1. Εργασία για την Ιστορία του Βαλταδωρείου
Γυμνασίου Κοζάνης
«Η εκπαίδευση είναι δύναμη που γιατρεύει την ψυχή.»
-Πλάτων
Τμήμα Γ4
Χαλβατζής Καλλίνικος
Τσακιλτζίδου Σοφία
Χαραλαμπίδου Μαρία
Τριανταφύλλου Χάρης
Σβώλη Ηλέκτρα
Χατζηγιάγκου Άννα
Κοζάνη, 14/02/2012

2. «Πολιτεία που δεν έχει σαν βάση της την παιδεία, είναι
οικοδομή πάνω στην άμμο.»
-Αδαμάντιος Κοραής

3. Πρόλογος
Κατά το πέρασμα των αιώνων, το ζήτημα της παιδεία αποτέλεσε μείζον θέμα κάθε
πολιτισμικά αναπτυγμένων κοινωνιών γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη εξαιτίας
του γεγονότος ότι η εκπαίδευση και η σωστή διαπαιδαγώγηση των ανθρώπων
αποτελεί θεμέλιο τόσο της ατομικής και προσωπικής οργάνωσης όσο και της
κοινωνικής. Η παρακάτω εργασία αναφέρεται στην ίδρυση ενός εκ των πιο
σημαντικών γυμνασίων της Κοζάνης ,δηλαδή του Βαλταδωρείου , καθώς και στον
καταλυτικό ρόλο που έπαιξε το γυμνάσιο αυτό στην διαπαιδαγώγηση και στην
εκπαίδευση των ανθρώπων της περιοχής.
Η απόφαση της ίδρυσης του Βαλταδωρείου
Βρισκόμαστε στις 17 Νοεμβρίου του 1895 ημέρα θανάτου του Κοζανίτη ευεργέτη
Λάμπρου Βαλταδώρου ο οποίος αφήνοντας την τελευταία του πνοή στο
Βουκουρέστι, αφήνει πεντακόσια εικοσόφραγκα προκειμένου να ανεγερθεί γυμνάσιο
στην πατρίδα του την Κοζάνη. Ο Δεσπότης της Κοζάνης σε συνεννόηση με τα
αδέρφια τους Λάμπρου Βαλταδώρου συζητάνε τα διαδικαστικά της δημιουργίας του
γυμνασίου. Τα αδέρφια του Λ. Βαλταδώρου παραχωρούν το οικόπεδο στο οποίο ο
Μιχάλης Παπακωνσταντίνου προσθέτει άλλα 114τμ δικού του οικοπέδου ως δωρεά.
Οι δωρεές, όμως, δεν σταματούν εδώ καθώς ο μεγαλοτσιφλικάς Γεώργιος
Γκορτσούλης, η Αικατερίνη Τσιμηνάκη καθώς και το σώμα της εκκλησίας με την
εκποίηση χωραφιών, αμπελιών, σπιτιών και άλλων περιουσιακών στοιχείων δίνουν
στα αδέρφια του Βαλταδώρου μεγάλη οικονομική ενίσχυση για την δημιουργία του
σχολείου.
Η ίδρυση και η κατασκευή του Βαλταδωρείου
Οι διαδικασίες για την ίδρυση του Βαλταδωρείου συνεχίστηκαν ώσπου στις 12
Απριλίου του 1899 αναγγέλλεται πως βγήκε επιτέλους το σουλτανικό φιρμάνι και
στάλθηκε στην Μητρόπολη της Κοζάνης. Με αυτό τον τρόπο δόθηκε το έναυσμα για
την κατασκευή του περίφημου σε όλη την Μακεδονία «Βαλταδωρείου Γυμνασίου
Κοζάνης» που στο πέρασμα των αιώνων άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του
μορφώνοντας χιλιάδες Κοζανιτόπουλα καθώς και παιδιά άλλων νομών. Οι Κοζανίτες
στα χρόνια που ακολούθησαν αφιερώθηκαν ψυχή τε και σώματι στην ανέγερση του
κτηρίου προσφέροντας ανιδιοτελώς από πέτρες έως και ξυλεία . Παρόλη την βοήθεια
και την θέληση που υπήρχε , κάποια στιγμή τελείωσαν τα χρήματα και όση βοήθεια
κι αν προσέφεραν οι Κοζανίτες δεν αρκούσε. Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή ο
Βασίλειος Βαλταδώρος στέλνει γράμμα από το Βουκουρέστι δίνοντας χρήματα για
την αποπεράτωση του κτηρίου και κερδίζει έτσι τον τιμητικό τίτλο του μεγάλου
ευεργέτη. Τα εγκαίνια του Βαλταδωρείου Γυμνασίου τελούνται στις 30 Ιανουαρίου
1901, ημέρα των Τριών Ιεραρχών, με πρώτο γυμνασιάρχη τον Παν. Ν. Λιούφη,
διδάκτορα της φιλολογίας και ενός από τους πρώτους καταγραφείς της ιστορίας της
πόλης κατά τον 20ο αιώνα, παρουσία του Μητροπολίτη, όλων των επισήμων αρχών
της πόλης και πλήθους κόσμου. Μεγάλος απόντας ο Βασίλειος Βαλταδώρος που δεν
μπορεί να παρευρεθεί στα εγκαίνια. «Εύχομαι από το μικρό τούτο γυμνάσιο να
εξέλθωσι ήρωες προς δόξα της αγαπητής μου πατρίδας», αναφέρει ο Βαλταδώρος σε
επιστολή του προς τον Μητροπολίτη Κωνστάντιο, ανακοινώνοντάς του ταυτόχρονα

4. την απουσία του από την τελετή των εγκαινίων.
