Chuyên đề văn hóa - kinh tế của tạp chí Văn hiến Việt nam.

2. NỘI DUNG SỐ 12 (222)-2012
CULTURE OF VIETNAM
Taïp chí xuaát baûn 02 kyø/thaùng
Giaáy pheùp hoaït ñoäng baùo chí soá 397/GP- BVHTT
Vaø soá 41/GP - SÑBS
Giaáy pheùp Quaûng caùo soá 1187/BC
TOØA SOAÏN TRÒ SÖÏ
27 Höông Vieân, Q. Hai Baø Tröng, Haø Noäi
ÑT & Fax: (84.4)39.764.693
CHUÛ NHIEÄM
GS. Hoaøng Chöông
TOÅNG BIEÂN TAÄP
Nhaø baùo Nguyeãn Theá Khoa
PHOÙ TOÅNG BIEÂN TAÄP THÖÔØNG TRÖÏC
Nhaø baùo Traàn Ñöùc Trung
CON NGƯỜI SỰ KIỆN
PHOÙ TOÅNG BIEÂN TAÄP 4. Sáng tạo Văn học, nghệ thuật về đề cùng nhà nông
Ts. Nguyeãn Minh San tài lịch sử Thế Điệp
TRÖÔÛNG BAN TRÒ SÖÏ PGS.TS Nguyễn Hồng Vinh 43. Công ty CP truyền thông du lịch Việt
Nhaø baùo Nguyeãn Hoaøng Mai 7. 12 năm vì một nền văn hoá dân tộc Cùng sự phát triển và tiến bộ của cộng
GS Hoàng Chương đồng
THÖ KYÙ TOØA SOAÏN
Nhaø baùo Traàn Thu Hieàn 11. Bài phát biểu của ông Valeriu Arteni Thu Thu
Nhaø baùo Töø My Sôn tại hội thảo khoa học “Âm nhạc dân tộc THƯƠNG HIỆU - NHÃN HIỆU TỪ GÓC
với cuộc sống con người hôm nay” NHÌN VĂN HÓA
GIAÙM ÑOÁC ÑIEÀU HAØNH
Nhaø baùo Voõ Thaønh Taân 12. Về việc đăng cai ASIAD 18: Cố gắng 46. Công ty XNK-TM-CN-Vận tải Hùng
PGÑ: Nhaø baùo Leâ Haûi Chaâu tiết kiệm triệt để kinh phí Duy: Khẳng định thương hiệu bằng
Thế Hùng thương hiệu
GIAÙM ÑOÁC VPPT VAÊN HIEÁN VIEÄT NAM
Phan Toân Tònh Haûi 14. Kỷ niệm 40 năm “Điện Biên Phủ trên Trúc Lam
không”: Từ nhận định của Bác Hồ 48. Công ty TNHH sản xuất và thương
HOÄI ÑOÀNG BIEÂN TAÄP Phạm Hùng mại Hoàng Long VINA: Sẵn sàng cho hội
GS. Vuõ Khieâu - Thöôïng töôùng Nguyeãn Nam Khaùnh
- GS. Traàn Baûng - GSTS. Traàn Vaên Kheâ - Nhaø thô 18. Khi một quốc gia có chung Quốc tổ nhập
Nguyeãn Khoa Ñieàm - NS. Vuõ Maõo - GSVS. Hoà Só Hoàng Anh Đại Miêu
Vònh - GS. Tröôøng Löu - GSTS. Thaùi Kim Lan - HIỀN TÀI ĐẤT VIỆT 50. Công ty CP dịch vụ du lịch và thương
TS.NSND Phaïm Thò Thaønh - NSND Ñaëng Nhaät Minh
- TS. Ñoaøn Thò Tình - GSTS. Nguyeãn Thuyeát Phong 21. Nhớ cây đại thụ Tuồng mại TST: Luôn đồng hành cùng khách
- NB. Phaïm Ñöùc Löôïng - NB. Trung Ñoâng GS. Hoàng Chương hàng
24. Nhạc sỹ- chiến sỹ Nguyễn Trùng Thương Trần Thu
BAN CHUYEÂN ÑEÀ
Vaên phoøng Ban Bieân taäp Hương Sơn 52. Thương xá Tax : Xứng danh với bề
Soá 64 Trung Hoøa (Soá 06 - Loâ 12B cuõ) Khu ÑTM TỪ TRONG DI SẢN dày trăm năm phát triển
Trung Yeân - Trung Hoøa - Caàu Giaáy - Haø Noäi 26. Nhà hát ca múa nhạc Việt Nam: Phát Trúc Lam
ÑT: (84.4)37.83.1961 - 37.83.1962
Email: chuyendevanhien@ yahoo.com.vn huy truyền thống nghệ sỹ - chiến sỹ DOANH NHÂN TÂM TÀI
Nguyễn Thu Hiền 54. Công ty CP vật tư kỹ thuật nông
VAÊN PHOØNG QUAÛNG CAÙO VAØ PHAÙT HAØNH 28. Bảo tàng Lịch sử quốc gia: Gắn kết nghiệp Bình Định: Một doanh nhân Tâm
Soá 404 Ñöôøng Böôûi, Q. Ba Ñình - TP. Haø Noäi
ÑT: 04. 3 7717665 * Fax: 04. 3 7718875; bảo tàng với du lịch - Tài Gắn bó với đồng ruộng
Mobile: (+84)989.186661 Nguyễn Thu Hiền Bùi Thọ
Email: trantrungvanhien@gmail.com DIỄN ĐÀN 56. Công ty xổ số kiến thiết Kon Tum:
VAÊN PHOØNG ÑAÏI DIEÄN TAÏI TP. HCM 30. Vài suy nghĩ nhỏ về sáng tạo đề tài Một doanh nhân dám nghĩ, dám làm
288B An Döông Vöông - Q. 5 - TP. HCM lịch sử Bùi Thọ
ÑT: (84.8)38.353.878 Nhà văn Vũ Hạnh ĐỜI SỐNG QUANH TA
VAÊN PHOØNG ÑAÏI DIEÄN TAÏI ÑAØ NAÜNG 32. Hãng phim truyện Việt Nam bị Ban 58. Câu lạc bộ Đờn ca tài tử xã Vĩnh Thới:
Taàng 5 Khaùch saïn Eiffel -117 Leâ Ñoä - TP. Ñaø Naüng Quản lý Hồ Tây chiếm đất thu hút nhiều người dân tham gia
ÑT: (84.511)647.529 - Fax: (84.511)811.972 Nguyễn Thị Hồng Ngát Phúc Hiền
Email: chuyendevanhien@ yahoo.com.vn
35. Tôn vinh thương hiệu nghề truyền 59. Rạch Bỏ Lược
Trình baøy - Cty CP Vaên hoùa Thoâng tin thống và báu vật gia truyền Việt Nam Huỳnh Thăng
De. QA Nguyễn Vân TRANG BẠN ĐỌC
TAØI TRÔÏ PHAÙT HAØNH 38. Vi phạm quy định biểu diễn: Phạt 61. Đơn khiếu nại của Vũ Văn Thất
Doanh nghieäp saùch Thaønh nghóa - TP. HCM tiền là chưa đủ 62. Có dấu hiệu vi phạm trong các hoạt
Thanh Giang động tín dụng
In Taïi - Coâng ty TNHH MTV in Quaân ñoäi I
39. Vinh dự và trách nhiệm của nghệ sỹ TIN TỨC
GIAÙ: 28.000VNÑ Trần Nguyễn 64. Giáo sư Hoàng Chương nhận
VÌ SỰ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG Bằng khen danh dự của Bộ Ngoại giao
41. Công ty CP Supe Phốt phát và Hóa Rumani
chất Lâm Thao: Nửa thế kỷ song hành PV
65. Nhóm nhạc Dòng thời gian
Chúc Sơn

