1.
L I NÓI U t nư c Vi t Nam trong công cu c công nghi p hoá - hi n i hoá, n nkinh t ang trên à phát tri n, vi c s d ng các thi t b i n, khí c i n vào trongxây l p các khu công nghi p, khu ch xu t – liên doanh, khu nhà cao t ng ngàycàng nhi u. Vì v y vi c tìm hi u c tính, k t c u, tính toán l a ch n s d ng r tc n thi t cho sinh viên h c ngành i n. Ngoài ra c n ph i c p nh t thêm nh ngcông ngh m i ang không ng ng c i ti n và nâng cao các thi t b i n. V i m t vai trò quan tr ng như v y và xu t phát t yêu c u, k ho ch àot o, chương trình môn h c c a Trư ng Cao ng Ngo i ng - Công ngh Vi tNh t. Chúng tôi ã biên so n cu n giáo trình Khí c i n g m 4 ph n v i nh ngn i dung cơ b n sau: - Ph n 1: Lý thuy t cơ b n c a khí c i n. - Ph n 2: Tìm hi u c tính, k t c u, l a ch n s d ng khí c i n h áp. - Ph n 3: Gi i thi u c tính, k t c u khí c i n cao áp. - Ph n 4: M t s sơ căn b n v nguyên lý i u khi n, v n hành. Giáo trình Khí c i n ư c bi n so n ph c v cho công tác gi ng d y c agiáo viên và là tài li u h c t p c a h c sinh. Do chuyên môn và th i gian có h n nên không tránh kh i nh ng thi t sót,v y r t mong nh n ư c ý ki n óng góp c a ng nghi p và b n c cu n sách t ch t lư ng cao hơn. TÁC GIhttp://www.ebook.edu.vn 5

2.
PH N I: LÝ THUY T CƠ B N C A KHÍ C I N Chương I: PHÁT NÓNG KHÍ C I NI. KHÁI NI M V KHÍ C I N1. Khái ni m Khí c i n là thi t b dùng óng c t, b o v , i u khi n, i u ch nh cáclư i i n, m ch i n, các lo i máy i n và các máy trong quá trình s n xu t. Khí c i n làm vi c lâu dài trong các m ch d n i n, nhi t c a khí c i n tăng lên gây t n th t i n năng dư i d ng nhi t năng và t nóng các b ph nd n i n và cách i n c a khí c . Vì v y khí c i n làm vi c ư c trong m i ch khi nhi t c a các b ph n ph i không quá nh ng giá tr cho phép làm vi c antoàn lâu dài.2. Phân lo i, các yêu c u cơ b n c a khí c i na) Phân lo i Khí c i n ư c phân ra các lo i sau: - Khí c i n dùng óng c t các m ch i n: C u dao, Máy c t,Aptômat… - Khí c i n dùng m máy: Công t c tơ, Kh i ng t , B kh ng ch chhuy… - Dùng b o v ng n m ch c a lư i i n: C u chì, Aptômat, Các lo imáy c t, Rơle nhi t…b) Các yêu c u cơ b n c a khí c i n m b o an toàn cho các thi t b i n và m b o tin c y c a Khí c i n thì Khí c i n m b o m t s yêu c u: - Khí c i n m v o làm vi c lâu dài v i các thông s k thu t tr ngthái làm vi c nh m c: U m, I m. - n nh nhi t, i n ng, có cư ng cơ khí cao khi quá t i, khi ng nm ch, V t li u cách i n t t, không b ch c th ng khi quá dòng. - Khí c i n làm vi c ch c ch n, an toàn khi làm vi c.II. TÍNH TOÁN T N TH T I N NĂNG TRONG KHÍ C I N T n th t i n năng trong khí c i n ư c tính theo:http://www.ebook.edu.vn 6

3.
t Q = ∫ I 2 .R.t 0 Trong ó: Q: i n năng t n th t. i: dòng i n trong m ch. R: i n tr c a khí c . t: Th i gian có dòng i n ch y qua. Tuỳ theo khí c i n t o nên t các v t li u khách quan, kích thư c khácnhau, hình d ng khác nhau s phát sinh t n th t khác nhau.III. CÁC CH PHÁT NÓNG C A KHÍ C I N Sau ây là b ng nhi t cho phép c a m t s v t li u: V t li u làm khí c i n Nhi t cho phép (0C) V t li u không b c cách i n ho c xa 110 nh t cách i n. Dây n i d ng ti p xúc c nh. 75 V t li u có ti p xúc d ng hình ngón 75 Ti p xúc trư t c a ng v h p kim ng 110 Ti p xúc má b c. 120 V t không d n i n và không b c cách i n. 110 Nhi t cho V t li u cách i n C p cách nhi t phép (0C) V i s i, gi y không t m cách i n. Y 90 V i s i, gi y có t m cách i n. A 105 H p ch t t ng h p E 120 Mica, s i thu tinh B 130 Mica, s i thu tinh có t m cách i n F 155 Ch t t ng h p Silic H 180 S cách i n. C >180http://www.ebook.edu.vn 7

4.
Tuỳ theo ch làm vi c khác nhau, m i khí c i n s có s phát nóngkhác nhau:1. Ch làm vi c lâu dài c a khí c i n Khí c i n làm vi c lâu dài, nhi t trong khí c i n b t u tăng và nnhi t n nh thì không tăng nũa, lúc này s to nhi t ra môi trư ng xungquanh. n nh B t u t(s)2. Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n là ch khi óng i n nhi tc a nó không t t i nhi t n nh, sau khi phát nóng ng n h n, khí c ư cng t nhi t c a nó s t xu ng t i m c không so sánh ư c v i môi trư ng xungquanh. n nh Phát nóng B t u t(s)3. Ch làm vi c ng n h n l p l i c a khí c i n Nhi t c a khí c i n tăng lên trong kho ng th i gian khí c làm vi c,nhi t gi m xu ng trong kho ng th i gian khí c ngh , nhi t gi m chưa t n giá tr ban u thì khí c i n làm vi c l p l i. Sau kho ng th i gian, nhi ttăng lên l n nh t g n b ng nhi t gi m nh nh t thì khí c i n t ư c chd ng.http://www.ebook.edu.vn 8

5.
CÂU H I CHƯƠNG 1 1. Nêu khái ni m, phân lo i và các yêu c u c a khí c i n. 2. Trình bày các ch phát nóng c a khí c i n. Chương 2: TI P XÚC I N - H QUANGI. TI P XÚC I N1. Khái ni m Ti p xúc i n là nơi mà dòng i n i t v t d n này sang v t d n khác. Bm t ti p xúc c a hai v t d n ư c g i là ti p xúc i n. Các yêu c u cơ b n c a ti p xúc i n: - Nơi ti p xúc i n ph i ch c ch n, m b o. - M i nơi ti p xúc ph i có b n cơ khí cao. - M i n i không ư c phát nóng quá gía tr cho phép. - n nh nhi t và n nh ng khi có dòng i n c c i i qua. - Ch u ư c tác ông c a môi trư ng (nhi t , ch t hoá h c...) m b o các yêu c u trên, v t li u dùng làm ti p i m có các yêu c u: - i n d n và nhi t d n cao. - b n ch ng r trong không khí và trong các khí khác. - b n ch ng t o l p màng có i n tr su t cao. - c ng bé gi m l c nén. - c ng cao gi m hao mòn các b ph n óng ng t. - b n ch u h quang cao (nhi t nóng ch y). - ơn gi n gia công, giá thành h .http://www.ebook.edu.vn 9

6.
M t s v t li u dùng làm ti p i m: ng, B c, Nhôm, Vonfram...2. Phân lo i ti p xúc i n D a vào k t c u ti p i m, có các lo i ti p xúc i n sau: a) Ti p xúc c nh Các ti p i ư c n i c nh v i các chi ti t d n dòng i n như là: thanhcái, cáp i n, ch n i khí c vào m ch. Trong quá trình s d ng, c hai ti p i m ư c g n ch t vào nhau nh các bu – lông, hàn nóng hay ngu i. b) Ti p xúc óng m Là ti p xúc óng ng t m ch i n. Trong trư ngh p này ơhát sinh hquang i n, c n xác nh kho ng cách gi a ti p i m tĩnh và ng d a vào dòng i n nh m c, i n áp nh m c và ch làm vi c c a khí c i n. c) Ti p xúc trư t Là ti p xúc c góp và vành trư t, ti p xúc này cũng d sinh ra h quang i n.3. Các y u t nh hư ng n i n tr ti p xúc - V t li u làm ti p i m: v t li u m m ti p xúc t t. - Kim lo i làm ti p i m không b ôxy hóa. - L c ép ti p i m càng l n thì s t o nên nhi u ti p i m ti p xúc. - Nhi t ti p i m càng cao thì i n tr ti p xúc càng l n. - Di n tích ti p xúc. Thông thư ng dùng h p kim làm ti p i m.II. H QUANG I N1. Khái ni m Trong các khí c i n dùng óng ng t m ch i n (c u dao, contactor,rơle...) khi chuy n m ch s phát sinh hi n tư ng phóng i n. N u dòng i n ng tdư i 0,1A và i n áp t i các ti p i m kho ng 250 – 300V thì các ti p i m sphóng i n âm . Trư ng h p dòng i n và i n áp cao hơn tr s trong b ng sau ssinh ra h quang i n. V t li u làm ti p i m U(V) I(A) Platin 17 0,9http://www.ebook.edu.vn 10

7.
Vàng 15 0,38 B c 12 0,4 Vonfram 17 0,9 ng 12,3 0,43 Than 18 – 22 0,032. Tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang - Phóng i n h quang ch x y ra khi các dòng i n có tr s l n. - Nhi t trung tâm h quang r t l n và trong các khí c có th n6000÷80000K. - M t dòng i n t i Cat t l n (104 ÷ 105)A/cm2. - S t áp Cat t b ng 10 ÷ 20V và th c t không ph thu c vào dòng i n.3. Quá trình phát sinh và d p h quang a) Quá trình phát sinh h quang i n: i v i ti p i m có dòng i n bé, ban u kho ng cách gi a chúng nht ng khi i n áp t có tr s nh t nh, vì v y trong kho ng không gian này s sinhra i n trư ng có cư ng r t l n (3.107V/cm) có th làm b t i n t t Catôt g ilà phát x t ng i n t (g i là phát x ngu i i n t ). S i n t càng nhi u,chuy n ng dư i tác d ng c a i n trư ng làm ion hoá không khí gây h quang i n. i v i ti p i m có dòng i n l n, quá trình phát sinh h quang ph c t phơn. Lúc u m ti p i m, l c ép gi a chúng có tr s nh nên s ti p i m ti pxúc dòng i n di qua ít. M t dòng i n tăng áng k n hàng ch c nghìnA/cm2, do ó t i các ti p i m s phát nóng s tăng n m c làm cho nhau, gi tkim lo i ư c kéo căng ra tr thành c u ch t l ng và n i li n hai ti p i m này,nhi t c a c u ch t l ng ti p t c tăng, lúc ó c u ch t l ng bôc h i và trongkhông gian gi a hai ti p i m xu t hi n h quang i n. Vì quá trình phát nóng c ac u th c hi n r t nhanh nên s b c h i mang tính ch t n . Khi c u ch t l ng c tkéo theo s mài mòn ti p i m, i u này r t quan tr ng khi ng t dòng i n quá l nhay quá trình óng m x y ra thư ng xuyên. b) Quá trình d p t t h quang i nhttp://www.ebook.edu.vn 11