Το Βαλταδώρειο στον 20ο αιώνα
Το νεόδμητο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο στις απαρχές τους 20ου αιώνα, είναι
περικαλλές εκπαιδευτικό ίδρυμα, αληθινό στολίδι στην καρδιά της Κοζάνης. Από το
σχολικό έτος 1900-1901 υποδέχεται τους πρώτους του μαθητές. Όνειρο και καημός
κάθε γονέα είναι να φοιτήσει το παιδί του στο γυμνάσιο αυτό που προοιωνίζεται ένα
λαμπρό μέλλον στον χώρο της μέσης εκπαίδευσης. Και ,πραγματικά, το σχολείο στα
112 χρόνια λειτουργίας του ανταποκρίθηκε πέρα για πέρα στην αποστολή του και
έγραψε λαμπρή ιστορία. Από τις πρώτες στιγμές της δημιουργίας και λειτουργίας του
το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο βρέθηκε υπό την εποπτεία και «κηδεμονία» του
δυναμικού γυμνασιάρχη Παν. Ν. Λιούφη. Ο Λιούφης, άνθρωπος ιδιαίτερα
μορφωμένος με πλούσια εκπαιδευτική εμπειρία και πείρα εργάστηκε σκληρά για την
οργάνωση και εδραίωση του νεοσύστατου γυμνασίου στην Κοζάνη. Μετά το 1912
και την απελευθέρωση με την ενσωμάτωση της Κοζάνης και της Μακεδονίας
ολόκληρης στο νέο ελληνικό κράτος τα εκπαιδευτικά ιδρύματα -άρα και το
Βαλταδώρειο Γυμνάσιο- εποπτεύονται και χρηματοδοτούνται πλέον από το
Υπουργείο Παιδείας. Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος πλέον δίνει την δυνατότητα με
την οικονομική του ενίσχυση να διατηρηθούν μεγάλα σχολεία όπως το Βαλταδώρειο.
Τα χρόνια κυλούσαν με την ίδια πορεία και το Βαλταδώρειο γυμνάσιο παρέμεινε
στολίδι της πόλης και φυσικά το σπουδαιότερο από τα κέντρα εκπαίδευσης
ολόκληρης της Δυτικής Μακεδονίας. Η δεκαετία του ΄40 μπορεί δίκαια να
χαρακτηριστεί ως «η πλέον δραματική περίοδος της νεοελληνικής μας ιστορίας». Η
τετράχρονη κατοχή της χώρας από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής βυθίζει όλη την
Ελλάδα σε μία σκοτεινή στασιμότητα, κατά την οποία τίποτα καινούργιο ή
διαφορετικό δε συντελείται. Η ίδια στασιμότητα παρατηρείται και στα εκπαιδευτικά
ζητήματα. Στην Κοζάνη τα διδακτήρια των δημοτικών σχολείων και των γυμνασίων
επιτάσσονται από τους Γερμανούς, που τα χρησιμοποιούν σαν διοικητήρια ή και σαν
φυλακές. Το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο χρησιμοποιήθηκε ως διοικητήριο. Όταν κάποια
στιγμή τα καταπιεστικά μέτρα των κατακτητών κάπως χαλάρωσαν, το Γυμνάσιο
ανασυντάσσει τις δυνάμεις του και αρχίζει να λειτουργεί ξανά με γυμνασιάρχη το
Βασίλειο Βήκα κάτω από δραματικές συνθήκες. Σε αυτή την τραγική για τη χώρα
συγκυρία στο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο συντελείται ένα σημαντικό γεγονός, που
φωτογραφίζει την ιστορική πραγματικότητα της περιόδου εκείνης. Πρόκειται για την
τύχη της ιστορικής σημαίας του γυμνασίου, που σώθηκε από τη βεβήλωση των
Γερμανών κατακτητών χάρη στον υψηλό κώδικα τιμής του Αυστραλού στρατιώτη
Reginald Tresise. Ο Tresise τον Απρίλιο του 1941 βρέθηκε στην Κοζάνη.
