2. Հայ մեծանուն գրող, մանկավարժ,
հրապարակախոս Ղազարոս Ստեփանի
Աղայանը ծնվել է 1840 թ. ապրիլի 5-ին
Բոլնիս–Խաչեն հայաբնակ գյուղում, որը
գտնվում է Վրաստանի տարածքում։
3. Սկզբնական կրթությունն ստացել է
ծննդավայրում և Շամշուլդա գյուղի
քահանա Տեր-Պետրոսի մոտֈ 1853-ին
ընդունվել է Թիֆլիսի Ներսիսյան
դպրոցը, մեկ տարի հետո ինքնակամ
հեռացելֈ Այնուհետև իր գիտելիքները
լրացրել է ինքնակրթությամբֈ
4. 1867-ին, երբ վերադարձել է
Անդրկովկաս, ստանձնել է
Էջմիածնի տպարանի
կառավարիչի պաշտոնը
1869-70 թթ. սկսել է խմբագրել
«Արարատ» ամսագիրը ։
1870–1882 դասավանդել է
Ախալցխայի, Ալեքսանդրապոլի,
Երևանի, Շուշվա դպրոցներում :
8. Առանձնապես գնահատելի են նրա
«Ուսումն մայրենի լեզվի» Ա, Բ, Գ, Դ
տարիների համար դասագրքերը,
որոնցից առաջինը շուրջ 40 տարի
(1875-1916) եղել է ամենատարածված
այբբենարանը հայ դպրոցներումֈ
9. Աղայանը գտնում էր, որ պետք էր
վերակառուցել դպրոցը, մերձեցնել
կյանքին, պատանեկությանը
պատրաստել վաղվա թոհուբոհի
մեջ գտնելու իր տեղը, դեմ չլինելով
օտար դրականը
վերցնելուն, միաժամանակ մերժում
էր կուրո-րեն, «կապկաբար»
ընդօրինակելը։
11. Նա ուսուցիչ, դաստիարակ էր
ինչպես մատաղ սերունդների,
այնպես էլ խորհրդատու-օգնող
սկսնակ (և ոչ միայն սկսնակ)
ուսուցիչների համար։
12. Նա բարձր էր գնահատում ուսուցչի
դերը և պահանջում.
1. մասնագիտական,
մանկավարժական խորը
գիտելիքներ,
2. դասատվության վարպետություն,
3. նորարարություն ու
հնարամտություն,
4. բարոյական անաղարտությունֈ
13. «Ուսուցչի պատիվը բարձր պետք է պահել,
թշվառ է այն ազգը, որ չի մեծարում և
ապահովում ուսուցչին»
Ուսուցիչը սիրելի կարող է լինել միայն իր
«մարդավայել վարքով»..., երբ նա է
«կատարելատիպ աշակերտաց համար»,
ապա և «մի լինիր այնքան քաղցր, որ կուլ
տան քեզ և ոչ այնքան դառն, որ թքեն վրադ»:
14. Համակարգված և հաջորդական
Մատչելի, զննական
սովորողների ակտիվությամբ ու
ինքնուրույնությամբ
Յուրացումը՝հաստատուն,
գիտակցված, տրամաբանկան
15. Նման բոլոր խնդիրները լուծվում են ուսուցչի
ջանասիրության, նվիրվածության շնորհիվ...
հետևապես ուսուցիչը պետք է լինի.
1. կատարյալ իր գիտելիքներով ու
վարպետությամբ
2. անաղարտությամբ ու աշխատասիրությամբ
3. սիրով ու հոգատարությամբ...
17. Նա համոզված էր՝ մանուկն ի ծնե ավելի շատ
հակված է դեպի լավն ու բարին, նրան
դաստիարակելն դյուրին է, միայն պետք է
ճանաչել նրան իր տարիքի և անհատակա-
նության մեջ և դրական օրինակ լինել սանի
համար, օգտագործել նաև համոզումը,
զրույցը, խրախուսանքը, երբեմն էլ պարսա-
վանքը, որոշ վերապահումներով և պատիժը,
բայց ոչ երբեք մարմնական։Եվ դրանք
արդյունավետ կլինեն, եթե վարվեք արդա-
րամտությամբ, համագործակցված, լինենք
հետևողական, անհրաժեշտության դեպքում
նաև խստապահանջֈ
18. «Խորհրդածություն դաստիարակության
վերաբերյալ» և այլ հոդվածներում նա գրել է.
1. խուսափել փափկասուն բալիկներ մեծացնելուց
2. փոքրուց ֆիզիկական կոփում և աշխատանք,...
3. դպրոցը պետք է շարունակի այն. «յուրաքանչյուր
դպրոցին կից... մի արհեստանոց»,
4. ֆիզիկականը և մտավորը պետք է հաջորդեն
միմյանց (ակտիվ հանգիստ),
5. արհեստը ընդհանուր զարգացման վրա բարերար
ազդեցություն ունի...
19. «Արհեստը մի այնպիսի բան է, որ ամենայն
մարդ պիտի գիտենա, թե ծառա լինի, թե
տեր, թե թագավոր և թե
իշխան», եզրակացնում է «Անահիտ»
հեքիաթում...
Ղազարոս Աղայանի «Անահիտ»–ը,
որը Աղայանը գրել է 1881 թ-ին հայ
հեքիաթագրության լավագույն
նմուշներից էֈ
20. Աղայանը նույն խորաթափանցությամբ
պարզաբանում է նաև ֆիզիկական
դաստիարակության հարցերը։
«Մեզ պետք են առողջ սերունդներ, դրա
նախապայմանը
«մարմնավարժությունն» է և
աշխատանքը»
Ֆիզիկական դաստիարակության առանցքը
«առողջ հոգին առողջ մարմնում» դրույթն էր:
21. «Աշխատասիրությունը բոլոր
առաքինությունների մայրն
է, ինչպես ծուլությունը ծնող է
ամենայն մոլության» գրում է իր
դուստր Անահիտին հղած
նամակներից մեկումֈ
Հետևապես՝ աշխատանքը կյանքի
հիմքն է. առանց դրա չի եղել, չկա և
չի կարող լինել ոչ մի
դաստիարակությունֈ
22. Առաջին տպագիր գործը՝ «Հարկավոր է օգնել
չքավորներին» բանաստեղծությունը, լույս է
տեսել «Մեղու Հայաստանի» լրագրում, 1862–ինֈ
25. Հեքիաթներն Աղայանի ստեղծագործության մեջ
մեծ կշիռ ունենֈ Նա հեքիաթը համարել է իրական
աշխարհի ու կյանքի ճշմարտացի պատկերման,
մանուկների դաստիարա-կության կարևոր
միջոց, հետևողականորեն պաշտպանել չարը
կռվով ոչնչացնելու սկզբունքըֈ