8.
i u ki n d p t t h quang là quá trình ngư i l i v i quá trình phát sinh hquang: - H nhi t h quang. - Kéo dài h quang. - Chia h quang thành nhi u o n nh . - Dùng năng lư ng bên ngoài ho c chính nó th i t t h quang. - M c i n tr Shunt tiêu th năng lư ng h quang Thi t b d p t t h quang. - H nhi t h quang b ng cách dùng hơi khí ho c d u làm ngu i,dùng vách ngăn h quang c xát. - Chia h quang thành nhi u c t nh và kéo dài h quang b ng cáchdùng vách ngăn chia thành nhi u ph n nh và th i khí d p t t. - Dùng năng lương bên ngoài ho c chính nó th i t t h quang,năng lư ng c a nó t o áp su t th i t t h quang. - M c i n tr Shunt tiêu th năng lư ng h quang (dùng i n trm c song song v i hai ti p i m sinh h quang). CÂU H I CHƯƠNG 2 1. Nêu khái ni m, phân lo i ti p xúc i n. 2. Nêu khái ni m, tính ch t cơ b n c a phóng i n h quangPH N II: TÌM HI U C TÍNH, K T C U, TÍNH TOÁN L A CH N S D NG KHÍ C I N H ÁP. Chương 3: KHÍ C I N ÓNG NG T - B O V M CH I N A – CB (CIRCUIT BREAKER)I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U. CB (CB ư c vi t t t t danh t Circuit Breaker), CB là khí c i n dùng óng ng t m ch i n (m t pha, ba pha); có công d ng b o v quá t i, ng n m ch,s t áp... m ch i n. Ch n CB ph i tho mãn ba yêu c u sau:http://www.ebook.edu.vn 12

9.
- Ch làm vi c nh m c c a CB th i là ch làm vi c dài h n, nghĩalà tr s dòng i n nh m c ch y qua CB lâu tuỳ ý. M t khác, m ch dòng i n c aCB ph i ch u ư c dòng i n l n (khi có ng n m ch) lúc các ti p i m c a nó ã óng hay ang óng. - CB ph i ng t ư c tr s dòng i n ng n m ch l n, có th vài ch c KA.Sau khi ng t dòng i n ng n m ch, CB m b o v n làm vi c t t tr s dòng i n nh m c. - nâng cao tính n nh nhi t và i n ng c a các thi t b i n, h n chs phá ho i do dòng i n ng n m ch gây ra, CB ph i có th i gian c t bé. Mu n v ythư ng ph i k t h p l c thao tác cơ h c v i thi t b d p h quang bên trong CB.II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG1. C u t oa) Ti p i m CB thư ng ư c ch t o có hai c p ti p i m (ti p i m chính và h quang),ho c ba c p ti p i m (chính, ph , h quang). Khi óng m ch, ti p i m h quang óng trư c, ti p theo là ti p i m ph ,sau cùng là ti p i m chính. Khi c t m ch thì ngư c l i, ti p i m chính m trư c,sau n ti p i m ph , cu i cùng là ti p i m h quang. Như v y h quang chcháy trên ti p i m i m h quang, do o b o v ư c ti p i m chính d n i n.Dùng thêm ti p i m ph tránh h quang cháy lan vào làm hư h i ti p i mchính.b) H p d p h quang CB d p ư c h quang trong t t c các ch làm vi c c a lư i i n,ngư i ta thư ng dùng hai ki u thi t b d p h quang là: Ki u n a kín và ki u h . Ki u n a kín ư c d t trong v kín c a CB và có l thoát khí. Ki u này códòng i n gi i h n c t không quá 50KA. Ki u h ư c dùng khi gi i h n dòng i n c t l n hơn 50KA ho c i n áp l n 1000V (cao áp). Trong bu ng d p h quang thông d ng, ngư i ta dùng nh ng t m thép x othành lư i ngăn, phân chia h quang thành nhi u o n ng n thu n l i cho vi cd p t t h quang.c) Cơ c u truy n ng c t CB Truy n ng c t thư ng có hai cách: B ng tay và b ng cơ i n ( i n t , ngcơ i n).http://www.ebook.edu.vn 13

10.
i u ki n b ng tay ư c th c hi n v i các CB có dòng i n nh m c khôngl n hơn 600A. i u khi n b ng i n t (nam châm i n) ư c ng d ng các CBcó dòng i n l n hơn ( n 1000A). tăng l c i u khi n b ng tay ngư i ta dùng m t tay dài ph theo nguyênlý òn b y. Ngoài ra còn có cách i u khi n b ng ng cơ i n ho c b ng khí nén.d) Móc b o v CB t ng c t nh các ph n t b o v - g i là móc b o v , s tác ng khim ch i n có s c quá dòng i n (quá t i hay ng n m ch) và s t áp. Móc b o v quá dòng i n (còn g i là b o v dòng i n c c i) b ovthi t b i n khong b quá t i và ng n m ch, ư ng th i gian – dòng i n c a mócb o v ph i n m dư i ư ng c tính c a i tư ng c n b o v . Ngư i ta thư ngdùng h th ng i n t và rơle nhi t làm móc b o v , t bên trong CB. Móc ki u i n t có cu n dây m c n i ti p v i m ch chính, cu n dây này ư c qu n ti t di n l n ch u dòng t i và ít vòng. Khi dòng i n vư t quá tr s choph p thì ph n ng b hút và nóc s d p vào kh p rơi t do, làm ti p i m c a CBm ra. i u ch nh vít thay ôi l c kháng lò xo, ta có th i u ch nh ư c tr sdòng i n t c ng. gi th i gian trong bo v quá t ki u i n t , ngư i tathêm m t cơ c u gi th i gian. Móc ki u rơle nhi t ơn gi n hơn c , có k t c u tương t như rơle nhi t cóph n t phát nóng u n i ti p v i m ch i n chính, t m kim lo i kép dãn n làmnh kh p rơi t do m ti p i m c a CB khi có quá t i. Ki u này có như c i m là quán tính nhi t l n nên không ng t nhanh ư c dòng i n tăng v t khi cóng n m ch, do ó ch b o v ư c dòng i n quá t i. Vì v y ngư i ta thư ng s d ng t ng h p c móc ki u i n t và móc ki urơle nhi t trong m t CB. Lo i này ư c dung CB có dòng i n ính m c n600A. Móc b o v s t áp (còn g i là b o v i n áp th p) cũng thư ng dung ki u i n t . Cu n dây m c song song v i mn ch i n chính, cu n dây này ư c qu n ítvòng v i dây ti t di n nh ch u i n áp ngu n.2. Nguyên lý ho t ng a) Sơ nguyên lý c a CB dòng i n c c i (hình v 1.1)http://www.ebook.edu.vn 14

11.
Hình 1.1 Sơ CB dòng i n c c i tr ng thái bình thư ng sau khi óng i n, CB ư c gi tr ng thái óngti p i m nh móc 2 kh p v i móc 3 cùng m t c m v i ti p i m ng. B t CB tr ng thái ON, v i dòng i n nh m c nam châm i n 5 và ph n ng 4 không hút . Khi m ch i n quá t i hay ng n m ch, l c hút i n t nam châm i n 5 l nhơn l c lò xo 6 làm cho nam châm i n 5 s hút ph n ng 4 xu ng làm b t nhmóc 3, móc 5 ư c th t do, lò xo 1 ư c th l ng, k t qu các ti p i m c a CB ư c m ra, m ch i n b ng t. b) Sơ nguyên lý CB i n áp th p (hình 1.2) Hình 2.2: Sơ CB i n áp th p B t CB tr ng thái ON, v i i n áp nh m c nam châm i n 11 và ph n ng 10 hút l i v i nhau.http://www.ebook.edu.vn 15

12.
Khi s t áp quá m c, nam châm i n 11 s nh ph n ng 10, lò xo 9 kéo móc8 b t lên, móc 7 th t do, th l ng, lò xo 1 ư c th l ng, k t qu các ti p i mc a CB ư c m ra, m ch i n b ng t.3. Phân lo i và cách l a ch n CB Theo k t c u, ngư i ta chia CB ra làm ba lo i: m t c c, hai c c và ba c c. Theo th i gian thao tác, ngư i ta chia CB ra lo i tác ng không t c th i vàlo i tác ng t c th i (nhanh). Tuỳ theo công d ng b o v , ngư i ta chia CB ra các lo i: CB c c i theodòng i n, CB c c ti u theo i n áp. CB dòng i n ngư c ... Vi c l a ch n CB ch y u d a vào: - Dòng i n tính toán i trong m ch. - Dòng i n quá t i. - CB thao tác ph i có tính ch n l c. Ngoài ra l a ch n CB còn ph i căn c vào c tính làm vi c c a ph t i làCB không ư c phép c t khi có quá t i ng n h n thư ng x y ra trong i u ki n làmvi c bình thư ng như dòng i n kh i ng, dòng i n nh trong ph t i côngngh . Yêu c u chung là dòng i n nh m c c a móc b o v ICB không ư c béhơn dòng i n tính toán Itt c a m ch. Tuỳ theo c tính và i u ki n làm vi c c th c a ph t i, ngư i ta hư ngd n l a ch n dòng i n nh m c c a móc b o v b ng 125%, 150% hay l n hơnn a so v i dòng i n tính toán. CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N A 1. Cho bi t công d ng, c u t o, các lo i CB? 2. Hãy nêu nguyên lý ho t ng c a các lo i CB? 3. Cách ch n CB? B - C U CHÌI. KHÁI NI M VÀ YÊU C U C u chì là m t lo i khí c i n dùng b o v thi t b và lư i i n tránh sc ng n m ch, thư ng dùng b o v cho ư ng dây d n, máy bi n áp, ng cơ i n, thi t b i n, m ch i n i u khi n, m ch i n th p sáng.http://www.ebook.edu.vn 16

13.
C u chì có c i m là ơn gi n, kích thư c bé, kh năng c t l n và giáthành h nên ư c ng d ng r ng rãi. Các tính ch t và yêu c u c a c u chì: - C u chì có c tính làm vi c n nh, không tác ng khi có dòng i nm máy và dòng i n nh m c lâu dài i qua. - c tính A – s c a c u chì ph i th p hơn c tính c a i tư ng b o v . - Khi có s c ng n m ch, c u chì tác ng ph i có tính ch n l c. - Vi c thay th c u chì b cháy ph i d dàng và t n ít th i gian.II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG1. C u t o C u chì bao g m các thành ph n sau: + Ph n t ng t m ch: ây chính là thành ph n chính c a c u chì, ph n tnày ph i có kh năng c m nh n ư c giá tr hi u d ng c dòng i n qua nó. Ph nt này có giá tr i n tr su t bé (thư ng b ng b c, ng hay các v t li u d n có giátr i n tr su t nh lân c n v i các giá tr nêu trên...). Hình d ng c a ph n t cóth d ng là m t dây (ti t di n tròn), d ng băng m ng. + Thân c a c u chì: Thư ng b ng thu tính, ceramic (s g m) hay các v tli u khác tương ương. V t li u t o thành thân c a c u chì ph i m b o ư c haitính ch t: - Có b n cơ khí. - Có b n v i u ki n d n nhi t và ch u ng ư c các s thay ôinhi t t ng t mà không hư h ng. + V t li u l p y (bao b c quanh ph n t ng t m ch trong thân c u chì):Thư ng b ng v t li u Silicat d ng h t, nó ph i có kh ngăng h p th ư c nănglư ng sinh ra do h quang và ph i m b o tính cách i n khi x y ra hi n tư ngng t m ch. + Các u n i: Các thành ph n này dùng nh v c nh c u chì trên cácthi t b óng ng t m ch; ng th i ph i m bo tính ti p xúc i n t t.2. Nguyên lý ho t ng c tính cơ b n c a c u chì là s ph thu c c a th i gian ch y t v i dòng i n ch y qua ( c tính Ampe - giây). có tác d ng b o v , ư ng Ampe – giâyc a c u chì t i m i i m ph i th p hơn c tính c a i tư ng c n b o v .http://www.ebook.edu.vn 17