Προσπαθώντας, αυτός και οι σύντροφοι του, να βρουν ένα καταφύγιο για τη νύχτα
χώθηκαν στο έρημο Βαλταδώρειο. Εκεί ανάμεσα σε άλλα σχολικά είδη αντίκρισαν τη
σημαία του σχολείου. «Αυτή η σημαία φαινόταν τόσο περήφανη, προκλητική και
αλύγιστη στη σκόνη και ακαταστασία του πολέμου», περιγράφει ο Tresise σε
επιστολή του προς το Δήμαρχο Κοζάνης το 1959. Το Βαλταδώρειο ακόμα και μετά
την πτώση της κατοχής μέχρι και σήμερα συνέχισε αδιάκοπα το εκπαιδευτικό του
καθήκον και μόρφωσε χιλιάδες ανθρώπους που είχαν την τύχη να περάσουν από
αυτό.

5. To Bαλταδώρειο του σήμερα
Από το 1981 μέχρι σήμερα το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο Κοζάνης ακολουθεί με
συνέπεια την πορεία των εκπαιδευτικών πραγμάτων της χώρας. Σήμερα στο ιστορικό
διδακτήριο στεγάζεται μόνο το 1ο Γυμνάσιο Κοζάνης. Στα 100 χρόνια ζωής του το
Βαλταδώρειο Γυμνάσιο Κοζάνης ανταποκρίθηκε επάξια στη δύσκολη αποστολή που
του είχε ανατεθεί: να επιβεβαιώσει τα λόγια του Άγιου Κοσμά του Αιτωλού, που
έλεγε ότι η ελευθερία θα έρθει μαζί με τη μόρφωση. Σε ειρηνικούς, αλλά και
δύσκολους και χαλεπούς καιρούς το γυμνάσιο, που με κόπο έχτισαν οι Κοζανίτες,
εκπληρώνοντας ένα παλιό τους όνειρο, αλλά και η γενναιοδωρία των αδελφών
Βαλταδώρου, φώτισε και μόρφωσε εκατοντάδες μαθητές, όχι μόνο από το νομό
Κοζάνης, αλλά από όλη τη Δυτική Μακεδονία. Υπουργοί, βουλευτές, νομάρχες και
δήμαρχοι, δικαστικοί, καθηγητές πανεπιστημίου και στρατηγοί, κέντρο μάθησης και
παιδείας το σχολείο τόσων και τόσων γενεών, ανθρώπων που προχώρησαν και
καταξιώθηκαν στην προσωπική και επαγγελματική τους πορεία. 100 χρόνια μετά το
Βαλταδώρειο Γυμνάσιο συνεχίζει την ιστορική του πορεία. Με γνώση του ιστορικού
του παρελθόντος και δύναμη για το μέλλον, ένα κτίριο-σύμβολο για την πόλη που δεν
τάραξαν ούτε φυσικές καταστροφές, ούτε ανθρώπινες λεηλασίες και είναι σήμερα,
όπως το καμπαναριό του Αγίου Νικολάου στην κεντρική πλατεία, ένα από εκείνα τα
ειδικά και ξεχωριστά χαρακτηριστικά που κάνουν την Κοζάνη να διαφέρει από κάθε
άλλη, παρόμοια με αυτή βορειοελληνική πόλη. Κι αν και δεν αποφοιτήσαμε όλοι από
τις μεγάλες αίθουσές του, το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο Κοζάνης κατέχει μία θέση στις
καρδιές όλων μας. Γιατί είναι κομμάτι της ιστορίας του τόπου μας και μαζί ένα
κομμάτι από τη ζωή μας την ίδια. Του κάθε ενός ξεχωριστά κι όλων μαζί ταυτόχρονα.
