ხანძთის წმ.გიორგის სახ.ეკლესია
VIII საუკუნეში, უფლის მითითებით
აღაშენა წმ.გრიგოლ ხანძთელმა,
მაგრამ პირველი ეკლესია იყო ხის ,
აშოტ კურაპალატმა კი
ქვის ეკლესია ააშენებინა
16 საუკუნემდე ხანძთის მონასტერი
განაგრძობდა აქტიურ სიცოცხლეს და განახლებას
,ხოლო 16 საუკუნეში ოსმალებმა მიიტაცეს
კლარჯეთი და შესაბამისად ხანძთაც .
ახიზის ციხე
ვახტანგ გორგასალს 5 საუკუნეში
განუახლებია
16 საუკუნემდე ის იცავდა
საქართველოს საზღვრებს ,
16 საუკუნიდან კი ოსმალების ხელში
გადავიდა
შატბერდი,
IX საუკუნეში აშოტ კურაპალატმა ,, აგარაკად “
შესწირა გრიგოლ ხანძთელს ულამაზესი ადგილი,
სადაც გრიგოლ ხანძთელმა , ბაგრატ I
კურაპალატის შემწეობით დიდებული ტაძარი -
ააგო . კლარჯეთის ოსმალების ხელში გადასვლის
შემდეგ შატბერდი ერთი გლეხისთვის 40 ლირად
მიუყიდიათ. უნდა დაენგრია და რაღაც აეშენებია,
მაგრამ იმ ღამეს ფარა დახოცვია, ხარიც მოკვდომია.
გლეხს შეშინებია და ეკლესიის დანგრევა
გადაუფიქრებია.
დოლისყანა
X საუკუნეში სუმბატ I , ადარნასე კურაპალატის
ძის შემწეობით აუშენებიათ.
16 საუკუნიდან კლარჯეთი ოსმალების ხელში
გადავიდა და 19 საუკუნიდან დოლისყანაში მეჩეთი
გაუხსნიათ.
1960 წელს დოლისყანის ულამაზესი ფრესკები
შეუთეთრებიათ!
1999 წელს დოლისყანაში არსებული ჯამე გააუქმს