14.
+ i v i dòng i n nh m c c a c u chì: Năng lư ng sinh ra do hi u ngJoule khi có dòng i n nh m c ch y qua s to ra môi trư ng và không gây nêns nóng ch y, s cân b ng nhi t s ư c thi t l p m t giá tr mà không gây sgià hoá hay phá h ng b t c ph n t nào c a c u chì. + i v i dòng i n ng n m ch c a c u chì: S cân b ng trên c u chì bphá hu , nhi t năng trên c u chì tăng cao và d n n s phá hu c u chì: Ngư i ta phân thành hai giai o n khi x y ra s phá hu c u chì: - Quá trình ti n h quang (tp). - Quá trình sinh ra h quang (ta). l Dòng i n ph ng oán Dòng i n ti n h quang Dòng i n trong Quá trình h quang t t tp ta Th i gian ti n h quang Th i gian sinh h quang Th i gian toàn b quá trình Gi n th i gian c a quá trình phát sinh h quang Trong ó: t0: Th i i m b t u s c . tp: Th i i m ch m d t giai o n ti n h quang. tt: Th i i m ch m d t quá trình phát sinh h quang. * Quá trình ti n h quang: Gi s t i th i i m t0 phát sinh s quá dòng,trong kho ng th i gian tp làm nóng ch y c u chì và phát sinh ra h quang i n.Kho ng th i gian này ph thu c vào giá tr dòng i n t o nên do s c và s c mbi n c a c u chì. * Quá trình phát sinh h quang: T i th i i m tp h quang sinh ra cho nth i i m t0 m i d p t t toàn b h quang. Trong su t quá trình này, năng lư nghttp://www.ebook.edu.vn 18

15.
sinh ra do h quang làm nóng ch y các ch t làm y t i môi trư ng h quang sinhra; i n áp hai u c u chì h i ph c l i, m ch i n ư c ng t ra.3. Phân lo i, ký hi u, công d ng C u chì dùng trong lư i i n h th có nhi u hình d ng khác nhau, trong sơ nguyên lý ta thư ng ký hi u cho c u chì theo m t trong các d ng sau: C u chì có th chia thành hai d ng cơ b n, tùy thu c vào nhi m v : + C u chì lo i g: C u chì d ng này ch có kh năng ng t m ch, khi có sc hay quá t i hay ng n m ch x y ra trên ph t i. + C u chì lo i a: C u chì d ng này ch có kh năng b o v duy nh t tr ngthái ng n m ch trên t i. Mu n phân bi t nhi m v làm vi c c a c u chì, ta c n căn c vào c tuy nAmpe – giây (là ư ng bi u di n mô t m i quan h gi a dòng i n qua c u chì vàth i gian ng t m ch c a c u chì). G i ICC: Giá tr dòng i n ng n m ch. IS: Giá tr dòng i n quá t i. V i c u chì lo i g: Khi có dòng ICC qua m ch nó ph i ng t m ch t c thì, vàkhi có dòng IS qua m ch c u chì không ng tm ch t c thì mà duy trì m t kho ngth i gian m i ng t m ch (th i gian ng t m ch và giá tr dòng IS t l ngh ch v inhau). Do ó n u quan sát hai c tính Ampe – giây c a hai lo i c u chì a và g; tanh n th y c tính Ampe – giây c a c u chì lo i a n m xa tr c th i gian (tr c tung)và cao hơn c tính Ampe – giây c a c u chì lo i g. c tính Ampe – giây c a các lo i c u chìhttp://www.ebook.edu.vn 19

16.
4. Các c tính i n áp c a c u chì - i n áp nh m c là giá tr i n áp hi u d ng xoay chi u xu t hi n hai u c u chì (khi c u chì ng t m ch), t n s c a ngu n i n trong ph m vi 48Hz n 62Hz.. - Dòng i n nh m c là giá tr hi u d ng c a dòng i n xoay chi u màc u chì có th t i liên t c thư ng xuyên mà không làm thay i c tính c a nó. - Dòng i n c t c c ti u là giá tr nh nh t c a dòng i n s c mà dây chìcó kh năng ng t m ch. Kh năng c t nh m c là giá tr c c i c a dodngf i nng n m ch mà c u chì có th c t. Sau ây là các v trí trên bi u c a các dòng i n khác nhau: Các c tính c a Dòng i n Dòng i n dòng i n s d ng ng n m ch Các c tính c a c u chì Dòng i n Dòng i n Dòng i n Kh năng nh m c c t c c ti u c t gi i h n c t nh m c CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N B 1. Nêu công d ng c a c u chì? 2. Cho bi t c u t o c a c u chì g m các thành ph n nào? 3. C u chì có m y lo i. Ch c năng c a t ng lo i c u ch ?http://www.ebook.edu.vn 20

17.
C - THI T B CH NG DÒNG I N RÒI. KHÁI NI M Cơ th ngư i r t nh y c m v i dòng i n, ví d : dòng i n nh hơn 10mAthì ngư i có c m giác kim châm; l n hơn 10mA thì các cơ b p co qu p; dòng i n n 30mA ưa n tình tr ng co th t, ng t th và ch t ngư i. Khi thi t b i n bhư h ng rò i n, ch m mát mà ngư i s d ng ti p xúc vào s nh n dòng i n iqua ngư i xu ng t i n áp ngu n. Trong trư ng h p này, CB và c u chì khôngth tác ng ng t ngu n i n v i thi t b , gây nguy hi m cho ngư i s d ng. N u trong m ch i n có s d ng thi t b ch ng dòng i n rò thì ngư i sd ng s tránh ư c tai n n do thi t b này ng t ngu n i n ngay khi dòng i n ròxu t hi n.II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG1. C u t o Thi t b ch ng dòng i n rò ho t ng trên nguyên lý b o v so l ch, ư cth c hi n trên cơ s cân b ng gi a t ng dòng i n vào và t ng dòng i n i ra ti tb tiêu th i n. Khi thi t b tiêu th i n b rò i n, m t ph n c a dòng i n ư c r nhánhxu ng t, ó là dòng i n rò. Khi có dòng i n v theo ư ng dây trung tính r tnh và rơle so l ch s dò tìm s m t cân b ng này và i u khi n c t m ch i n nhthi t b b o v so l ch. Thi t b b o v so l ch g m hai ph n t chính: - M ch i n t d ng hình xuy n mà trên ó ư c qu n các cu n dây c aph n công su t (dây có ti t di n l n), ch u dòng cung c p cho thi t b tiêu th i n. - Rơle m m ch cung c p ư c i u khi n b i cu n dây o lư ng (dây cóti t di n bé) cũng ư c t trên hình xuy n này, nó tác ng ng t các c c.a) i v i h th ng i n m t phahttp://www.ebook.edu.vn 21

18.
Chú thích: - I1: Ddòng i n i vào thi t b tiêu th i n. - I2: Dòng i n i t thi t b tiêu th i n ra. - Isc: Dòng i n s c . - In: Dòng i n i qua cơ th ngư i. - 1: Thi t b o lư ng s cân b ng. - 2: Cơ c u nh . - 3: Lõi t hình vành xuy n. Trư ng h p thi t b i n không ρ ρcó s c : I1 = I2 ρ ρ ρ Trư ng h p s c : I1 − I2 = Isc ρ ρ I1 − I2 do ó xu t hi n m t s cân b ng trong hìh xuy n t , d n n c m ng m t dòng i n trong cu n dây dò tìm, ưa n tác ng rơle và k t qu làm m m ch i n. b) i v i h th ng i n ba pha Chú thích: - I1: Dòng i n i qua pha 1. - I2: Dòng i n i qua pha 2. - I3: Dòng i n i qua pha 3. - I0: Dòng i n i qua dây trung tính.http://www.ebook.edu.vn 22

19.
- 1: Cơ c u nh . - 2: Lõi t hình vành xuy n. ρ ρ ρ ρ Trư ng h p thi t b i n không có s c : I1 = I2 = I3 = I 0 = 0 . T thông t ngtrong m ch t hình xuy n b ng 0, do ó s không có dòng i n c m ng trongcu n dây dò tìm. ρ ρ ρ ρ Trư ng h p thi t b có s c : I1 − I2 − I3 − I 0 = 0 . T thông t ng trong m ch thình xuy n không b ng 0, do ó s có dòng i n c m ng trong cu n dây dò tìm,v y cu n dây dò tìm s tác ng m các c c i n.c) Phân lo i RCD theo c c c a h th ng i n. RCD 4 RCD 3 RCD 2 RCD tác ng t c th i và RCD tác ng có th i gian tr .III. S TÁC NG C A THI T B CH NG DÒNG I N RÒ1. S tác ng tin c y c a RCD - RCD tác ng nh y và tin c y. - Dòng i n tác ng rò th c t luôn th p hơn dòng tác ng rò danh nh(ghi trên nhãn hi u c a RCD) kho ng 20 ÷ 40% khi dòng i n rò xu t hi n tăngd n hay t ng t. - Th i gian tác ng th c t u nh hơn th i gian tác ng ư c nhà s nxu t quy nh (ghi trên nhãn hi u) kho ng 20 ÷ 80%. Thông thư ng th i gian tác ng c t m ch ư c ghi trên nhãn hi u c a RCD là 0,1s và th i gian tác ng c tm ch th c t n m trong kho ng 0,02 ÷ 0,08s.2. S tác ng có tính ch n l c c a RCD b o v h th ng i n – sơ i n. - Khi xu t hi n dòng i n rò l n o n ư ng dây i n ho c ph t i,RCD ư c l p t g n nhât s tác ng c t m ch, tách o n dây ho c ph t i b ròhttp://www.ebook.edu.vn 23

20.
i n ra kh i h th ng cung c p i n. Như v y m b o tính ch n l c, vi c cung c p i n không nh hư ng n ph n còn l i. - N u RCD l p t không úng yêu c u k thu t thì RCD ó s không tác ng c t m ch khi xu t hi n dòng i n rò ph n ư ng dây hay ph t i tương ngv i chúng, ho c tác ng không úng yêu c u ã ra.a) Kh năng ch n l c t ng h p Kh năng ch n l c t ng h p là nh m lo i tr duy nh t thi t b có s c . t ư c kh năng này ph i tho mãn hai i u ki n: - Dòng i n so l ch dư nh m c c a RCD phía trên ph i có giá tr l nhơn dòng i n so l ch dư nh m c c a RCD phía dư i. - Th i gian t i thi u không làm vi c c a RCD phía trên ph i có giá trl n hơn th i gian t i thi u không làm vi c c a RCD phía dư i.b) Kh năng ch n l c t ng ph n Tính ch n l c ư c g i là t ng ph n vì nó không tiêp snh n i v i m t sgiá tr dòng i n s c . Tính ch n l c ư c tho mãm khi các h qu c a m t s sc có th kéo theo ng t i n t ng ph n hay ng t i n toàn b h th ng cung c p i n. Ví d v ch n l c t ng ph n: H th ng cung c p i n công nghi p v i kh năng ch n l c t ng 3 m cch m (tr ) m c 1: ch m 200ms; m c 2: ch m 50ms; m c 3 không có th i gian tr . CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N C 1. Trình bày c u t o và nguyên lý ho t ng c a thi t b ch ng rò. 2. Trình bày s tác ng c a thi t b ch ng dòng i n rò.http://www.ebook.edu.vn 24