3. CONTENTS
regulations: Pecuniary fine is not
enough
Thanh Giang
N 12 (222)-2012
0 39. The honor and responsibility of
artists
PEOPLE AND EVENT
Tran Nguyen
4. Creating literature, arts works on
FOR THE COMMUNITY DEVELOPMENT
historical subject
41. Lam Thao Chemicals & Supe
Asso. Prof. Dr. Nguyen Hong Vinh
Phosphate JS Corporation: Half a
7. 12 years for a national culture century alongside farmers
Professor Hoang Chuong The Diep
11. Speech of Mr. Valeriu Arteni at 43. Viet travel media JSC: Always
scientific workshop “Ethnic music to with development and progress of the
people’s lives today” community
12. To host the 18th Asian Games: Try Thu Thu
to save fund strictly CULTURAL VIEWPOINT ON TRADE
The Hung MARK & BRAND NAME
14. Celebrating 40 years of “Dien Bien 46. Hung Duy Transport Trading Import-
Phu by the air”: From the opinion of Export Company: Confirm brand by
brand
Uncle Ho Truc Lam
Pham Hung 48. Hoang Long VINA Trading &
14. On the 20th celebration of diplomatic Production Co., Ltd. : Ready for
relation between Vietnam - South Korea: integration
The similarity of Vietnam - South Korean Dai Mieu
culture. 50. TST Tourist & Trading Service JSC:
Professor Hoang Chuong Always accompany customers
18. When a nation has an unique Tran Thu
ancestor 52. Tax Trade Center: Deserve with
Hoang Anh hundred years of development
TALENTS OF VIETNAMESE LAND Truc Lam
21. Remember Tuong singing “Giant BUSINESSMAN HEART - TALENT
tree” 54. Binh Dinh agricultural technique
Professor Hoang Chuong materials JSC: An Heart-talented
24. Musician - combatants Nguyen businessman sticks to the field.
Trung Thuong Bui Tho
Huong Son 56. Kon Tum Lottery Company: A daring,
INSIDE HERITAGE determined businessman.
26. National Museum of History: Bui Tho
Combining museum with tourism LIFE AROUND US
Nguyen Thu Hien 58. Vinh Thoi village amateur singing
28. Contemporary dance based on folk, club: Attract more people to participate
ethnic dance Phuc Hien
Nguyen Thu Hien 59. Comb river
FORUM Huynh Thang
30. Some small thoughts in creativity of READERS PAGE
historical topic 61. Petition application by Vu Van That
Writer Vu Hanh Ảnh Bìa 1: Bà Nguyễn Thị Hà - GĐ Công ty
62. There are signs of violation of credit TNHH MTV Hồng Nguyên nhận giải thưởng
32. Land of Vietnamese film company activities
has been occupied by West Lake “Thương hiệu nổi tiếng Asean” từ GS, TS.
NEWS
Management Board Bosengkham Vongdara - Bộ trưởng Bộ TT
64. Professor Hoang Chuong received
Nguyen Thi Hong Ngat Certificate of Merit by Romanian Ministry
VH&DL nước CHDCND Lào (bên trái)
35. Honouring Vietnam’s traditional of Foreign Affairs
brands and precious treasures PV
Nguyen Van 65. Timeline music band
38. Violations of Art performing Chuc Son

4. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
SÁNG TẠO VĂN HỌC, NGHỆ THUẬT
VỀ ĐỀ TÀI LỊCH SỬ
l PGS. TS. NGUYỄN HỒNG VINH
Chủ tịch Hội đồng lý luận, phê bình VHNT Trung ương
Như chúng ta đã biết, Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm
Ban chấp hành Trung ương (khoá VIII) của Đảng ta đã nêu
lên mục tiêu, nhiệm vụ “Xây dựng và phát triển nền văn
hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, trong đó
khẳng định văn học, nghệ thuật là một bộ phận rất quan
trọng của văn hoá, góp sức tích cực xây dựng và hoàn thiện
nhân cách con người Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh
CNH, HĐH, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đ
ến tháng 6 năm 2008, Bộ Chính trị (khoá
X) lại ban hành Nghị quyết số 23 về Tiếp
tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ
thuật trong thời kỳ mới, chỉ rõ: “văn học, nghệ thuật
Việt Nam có bước phát triển mới, có những biết đổi
sâu sắc, những đặc điểm mới, đạt được nhiều thành
tựu”. Nghị quyết cũng nêu rõ những yếu kém, khuyết
điểm: “Trong một số trường hợp, có biểu hiện cực
đoan, chỉ tập trung tô đậm mặt đen tối, tiêu cực của
cuộc sống hiện tại, thậm chí xuyên tạc, bóp méo lịch
sử hoặc bị các thế lực thù địch lôi kéo, đã sáng tác
và truyền bá các tác phẩm độc hại, đi ngược lại với
lợi ích của nhân dân và đất nước…”
Cảnh trong phim Khát vọng Thăng Long - Màn đấu võ của vua Lý Công
Chúng ta vui mừng nhận thấy, trong những năm Uẩn khi còn nhỏ, sống cùng với Thiền sư Vạn Hạnh tại chùa Kiến Sơ. Ảnh
gần đây, cùng với những thành tựu chung của đất VTC New
nước, sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử trở thành động lực tinh thần thúc đẩy kinh tế - xã hội
có sự khởi sắc mới, xuất hiện một số tác phẩm có giá phát triển. Cùng với những gố gắng đáng ghi nhận
trị cao về nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật, góp đó, công chúng yêu văn học, nghệ thuật tỏ rõ sự băn
phần bồi dưỡng tri thức lịch sử, khơi dậy lòng yêu khoăn bức xúc; thậm chí bất bình khi hình tượng các
nước, ý chí tự cường, lòng tự hào dân tộc, ngăn chặn vị anh hùng lịch sử đã được cả dân tộc tôn vinh bị
cái ác, nhân rộng cái thiện, đáp ứng nhu cầu văn xuyên tạc, bôi nhọ….
hoá ngày càng phong phú, đa dạng của nhân dân, Trước tình hình thực tế đó, cùng với sự tồn tại
4

5. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
nhiều ý kiến, quan niệm khác nhau trong đánh giá lịch sử. Đây là vấn đề trọng tâm của chủ đề Hội thảo,
tình hình sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài lịch được thể hiện chủ yếu qua hai khuynh hướng chính:
sử; được sự đồng ý của Thường trực Ban Bí thư, lãnh Một là, tác phẩm văn học, nghệ thuật viết về đề
đạo Ban Tuyên giáo Trung ương, Hội đồng Lý luận, tài lịch sử phải bảo đảm tính chân thật của lịch sử,
phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương tổ chức tức là bám sát và tuyệt đối trung thành với các sự
Hội thảo khoa học toàn quốc với chủ đề “Sáng tạo kiện có thật của lịch sử (tuy không bỏ qua cảm quan
văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử” nhằm góp sức chính trị của tác giả), trong đó nhiều người thường lấy
thực hiện có hiệu quả những yêu cầu đặt ra đối với sự thành công của tiểu thuyết lịch sử Chiến tranh và
văn học, nghệ thuật trong Nghị quyết Trung ương 5 hòa bình của L.Tolstoi và Pie Đại đế của A. Tolstoi
(khoá VIII) và Nghị quyết 23 của Bộ Chính trị (khoá - hai nhà viết tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng của nước
X). Hội thảo lần này là một trong những biện pháp Nga và Hoàng Lê nhất thống chí của Ngô gia văn
tích cực, thiết thực để thực hiện mục tiêu quan trọng phái ở nước ta làm dẫn chứng điển hình cho thành
đó. công của các tác phẩm viết theo khuynh hướng sáng
Trong quá trình chuẩn bị, để bảo đảm Hội thảo tác này.
đạt chất lượng cao, Hội đồng Lý luận, phê bình văn Hai là, coi lịch sử chỉ là chất liệu, là “cái cớ” để
học, nghệ thuật Trung ương đề nghị Hội Nhà văn sáng tạo tác phẩm, qua đó để mượn xưa nói nay, để
Việt Nam, Hội Điện ảnh Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt gửi gắm những quan niệm về thời đại, để khám phá
Nam, Hội Nghệ sỹ Sân khấu Việt Nam, là những Hội con người lịch sử với tư cách là những nhân vật của
đã có nhiều tác phẩm và kinh nghiệm viết về đề tài tác phẩm văn học, nghệ thuật. Những tác giả theo
này, tổ chức hội thảo, tọa đàm bàn sâu về lĩnh vực khuynh hướng này thường viện dẫn câu tuyên ngôn
chuyên môn của mình, làm cơ sở cho cuộc Hội thảo của nhà văn Pháp A.Dumas: “Lịch sử là một cái đinh
toàn quốc. Ban Tổ chức Hội thảo chân thành cám ơn để tôi treo những bức tranh của tôi mà thôi”.
sự hưởng ứng và hợp tác tích cực nêu trên, tạo tiền Trong chúng ta, chắc không ai đồng tình với quan
đề triển khai có hiệu quả mục tiêu, nhiệm vụ cuộc niệm máy móc rằng, tác phẩm văn học, nghệ thuật
Hội thảo này. về đề tài lịch sử chỉ là những tác phẩm sao chép,
Tại Hội thảo hôm nay, chúng ta sẽ tập trung thảo diễn ngôn lịch sử khô khan. Đặc thù của văn học,
luận những vấn đề cơ bản, như thực trạng, bản chất nghệ thuật là sáng tạo, là hư cấu. Hư cấu nghệ thuật
tình hình sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài lịch là một quy luật của điển hình hóa trong nghệ thuật,
sử trong những năm gần đây; những vấn đề lý luận nhưng vấn đề quan trọng ở đây là sáng tạo như thế
và thực tiễn đặt ra xung quanh các tác phẩm văn nào, hư cấu đến đâu, hư cấu bao nhiêu % khi viết về
học, nghệ thuật về đề tài lịch sử; và từ thực tiễn sáng đề tài lịch sử…, đặc biệt là đối với những sự kiện lịch
tác về đề tài lịch sử trong từng lĩnh vực văn học, nghệ sử đã được ghi trong chính sử, những nhân vật lịch
thuật cụ thể, đề xuất những yêu cầu, giải pháp chủ sử đã được cả dân tộc tôn vinh.
yếu nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả sáng tác, 2. Về thực tiễn
lý luận, phê bình, trình diễn, quảng bá các tác phẩm Những năm gần đây, bên cạnh những tác phẩm
viết về đề tài lịch sử… văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử đã gặt hái được
Để đạt được mục tiêu nêu trên, kính đề nghị các những thành công, gây được tiếng vang trong giới
nhà khoa học, các nhà hoạt động thực tiễn tập trung sáng tạo và công chúng như: Hồ Quý Ly, Đội gạo
thảo luận, làm rõ một số vấn đề cơ bản sau: lên chùa, Mẫu thượng ngàn, Tám triều vua Lý, Bão
1. Về phương diện khoa học: táp triều Trần, Sông Côn mùa lũ,... (Tiểu thuyết lịch
Làm rõ hơn khái niệm về lịch sử và đề tài lịch sử, sử); Tây Sơn hào kiệt, Long thành cầm giả ca, Khát
mối quan hệ giữa lịch sử và việc sáng tạo văn học, vọng Thăng Long, Huyền sử thiên đô, Thái sư Trần
nghệ thuật về đề tài lịch sử… Thủ Độ (phim truyện lịch sử);Rừng trúc, Nguyễn Trãi
Từ trước đến nay, trong giới sáng tác cũng như ở Đông Quan, Bài ca giữ nước, Trần Thủ Độ, Chu
công chúng yêu văn học, nghệ thuật còn có những Văn An, Đêm trắng, …(kịch lịch sử), vẫn có những
ý kiến khác nhau xung quanh nhiều khía cạnh liên tác phẩm gây băn khoăn, bức xúc, thậm chí là sự bất
quan chủ đề Hội thảo, đặc biệt là mối quan hệ giữa bình của nhiều văn nghệ sĩ và công chúng như nhiều
lịch sử và việc sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài tham luận đề cập.
5

6. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
Từ thực tiễn đó, Hội thảo cần thảo luận, phân tích thưởng có uy tín của các Hội chuyên ngành, vì vậy
rõ nguyên nhân những tác phẩm thành công và chưa ngày càng thu hút được sự quan tâm của bạn đọc
thành công; trên cơ sở đó đúc kết những tiêu chí cần và công chúng yêu văn học, nghệ thuật. Đó là minh
có bảo đảm sự thành công của một tác phẩm. chứng về sự quan tâm với ý thức trách nhiệm cao
3. Về trách nhiệm của người nghệ sỹ đối với của các tầng lớp nhân dân với lịch sử nước nhà. Vấn
quá trình sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài đề đặt ra tại Hội thảo là : làm gì và làm thế nào để
lịch sử phát huy mặt mạnh. khắc phục nhanh những thiếu
Qua theo dõi các cuộc hội thảo của các Hội sót, bất cập, góp sức tạo ra môi trường và điều kiện
chuyên ngành, chúng tôi thấy mọi ý kiến trao đổi đều thuận lợi thúc đẩy công cuộc sáng tạo văn học, nghệ
thống nhất khái niệm lịch sử trong sách sử (chính thuật về đề tài lịch sử có bước phát triển tích cực
sử) với lịch sử trong các tác phẩm văn học, nghệ trong thời gian tới?
thuật không phải bao giờ cũng đồng nhất, thậm chí Cùng với bốn vấn đề lớn nêu trên, Báo cáo đề
có chỗ còn trái ngược nhau, bởi vì, lịch sử trong các dẫn của Thường trực Hội đồng tại Hội thảo này sẽ
tác phẩm văn học, nghệ thuật là lịch sử đã được viết gợi mở những vấn đề rộng hơn, sâu hơn để các nhà
lại qua lăng kính sáng tạo của người nghệ sỹ. Có khi khoa học, các nhà hoạt động thực tiễn thảo luận,
nó là sự thật lịch sử còn bị khuất nấp; có khi nó chỉ tranh luận, tạo được tiếng nói chung xung quanh
là cảm nhận, trí tưởng tượng riêng của người nghệ sỹ những nội dung liên quan chủ đề “Sáng tạo văn học,
về lịch sử… Nhưng có một nguyên tắc mà tất cả các nghệ thuật về đề tài lịch sử”
nhà sáng tạo văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử Chiến tranh đã lùi xa, đất nước đã thống nhất gần
phải tuân thủ, đó là tôn trọng chân lý lịch sử, không 40 năm, nhưng đi liền những thời cơ, thuận lợi lớn,
vì một lý do cá nhân nào mà xuyên tạc, bóp méo lịch chúng ta đang đứng trước những thử thách không
sử, hạ bệ thần tượng, bôi nhọ hình ảnh những anh nhỏ trong quá trình thúc đẩy kinh tế - xã hội phát
hùng lịch sử đã được cả dân tộc tôn vinh. triển nhanh và bền vững, xây dựng và bảo vệ vững
Vấn đề thứ tư cần quan tâm thảo luận là những chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Hơn bao
điều kiện và môi trường cho sáng tạo văn học, giờ hết, nhìn lại để phân tích và đúc kết bài học lịch
nghệ thuật về đề tài lịch sử. sử thành công cũng như thất bại trong thực hiện sứ
Khi viết về đề tài lịch sử, người viết thường gặp mệnh vẻ vang đó đã được thể hiện cả trong sách sử
rất nhiều khó khăn. Một trong những khó khăn lớn và các tác phẩm văn học, nghệ thuật viết về đề tài
nhất là nguồn sử liệu của chúng ta quá ít, nhất là lịch sử sẽ là bài học quý báu để bồi dưỡng tinh thần
thời cổ - trung đại ( các chứng tích, sách vở, bia mộ, yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý chí tự lực tự cường,
lăng tẩm, đền đài thường đã bị tàn phá bởi các cuộc mài sắc ý chí bảo vệ Tổ quốc, nâng cao ý thức cảnh
chiến tranh hoặc bởi thời tiết khắc nghiệt). Cùng với giác cách mạng trong các tầng lớp nhân dân, nhất là
khó khăn đó là nguồn kinh phí đầu tư còn hạn hẹp thế hệ trẻ, là việc làm quan trọng và cấp bách. Bởi
nhưng lại dàn trải; cơ chế, chính sách… còn nhiều bất vì tác phẩm văn học, nghệ thuật viết về đề tài lịch sử
cập, gây cản trở cho việc sáng tạo và quảng bá các không phải là sự sao chép, là kể lại lịch sử, mà là sự
tác phẩm văn học, nghệ thuật,. Tuy nhiên, chúng ta gợi mở những vấn đề đáng quan tâm của con người,
cũng có những thuận lợi nhất định, bởi lịch sử Việt của xã hội hiện tại, vì nó viết cho những người của
Nam là lịch sử chống ngoại xâm oanh liệt và hào hôm nay đọc, suy ngẫm và hành động.
hùng nhằm bảo vệ độc lập dân tộc, sự trường tồn Những nội dung bàn thảo hôm nay chính là nhằm
của quốc gia qua hàng nghìn năm dựng nước và tạo ra sự thống nhất trong nhận thức lý luận cũng như
giữ nước. Đó là nguồn cảm hứng dồi dào cho những đánh giá bản chất tình hình sáng tạo văn học, nghệ
sáng tác về đề tài này; đồng thời cũng là đòi hỏi bức thuật về đề tài lịch sử; trên cơ sở đó nêu lên những
bách của đất nước trước những vấn đề thời sự nóng giải pháp thiết thực, khả thi, góp sức cổ vũ, động
bỏng của công cuộc bảo vệ toàn vẹn chủ quyền lãnh viên, khuyến khích, tạo đà thúc đầy quá trình sáng
thổ của Tổ quốc ta. tạo văn học, nghệ thuật về đề tài lịch sử có bước
Điều đáng mừng là, trong những năm gần đây, phát triển về chất, để trong tương lai gần, chúng ta
chúng ta ngày càng có nhiều tác phẩm văn học, sẽ được đón nhận thêm nhiều tác phẩm có giá trị cao
nghệ thuật về đề tài lịch sử được trao những giải về nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật. n
6

7. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
12 NAÊM
VÌ MỘT NỀN VĂN HÓA DÂN TỘC
l GS. HOÀNG CHƯƠNG
C
ách đây hai năm, tại lễ kỷ niệm 10 năm cũng ra đời, thực hiện nhiệm vụ giới thiệu quảng
thành lập Trung tâm GS - anh hùng lao bá những giá trị tinh hoa văn hóa dân tộc, giữ gìn
động Vũ Khiêu có viết tặng cho chúng tôi và phát huy những giá trị đó trong sự nghiệp công
một câu đối rất hay: nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, giao lưu hội
“Ngàn năm văn hiến mười năm bút” nhập hôm nay. 3 năm sau ngày thành lập, được
Mỗi nét từ chương mỗi nét vàng” sự quan tâm của Đảng và Chính Phủ Thủ tướng
Ý GS muốn nói rằng, trong 10 năm qua, Trung tặng bằng khen, Trung tâm đã có buổi kỷ niệm
tâm Nghiên cứu bảo tồn & phát huy văn hóa dân long trọng, huy hoàng tại hội trường Cục văn hóa
tộc VN và Tạp chí Văn hiến VN đã dùng cây bút cơ sở - Bộ văn hóa và chính thức công bố mở rộng
viết nên những công trình, những bài nghiên cứu phạm vi hoạt động trên tất cả các lĩnh vực nghiên
về nền văn hiến, văn hóa dân tộc Việt Nam có tuổi cứu về văn hóa dân tộc với tên gọi mới là Trung
đời hàng ngàn năm, một việc làm vô cùng có ý tâm Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân
nghĩa đã được cộng đồng xã hội công nhận, được tộc VN được sự ủng hộ và giúp đỡ của đồng chí
lãnh đạo Đảng và Nhà nước biểu dương. Bởi có Nguyễn Khoa Điềm (khi đó là Ủy viên Bộ chính
việc gì khó khăn hơn việc nghiên cứu, việc đãi cát trị, Bí thư TƯ, Trưởng ban tư tưởng văn hóa TƯ),
tìm vàng di sản văn hiến hàng ngàn năm, nhưng nhạc sĩ Trần Hoàn, họa sĩ Vũ Giáng Hương - Chủ
đâu phải cái gì cũng phát lộ, sẵn có trước mặt, mà tịch và Phó Chủ tịch LHVH - NTVN, GS Vũ Tuyên
phải kỳ công kiếm tìm, khai thác, phục dựng và Hoàng, GS Hồ Uy Liêm - Chủ tịch và Phó Chủ tịch
phát huy nó trong bối cảnh đất nước mở cửa, thế Liên Hiệp các Hội Khoa học kỹ thuật VN, Trung
giới hội nhập, văn hóa ngoại lai, văn hóa thương tâm đã trở thành thành viên thuộc Liên Hiệp Hội.
mại ngày càng chiếm lĩnh trận địa văn hóa nghệ Từ năm 2003 đến nay, Liên Hiệp Hội luôn quan
thuật dân tộc. tâm và tạo điều kiện thuận lợi để Trung tâm hoạt
Còn nhớ, ngày ra mắt Trung tâm (1/6/2000), động có hiệu quả và vững mạnh. Nhớ buổi đầu
nhiều văn nghệ sĩ lớn như: nhà thơ Tố Hữu, nhà thành lập, Trung tâm chỉ có hơn 10 người, nhưng
văn Nguyễn Đình Thi, NSND Đào Mộng Long, 12 năm qua, Trung tâm đã hoạt động tích cực và
nhà viết kịch Học Phi, nhạc sĩ Trần Hoàn... đã tới trở thành nơi hội tụ đông đảo giới trí thức khoa
dự và ủng hộ tâm huyết của chúng tôi và mong học xã hội, văn nghệ sĩ tâm huyết với văn hóa dân
muốn Trung tâm sẽ hoạt động mở rộng ở nhiều tộc, trong đó phải kể tới sự đóng góp của Thượng
lĩnh vực văn hóa chứ không chỉ bó hẹp trong tướng Nguyễn Nam Khánh, nhạc sĩ Vũ Mão, các
phạm vi nghệ thuật sân khấu. ít thời gian sau, Tạp GS. AHLĐ Vũ Khiêu, NNC lão thành Mịch Quang,
chí Văn hiến Việt Nam - diễn đàn của Trung tâm GS Trần Bảng, GS Hoàng Châu Ký, GS Trường
7

8. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
Rối nước tuyên truyền văn hóa giao thông, chương trình do Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn
hóa Dân tộc Việt Nam tổ chức cùng với sân khấu rối nước thu nhỏ Phan Thanh Liêm.
Lưu, GS.VS Hoàng Trinh, GS.VS Hồ Sĩ Vịnh, nhiều đơn vị trực thuộc:
GS Trần Nghĩa, PGS Tất Thắng, PGS Đặng Việt Công ty Văn hóa Hà Nội, Nhạc đường Bá Phổ,
Bích, các tiến sĩ: Phạm Việt Long, Nguyễn Minh Múa rối nước Phan Thanh Liêm, Trung tâm quan
San, Đoàn Thị Tình, Nguyễn Cát Điền, Nguyễn họ Bắc Ninh, Trung tâm Nghiên cứu âm nhạc dân
Thị Minh Thái, nhà báo Nguyễn Thế Khoa, Nhà tộc, Trung tâm nghiên cứu văn hóa Mường ở Hòa
viết kịch Nguyễn Thế Kỷ. Các NSND Đặng Nhật Bình và Tây Bắc, Trung tâm nghiên cứu nghệ
Minh, Phạm Thị Thành, Đàm Liên, Bạch Tuyết, Lê thuật dân gian Nghệ - Tĩnh, Đoàn nghệ thuật dân
Huy Quang, NSUT Nguyễn Thế Phiệt, Bằng Thái, gian Việt Nam... các cơ quan đại diện tại miền
Phan Hồ, Bá Phổ, các nhà văn, nhà báo Nguyễn Trung và Tây Nguyên, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh,
Hoàng Mai, Mai Tuyết Hoa, Nguyễn Quang Long, Bạc Liêu, Quảng Ninh và một số tỉnh thành khác...
Trần Tấn Ngô, Văn Sử, Đức Lượng, Trung Đông, Trung tâm còn có chi hội nhà báo hơn 20 người.
Chu Huy Sơn, Ngô Ngọc Tuân, Vũ Văn Đông, Đối với sự nghiệp nghiên cứu bảo tồn và phát
Đặng Đức Duy, Trần Đức Trung, Võ Thành Tân, huy văn hóa dân tộc thì 12 năm là khoảng thời
Lê Thành Chơn, Trầm Hương, Hoàng Minh Nhân, gian chưa phải là dài, nhưng Trung tâm và Tạp chí
Lê Tấn Minh, Phan Lữ Thuỳ Linh Trần Quang Văn Hiến Việt Nam, tuy là tổ chức phi chính phủ,
Tuấn và các GS.TS ở nước ngoài như: Trần Văn hoạt động theo phương thức xã hội hoá nhưng đã
Khê (ở Pháp), Nguyễn Thuyết Phong, Đinh Đức làm được rất nhiều việc, tạo được những dấu ấn
Hữu (ở Mỹ), Thái Kim Lan (ở Đức)...cũng là những đặc biệt trong đời sống xã hội. Bằng tất cả sự cố
thành viên tự nguyện đến với Trung tâm vì tấm gắng và lòng nhiệt tình các thành viên của Trung
lòng vì nền văn hóa dân tộc. Thậm chí, cả nữ danh tâm hoạt động không biết mệt mỏi, trong nghiên
cầm piano Mỹ Margaret Bartreseur (ở Mỹ) cũng tự cứu, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, Trung
nguyện tham gia vào Trung tâm và hỗ trợ kinh phí tâm đã liên kết với các Bộ, ngành và một số tỉnh,
cho Trung tâm hoạt động. Nhìn lại 12 năm Trung thành phố để làm các công trình về văn hóa như;
tâm có quyền tự hào về sự phát triển lớn mạnh và liên kết với các tỉnh Bình Định, Quảng Ngãi, Hà
số lượng hội viên đã lên tới hàng trăm người và Tĩnh, Quảng Bình, Hưng Yên, Đà Nẵng, Hà Nội,
8

9. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
Ngày mồng 5 tết - Nhâm Thìn, nhân kỷ niệm chiến thắng Đống Đa, Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy VHDT Việt
Nam phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Định đã tổ chức lễ hội bài chòi tại sân nhà hát Kim Mã, Hà Nội.
TP Hồ Chí Minh, Hà Tây (cũ),Cần Thơ nghiên cứu Hiệp các hội khoa học và kỹ thuật VN năm 2010.
về văn hiến và danh nhân của các tỉnh, liên kết Trung tâm được Chủ tịch nước tặng huân chương
với các nhà hát nghệ thuật truyền thống liên kết LĐ và Thủ tướng tặng bằng khen. Tháng 3 năm
với Bộ văn hóa TT&DL, Cục nghệ thuật biểu diễn 2011, cơ quan ngành TW đã đến tìm hiểu học tập
thực hiện “Dự án sân khấu học đường” nhằm đưa kinh nghiêm ở Trung tâm về cách quy tụ tài năng
nghệ thuật dân tộc đến với thế hệ trẻ liên tục trong và sử dụng tài năng.
10 năm qua, giúp thế hệ trẻ thêm hiểu, thêm yêu Cơ quan ngôn luận của Trung tâm là Tạp chí
nghệ thuật truyền thống của ông cha, biết quý Văn Hiến VN đã ngày càng mở rộng, khi mới ra
trọng, nâng niu những giá trị văn hóa nghệ thuật đời chỉ xuất bản 1 kỳ/tháng, nay đã xuất bản 3 kỳ/
của dân tộc, Trung tâm cũng đã phục hồi nghệ tháng, và Văn hiến điện tử được các cấp lãnh đạo,
thuật Bài Chòi trên miền Bắc. Phục hồi nghệ thuật giới trí thức và đông đảo nhân dân quan tâm đón
hát xẩm Hà Thành. Ngoài ra, Trung tâm còn liên nhận nhiệt tình và đánh giá cao về nội dung cũng
kết với một số nhà xuất bản, một số địa phương để như hình thức của Tạp chí.
in ấn, phát hành trong toàn quốc một số cuốn sách, Ngoài lĩnh vực nghiên cứu văn hóa dân tộc,
tài liệu nghiên cứu về văn hóa, văn hiến của một trong năm năm trở lại đây, Trung tâm còn là đồng
số địa phương, về Tuồng, chèo, quan họ, múa rối trưởng ban và thường trực hội đồng trao cúp vàng
nước, cải lương thành công... được dư luận hoan cho các doanh nhân và doanh nghiệp như: Giải
nghênh. Đặc biệt từ năm 2004 đến nay, hàng năm thưởng cúp Doanh nghiệp vì sự phát triển cộng
Liên hiệp các Hội KH&KTVN vẫn cấp kinh phí để đồng, cúp doanh nhân tâm tài, cúp Giám đốc tài
trung tâm thực hiện các đề tài nghiên cứu cấp Bộ, năng... đồng thời, Trung tâm còn tổ chức các hội
về nghệ thuật múa rối, hát quan họ, danh nhân thảo về văn hóa doanh nghiệp và doanh nhân với
Đào Tấn, nghệ thuật Tuồng, nghệ thuật cải lương, văn hóa dân tộc gây được ảnh hưởng lớn trong
nghệ thuật Phật giáo, nghệ thuật chèo...và nhiều cộng đồng.
công trình khác như Tài năng và sử dụng tài năng. Mừng thủ đô 1000 tuổi, Trung tâm đã thực hiện
Trung tâm được đánh giá là một trong những đơn dự án “Phục hồi nghệ thuật Bài chòi trên miền
vị mạnh của Liên hiệp hội và cá nhân người đứng Bắc”, phục hồi hát xẩm Hà thành, phục hồi đàn
đầu Trung tâm cũng được bầu chọn là 1 trong 10 lạc cầm Mác Tuyên để biểu diễn chào mừng Đại
gương mặt xuất sắc về lao động sáng tạo của Liên lễ và thực hiện tuyển tập kịch bản 1300 trang về
9

10. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
Bình Định - Tây Sơn với Thăng Long - Hà Nội, đã báo về VHDT.
tổ chức thành công Đêm cầm thi giang “hò sông Chỉ trong năm 2011, trung tâm đã hoàn thành
nước” ba miền tại TP Cần Thơ hướng về đại lễ công trình nghiên cứu cấp bộ: “100 năm sân khấu
1000 năm Thăng Long. cải lương” đã được nghiệm thu xuất sắc, đã tiến
Trong 12 năm qua không chỉ quảng bá nghệ hành tổ chức sinh nhật có các hội thảo “97 năm
thuật văn hóa dân tộc ở trong nước, Trung tâm sinh GS anh hùng lao động Vũ Khiêu” và “95 năm
còn được một số nước như Mỹ, Nhật Bản, Đức, sinh của NNC lão thành Mịch Quang”, Kỷ niệm hội
Pháp, Hàn Quốc... đến trung tâm tìm hiểu và mời thảo “50 năm của Ưng Bình Thúc Giạ Thị” danh
sang nước họ giới thiệu về nghệ thuật sân khấu nhân văn hóa Huế. Trung tâm cũng đã tổ chức hội
dân tộc. Bằng uy tín và thương hiệu của mình, từ thảo khoa học “60 năm Nghệ thuật cải lương trên
năm 2010 cho tới nay, Trung tâm đã đảm nhiệm miền Bắc”. Tổ chức phát động sáng tác Văn hóa
thêm trọng trách thực hiện Dự án văn hóa giao giao thông và biểu diễn các hình thức, kịch nói,
thông “Đưa văn hóa giao thông vào cộng đồng Múa rối, hát xẩm, ca nhạc và triển lãm cuộc thi vẽ
qua các phương tiện truyền thông đại chúng và tranh của thiếu nhi, ảnh Văn hóa giao thông, ...
các hình thức văn học nghệ thuật” góp phần vào Chỉ trong vòng 5 tháng đầu năm 2012, trung
việc tuyên truyền xây dựng văn hóa giao thông, tâm đã tiến hành nhiều hoạt động nổi bật như
an toàn giao thông của đất nước, giảm tình trạng Lễ hội đánh Bài chòi vào mùa xuân năm Nhâm
ùn tắc giao thông, làm giảm tai nạn giao thông, Thìn phát động sáng tác và biểu diễn VHGT. Hội
xây dựng nét đẹp văn hóa của người tham gia thảo khoa học về 105 năm sinh Tổng bí thư Lê
giao thông, tạo nên ý thức tự giác chấp hành pháp Duẩn với Văn hóa và con người phối hợp với hội
luật về trật tự ATGT và tạo ra nếp sống văn hóa đồng lý luận TƯ và NXB Chính trị quốc gia, Hội
văn minh cao trong tham gia giao thông của cộng thảo khoa học Nghệ thuật sân khấu thể hiện hình
đồng. Với ý nghĩa ấy mà dự án Văn hóa giao thông tượng Bác Hồ nhân kỷ niệm 122 năm sinh Chủ
do Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn tịch HCM (phối hợp với Hội nghệ sĩ sân khấu VN)
hóa dân tộc VN thực hiện đã thu hút đông đảo và tiếp theo là hội thảo khoa học về danh nhân
giới văn nghệ sĩ trí thức và báo chí cả nước. Cụ văn hóa Nguyễn Diêu - phối hợp với UBND tỉnh
thể là đã tổ chức được hàng chục cuộc hội thảo Bình Định.
về văn hóa giao thông trên cả nước, đã tổ chức Về tổ chức trung tâm đã có thêm nhiều tổ chức
được nhiều chương trình nghệ thuật sân khấu và thành viên mới như Trung tâm Nghiên cứu BT&PH
âm nhạc về văn hóa giao thông, kể cả mỹ thuật âm nhạc dân tộc, đoàn nghệ thuật dân gian VN,
và nhiếp ảnh. Công ty truyền thông quốc gia. Chi bộ và công
Được Chính phủ phê duyệt Trung tâm đang đoàn của Trung tâm vẫn giữ được danh hiệu tiên
tiếp tục phối hợp với Cục nghệ thuật biểu diễn thực tiến trong toàn Đảng bộ và công đoàn của Liên
hiện “Dự án sân khấu học đường” thật sâu rộng Hiệp hội. Có được thành tích trên đây là nhờ sự
hơn nữa để làm cơ sở đề nghị chính phủ đưa sân đóng góp to lớn của các GS đầu ngành mà tiêu
khấu truyền thống trở thành môn học chính khóa biểu là GS anh hùng lao động Vũ Khiêu, đặc biệt
của các trường trung học cơ sở trong cả nước. được sự hỗ trợ tích cực của Liên hiệp các Hội khoa
Trung tâm cũng sẽ tập trung nghiên cứu về văn học và kỹ thuật VN và đảng ủy liên hiệp, khó khăn
hóa dân tộc thiểu số trong những năm tới. Trung lớn nhất đối với Trung tâm hiện nay là nguồn kinh
tâm còn tiếp tục thực hiện nhiệm vụ văn hóa đối phí bởi do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế toàn
ngoại, tức là liên kết hợp tác với các tổ chức, văn cầu. Rất mong Liên hiệp Hội và các bộ ngành, các
hóa nghệ thuật ở nước ngoài để giới thiệu quảng doanh nghiệp, doanh nhân quan tâm ủng hộ để
bá hình ảnh Việt Nam qua những nét đẹp của văn Trung tâm NCBT&PHVHDT và Tạp chí Văn Hiến
hóa dân tộc Việt Nam ra các nước, như chúng VN tiếp tục phát triển.n
tôi đã làm rất có hiệu quả ở Đức, ở Nhật, ở Mỹ Xin cảm ơn!
hoặc ở Việt Nam. Riêng cá nhân TGĐ bình quân GS Hoàng Chương
mỗi năm nói trên đài phát thanh và truyền hình cả TGĐ Trung tâm NCBT&PHVHDTVN
nước khoảng 30 lượt, viết khoảng 50 bài trên các Chủ nhiệm Tạp chí Văn Hiến VN
10