Η συμβολή του Βαλταδωρείου Γυμνασίου στην κοινωνία
Αδιαμφισβήτητα , το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο από την αρχή της δημιουργίας του
μέχρι και σήμερα αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας της Κοζάνης.
Υπήρξε το μεγαλύτερο στολίδι της και το απόλυτο σύμβολο της μόρφωσης και της
σωστής διαπαιδαγώγησης . Από το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο κατά την διάρκεια της
πολύχρονης πορείας του υπήρξε κέντρο μάθησης και παιδείας τόσων και τόσων
γενεών που καταξιώθηκαν στη ζωή και στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία ως
Υπουργοί, Βουλευτές, Νομάρχες, Δήμαρχοι, ανώτατοι Δικαστές κ.α. Μα ακόμα και
αυτοί που δεν κατέκτησαν μεγάλες θέσεις στην διοίκηση της κοινωνίας κέρδισαν το
μεγαλύτερο δώρο που πρόσφερε και συνεχίζει να προσφέρει το Βαλταδώρειο
γυμνάσιο δηλαδή την σωστή παιδεία που έλαβαν. Διότι ,εντέλει, αυτό ακριβώς είναι
η παιδεία ,η σωστή διδασκαλία τρόπων συμπεριφοράς και αρμοζόντων προτύπων
ιδιοσυγκρασίας και όχι η ανούσια μάθηση γνώσεων που οι μαθητές δεν
χρησιμοποιούν ποτέ . Οι καθηγητές του Βαλταδωρείου υπήρξαν πάνω από όλα
παιδαγωγοί και δάσκαλοι, άνθρωποι και όχι μηχανές βαθμολόγησης και φυσικά
σπουδαίες προσωπικότητες από τις οποίες οι μαθητές έμαθαν και δεν τους ξεχνούν
ποτέ.
Επίλογος
Η ιστορία των πόλεων που μας ταξιδεύουν στο χρόνο είναι τραγικά ταυτόσημη με
την προσωπική μας ιστορία, ειδικά αν από αυτές ξεκινούν και οι βαθύτερες ρίζες που
μας φέρνουν στη ζωή. Και η γνώση αυτή μας δίνει την ώθηση για ένα πιο σταθερό

6. βήμα προς την προσωπική αυτογνωσία. Το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο στάθηκε
σπουδαίο όργανο εκπαίδευσης στους αιώνες και αξίζει να μείνει για πάντα στην
ιστορία ως το σπουδαιότερο γυμνάσιο της πόλης. Και όπως έλεγε και ο μεγαλύτερος
φιλόσοφος όλων των εποχών, ο Σωκράτης , «Η παιδεία είναι πανηγύρι της ψυχής,
γιατί σ' αυτήν υπάρχουν πολλά θεάματα και ακούσματα της ψυχής.» , έτσι λοιπόν,
και στον κόσμο αυτό που η ύπαρξη αμέτρητων γνώσεων είναι αναμφίβολη , οι
άνθρωποι δεν πρέπει να ξεχνούν να καλλιεργούνται καθώς μόνο με την παιδεία
μπορούν οι άνθρωποι να λύσουν τα βαθειά ριζωμένα προβλήματα που παίρνουν
τρομακτικές διαστάσεις . Η παιδεία είναι θεμέλιο της σωστής κοινωνίας και έτσι
όπως και ένα κτήριο στηρίζεται στον ακρογωνιαίο λίθο του έτσι και η παιδεία είναι
το στήριγμα μιας βαθειά πολιτισμένης κοινωνίας που με όπλο την σωστή
διαπαιδαγώγηση των ανθρώπων της εξασφαλίζει την πορεία της στους αιώνες.
Βιβλιογραφία
• Παπαδόπουλου Παναγιώτη, Ιστορία του Βαλταδώρειου Γυμνάσιου
• Παπακωνσταντίνου Μιχάλη, Μια βορειοελληνική πόλη στα Βαλκάνια.

7. Η εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος της Τοπικής Ιστορίας Γ’
Γυμνασίου με τον γενικότερο τίτλο: «Η εκπαίδευση στην Κοζάνη στις αρχές του 20ου
αιώνα – Η ιστορία του Βαλταδώρειου».