21.
Chương 4: KHÍ C I N I U KHI N B NG TAYI. C U DAO1. Khái quát và công d ng C u dao là m t khí c i n dùng óng c t m ch i n b ng tay, ư c sd ng trong các m ch i n có ngu n dư i 500V, dòng i n nh m c có th lên t ivài KA. Khi thao tác óng ng t m ch i n, c n m b o an toàn cho thi t b dùng i n. Bên c nh, c n có bi n pháp d p t t h quang i n, t c di chuy n lư i daocàng nhanh thì h quang kéo dài nhanh, th i gian d p t t h quang càng ng n. Vìv y khi óng ng t m ch i n, c u dao c n ph i th c hi n m t cách d t khoát. Thông thư ng, c u dao ư c b trí i cùng v i c u chì b o v ng n m chcho m ch i n.2. C u t o, nguyên lý ho t ng và phân lo i a) C u t o Ph n chính c a c u dao là lư i dao vàh th ng k p lư i, ư c làm b ng h pkim c a ng, ngoài ra b ph n n i dây cũng làm b ng h p kim ng. b) Nguyên lý ho t ng c a c u dao c t nhanh Khi thao tác trên c u dao, nh vào lư i dao và h th ng k p lư i, m ch i n ư c óng ng t. Trong quá trình ng t m ch, c u dao thư ng x y ra h quang i nt i u lư i dao và i m ti p xúc trên h th ng k p lư i. Ngư i s d ng c n ph ikéo lư i dao ra kh i k p nhanh d p t t h quang. Do t c kéo b ng tay không th nhanh ư c nên ngư i ta làm thêm lư idao ph . Lúc d n i n thì lư i dao ph cùng lư i dao chính ư c k p trong ngàm.Khi ng t i n, tay kéo lư i dao chình là trư c còn lư i dao ư c kéo căng ra và t ihttp://www.ebook.edu.vn 25

22.
m t m c nào ó s b t nhanh kéo lư i dao ph ra kh i ngàm m t cách nhanhchóng. Do ó, h quang ư c kéo dài nhanh và h quang b d p t t trong th i gianng n. c) Phân lo i Phân lo i c u dao d a vào các y u t sau: - Theo k t c u: c u dao ư c chia làm lo i m t c c, hai c c, ba c c ho cb n c c. - C u dao có tay n m gi a ho c tay bên. Ngoài ra còn có c u dao m tng , hai ng ư c dùng o ngu n cung c p cho m ch và o chi u quay ngcơ. - Theo i n áp nh m c: 250V, 500V. - Theo dòng i n nh m c: dòng i n nh m c c a c u dao ư c chotrư c b i nhà s n xu t (thư ng là các lo i 10A, 15A, 20A, 25A, 30A, 60A, 75A,100A, 150A, 200A, 350A, 600A, 1000A...). - Theo v t li u cách i n: có lo i s , nh a, á. - Theo i u ki n b o v : lo i có n p và không có n p (lo i không có n p ư c t trong h p hay t i u khi n). - Theo yêu c u s d ng: lo i c u dao có c u chì b o v ng n m ch ho ckhông có c u chì b o v . Ký hi u c u dao không có c u chì b o v : M tc c Hai c c Ba c c B nc chttp://www.ebook.edu.vn 26

23.
Ký hi u c u dao có c u chì b o v : M tc c Hai c c Ba c c B nc c d) Các thông s nh m c c a c u dao Ch n c u dao theo dòng i n nh m c và i n áp nh m c: G i Itt là dòng i n tính toán c a m ch i n. Ungu n là i n áp ngu n c a lư i i n s d ng. I m c u dao = Itt U m c u dao = Ungu nII. CÔNG T C1. Khái quát và công d ng Công t c là khí c i n dùng óng ng t m ch i n có công su t nmh vàcó dòng i n nh m c nh hơn 6A. Công t c thư ng có h p b o v tránh sphóng i n khi óng m . i n áp c a công t c nh hơn hay b ng 500V. Công t c h p làm vi c ch c chăn hơn c u dao, d p t t h quang nhanh hơn vìthao tác ng t nhanh và d t khoát hơn c u dao. M t s công t c thư ng g p: Công t c hành trình Công t c ba pha Công t c ba pha hai ng2. Phân lo i và c u t oa) C u t o C u t o c a công t c: ph n chính là ti p i m óng m ư c g n trênnh a và có lò xo thao tác chính xác.b) Phân lo ihttp://www.ebook.edu.vn 27

24.
Phân lo i theo công d ng làm vi c, có các lo i công t c sau: - Công t c óng ng t tr c ti p. - Công t c chuy n m ch (công t c xoay, công t c o, công t c v n năng),dùng óng ng t chuy n i m ch i n, i n i sao tam giác cho ng cơ. - Công t c hành trình và cu i hành trình, lo i công t c này ư c áp d ngtrong các máy c t g t kim lo i i u khi n t ng hoá hành trình làm vi c c am ch i n.3. Các thông s nh m c c a công t c U m: i n áp nh m c c a công t c. I m: Dòng i n nh m c c a công t c. Ngoài ra còn có các thong s trong vi c th công t như b n cơ khí,cách i n, phóng i n…4. Các yêu c u th c a công t c Vi c ki m tra ch t lư ng công t c ph i th các bư c sau: - Th xuyên th ng: t i n áp 1500V trong th i gian m t phút các i m c n cách i n gi a chúng. - Th cách i n: o i n tr cách i n < 2MΩ. - Th phát nóng. - Th công su t c t. - Th b n cơ khí. - Th nhi t i v i các chi ti t cách i n: các chi ti t cách i n ph ich u ng 1000C trong th i gian hai gi mà không b bi n d ng ho c s i nhám.III. NÚT NH N1. Khái quát và công d ng Nút nh n còn g i là nút i u khi n là m t lo i khí c i n dung óng ng tt xa các thi t b i n t khác nhau: các d ng c báo hi u và cũng chuy n im ch i n i u khi n, tín hi u liên ng b o v … m ch i n m t chi u i n áp n 440V và m ch i n xoay chi u i n áp 500V, t n s 50Hz, 60Hz, nút nh nthông d ng kh i ng, o chi u quay ng cơ i n b ng cách óng và ng t cáccu n dây c a Contactor n i cho ng cơ.http://www.ebook.edu.vn 28

25.
Nút nh n thư ng ư c t trên b ng i u khi n, t i n, trên h p nút nh n.Nút nh n thư ng ư c nghiên c u, ch t o làm vi c trong môi trư ng không mư t, không có hơi hoá ch t và b i b n. Nút nh n có th b n t i 1.000.000 l n óng không t i và 200.000 l n óngng t có t i. Khi thao tác nh n nút c n ph i d t khoát m ho c óng m ch i n.2. Phân lo i và c u t o a) C u t o Nút nh n g m h th ng lò xo, h th ng các ti p i m thư ng h - thư ng óng và v b o v . Khi tác ng vào nút nh n, các ti p i m chuy n tr ng thái: khi không còntác ng, các ti p i m tr v tr ng thái ban u. b) Phân lo i Nút nh n ư c phân lo i theo các y u t sau: - Phân lo i theo ch c năng tr ng thái ho t ông c a nút nh n, có các lo i: + Nút nh n ơn: M i nút nh n ch có m t tr ng thái (ON ho c OFF) Ký hi u: Ti p i m thư ng h Ti p i m thư ng óng + Nút nh n kép: M i nút nh n có hai tr ng thái (ON và OFF) Ký hi u: Ti p i m thư ng h Liên k t Ti p i m thư ng óng Trong th c t , d dàng s d ng vào tháo ráp l p l n trong quá trình s ach a, thư ng ngư i ta dùng nút nh n kép, ta có th dùng nó như là d ng nút nh nON hay OFF.http://www.ebook.edu.vn 29

26.
- Phân lo i theo hình d ng bên ngoài, ngư i ta chia nút nh n ra thành 4lo i: + Lo i h + Lo i b o v . + Lo i b o v ch ng nư c và ch ng b i. Nút nh n ki u b o v ch ng nư c ư c t trong m t h p kín khít tránhnư c l t vào. + Lo i b o v kh i n . Nút nh n ki u ch ng n i dùng trong các h m lò, m thanh ho c nơi có cáckhí n l n trong không khí. C u t o c a nó c bi t kín khít không l t ư c tia l ara ngoài và c bi t v ng ch c không b phá v khi n . - Theo yêu c u i u khi n ngư i ta chia nút n ra 3 lo i: m t nút, hai nút,ba nút. - Theo k t c u bên trong: + Nút n lo i có èn báo. + Nút n lo i không có èn báo.3. Các thông s k thu t c a nút nh n U m: i n áp nh m c c a nút nh n. I m: dòng i n nh m c c a nút nh n. Tr s i n áp nh m c c a nút nh n thư ng có giá tr ≤ 500V. Tr s dòng i n nh m c c a nút nh n thư ng có giá tr ≤ 5A.IV. PHÍCH C M VÀ C M I N c m và phích c m ư c dùng c p i n, n i chuy n ti p trong sinh ho th ng ngày. Thông thư ng, c m và phích c m ư c ch t o i n áp 250V, dòng i n nh m c 10A, nên dây n i i n là: - i v i phích c m: t i thi u 0,75mm2, t i a 1mmm2. - i v i c m: t i thi u 1mm2, t i a 2,5mm2.http://www.ebook.edu.vn 30

27.
V. I N TR - BI N TR1. Khái quát – công d ng i n tr dùng thay i các giá tr trong m ch i n các giá tr ó phùh p v i i u ki n v n hành hay ch làm vi c c a các ng cơ i n. Bi n tr là i n tr nhưng có th thay i ư c giá tr c a nó nh các c n g tho c núm v n. Có các lo i i n tr thông d ng: i n tr m máy và i n tr i uchình, i n tr hãm, i n tr phóng i n... - i n tr m máy là i n tr ư c s d ng khi m máy ng cơ nh mh n ch dòng i n kh i ng cho các ng cơ có công su t trung bình và l n(phương pháp m máy gián ti p) nh m tránh s t áp trên lư i i n và bo v ngcơ phát nóng quá nhi t cho phép khi có dòng kh i ng l n (P = 10KV). - i n tr i u ch nh: i u ch nh dòng i n trong m ch kích thích haym ch ph n ng c a ng cơ i n m t chi u nh m thay i t c quay c a nó. - i n tr hãm nh m gi m dòng i n khi hãm ng cơ. - i n tr phóng i n gi m i n áp khi có s bi n thiên t ng t nh mgi m s phóng i n x y ra trong quá trình bi n thiên này.2. C u t o Bi n tr ư c c u t o b ng các dây Kim lo i Al, Zn, h p kim ng, thư ng ư c qu n trên các lõi t (hình tr tròn hình xuy n). Bi n tr cũng có th là thanh kim lo i ư c ưa ra các u dây theo các giátr nh trư c. Bi n tr ơn có th ghép thành bi n tr ôi. Các giá tr l n nh t và nh nh t ư c ghi rõ trên bi n tr . CÂU H I CHƯƠNG 4 1. C u dao: nêu công d ng, cách phân lo i, ký hi u, nguyên t c ho t ng, cách l a ch n. 2. Công t c: công d ng, phân lo i, cách l a ch n. 3. Nút nh n: nêu công d ng, phân lo i, ký hi u, cách l a ch n. 4. i n tr , bi n tr : c ng d ng, phân lo i, c u t o i n tr , bi n tr .http://www.ebook.edu.vn 31

