konposaketa: elementuen antolaketa irudian.
3. Irudiaren formatua: horizontala, bertikala eta abar.
SARRERA
4. KONPOSAKETA:
egileak ikus –
elementuak era egokian
antolatu behar ditu:
simetria, erritmoa...
FORMATUA:
egileak horizontalean,
bertikalean, karratuan
etab. konposatu behar
du bere irudia.
IKUS – ELEMENTUAK:
egileak lerro, forma,
kolore eta bestelako
elementu egokienak
erabili behar ditu.
Egileak irudiaren mezua eta efektua zehaztu ondoren,
ondorengo baliabideak aztertu eta landu behar ditu:
SARRERA
5. SARRERA
Guk oinarrizko ikus – elementu hauek kontuan izango ditugu:
• Lerroak: zuzen horizontalak, bertikalak, zeiharrak eta
kurbak.
• Koloreak: kolore hotzak, beroak, neutroak, kolore gamak,
osagarriak eta abar.
Egileak ikus – elementuen bitartez irudian efektu edo
zentzazio desberdinak adieraz ditzake: armonia,
lasaitasuna, egonkortasuna, kontrastea, mugimendua,
bizitasuna eta alaitasuna.
6. Ikus – elementu bakoitzak efektu edo zentzazio desberdinak
adierazten baditu ere, egileak, irudiak adierazi nahi duen
efektua eta mezua, konposaketa eta formatuaren bitartez
landu behar du baita ere.
SARRERA
8. Irudiaren konposaketa egitea, ikus – elementuak (lerroak,
koloreak…) Plastika eta Ikus Hizkuntzaren arauen arabera
antolatzea da. Elementu horiek modu egokian antolatzen
badira, hau da, ideia, helburu edo mezu baten arabera,
irudiak zentzazio edo ikus efektu jakin bat adieraziko du.
IRUDIAREN KONPOSAKETA
Konposaketa, ikus – elementuen eta hauek sortzen
dituzten efektuen antolaketa orekatua eta zehatza da.
Vasili Kandinsky. (Moscu, 1866 - Neuilly-sur-Seine, 1944)
9. Ikus - elementuek bezala, konposaketa mota bakoitzak
esanahi, efektu edo zentzazio desberdina adierazten du
irudian: egonkortasuna, lasaitasuna, mugimendua,
norabidea, bizitasuna, alaitasuna eta abar.
IRUDIAREN KONPOSAKETA
10.
11.
12.
13.
14. IRUDIAREN KONPOSAKETA
Irudiak bere esanahia ongi adierazteko, irudiaren
konposaketak orekatua izan behar du.
ZERGATIK IZAN BEHAR DU OREKATUA
IRUDIAREN KONPOSAKETAK ?
Gizakiak oreka bilatzen du bere bizitzako esparru fisiko eta
psikikoan. Egoera hau ere, ikus esparruan ematen da, hau da,
gizakiak irudiak egin eta ikusterakoan ere, oreka bilatzen du.
Horregatik, artistek euren irudiak era orekatuan antolatzen
dituzte, era horretan, irudian sortzen den armonia ikusleen
begiradarako atsegina izango da.
16. IRUDIAREN KONPOSAKETA: OREKA
Irudian oreka egoteko ez du zertan simetriarik egon behar.
Simetria oreka sortzeko modurik oinarrizkoena da, baina
normalean, artistak ez du simetriarik erabiltzen bere
irudietan.
17. Irudi batean sortzen
den oreka, ikus –
elementu guztien
arteko harremanean
oinarritzen da. Lerroak,
formak eta koloreak era
egokian konbinatzen
badira elkarrekin,
irudiaren konposaketa
orekatua izango da.
IRUDIAREN KONPOSAKETA: OREKA
19. IRUDIAREN KONPOSAKETA: OREKA
Aurreko irudietan desberdintasun batzuk ikus ditzakegu:
→ 1. irudia ongi orekatuta dago. Neurri, kokapen eta
norabide desberdinetako lauki eta karratuek oreka sortzen
dute irudian, elementuak euren artean konpentsatuta
daude.
