Arque<br />Prestentador: <br />Maypichus wayras orkos puntapis sutin tawkay jinamanta ullarikuyantaq jinamayus ninpy <br />Municipio arqueja kasan región andina uqupi a ochenta y cinco kilómetros Cochabamba jatun llajtamanta kay llaktaga rikurin cuentos ukumanta maypachachus inkas niska managorkanku aymaras runaswan <br />Unay causayninpi rikuriqasmanta pacha arquejta tiyapun imaymana kachas kawarinapaj.<br />kay orqos puntata chijllarkanku inca runas wañuskasqintuta pampanaku kay tawaskas rumisurapi incasta pampajku imanchus kaporqa kausasajtin chay tawan.<br />Kay chullpashan yachakun kunay kaypi incas kausas kankuta, kunankamataq tay jaypaski puñusanku, Noqachejta paykunamanta kausayninquta japinchis Kunan kamataj mana chinkachijcho.<br />Colcha, uj k’achaj ñaupa pueblo Kashan jina uñay ñuypis mana chinqarinta munanchu, manakusjka jinan qonkaypi mana chikanampaj.<br />Kay pueblo qoyku callesnin unjustag ventanasqa sumaj k’achanchasqa, iglesia kayantaq rumimanta sumaj suwasqan kashan, kay puebloqay ñaupakinkushqu yarichikuy.<br />Kay quna kashan chay k’achas llajtanchispi kayqunaqa pichus kawariymunapajta astawan kayjina k’achas tiyapuaqanpis Arque uqupi.<br />Rikhurimusajmanta pacha Arqueqa sumaj reqsista karqa imaqtinchus comunidad tuksumapi tarirqanku plata chantata oro nisqata, minería llank’aytaq chay orqo cerro grande chinpaspi llaqtasta t’ikarichirqa.<br />Jinamanta comunidad Tuksumapaj junt’a karqa minerapi llankajkunataj chayllapis tukuy imataq rantikuj kanqu.<br />Arque k’achay llaktaqa khapaj runaspaj sonqoita suwayarqataj ajinamanta asinta wasisninkupi sumajta kausarqanqu jatun jallpaninkunpitaj de honesta llank’achiq qanku.<br />Hacienda ukhupi capilla kayarqataj chaypi peonestaqa misa uyarichik kanku catolikuman tuqunankupaq, kunanqa kay capillapiqa sapa wata mayokillapi Arqueñusqa Santa Veracruz fiestata ruwanku.<br />Kay fiesta piqa mañarikunku jallpa sumajta poqonanpaj uywas yananpaq wakin kunataq wawitaykuj kanankupaq mañarikunku.<br />Arqueqtaqa kay orqos chaupipi qoñillapu kayllanta cabras cancha nisqapi kay qoñi yakuqa aswan reqsisqa kashqan Arque ukhupiqa turismo nisqapajta qhawarisqa kanku.<br />Turismuqaj noqanchispaj juk llankay juk musuj kawsay maypichus kapuwaskanchista rikuchinchis chay visita chamuqma, taykunapaq paseaj jamunku llaqtata reqsiy…<br />…kay pitaq noqanchiq qollqesituta qarpisuman qaywarispa mikumata bañarispa uj wasita urunankupaq jinallataq riquchimuspa chay k’achas llaqtanchipis kapowantachista, chay turista nisqa chayman chamuspa kawarinantajta tiapuanchis ashwan k’achas jinamanta kapuyanchista pueblo de Arque…<br />Kay Arque llaqtanchispata riqurikuska killqista kashan mil ochocientos veinte seis watapi manchaypi karerqa chay pachapi imaraykuchu sumaq kausay karqa, chay pachasmantata kashan kay k’achay wasikuna kawarinapaq, chay turista reqsinanpaqta Arqueqta kapuyantaj ashka cuentos chay rayquta pueblo del encanto nispa sutichan.<br />Chay visita jamurqa yachayta munayarkorta imaynalla karqa tikayirminpi kay llaqta maytachachus penkayninta purirqa kusqachaspa Oruro Cochabamba jatun llaqtaspa,<br />Imapis kayqa illapuwayanchistaq chay turista qhawaripuy reqsinchimapaq, pueblo chaupimpi ashka sach’aniyuq plaza kapuwachistaq kay aswan qhawarinapaq qarisan ceibo nisqa ashkan riqsinku chirijchi jinan kuraqrunasqa ninku kay chirijchisqa Arquewan kusqa riqhurimusqanta,<br />Kay plazapi k’ayantaj rumipi llaqllasqan ñawpa presidente Rene Barrientos nisqa pichus wañuqorqa kay llaqtapi.<br />Plaza chinpanpitaq kachkan iglesia llaqllasta rumimanta ruwasqa uqharikuspataq karqa mil novecientos tres watapi.<br />Kay fiestawan kusqa ruwakullantaq turu tinku unayqa kay raymitaqa, ruwankuman kasqa españoles, kunan pitaq comunidadesninpi apakunkuña torosta tinkunankupaq ñaupata jina, chanta kallantaq mama qonqachis (tanta), jinallataq empanadas, mayqenkunapis faltanmanchu tutunitapis sut’un chaywan imaqa visitaj jamuqkunaqa mana ripuita munankuchu.<br />Plazapi sapa domingo tiyapullawanchistaq feria kay peqa nisqas qanchista rantikunapaq tarinchiq. <br />Kalitun kaywanqa atisunman llank’ayta turismo nisqawan, jinamanta qollqesitu yaykumunman uj chhikan trabajupis kanman, waqllaqtaspeqa kayllankaywan kawsankuña.<br />Atinsuman aprovechayta tiyapuwasqanchista llank’arispa turismo icha mosojllank’ay ñoqanchispata chayraykutaq kay k’achaq rikhhusqanchis puñushan llaqtanchispi, jinapis atisunman tunpa umachariquspa kaywan yanapakuyta chay jallp’api llakasqanchiswan turismuta yapasunman jinamanta cosechanapaq juk chikantawan familianchispaq. Kawsayninchis ashwan ima ñoqachistaq kanchis dueños chaymanta. Culturanchista mana chinkachinanchischu.<br />