28.
CHƯƠNG 5: KHÍ C I N I U KHI N M CH I N A – CONTACTORI. KHÁI NI M Contactor là m t khí c i n dùng óng ng t các ti p i m, t o liên l ctrong m ch i n b ng nút nh n. Như v y khi s d ng Contactor ta có th i ukhi n m ch i n t xa có ph t i v i i n áp n 500V và dòng là 600A (v trí i ukhi n, tr ng thái ho t ng c a Contactor r t xa v trí các ti p i m óng ng tm ch i n). Phân lo i Contactor tuỳ theo các c i m sau: - Theo nguyên lý truy n ng: ta có Contactor ki u i n t (truy n i nb ng l c hút i n t ), ki u hơi ép, ki u thu l c. Thông thư ng s d ng Contactorki u i n t . - Theo d ng dòng i n: Contactor m t chi u và Contactor xoay chi u(Contactor 1 pha và 3 pha).II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG.1. C u t o Contactor ư c c u t o g m các thành ph n: Cơ c u i n t (nam châm i n), h th ng d p h quang, h th ng ti p i m (ti p i m chính và ph ). a) Nam châm i n: Nam châm i n g m có 4 thành ph n: - Cu n dây dùng t o ra l c hút nam châm. - Lõi s t (hay m ch t ) c a nam châm g m hai ph n: Ph n c nh vàph n n p di ng. Lõi thép nam châm có th có d ng EE, EI hay d ng CI. - Lò xo ph n l c có tác d ng y ph n n p di ng tr v v trí ban ykhi ng ng cung c p i n vào cu n dây.http://www.ebook.edu.vn 32

29.
Tr ng thái nam châm chưa hút Tr ng thái nam châm t o l c hút b) H th ng d p h quang i n: Khi Contactor chuy n m ch, h quang i n s xu t hi n làm các ti p i m bcháy, mòn d n. Vì v y c n có h th ng d p h quang g m nhi u vách ngăn làmb ng kim lo i t c nh bên hai ti p i m ti p xúc nhau, nh t là các ti p i mchính c a Contactor. c) H th ng ti p i m c a Contactor H th ng ti p i m liên h v i ph n lõi t di ng qua b ph n liên ng vcơ. Tuỳ theo kh năng t i d n qua các ti p i m, ta có th chia các ti p i m cuContactor thành hai lo i: - Ti p i m chính: Có kh năng cho dòng i n l n i qua (t 10A n vàinghìn A, thí d kho ng 1600A hay 2250A). Ti p i m chính là ti p i thư ng h óng l i khi c p ngu n vào m ch t c a Contactor làm m ch t Contactor hút l i. - Ti p i m ph : Có kh năng cho dòng i n i qua các ti p i m nh hơn5A. Ti p i m ph có hai tr ng thái: Thư ng óng và thư ng h . Ti p i m thư ng óng là lo i ti p i m tr ng thái óng (có liên l c v inhau gi a hai ti p i m) khi cu n dây nam châm trong Contactor tr ng thái ngh(không ư c cung c p i n). Ti p i m này h ra khi Contactor tr ng thái ho t ng. Ngư c l i là ti p i m thư ng h . Như v y, h th ng ti p i m chính thư ng ư c l p trong m ch i n ngl c, còn các ti p i m ph s l p trong h th ng m ch i u khi n (dùng i u khi nvi c cung c p i n n các cu n dây nam châm c a các Contactor theo quy trình nh trư c).http://www.ebook.edu.vn 33

30.
Theo m t s k t c u thông thư ng c a Contactor, các ti p e ph có th ư c liên k t c nh v s lư ng trong m i b Contactor, tuy nhiên cũng có m tvài nhà s n xu t ch b trí c nh s ti p i m chính trên m i Contactor, còn cácti p i m ph ư c ch t o thành nh ng kh i r i ơn l . Khi c n s d ng ta chghép thêm vào trên Contactor, s lư ng ti p i m ph trong trư ng h p này có thb trí tuỳ ý.2. Nguyên lý ho t ng c a Contactor Khi c p ngu n i n b ng giá tr i n áp nh m c c a Contactor vào hai uc a cu n dây qu n trên ph n lõi t c nh thì l c t t o ra hút ph n lõi t di nghình thành m ch t kín (l c t l n hơn ph n l c c a lò xo), Contactor tr ng tháiho t ng. Lúc này nh vào b ph n liên ng v cơ gi a lõi t di ng và hhttp://www.ebook.edu.vn 34

31.
th ng ti p i m làm cho ti p i m chính óng l i, ti p i m ph chuy n i tr ngthái (thư ng óng s m ra, thư ng h s óng l i) và duy trì tr ng thái này. Khingưng c p ngu n cho cu n dây thì Contactor tr ng thái ngh , các ti p i m tr vtr ng thái ban u. Các ký hi u dùng bi u di n cho cu n dây (nam châm i n) trongContactor và các lo i ti p i m. Có nhi u tiêu chu n c a các qu c gia khác nhau, dùng bi u di n cho cu ndây và ti p di m c a Contactor Cu n dây Ti p i m thư ng óng Ti p i m thư ng hIII. CÁC THÔNG S CƠ B N C A CONTACTOR1. i n áp nh m c i n áp nh m c c a Contactor U m là i n áp c a m ch i n tương ng màti p i m chính ph i óng ng t, chính là i n áp t vào hai u cu n dây c a namchâm i n sao cho m ch t hút l i. Cu n dây hút có th làm vi c bình thư ng i n áp trong gi i h n (85 ÷105)% i n áp nh m c c a cu n dây. Thông s này ư c ghi trên nhãn t hai u cu n dây Contactor, có các c p i n áp nh m c: 110V, 220V, 440V m tchi u và 127V, 220V, 380V, 500V xoay chi u.2. Dòng i n nh m c Dòng i n nh m c c a Contactor I m là dòng i n nh mư c i qua ti p i m chính trong ch làm vi c lâu dài. Dòng i n nh m c c a Contactor h áp thông d ng có các c p là: 10A,20A, 25A, 40A, 60A, 75A, 100A, 150A, 250A, 300A, 600A. N u t trong t i nthì dòng i n nh m c ph i l y th p hơn 10% vì làm kém mát, dòng i n chophép qua Contactor còn ph i l y th p hơn n a trong ch làm vi c dài h n.http://www.ebook.edu.vn 35

32.
3. Kh năng c t và kh năng óng Kh năng c t c a Contactor i n xoay chi u t b i s n 10 l n dòng i n nh m c v i ph t i i n c m. Kh năng óng: Contactor i n xoay chi u dùng kh i ng ng cơ i nc n ph i có kh năng óng t 4 n 7 l n I m.4. Tu i th c a Contactor Tu i th c a Contactor ư c tính b ng s l n óng m , sau s l n óng m y thì Contactor s b h ng và không dùng ư c.5. T n s thao tác Là s l n óng c t Contactor trong m t gi : Có các c p: 30, 100, 120, 150,300, 600, 1200, 1500 l n/gi .6. Tính n nh l c i n ng Ti p i m chính c a Contactor cho phép m t dòng i n l n i qua (kho ng10 l n dòng i n nh m c) mà l c i n ng không làm tác r i ti p i m thìContactor có tính n nh l c i n ng.7. Tính n nh nhi t Contactor có tính n nh nhi t nghĩa là khi có dòng i n ng n m ch ch yqua trong m t kho ng th i gian cho phép, cac ti p i m không b nóng ch y và hàndính l i. CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N A 1. Nêu c u t o và nguyên lý ho t ng c a Contactor. 2. Phân bi t các lo i ti p i m có trong Contactor. 3. Cho bi t ch làm vi c c a Contactor xoay chi u. 4. Cho bi t ch làm vi c c a Contactor m t chi u.http://www.ebook.edu.vn 36

33.
B – RƠLE I U KHI N VÀ B O VI. KHÁI QUÁT VÀ PHÂN LO I Rơle và khí c i n dùng t ng óng c t m ch i u khi n, b o v và i u khi n s làm vi c c a m ch i n. Có nhi u cách phân lo i rơle: * Phân lo i theo nguyên lý làm vi c có: - Rơle i n t . - Rơle i n ng. - Rơle t i n. - Rơle c m ng. - Rơle nhi t. - Rơle bán d n và vi m ch. * Phân lo i theo vai trò và i lư ng tác ng c a rơle có: - Rơle trung gian. - Rơle th i gian. - Rơle nhi t. - Rơle t c . - Rơle t c . - Rơle dòng i n. - Rơle i n áp. - Rơle công su t. - Rơle t ng tr . - Rơle t n s ... * Phân lo i theo dòng i n có: - Rơle dòng i n m t chi u. - Rơle dòng i n xoay chi u. * Phân lo i theo giá tr và chi u c a i lư ng i vào Rơle. - Rơle c c i. - Rơle c c ti u. - Rơle sai l ch. - Rơle hư ng...http://www.ebook.edu.vn 37

34.
II. M T S LO I RƠLE THÔNG D NG1. Rơle trung gian a) Khái ni m và c u t o Rơle trung gian là m t khí c i n dùng trong lĩnh v c i u khi n t ng,cơ c u ki u i n t . Rơle trung gian óng vai trò i u khi n trung gian gi các thi tb i u khi n (Contactor, Rơle th i gian...). Rơle trung gian g m: M ch t c a nam châm i n, h th ng ti p i m ch udòng i n nh (5A), v b o v và các chân ra ti p i m. b) Nguyên lý ho t ng Nguyên lý ho t ng c a Rơle trung gian tương t như nguyên lý ho t ngc a Contactor. Khi c p i n áp b ng giá tr i n áp nh m c vào hai u cu n dâyc a Rơle trung gian (ghi trên nhãn), l c i n t hút m ch t kín l i, h th ng ti p i m chuy n i tr ng thái và duy trì tr ng thái này (ti p i m thư ng óng h ra,ti p i m thư ng h óng l i). Khi ngưng c p ngu n, m ch t h , h th ng ti p i m tr v tr ng thái ban u. i m khác bi t gi a Contactor và Rơle có th tóm lư c như sau: - Trong Rơle ch có duy nh t m t lo i ti p i m có kh năng t i dòng i nnh , s d ng cho m ch i u khi n (ti p i m ph ). - Trong Rơle cũng có các lo i ti p i m thư ng óng và ti p i m thư ngh , tuy nhiên các ti p i m không có bu ng d p h quang (khác v i h th ng ti p i m chính trong Contactor hay CB). Các ký hi u dùng cho Rơle trung gian: Trong quá trình l p ráp các m ch i u khi n dùng Rơle hay trong m t sm ch i n t công nghi p, ta thư ng g p các ký hi u sau ây: - Ký hi u SPDT: Ký hi u này ư c vi t t t t thu t ng SING POLE DOUBLE THROW,Rơle mang ký hi u này có m t c p ti p i m, g m ti p i m thư ng óng vàthưòng h , c p ti p i này có m t u chung. SPDT SPST DPSThttp://www.ebook.edu.vn 38