→ 2. irudiko elementuen arteko proportzioak hain gutxi
aldatzen direnez, ikusleak ez daki ikusten ari dena
berdintasuna ala desberdintasuna, edo simetria ala
asimetria den. Horregatik, 2. irudia desorekatuta dago.
Bi irudietako lerro bertikalak azaldutakoaren adibide argia
dira: 2. irudikoa ez dakigu erdian dagoen ala ez, eta honen
ondorioz, errakuntzara eraman dezake ikuslea. 1. irudiko
lerro bertikalak aldiz, ongi zehaztuta du bere kokapena
ezkerrean.
21. Normalean, egileak elementu nagusia
irudiaren erdian kokatzen du. Erdian
dauden elementuek ikus – pisu
nabarmena dute.
IRUDIAREN KONPOSAKETA
Irudi guztietan, beti egon ohi da elementu nagusi bat,
adierazten duen esanahiagatik, irudiaren barnean garrantzi
berezia duena.
Elementu nagusia beste elementuetatik bereizteko,
artistak ikus – pisua kontuan izan behar du.
22. Elementu nagusiak gure
begirada erakartzen duten
elementuak dira. Elementu
bat irudi bateko interesgunea
denean ikus – pisu handia
duela esaten dugu. Ikus –
pisuak beraz, irudiaren
elementu batek duen
protagonismoa edo ikusizko
garrantzia adierazten du.
Egileak, ikus – pisuaren
bitartez, ikuslearen begirada
interesatzen zaion irudiaren
gunera erakar dezake.
IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
23. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
Ikus – pisua elementu baten kokapena, neurria, lerroak edo
koloreagatik lor daiteke. Honen arabera, elementu batzuek
beste batzuek baino ikus – pisu handiagoa dute:
1. Kokapena: erdian dagoen elementu batek beste edozein
elementu batek baino ikus – pisu handiagoa du.
2. Neurria: elementu handiek elementu txikiek baino ikus –
pisu handiagoa dute.
3. Lerroak: elementua adierazteko erabilitako lerroek
elementuari ikus - pisu handia eman diezaiekete.
4. Kolorea: kolore bizi edo argi batek kolore apal edo ilun
batek baino ikus – pisu gehiago du.
24. Kristoren arropa gorria
koadro honen interesgunea
da. Irudiaren erdian, neurri
handiz eta kolore biziz
adierazita egoteak ikus –
pisu handia ematen dio
elementu honi. Egileak
ikuslearen begirada
irudiaren erdigunera
bideratzen du, garrantzi
berezia emanez Kristoren
figurari.
IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
25. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
Irudiaren elementu nagusia kokapena eta kolorearen
erabileragatik bereizten da Botticelliren irudi honetan:
erdian eta kolore argiz adierazita dagoen Venusek beste
edozeinek baino ikus – pisu handiagoa du.
26. IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
Irudi honetan, olatua da gehien bereizten den elementua.
Egileak kokapena, neurria, kolorea eta lerroaren
ezaugarriez (zabalera eta kolorea) baliatu olatuari ikus - pisu
handia emateko.
27. Warholek koloreak modu
berezian erabili ditu
koadro honetan elementu
desberdinak bereizteko.
Koloreen arteko
kontrasteak hain biziak
direnean, elementuak
modu errazean
bereizten dira.
IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
28. Irudi batzuetan aldiz,
elementu nagusi
bakar bat egon
beharrean, bat baino
gehiago egoten da.
Kasu hauetan,
elementuen artean
hierarkia bat egon
ohi da, eta egilea
ikus – pisuaz
baliatzen da baita
ere.