35.
- Ký hi u SPST: Ký hi u này ư c vi t t t t thu t ng SING POLE SINGE THROW, Rơlemang ký hi u này g m có m t ti p i m thư ng h . - Ký hi u DPST ư c vi t t t t thu t ng DOUBLE POLE SINGETHROW, Rơle mang ký hi u này g m có hai ti p i m thư ng h . Ngoài ra, các Rơle khi ư c l p ghép trong t i u khi n thư ng ư c l ptrên các chân ra. Tuỳ theo s lư ng chân ra có các k u khác nhau: 8 chân,11 chân, 14 chân...2. Rơle th i gian a) Khái ni m Rơle th i gian là m t khí c i n dùng trong lĩnh v c i u khi n t ng, v ivai trò i u khi n trung gian gi a các thi t b i u khi n theo th i gian nh trư c. Rơle th i gian g m: M ch t c a nam châm i n, b nh th i gian làm b nglinh ki n i n t , h th ng ti p i m ch u dòng i n nh (≤ 5A), v b o v cácchân ra ti p i m. Tuỳ theo yêu c u s d ng khi l p ráp h th ng m ch i u khi n truy n ng,ta có hai lo i Rơle th i gian: Rơle th i gian ON DELAY, Rơle th i gian OFFDELAY. b) Rơle th i gian ON DELAY. Ký hi u: TR TR - Cu n dây Rơle th i gian: ho c i n áp t vào hai u cu n dây Rơle th i gian ư c ghi trên nhãn, thôngthư ng 110V, 220V... - H th ng ti p i m: Ti p i m tác ng không tính th i gain: Ti p i m này ho t ng tương tcác ti p i m c a Rơle trung gian. TR TR Thư ng óng: ho c TR TR Thư ng m : ho cTi p i m tác ng có tính th i gian: TR TRTi p i m thư ng m , óng ch m, m nhanh: ho c TRhttp://www.ebook.edu.vn TR 39

36.
Ti p i m thư ng óng, m ch m, óng nhanh: ho c * Nguyên lý ho t ng: Khi c p ngu n vào cu n dây c a Rơle th i gian ON DELAY, các ti p i tác ng không tính th i gian chuy n i tr ng thái t c th i (thư ng óg h ra, thư ngh óng l i), các ti p i tác ng có tính th i gian không i. Sau kho ng th igain ã nh trư c, các ti p i m tác ng có tính th i gian s chuy n tr ng thái vàduy trì tr ng thái này. Khi ngưng c p ngu n vào cu n dây, t t c các ti p i m t c th i tr v tr ngthái ban u. Sau ây là sơ chân c a Rơle th i gian ON DELAY: Ngu n b) Rơle th i gian OFF DELAY Ký hi u: TR TR - Cu n dây Rơle th i gian: ho c i n áp t vào hai u cu n dây Rơle th i gian ư c ghi trên nhãn, thôngthư ng 110V, 220V... - H th ng ti p i m: Ti p i m tác ng không tính th i gain: Ti p i m này ho t ng tương tcác ti p i m c a Rơle trung gian. TR TR Thư ng óng: ho c TR TR Thư ng m : ho cTi p i m tác ng có tính th i gian: TR TRTi p i m thư ng m , óng ch m, m nhanh: ho c TR TRhttp://www.ebook.edu.vn 40

37.
Ti p i m thư ng óng, m ch m, óng nhanh: ho c * Nguyên lý ho t ng: Khi c p nguòn vào cu n dây c a Rơle th i gian OFF DELAY, các ti p i mtác ng t c th i và duy trì tr ng thái này. Khi ngưng c p ngu n voà cu n dây, t t c các ti p i m tác ng không tínhth i gian tr v tr ng thái ban u. Ti p sau ó m t kho ng th i gian ã nh trư c,các ti p i m tác ng có tính th i gian s chuy n v tr ng thái ban u.3. Rơle nhi t (Over Load OL) a) Khái ni m và c u t o: Rơle nhi t là m t lo i khí c b ov ng cơ và m ch i n khi có s cquá t i. Rơle nhi t không tác ng t c th i theo tr s dòng i n vì nó có quán tínhnhi t l n, ph i có th i gian phát nóng, do ó nó làm vi c có th i gain t vài giâyhttp://www.ebook.edu.vn 41

38.
n vài phút.http://www.ebook.edu.vn 42

39.
Ph n t phát nóng 1 ư c u n i ti p v i m ch ng l c b i vít 2 và ômphi n lư ng kim 3. Vít 6 trên giá nh a cách i n 5 dùng i u ch nh m c u ncong u t do c a phi n 3. Giá 5 xoay quanh tr c 4, tuỳ theo tr s dòng i n ch yqua ph n t phát nóng mà phi n lưõng kim cong nhi u hay ít, y vào vít 6 làmxoay giá 5 m ngàm òn b y 9. Nh tác d ng lò xo 8, y òn b y 9 xoayquanh tr c 7 ngư c chi u kim ng h làm m ti p i m ng 11 kh i ti p i mtĩnh 12. Nút nh n 10 Reset Rơle nhi t v v trí ban u sau khi phi n lư ng kimngu i tr v v trí ban u. b) Nguyên lý ho t ng: Nguyên lý chung c a Rơle nhi t là d a trên cơ s tác d ng nhi t làm dãn nphi n kim lo i kép. Phi n kim lo i kép g m hai lá kim lo i có h s giãn n khácnhau (h s giãn n hơn kém nhau 20 l n) ghép ch t v i nhau thành m t phi nb ng phương pháp cán nóng ho c hàn. Khi có dòng i n quá t i i qua, phi nlư ng kim ư c t nóng, u n cong v phía kim lo i có h s giãn n bé, y c ng t làm lò xo co l i và chuy n i h th ng ti p i m ph . Rơle nhi t làm vi c tr l i, ph i i phi n kim lo i ngu i và kéo c nReset c a Rơle nhi t. c) Phân lo i Rơle nhi t: Theo k t c u Rơle nhi t chia thành hai lo i: Ki u h và ki u kín. Theo yêu c u s d ng: Lo i m t c c và hai c c. Theo phương th c t nóng: - t nóng tr c ti p: Dòng i n i qua tr c ti p t m kim lo i kép. Lo inày có c u t o ơn gi n, nhưng khi thay i dòng i n nh m c ph i thay i t mkim lo i kép, lo i này không ti n d ng.http://www.ebook.edu.vn 43

40.
- t nóng gián ti p: Dòng i n i qua ph n t t nóng c l p, nhi tlư ng to ra gián ti p làm t m kim lo i cong lên. Lo i này có ưu i m là mu nthay i dòng i n nh m c ta ch c n thay i ph n t t nóng. Như c di m c alo i này là khi có quá t i l n, ph n t t nóng có th t n nhi t khá caonhưng vì không khí truy n nhi t kém, nên t m kim lo i chưa k p tác c mà ph nt t nóng ã b cháy t. - t nóng h n h p: Lo i này tương i t t vì v a t tr c ti p v a tgián ti p. Nó có tính n nh nhi t tương i cao và có th làm vi c b i s quá t il n. d) Ch n l a Rơle nhi t c tính cơ b n c a Rơle nhi t là quan h gi a dòng i n ph t i ch y quavà th i gian tác ng c a nó (g i là c tính th i gian – dòng i n, A - s). M tkhác, m b o yêu c u gi ư c tu i th lâu dài c a thi t b theo íng s li u kthu t ã cho c a nhà s n xu t, các i tư ng b o v cũng c n c tính th i giandòng i n. L a ch n úng Rơle là sao cho ư ng c tính A – s c a Rơle g n sát ư ng c tính A – s c a i tư ng c n b o v . N u ch n th p quá s không t n d ng ư c công su t c a ng cơ i n, ch n cao quá s làm gi m tu i th c a thi t bc nb ov . Trong th c t , cách l a ch n phù h p là ch n dòng i n nh m c c a Rơlenhi t b ng dòng i n nh m c c a ng cơ i n c n b o v , Rơle s tác nggiá tr (1,2 ÷ 1,3)I m. Bên c nh, ch làm vi c c a ph t i và nhi t môi trư ngxung quanh ph i ư c xem xét.http://www.ebook.edu.vn 44

41.
4. Rơle dòng i n: - Dùng b o v quá t i và ng n m ch. - Cu n dây hút có ít vòng và qu n b g dây to m c n i ti p v i m ch i nv n b o v , thi t b thư ng óng ng t trên m ch i u khi n. - Khi dòng i n ng cơ tăng l n n tr s tác ng c a Rơle, l c hútnam châm th ng l c c n lò xo làm m ti p i m c a nó, ng t m ch i n i u khi nqua công t c tơ K, m các ti p i m c a nó tách ng cơ ra kh i lư i.5. Rơle i n áp - Dùng b o v s t áp m ch i n. - Cu n dây hút qu n b ng dây nh nhi u vòng m c song song v i m ch i n c n b o v . Khi i n áp bình thư ng, Rơle tác ng s làm nóng ti p i m c anó. Khi i n áp s t th p dư i m c quy nh, l c lò xo th ng l c hút c a nam châmvà m ti p i m.6. Rơle v n t chttp://www.ebook.edu.vn 45

42.
- Làm vi c theo nguyên t c ph n ng i n t ư c dùng trong các m chhãm c a ng cơ. - Rơle ư c m c ng tr c v i ng cơ và m ch i u khi n. Khi ư cquay, nam châm vĩnh c u quay theo. T trư ng c a nó quét lên các thanh d n ssinh ra su t i n ng và dòng i n c m ng. Dòng i n này n m trong t trư ngs sinh ra su t i n ng và dòng i n c m ng. Dòng i n này n m trong ttrư ng s sinh ra l c i n t làm cho ph n ng quay, di chuy n c n ti p i m n óng ti p i m c a nó. Khi t c ng cơ gi m nh g n b ng không, l c i n ty u i, tr ng lư ng c n ti p i m ưa nó v v trí cũ và m ti p i m c a nó. - Rơle v n t c thư ng dùng trong các m ch i u khi n hãm ngư c ngcơ. CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N B 1. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle trung gian. 2. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle th i gian (ON DELAY và OFF DELAY). 3. Nêu khái ni m, c u t o và nguyên lý ho t ng c a Rơle nhi t. C – KH I NG TI. KHÁI QUÁT VÀ CÔNG D NG Kh i ng t là m t lo i khí c i n dùng i u khi n t xa vi c óng -ng t, o chi u và b o v quá t i (n u có l p th m rơle nhi t) các ng cơ không ng b ba pha rôto l ng sóc. Kh i ng t có m t Contactor g i là kh i ng t ơn thư ng óng -ng t ng cơ i n. Kh i ng t có hai Contactor là kh i ng t kép dùng thay i chi u quay c a ng cơ g i là kh i ng t o chi u. Mu n b o v ng n m chph i l p thêm c u chì.II. CÁC YÊU C U K THU T ng cơ i n không ng b ba pha có th làm vi c liên t c ư c hay khôngtuỳ thu c vào m c tin c y c a kh i ng t . Do ó kh ng t c n ph i thomãn các yêu c u k thu t sau:http://www.ebook.edu.vn 46

43.
- Ti p i m có b n ch u mài mòn cao. - Kh năng óng - c t cao. - Thao tác óng - c t d t khoát. - Tiêu th công su t ít nhât. - B ov ng cơ không b quá t i lâu dài (có Rơle nhi t). - Tho mãn i u kh i ng (dòng i n kh i ng t 5 n 7 l n dòng i n nh m c).III. K T C U VÀ NGUYÊN LÝ LÀM VI C1. Kh i ng t thư ng ư c phân chia theo: - i n áp nh m c c a cu n hây hút: 36V, 127V, 220V, 380V, 500V. - K t c u b o v ch ng các tác ng b i môi trư ng xung quanh: h , b ov , ch ng b i, nư c n … - Kh năng làm bi n i chi u quay ng cơ i n: Không o chi u quayvà o chi u quay. - S lư ng và lo i ti p i m: Thư ng h , thư ng óng.2. Nguyên lý làm vi c c a kh i ng t a) Kh i ng t và hai nút nh n: Khi cung c p i n áp cho cu n dây b ng nh n nút kh i ng M, cu n hâyContactor có i n hút lõi thép di ng và m ch t khép kín l i: Làm óng các ti p i chính kh i ng ng cơ và óng ti p i m ph thư ng h duy trì m ch i u khi n khi buông tay kh i nút nh n kh i ng. Khi nh n nút d ng D, kh i ng t b ng t i n, dư i tác d ng c a lò xo nén làm ph n lõi di ng tr v v tríban u; các ti p i m tr v tr ng thái thư ng h . ng cơ d ng ho t ng. Khicó s c quá t i ng cơ, Rơle nhi t s thao tác làm ng t m ch i n cu n dây, do ó cũng ng t kh i ng t và d ng ng cơ i n. Sơ :http://www.ebook.edu.vn 47

44.
b) Kh i ng t o chi u và ba nút nh n Khi nh n nút nh n MT cu n dây Contactor T có i n hút lõi thép di ng vàm ch t khép kién l i; làm óng các ti p i m chính T kh i ng ng cơ quaytheo chi u thu n và óng ti p i m ph thư ng h T duy trì m ch i u khi nkhi buông tay kh i nút nh n kh i ng MT. o chi u quay ng cơ, ta nh n nút nh n MN cu n dây Contactor T m t i n, cu n dây Contactor N có i n hút lõi thép di ng và m ch t khép kín l i;làm óng các ti p i m chính N, lúc này trên m ch ng l c o hai dây trong bapha i n làm cho ng cơ o chi u quay ngư c l i và ti p i m ph thư ng h N duy trì m ch i u khi n khi buông tay kh i nút nh n kh i ng MN. Quá trình o chi u quay ư c l p l i như trên. Khi nh n nút d ng D, kh i ng t N (ho c T) b ng t i n, ng cơ d ngho t ng. Khi có s c quá t i ng cơ, Rơle nhi t s thao tác làm ng t m ch i n cu ndây, do ó cũng ng t kh i ngt và d ng ng cơ i n. Sơ :http://www.ebook.edu.vn 48

45.
IV. L A CH N VÀ L P DÁP KH I NG T Hi n nay nư c ta, ng cơ không ng b ba pha rôto l ng sóc có côngsu t t 0,6 n 100KW ư c s d ng r ng rãi. i u khi n v n hành chúng, tathư ng dùng kh i ng t . Vì v y thu n l i cho vi c l a ch n kh i ng t , nhàs n xu t thư ng không nh ng ch cho cư ng dòng i n su t nh m c mà còncho c công su t c a ng cơ i n mà kh i ng t ph c v ng v i các i n ápkhác nhau. kh i ng t làm vi c tin c y, khi l p t c n ph i b t ch t c ng kh i ng t trên m t m t ph ng ng ( nghiêng cho phép so v i tr c th ng ng 50),không cho phép bôi m vào các ti p i m và các b ph n ng. Sauk hi l p tkh i ng t và trư c khi v n hành, ph i ki m tra: - Cho các b ph n chuy n ng b ng tay không b k t, vư ng. - i n áp i u khi n ph i phù h p i n áp nh m c c a cu n dây. - Các ti p i m ph i ti p xúc u và t t. - Các dây u i n ph i theo úng sơ i u khi n. - Rơle nhi t ph i t kh i ng t c n t k m theo c u chì b o v .http://www.ebook.edu.vn 49

46.
CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N C 1. Nêu khái quát, công d ng và các yêu c u k thu t c a kh i ng t . 2. Nêu cách phân lo i, nguyên lý làm vi c c a kh i ng t . Ph n 3: GI I THI U C TÍNH, K T C U KHÍ C I N CAO ÁP Chương 6: KHÍ C I N CAO ÁPI. KHÁI QUÁT Trong i u ki n v n hành, các khí c i n có th làm vi c các ch sau: - Ch làm vi c lâu dài: Trong ch này các khí c i n s làm vi c tinc y n u chúng ư c ch n úng i n áp và dòng i n nh m c. - Ch làm vi c quá t i: Trong ch này dòng i n qua khí c i n sl n hơn dòng i n nh m c, chúng ch làm vi c tin c y khi th i gian dòng i ntăng cao chayu qua chúng không quá th i gian cho phép c a t ng thi t b . - Ch làm vi c ng n m ch: Khí c s m b o s làm vi c tin c y n utrong quá trình l a ch n chú ý các i u ki n n nh nhi t và n nh ng.II. M T S KHÍ C I N CAO ÁP (1000V)1. Máy c ta) Khái ni m Máy c t i n áp cao là thi t b i n chuyên dùng óng ng t m ch i nxoay chi u t t c các ch v n hành có th có: óng ng t dòng i n nh m c,dòng i n ng n m ch, dòng i n không t i… Máy c t là lo i thi t b óng c t làmvi ctin c y song gía thành cao nên máy c t ch ư cdùng nh ng nơi quan tr ng.b) Phân lo i máy c t Thông thư ng máy c t ư c phân lo i theo phương pháp d p t t h quang,theo d ng cách i n c a ph n d n i n, theo k t c u c a bu ng d p h quang. D a vào d ng cách i n c a các ph n d n i n, máy c t ư c phân thành: - Máy c t nhi u d u: Gi a các thành ph n d n i n ư c cách i n b ngd u máy bi n áp và h quang sinh ra khi c t máy c t cũng ư c d p t t b ng d ubi n áp. - Máy c t ít d u: Gi a các thành ph n d n i n ư c cách i n b ng cách i n r n và h quang sinh ra khi c t máy c t cũng ư c d p t t b ng d u bi n áp.http://www.ebook.edu.vn 50

47.
- Máy c t không khí. - Máy c t i n t . - Máy c t chân không.c) Các thông s cơ b n c a máy c t - Dòng i n c t nh m c: Là dòng i n l n nh t mà máy c t có th c tm t cách tin c y i n áp ph c h i gi a hai ti p i m c a máy c t b ng i n áp nh m c c a m ch i n. - Công su t c t nh m c c a máy c t ba pha: S m = 3 U mIc m (VA) Trong ó: U m là i n áp nh m c c a h th ng (V) Ic m là dòng i n c t nh m c (A) Khái ni m công su t này là tương i khi dòng i n qua máy c t Ic m thì i náp trên hai d u c a nó trên th c t b ng i n áp h quang và ch b ng vài % so v i i n áp c a m ch i n. Sau khi h quang b d p t t, trên các ti p i m c a máy c tb t u ph c h i i n áp nhưng trong th i gian này dòng i n b ng 0. - Th i gian c t c a máy c t: Th i gian này ư c tính t th i i m ưa tínhi u c t máy c t n th i i m h quang ư c d p t t t t c các c c. Nó bao g mth i gian c t riêng c a máy c t và th i gian cháy h quang. - Dòng i n óng nh m c: ây là giá tr xung kích l n nh t c a dòng i n ng n m ch mà máy c t có th óng m t cách thành công mà ti p i m c a nókhông b hành dính và không b các hư h ng khác trong trư ng h p óng l p l i.Dòng i n này ư c xác nh b ng giá tr hi u d ng c a dòng i n xung kích khix y ra ng n m ch. - Th i gian óng máy c t: Là th i gian khi ưa tín hi u óng máy c t chot i khi hoàn tât ng tác óng máy c t.d) L a ch n và ki m tra máy c t i n cao áp (1000V) Máy c t i n ư c ch n theo i n áp nh m c, lo i máy c t ki m tra n nh ng, n nh nhi t và kh năng c t trong tình tr ng ng n m ch.2. Dao cách lya) Khái ni m Dao cách ly là m t lo i khí c i n dùng ch t o m t kho ng h cách i n ư c trông th y gi a b ph n ang mang dòng i n và b ph n c t i n nh mm c ích m b o an toàn, khi n cho nhân viên s a ch a thi t b i n an tâm khilàm vi c.http://www.ebook.edu.vn 51

48.
Dao cách ly không có b ph n d p t t h quang nên không th c t ư cdòng i n l n.b) Phân lo i Theo yêu c u s d ng, dao cách ly có hai lo i: - Dao cách ly m t pha. - Dao cách ly ba pha. Theo v trí s d ng. dao cách ly có hai lo i: - Dao cách ly t trong nhà. - Dao cách ly t ngoài tr i.c) L a ch n và ki m tra dao cách ly Dao cách ly ư c ch n theo i u ki n nh m c, chúng ư c ki m tra theo i u ki n n nh l c i n ng và n nh nhi t.3. C u chì cao ápa) Khái ni m C u chì là m t khí c i n dùng b o v m ch i n khi quá t i hay ng nm ch. Th i gian c t m ch c a c u hcì ph thu c nhi u vào v t li u làm dây ch y.Dây ch y c a c u chì làm b ng chì, h p kim v i thi c có nhi t nóng ch y tương i th p, i n tr su t tương i l n. Do v y lo i dây ch y này thư ng ch t o cóti t di n l n và thích h p v i i n áp nh hơn 300V i v i i n áp cao hơn(1000V) không th dùng dây ch y có ti t di n l n ư c vì lúc nóng ch y, lươngkim lo i to ra l n. Khó khăn cho vi c d p t t h quang, do ó i n áp nàythư ng dùng dây ch y b ng ng, b c, có i n tr su t bé, nhi t nóng ch y cao.b) Dây ch y Thành ph n chính c a c u chì là dây ch y. Dây ch y có kích thư c và v tli u khác nhau, ư c xác nh b ng c tuy n dòng i n - th i gian. Song song v idây ch y là m t s i dây căng ra tri t tiêu s kéo căng c a dây ch y. tăngcư ng kh năng d p h quang sinh ra khi dây ch y b t và b o m an toàn chongư i v n hành cũng như các thi t b khác xung quanh trong c u chì thư ngchèn y các th ch anh. Các th ch anh có tác d ng phân chia nh h quang. Vc u chi có th là b ng ch t Xenluylô. Nhi t cao c a h quang s làm choXenluylô bôc hơi gây áp su t l n nhanh chóng d p t t h quang.c) Phân lo i c u chì Tuỳ theo ch c năng c a m i lo i c u chì mà ta có th phân như sau:http://www.ebook.edu.vn 52