IRUDIAREN KONPOSAKETA: IKUS - PISUA
31. KONPOSAKETA MOTAK
Japoniako bandera: disko gorria hondo zurian. Zergatik
lortzen du ikus – eskema honek ikuslearen begirada
erdigunean mantentzea ? Alde batetik, hondo zuriak
elementua bereizten duelako, bestetik ikus – elementu
nagusia erdi erdian dagoelako, eta azkenik, ikusleak ezin
duelako begirada zirkulutik hain erraz aldendu. Zirkuluak ez
du inolako ertz, punta edo ihes angelurik, beraz, ikuslearen
begirada diskoan mantentzen da.
33. KONPOSAKETA MOTAK
Irudi baten konposaketan bereizten dugun lehen ezaugarria
simetria eta asimetria dira. Hauek dira simetria eta
asimetriaren bitartez, egileak irudian adieraz ditzakeen
efektu edo zentzazio arruntenak:
• Simetria: ordena, lasaitasuna eta egonkortasuna.
• Asimetria: mugimendua, bizitasuna eta alaitasuna.
Irudi simetriko batek beti adieraziko du lasaitasuna ? EZ.
Irudian agertzen diren ikus – elementuek eta formatuak ere
irudiaren efektua eta mezua adierazten dutenez,
konposaketa simetriko batek mugimendua eta norabidea
adieraz ditzake, eta hauekin batera bizitasuna eta alaitasuna
baita.
34. • Erditik kanpora.
• Kanpotik erdigunera.
• Alde guztietara.
• Goiko, beheko edo alde
bateko erdialdera.
• Biraka.
KONPOSAKETA MOTAK
Konposaketa simetrikoak mugimendua adierazten duenean,
honen norabidea era honetakoa izan ohi da:
36. KONPOSAKETA MOTAK
Hala ere, artistak normalean ez du simetriarik erabiltzen.
Zergatik gertatzen da hau ?
Artistak gehienetan inguruko mundua eta egoera adierazi
ohi duelako, eta hemen, asimetria da nagusi.
37. KONPOSAKETA MOTAK
Irudietan mugimendua lortzeko baliabide bat errepikapena
da, eta hau erritmoaren bitartez lor daiteke.
ZER DA ERRITMOA ?
Ikus – elementuak irudian aurretiaz ezarritako ordena bati
jarraituz konbinatzerakoan, ERRITMOA sortzen ari gara.
Erritmoa duen konposaketa batean, ikus – elementuek
irudiaren gainazala, era askean edo uniformean beteko dute
erritmo motaren arabera.
Hauek dira erritmoak eragiten dituen efektuak:
errepikapena, mugimendua, bizitasuna eta alaitasuna.
38. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
Erritmo mota desberdinak aztertuko ditugu:
ERRITMO UNIFORMEA: elementu bat erregulartasunez
errepikatzen denean gertatzen da. Elementuen arteko
espazioa zabala bada, mugimendu geldoaren itxura emango
du, eta espazioa txikia denean, tentsio arinaren itxura.
39. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO UNIFORMEA: elementu bat erregulartasunez
errepikatzen denean gertatzen da. Elementuen arteko
espazioa zabala bada, mugimendu geldoaren itxura emango
du, eta espazioa txikia denean, tentsio arinaren itxura.
40. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz eta abar.
41. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz eta abar.
42. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz eta abar.
43. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz eta abar.
44. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
TXANDAKAKO ERRITMOA: bi elementu erregularki
txandakatzen direnean gertatzen da. Modu desberdinez
aurkez daiteke: handia–txikia, goian–behean, koloreak
txandakatuz eta abar.
45. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera, kolorea
eta abar handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
46. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera, kolorea
eta abar handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
47. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera, kolorea
eta abar handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
48. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO HAZKORRA: elementuen tamaina, altuera, kolorea
eta abar handitzen denean, edo haien arteko distantzia
txikitzen denean gertatzen da.
49. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO URRIKORRA: elementuen tamaina, altuera, kolorea
eta abar gutxitzen denean, edo haien arteko distantzia
handitzen denean gertatzen da.