49.
- C u chì t rơi (Fuse Cut Out: FCO): Ho t ng theo nguyên t c “rơi” dom t dây chì ư c n i liên k t hai u. Vi c d p t t h quang ch y u d a vào ng ph bên ngoài dây chì. Ngoài nhi m v b o v quá t i và ng n m ch c u chì trơi còn có nhi m v cách ly ư ng dây b s c . - C u chì chân không: Là lo i c u chì mà dây ch y ư c t trong môitrư ng chân không. C u chì chân không có th ư c l p bên trên ho c dư i d u. - C u chì h n dòng: Ch c năng chính là h n ch tác ng c a dòng i ns c có th có i v i nh ng thi t b ư c nó b o v .d) L a ch n và ki m tra c u chì C u chì ư c ch n theo i n áp nh m c, dòng i n nh c và dòng i nc t nh m c (hay công su t c t nh m c). Ngoài ra, c n chú ý v trí t c u chì(trong nhà hay ngoài tr i). CÂU H I CHƯƠNG 6 1. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n máy c t? 2. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n dao cách ly? 3. Hãy cho bi t khái ni m, phân lo i và cách l a ch n c u chì?Ph n 4: M T S SƠ CƠ B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N HÀNH Chương 7: M T S SƠ CĂN B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N HÀNH NG CƠ.I. M CH I N KH I NG - D NG M T NG CƠ K B 3 PHAa) Nguyên lý: Dùng m ch kh i ng m t ng cơ K B 3 pha, có ti p i m duy trì ng cơ làm vi c, sau ó d ng ng cơ.b) Sơ m ch (hình 1)c) Th t th c hi n: - Nh n nút S2, Contactor K1 có i n, các ti p i m chính óng l i, ng cơho t ng, các ti p i m ph thay i tr ng thái, ti p i m ph thư ng óng h ralàm cho èn H1 t t, ti p i ph thư ng h óng l i duy trì ngu n cho Contactor K1và èn H2.http://www.ebook.edu.vn 53

50.
Hình 1: Sơ m ch i n kh i ng - d ng m t ng cơ K B 3 phaII. M CH I N KH I NG TH T HAI NG CƠ K B 3 PHAa) Nguyên lý Dùng m ch kh i ng th t hai ng cơ K B 3 pha. ng cơ 1 ( i ukhi n b i Contactor K1) ch y trư c, sau ó ng cơ 2 ( i u khi n b i ContactorK2) ch y theo. N u có s tác ng nh m l m, m ch i n không ho t ng. Cu icùng d ng c hai ng cơ.b) Sơ m ch: (hình 2)c) Th t th c hi n: - Nh n S3, ng cơ M1 ho t ng, èn H1 sáng. - Nh n S4, ng cơ M2 ho t ng, èn H2 sáng. - Nh n S2, d ng ng cơ M2, èn H2 t t. - Nh n S1, d ng ng cơ M1, d ng toàn b m ch i u khi n, èn H1 t t.http://www.ebook.edu.vn 54

51.
Hình 2: Sơ m ch kh i ng th t hai ng cơ K B ba phaIII. M CH I N O CHI U NG CƠ K B BA PHAa) Nguyên lý:http://www.ebook.edu.vn 55

52.
o chi u quay ng cơ K B ba pha b ng cách o hai trong ba dây ngu ntrư c khi ưa ngu n vào ng cơ. M ch i n này dùng i u khi n ng cơ K Bba pha làm vi c hai chi u quay, sau ó d ng ng cơ.b) Sơ m ch: (hình 3)c) Th t th c hi n: - Nh n S2, ng cơ ho t ng theo chi u thu n, èn H1 sáng. - Nh n S3, ng cơ ho t ng theo chi u ngh ch, èn H1 t t, èn H2 sáng. - Nh n S1, d ng toàn b m ch i u khi n, ng cơ ng ng ho t ng. Hình 3: Sơ m ch o chi u ng cơ K B ba phaIV. M CH I N KH I NG M T NG CƠ K B 3 PHA - T NGD NGa) Nguyên lý: Dùng m ch kh i ng m t ng cơ K B 3 pha, có ti p i m duy trì ng cơ làm vi c, sau th i gian làm vi c ã nh trên Timer, ti p i m thư ng óng m ch m c a Timer h ra, ng cơ d ng.b) Sơ m ch: ( hình 4)c) Th t th c hi n: - Nh n S2, ng cơ ho t ng, èn H1 t t, èn H2 sáng.http://www.ebook.edu.vn 56

53.
- Rơle th i gian KTON có i n và b t u tính th i gian ng cơ làm vi c.Khi h t kho ng th i gain ã nh, ti p i m thư ng óng KTON h ra làm ngưngc p i n cho Contactor K1, ng cơ ngưng ho t ng èn H1 sáng, èn H2 t t. - Nh n S1 d ng ng cơ kh n c p. Hinh 4: Sơ m ch i n kh i ng - d ng m t ng cơ K B 3 phahttp://www.ebook.edu.vn 57

54.
V. M CH I N T NG KH I NG THEO TH T C A HAI NG CƠ K B 3 PHAa) Nguyên lý M ch i n s d ng TON. Dùng m ch kh i ng th t hai ng cơ K B 3 pha. ng cơ 1 ( i ukhi n b i Contactor K1) kh i ng trư c, sau th i gian kh i ng c a ng cơ thìti p i m thư ng h óng ch m l i c a Rơle th i gian TON óng l i ng cơ ( i ukhi n b i Contactor 2) kh i ng. Cu i cùng d ng c hai ng cơ, ta nh n S1.b) Sơ m ch: (hình 5)c) Th t th c hi n: - Nh n S1 ng cơ M1 ho t ng èn H1 sáng. - Rơle th i gian KTON chuy n tr ng thái, ng cơ M2 ho t ng, èn H2sáng. - Nh n S1 d ng c hai ng cơ.http://www.ebook.edu.vn 58

55.
Hình 5: Sơ m ch kh i ng th t hai ng cơ K B ba pha CÂU H I CHƯƠNG 7 1. V m ch luân phiên hai ng cơ (ch có m t trong hai ng cơ làm vi c). 2. V m ch luân phiên ba ng cơ (ch có m t trong ba ng cơ làm vi c). 3. V m ch kh i ng ng cơ K B ba pha b ng phương pháp i n i sao – tam giác ( ng cơ m máy ch sao, là vi c ch tam giác). 4. V m ch i u khi n o chi u ng cơ K B ba pha k t h p i n i sao – tam giác. 5. V m ch i u khi n o chi u ng cơ K B ba pha, m i chi u quay làm vi c hai c p t c .http://www.ebook.edu.vn 59

56.
M CL C TrangL i nói u 3 PH N I: LÝ THUY T CƠ B N C A KHÍ C I N CHƯƠNG I: PHÁT NÓNG KHÍ C I NI. KHÁI NI M V KHÍ C I N 6 1. Khái ni m 6 2. Phân lo i, các yêu c u cơ b n c a khí c i n 6II. TÍNH TOÁN T N TH T I N NĂNG TRONG KHÍ C I N 6III. CÁC CH PHÁT NÓNG C A KHÍ C I N 7 1. Ch làm vi c lâu dài c a khí c i n 8 2. Ch làm vi c ng n h n c a khí c i n 8 3. Ch làm vi c ng n h n l p l i c a khí c i n 8 CÂU H I CHƯƠNG 1 9 CHƯƠNG 2: TI P XÚC I N - H QUANGI. TI P XÚC I N 9 1. Khái ni m 9 2. Phân lo i ti p xúc i n 10 3. Các y u t nh hư ng n i n tr ti p xúc 10II. H QUANG I N 10 1. Khái ni m 10 2. Tính ch t cơ b n c a phóng i n h quang 11 3. Quá trình phát sinh và d p h quang 11 CÂU H I CHƯƠNG 2 12 PH N II: TÌM HI U C TÍNH, K T C U, TÍNH TOÁN L A CH N S D NG KHÍ C I N H ÁP CHƯƠNG 3: KHÍ C I N ÓNG NG T - B O V M CH I N A – CB (CIRCUIT BREAKER)I. KHÁI NI M VÀ YÊU C U. 12http://www.ebook.edu.vn 60

57.
II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG 13 1. C u t o 13 2. Nguyên lý ho t ng 14 3. Phân lo i và cách l a ch n CB 16 CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N A 16 B - C U CHÌI. KHÁI NI M VÀ YÊU C U 16II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG 17 1. C u t o 17 2. Nguyên lý ho t ng 17 3. Phân lo i, ký hi u, công d ng 19 4. Các c tính i n áp c a c u chì 20 CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N B 20 C - THI T B CH NG DÒNG I N RÒI. KHÁI NI M 21II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG 21 1. C u t o 21III. S TÁC NG C A THI T B CH NG DÒNG I N RÒ 23 1. S tác ng tin c y c a RCD 23 2. S tác ng có tính ch n l c c a RCD b o v h th ng i n – sơ i n. 23 CÂU H I CHƯƠNG 3 PH N C 24 CHƯƠNG 4: KHÍ C I N I U KHI N B NG TAYI. C U DAO 25 1. Khái quát và công d ng 25 2. C u t o, nguyên lý ho t ng và phân lo i 25II. CÔNG T C 27 1. Khái quát và công d ng 27 2. Phân lo i và c u t o 27 3. Các thông s nh m c c a công t c 28 4. Các yêu c u th c a công t c 28III. NÚT NH N 28http://www.ebook.edu.vn 61

58.
1. Khái quát và công d ng 28 2. Phân lo i và c u t o 29 3. Các thông s k thu t c a nút nh n 30IV. PHÍCH C M VÀ C M I N 30V. I N TR - BI N TR 31 1. Khái quát – công d ng 31 2. C u t o 31 CÂU H I CHƯƠNG 4 31 CHƯƠNG 5: KHÍ C I N I U KHI N M CH I N A – CONTACTORI. KHÁI NI M 32II. C U T O VÀ NGUYÊN LÝ HO T NG. 32 1. C u t o 32 2. Nguyên lý ho t ng c a Contactor 34III. CÁC THÔNG S CƠ B N C A CONTACTOR 35 1. i n áp nh m c 35 2. Dòng i n nh m c 35 3. Kh năng c t và kh năng óng 36 4. Tu i th c a Contactor 36 5. T n s thao tác 36 6. Tính n nh l c i n ng 36 7. Tính n nh nhi t 36 CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N A 36 B – RƠLE I U KHI N VÀ B O VI. KHÁI QUÁT VÀ PHÂN LO I 37II. M T S LO I RƠLE THÔNG D NG 38 1. Rơle trung gian 38 2. Rơle th i gian 39 3. Rơle nhi t (Over Load OL) 41 4. Rơle dòng i n: 45 5. Rơle i n áp 45http://www.ebook.edu.vn 62

59.
6. Rơle v n t c 45 CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N B 46 C – KH I NG TI. KHÁI QUÁT VÀ CÔNG D NG 46II. CÁC YÊU C U K THU T 46III. K T C U VÀ NGUYÊN LÝ LÀM VI C 47 1. Kh i ng t thư ng ư c phân chia theo: 47 2. Nguyên lý làm vi c c a kh i ng t 47IV. L A CH N VÀ L P DÁP KH I NG T 49 CÂU H I CHƯƠNG 5 PH N C 50 PH N 3: GI I THI U C TÍNH, K T C U KHÍ C I N CAO ÁP CHƯƠNG 6: KHÍ C I N CAO ÁPI. KHÁI QUÁT 50II. M T S KHÍ C I N CAO ÁP (1000V) 50 1. Máy c t 50 2. Dao cách ly 51 3. C u chì cao áp 52 CÂU H I CHƯƠNG 6 53PH N 4: M T S SƠ CƠ B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N HÀNH CHƯƠNG 7: M T S SƠ CĂN B N V NGUYÊN LÝ I U KHI N, V N HÀNH NG CƠ.I. M CH I N KH I NG - D NG M T NG CƠ K B 3 PHA 53II. M CH I N KH I NG TH T HAI NG CƠ K B 3 PHA 54III. M CH I N O CHI U NG CƠ K B BA PHA 55IV. M CH I N KH I NG M T NG CƠ K B 3 PHA - T NG D NG 56V. M CH I N T NG KH I NG THEO TH T C A HAI NG CƠ K B 3 PHA 58 CÂU H I CHƯƠNG 7 59http://www.ebook.edu.vn 63