50. KONPOSAKETA MOTAK: ERRITMOA
ERRITMO URRIKORRA: elementuen tamaina, altuera, kolorea
eta abar gutxitzen denean, edo haien arteko distantzia
handitzen denean gertatzen da.
55. KONPOSAKETAK AZTERTZEN
Ez dago konposaketarako arau bakar bat, ezta konposatzeko
modu orokor bat ere. Artista, garaia eta arte joeraren
arabera irudiak konposatzeko moduak desberdinak izaten dira
nahiz eta irudien mezuak berdinak izan. Artistak intuizioz
egin dezake konposaketa, baina normalean, artistak
irudiaren konposaketa ongi aztertuta eta Plastika eta Ikus
Hizkuntzaren oinarriak kontuan izanik egiten du.
Artista hoberenen lan gehienetan erraz ikus daiteke forma
eta eskema geometrikoak direla konposaketaren nondik –
norakoak zehazteko oinarria edo gida.
Hurrengo irudietan, konposaketaren eskemak aztertuko
ditugu aurreko esaldia baieztatzeko:
61. IRUDIAREN FORMATUA
Irudiaren ikus – elementuak eta konposaketaz gain, egileak
irudiaren formatua kontuan izan behar du adierazi nahi den
mezua edo efektuaren arabera.
Normalean, irudia formatu horizontal, bertikal edo karratuan
antolatzen da.
63. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik bestera
gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik eskuinera edo
eskuinetik ezkerrera.
64. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik bestera
gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik eskuinera edo
eskuinetik ezkerrera.
65. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik bestera
gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik eskuinera edo
eskuinetik ezkerrera.
66. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu horizontala ere, mugimendua alde batetik bestera
gertatzen denean erabiltzen da, ezkerretik eskuinera edo
eskuinetik ezkerrera.
69. Irudian erabilitako ikus –
elementuak eta
konposaketaz gain,
formatu bertikala
mugimendua,
bizitasuna eta
goratasuna adierazteko
baliabidea izan da
egilearentzat. Irudiak
gora eta beheranzko
bideak jarraitzen ditu
lerro zeiharrak eta
formatu bertikala direla
medio.
IRUDIAREN FORMATUA
71. Erretratuak egiteko
formatu bertikala
erabili ohi da. Era
honetan pertsonaren
aurpegia eta bular
aldea era egokian
erakusten da. Formatu
bertikalaren goranzko
norabideak aurpegira
bideratzen du gure
begirada.
IRUDIAREN FORMATUA
72. Irudi hau egiteko egileak
simetria eta formatu
bertikala erabili ditu, era
horretan goiko erdialdean
dagoen elementu nagusia
bereiztea lortu du.
Formatu bertikalaren bitartez
mugimendua behetik gora
bidera daiteke.
IRUDIAREN FORMATUA
73. IRUDIAREN FORMATUA
Irudi honetan Mondrianek lerro zuzen horizontal eta
bertikalak, karratuak, zuria, beltza, grisa, horia, urdina eta
gorria erabili ditu. Irudiaren formatua karratua da, irudian
erabilitako formak bezala. Formatu karratuaren bitartez
mugimendua alde guztietara hedatzen da.
74. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua, ordena adierazteko erabil daiteke. Alde
guztiak berdinak direnez, eta simetria perfektua lor
daitekeenez oso egokia da efektu hori lortzeko.
75. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua ere, mugimendua alde guztietara,
erdigunera, erditik kanporantz edo biraketa gertatzen
denean erabiltzen da.
76. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua ere, mugimendua alde guztietara,
erdigunera, erditik kanporantz edo biraketa gertatzen
denean erabiltzen da.
77. IRUDIAREN FORMATUA
Formatu karratua ere, mugimendua alde guztietara,
erdigunera, erditik kanporantz edo biraketa gertatzen
denean erabiltzen da.