11. BÀI PHÁT BIỂU CỦA ÔNG VALERIU ARTENI TẠI HỘI THẢO KHOA HỌC
“ÂM NHẠC DÂN TỘC VỚI CUỘC SỐNG CON NGƯỜI HÔM NAY”
l VALERIU ARTENI
Đại sứ đặc mệnh toàn quyền
nước Cộng hoà Rumani
KÍNH THƯA: NGUYÊN TỔNG BÍ THƯ LÊ KHẢ PHIÊU,
KÍNH THƯA: NHẠC SĨ MAI TUYẾT HOA, GIÁM ĐỐC TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU BẢO TỒN VÀ PHÁT
HUY ÂM NHẠC DÂN TỘC VIỆT NAM,
KÍNH THƯA QUÝ VỊ!
T
rước hết, tôi xin cảm ơn Giáo sư Hoàng truyền thống; dành riêng một kênh truyền hình 24
Chương, người có công lớn trong lĩnh vực bảo giờ phát các chương trình về âm nhạc dân gian;
tồn và phát huy văn hóa dân tộc, đã dành cho đưa dân ca và múa dân gian vào các hoạt động xã
tôi niềm vinh dự được tham dự buổi hội thảo hôm hội như ăn hỏi, đám cưới, v.v… với sự tham gia sôi
nay. Hoạt động nghiên cứu văn hóa dân tộc của nổi của cộng đồng, theo phong tục tập quán truyền
Giáo sư Hoàng Chương tôi đã biết qua những cuốn thống... Văn hóa dân gian tồn tại và phát triển như là
sách tôi mua ở Việt Nam thời tôi học ở Khoa văn một đời sống tinh thần gắn liền với quần chúng, luôn
Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, trước khi tôi được có mặt trong sinh hoạt hàng ngày chứ không phải
gặp anh và biết anh đã tốt nghiệp Trường Đại học như là một đề tài nghiên cứu xa lạ.
Sân khấu Bucarest. Bản thân tôi được sinh ra và lớn lên trong một
Đề tài của buổi hội thảo hôm nay rất thú vị và làng giàu truyền thống văn hóa dân gian, với những
phong phú. Vì thời gian không cho phép nên trong lễ hội có một không hai ở Rumani, sau đó được
5 phút tôi chỉ có thể giới thiệu vài nét và cung cấp sống, học tập và công tác tại Việt Nam gần 17 năm
cho các bạn một hình ảnh sinh động của mối quan nên tôi đã được xem, được nghe rất nhiều các thể
hệ, hợp tác và trao đổi giữa Rumani - Việt Nam trong loại âm nhạc dân gian Việt Nam như quan họ, tuồng,
lĩnh vực này. chèo, ca trù, hát xẩm…rất hay.
Rumani có nét tương đồng với Việt Nam ở chỗ Gần đây khi mới trở lại Hà Nội, tôi được thưởng
có nền âm nhạc dân gian vô cùng phong phú. Và thức một chương trình nghệ thuật văn hóa dân tộc
Rumani cũng luôn luôn bảo tồn và phát huy nền âm Việt Nam rất đặc sắc do Giáo sư Hoàng Chương
nhạc dân gian truyền thống. Sự hợp tác giữa hai và các nghệ sĩ tài năng đàn, hát và diễn tuồng đã
nước trong lĩnh vực này có một truyền thống tốt đẹp. chinh phục được tôi và một nhóm các bạn Mỹ cùng
Ngay sau khi Việt Nam tuyên bố độc lập, Rumani đã tham dự.
giúp Việt Nam đào tạo nghệ sĩ, cán bộ giảng dạy và Tôi cũng rất thích tiết mục nhạc sĩ Mai Tuyết Hoa
nghiên cứu trong các trường âm nhạc Rumani cũng vừa đàn nhị vừa hát xẩm thể hiện nội dung rất có
như thông qua các chuyến thăm, biểu diễn và dạy ý nghĩa. Cây đàn này còn diễn tả được bài dân ca
nhạc của các đoàn ca múa dân gian Rumani và Việt Mỹ làm cho các bạn Mỹ vô cùng thích thú và vỗ tay
Nam bắt đầu từ những năm 50. kéo dài.
Một trong những hình thức sinh hoạt góp phần Tôi nghĩ một chương trình nghệ thuật văn hóa
bảo tồn và truyền bá những giá trị văn hóa dân tộc dân tộc Việt Nam rất đặc sắc như thế này đưa sang
vô giá đó là tổ chức những festival folklore quốc Rumani biểu diễn, thì nhất định người Rumani sẽ
tế nhân dịp các lễ hội trong năm với sự tham gia thích. Cùng với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt
của các đoàn nghệ thuật các nước láng giềng và Nam và Hội Hữu nghị Việt Nam - Rumani, tôi đang
các nước bè bạn khắp năm châu. Năm 1994, Đoàn cố gắng tạo điều kiện để các nghệ sĩ Việt Nam sớm
nghệ thuật dân gian Việt Nam do Giáo sư Hoàng sang biểu diễn tại Rumani trong khuôn khổ chương
Chương dẫn đầu đã tham gia rất thành công các trình trao đổi văn hóa giữa hai nước chúng ta.
Festival quốc tế tại Rumani được tổ chức ở Bucarest, Tôi chúc mừng Việt Nam mở cửa, hội nhập,
Constanta, Tulcea và Piatra Neamt, thành phố quê nhưng vẫn giữ gìn, phát huy được bản sắc văn hóa
hương của tôi. dân tộc, trong đó có âm nhạc dân tộc.
Những hình thức sinh hoạt khác bao gồm những Một lần nữa tôi xin cảm ơn Giáo sư Hoàng
cuộc thi dân ca và múa dân gian để tuyển chọn Chương đã mời tôi tới dự và chúc hội thảo của các
những tài năng trẻ; khuyến khích tổ chức lễ hội bạn thành công tốt đẹp. n
11

12. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
VỀ VIỆC ĐĂNG CAI ASIAD:
COÁ GAÉNG
tieát kieäm
trieät ñeå kinh phí
l THẾ HÙNG
Đó là lời hứa của Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh trên
chuyên mục “Dân hỏi, Bộ trưởng trả lời”, phát sóng
trong chương trình thời sự trên kênh VTV1 Đài Truyền
hình Việt Nam tối 2/12/2012 xung quanh việc Việt Nam
đăng cai ASIAD 18, năm 2019.
H
ai vấn đề được dư luận đặc biệt quan tâm, đó tới mức dưới 3 tỷ USD cho sự kiện này, có nghĩa là
là: Mức kinh phí đăng cai là khá lớn (150 triệu nhiều khả năng cho số kinh phí mà chúng ta phải chi
USD) trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó cho ASIAD sẽ còn phải “đội” lên nữa.
khăn; Lực lượng VĐV thành tích cao của Việt Nam có Trả lời những băn khoăn của người dân, Bộ trưởng
đủ sức tạo nên sự đột biến trong ASIAD 18 để xứng Hoàng Tuấn Anh cho biết, Bộ đã xác định cố gắng
tầm nước chủ nhà? không vượt mức chi 150 triệu USD, tuy nhiên, điều
Sẽ cố gắng không vượt mức kinh phí 150 triệu này còn phụ thuộc vào các yếu tố khách quan khác.
USD Theo Bộ trưởng, nếu giá nhân công, giá vật liệu mà
Vượt qua các đối thủ, Việt Nam đã trở thành chủ tăng lên, thì đây sẽ là điều “bất khả kháng” trong việc
nhà của kỳ Đại hội thể thao châu Á -ASIAD 18, đây mức chi có thể bị “đội” lên. Bộ trưởng cũng đưa ra con
là một niềm tự hào lớn, cũng là một cơ hội lớn với số 10-20% mức kinh phí tăng thêm so với dự kiến ban
Việt Nam nếu như chúng ta có thể tận dụng được “lợi đầu mà các nước đã từng đăng cai ASIAD “vấp” phải.
thế” này. Tuy nhiên, cũng rất nhiều ý kiến băn khoăn Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, Bộ có “ý thức cao về vấn
đã được đặt ra ngay khi chúng ta giành được quyền đề cần phải tiết kiệm, cũng như phải làm sao đưa vào
đăng cai; trong đó tập trung nhất là vấn đề mức kinh xây dựng, nâng cấp các công trình một cách hiệu quả
phí quá lớn, tới 150 triệu USD mà chúng ta sẽ phải nhất, không để thất thoát, và sẽ có sự giám sát với
chi ra cho việc đăng cai này. Đặc biệt trong khi trên công tác xây dựng, nâng cấp này”.
thực tế, thì các nước đăng cai lâu nay đã có nước chi Bên cạnh nỗi băn khoăn về kinh phí tổ chức, thì
12

13. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
Thể hiện xà kép tại giải vô địch quốc gia môn TDDC 2012 tại Cung thể thao Quần ngựa - HN. Ảnh Sưu tầm
việc các công trình xây dựng mới, nâng cấp để sử nhà ASIAD 18 hay không?
dụng trong kỳ ASIAD sắp tới sẽ được phát huy hiệu Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh cho rằng, chúng ta
quả ra sao khi sau khi kết thúc kỳ Đại hội cũng là vấn có niềm tin là trong những năm qua, đội ngũ VĐV trẻ
đề được người dân quan tâm. Vì trên thực tế, đã có của Việt Nam đã có những nỗ lực phấn đấu, và trong
những ví dụ “nhãn tiền” về việc nhiều công trình xây những năm tới, chúng ta sẽ phải “suy nghĩ về cách
dựng cho các sự kiện thể thao lớn, sau đó đã bị sử đào tạo, chuẩn bị lực lượng như thế nào, để có thể
dụng không đúng mục đích. có nhiều HCV và đạt mục tiêu đề ra là cố gắng có từ
Theo Bộ trưởng Hoàng Tuấn Anh, Bộ đã tính tới 10-15 HCV trong kỳ ASIAD sắp tới”.
việc này. Thừa nhận hiện đã có một số bất cập trong Cũng theo Bộ trưởng, điều chúng ta hướng tới việc
việc sử dụng các công trình sau các sự kiện thể thao đăng cai ASIAD sẽ lớn hơn việc đạt thành tích cao
quốc tế trước đây, Bộ trưởng nói kinh nghiệm của các này. “Chúng tôi hướng tới nhiều mục tiêu. Thứ nhất,
nước láng giềng cho thấy, các công trình thể thao của mục tiêu về chính trị là khẳng định và tiếp tục nâng
họ rất đa năng, không chỉ phục vụ cho các dịch vụ cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Thứ đến
thể thao, mà còn phục vụ cho các dịch vụ văn hóa, là mục tiêu kinh tế, nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh
giải trí, du lịch. Đây là một điều mà Việt Nam cần học tế - xã hội của thành phố Hà Nội và các tỉnh lân cận.
tập, và tới đây, khi xây dựng các công trình phục vụ Mục tiêu thứ ba về văn hóa. Đây sẽ là dịp để người
cho ASIAD 18, Bộ cũng sẽ có những tính toán về dân tận hưởng một kỳ đại hội thể thao tầm cỡ châu
quy hoạch, thiết kế... để đảm bảo về quy mô và công lục, cũng như những giá trị mà đại hội ASIAD mang
suất, cũng như các thiết bị, công nghệ... theo hướng lại. Và riêng với thể thao Việt Nam, đây sẽ là dịp để
tiết kiệm và hiệu quả, đặc biệt là vẫn phát huy được chúng ta đẩy mạnh việc thực hiện thể thao phong trào
hiệu quả sử dụng sau kỳ ASIAD. và thể thao thành tích cao”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Phải tạo ra cơ hội cho Việt Nam Cũng theo Bộ trưởng Hoàng Tuần Anh, Bộ đang
Một bức thư gửi về chương trình “Dân hỏi, Bộ tập trung xây dựng kế hoạch tổng thể tổ chức ASIAD
trưởng trả lời” đã rất tâm huyết khi đề cập đến thành 18 để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trong đó,
tích của thể thao Việt Nam ở các đấu trường quốc tế. các nội dung cần triển khai là việc thành lập Ban chỉ
7 năm nữa, liệu chúng ta có thể đào tạo được một thế đạo, Ban tổ chức, chuẩn bị lực lượng vận động viên,
hệ VĐV đủ mạnh để có thể nâng thành tích của thể chuẩn bị cơ sở vật chất, rồi công tác tuyên truyền,
thao Việt Nam lên, cho xứng tầm với một nước chủ quảng bá.. n
13

14. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
KỶ NIỆM 40 NĂM “ĐIỆN BIÊN PHỦ TRÊN KHÔNG”
TỪ NHẬN ĐỊNH
CỦA BÁC HỒ
l PHẠM HƯNG
Theo hồi ức Thượng tướng
Phùng Thế Tài, nguyên Tư lệnh
Quân chủng Phòng không Không
quân, cuối năm 1962, trong một lần
ông được gặp, báo cáo với Bác Hồ về
công tác sẵn sàng chiến đấu, Bác đã
chỉ thị: “B52 bay cao hơn 10 cây số
mà trong tay chú hiện nay chỉ có cao
xạ thôi... Ngay từ bây giờ, là Tư lệnh
Bộ đội Phòng không, chú phải theo
dõi chặt chẽ và phải thường xuyên
quan tâm đến loại máy bay B52
này”. Năm 1964, Chủ tịch Hồ Chí
Minh khẳng định: “Dù đế quốc Mỹ
có lắm súng, nhiều tiền, dù chúng có
B57, B52 hay “B” gì đi chăng nữa, ta
cũng đánh. Từng ấy máy bay, từng Khi Bác Hồ chính thức giao nhiệm vụ
ấy quân Mỹ ta cũng đánh; mà đã Thượng tướng Phùng Thế Tài kể rằng khi ông được giao
nhiệm vụ Tư lệnh PK-KQ, Bác Hồ đã hỏi: “Chú đã biết gì về
đánh là nhất định thắng”. Và năm
B52?”, rồi Bác nói tiếp: “Nếu chú có biết bây giờ thì cũng chưa
1967, Bác tiên đoán: “Sớm muộn rồi
làm gì được vì nó bay cao, bay nhanh”. Đúng là lúc này, việc
đế quốc Mỹ cũng đưa B52 ra đánh nghiên cứu về B52 và cách đánh chưa được đặt ra vì Quân
Hà Nội, rồi có thua mới chịu thua. chủng (QC) mới thành lập, cả tập thể cán bộ đang tập trung
Ở Việt Nam, Mỹ nhất định thua, cho việc xây dựng phát triển lực lượng, bố trí thế trận phòng
nhưng chỉ sau khi thua trên bầu trời không bảo vệ bầu trời miền Bắc xã hội chủ nghĩa.
Năm 1964, QC báo cáo với Bác thành tích chiến đấu bảo
Hà Nội”.
14

15. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
vệ mục tiêu ven biển từ Quảng Bình đến Quảng Ninh,
Bác vui mừng tuyên dương công trạng của quân và
dân ta, nhưng Bác vẫn không quên nhiệm vụ nghiên
cứu đánh B52. Bác hỏi: “Các chú đã chuẩn bị đánh
B52 như thế nào rồi?”. Thực tế cho đến đầu năm
1964, máy bay B52 chưa xuất hiện trên chiến trường
Việt Nam, các tài liệu về B52 cũng chưa nhiều. Vào
giữa năm 1964, Mỹ chọn căn cứ Anđơxơn trên đảo
Guam (Mỹ) làm căn cứ xuất phát của máy bay chiến
lược B52. Bằng nhiều con đường khác nhau, ta đã
biết được B52 là loại máy bay chiến lược hạng nặng
tầm xa do hãng Boeing sản xuất năm 1954, trang bị
cho không quân Mỹ từ 1955. Đến năm 1961, loại máy
bay này đã qua 8 lần cải tiến, có thể mang từ 17 đến
30 tấn bom, bay liên tục 21 giờ trên chặng đường từ
12.000km đến 16.000km, hoạt động được cả ban đêm
trong điều kiện khí hậu phức tạp, bay ném bom ở độ
cao 9-11km, với kíp lái 6 người.
B52 còn được trang bị 15 máy gây nhiễu điện tử,
2 máy gây nhiễu bằng sợi kim loại, có tên lửa nhử mồi
để nhiễu loạn ra-đa đối phương, có pháo chống máy
bay đặt ở phía đuôi. Trong thời gian đưa B52 ném bom
Việt Nam, Mỹ có khoảng 450 chiếc B52. Báo chí Mỹ
đã không ngớt quảng cáo để gây ấn tượng với thế giới
về loại “siêu pháo đài bay” này. Họ gọi đây là vũ khí
chiến lược “vô địch”, “bất khả xâm phạm”.
Đầu năm 1965, cùng với việc đổ quân vào miền
Nam Việt Nam, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Mắc
Namara đã quyết định điều động lực lượng B52 tới căn
cứ không quân Mỹ ở Anđơxơn. Và bắt đầu từ tháng Đáp lời kêu gọi chống Mỹ, cứu nước của Hồ Chủ tịch, phụ
4/1965, Liên đoàn Không quân chiến lược số 3 của nữ ta dũng cảm bắn cháy máy bay Mỹ.
Mỹ được lệnh thực hiện chiến dịch ném bom rải thảm
mang tên “Cung sáng” ở miền Nam Việt Nam. không-Không quân lên báo cáo tình hình và trực tiếp
Ngày 18/6/1965, lần đầu tiên Mỹ sử dụng 30 chiếc giao nhiệm vụ cho quân chủng: “Máy bay B-52 Mỹ
B52 từ đảo Guam, vượt 9.000km, bay liên tục trong 12 đã ném bom miền Bắc. Phải tìm cách đánh cho được
giờ rồi thực hiện cuộc ném bom rải thảm xuống vùng B-52. Nhiệm vụ này Bác giao cho các chú Phòng
dân cư ở Bến Cát (Bình Dương), phía Tây Bắc Sài không - Không quân”.
Gòn. Sau đó, Mỹ tiếp tục dùng B52 để yểm trợ cho Cuối năm 1967, khi làm việc với Bộ Tư lệnh PK-
các cuộc hành quân của lính Mỹ và Nguỵ. Theo số KQ, Bác Hồ lại khẳng định: “Sớm muộn rồi đế quốc
liệu thống kê của Lầu Năm góc, trung bình mỗi tháng Mỹ cũng sẽ đưa B52 ra đánh Hà Nội. Phải dự kiến
trong năm 1965, Mỹ tiến hành 300 phi vụ B52 ném trước tình huống càng sớm càng tốt để có thời gian
bom rải thảm xuống miền Nam Việt Nam; năm 1966 suy nghĩ, chuẩn bị… Ở Việt Nam, Mỹ nhất định thua,
tăng lên từ 600 - 800 phi vụ/tháng. nhưng sẽ chỉ chịu thua sau khi thua trên bầu trời Hà
Để ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc cho chiến Nội”.
trường miền Nam, ngày 12/4/1966, lần đầu tiên Mỹ Những lời dặn dò của Bác đã thôi thúc quân chủng
sử dụng B52 ném bom rải thảm xuống đèo Mụ Giạ thành lập các đoàn nghiên cứu về B52 một cách kỹ
(Quảng Bình), cửa ngõ của đường Hồ Chí Minh. Bác lưỡng và đề xuất các phương án tác chiến cho nhiều
mời đồng chí Đặng Tính, Chính uỷ Quân chủng Phòng tình huống, tổ chức nghiêm túc công tác luyện tập
15

16. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
cách đánh B52 cho các binh chủng không quân, tên tên lửa vào đường Trường Sơn để tiếp xúc và nghiên
lửa, pháo phòng không. cứu mức độ gây nhiễu điện tử của B52. Các đơn vị này
Quyết tâm chiến lược, bộ óc sáng tạo và bàn đã tổng hợp, ghi nhận về chiến thuật chống B52 của
tay vàng tên lửa phòng không SAM-2.
Để có vũ khí trừng trị được B-52, Bác đặt vấn đề Cùng với những nghiên cứu về tính năng kỹ chiến
với Liên Xô chi viện cho Việt Nam vũ khí tên lửa phòng thuật của B52, cách ném bom của B52 và các lực
không. Dưới sự giúp đỡ của Liên xô, Trung đoàn tên lượng không quân hỗ trợ B52, Cơ quan Tham mưu
lửa phòng không SAM-2 đầu tiên mang phiên hiệu quân chủng đã đúc kết thành cuốn “cẩm nang đỏ” về
H36 ra đời. phương pháp tác chiến chống B52, gồm các phương
Mỹ đã phải thốt lên: Hà Nội có lưới lửa phòng không án đánh B52 trong nhiễu, đánh B52 khi mục tiêu bay
nguy hiểm nhất thế giới. thẳng vào; hướng dẫn cụ thể từng cách đánh cho các
Việc xây dựng quyết tâm dám đánh và quyết thắng lực lượng chiến đấu, đặc biệt là binh chủng tên lửa,
B-52 được đặt ra ngay từ khi đế quốc Mỹ bắt đầu sử đồng thời chỉ đạo ngay trong chiến dịch, các lực lượng
dụng máy bay B-52 đánh phá ở chiến trường miền phải kịp thời rút kinh nghiệm và nhanh chóng phổ biến
Nam. Phải đánh thắng B-52 là mối quan tâm đặc biệt tới các đơn vị.
của Bác Hồ và cũng là quyết tâm của quân dân ta. Trong cuốn sách “Chiến tranh tại Việt Nam là thế
Lãnh đạo Quân chủng PK-KQ báo cáo Bác ý định đưa đó” xuất bản tại Ukraine năm 2005, đã được Nhà xuất
lực lượng tên lửa, ra đa vào chiến trường phía Nam tìm bản Chính trị - quốc gia dịch sang tiếng Việt, Thượng
cách bắn rơi máy bay B-52, để củng cố ý chí quyết tướng Khiupênen, nguyên Trưởng đoàn chuyên gia
thắng và xây dựng niềm tin đánh thắng B-52 cho bộ quân sự Liên Xô tại Việt Nam từng nói: “Trao vũ khí
đội. Người suy nghĩ rồi thong thả nói: “Đúng, muốn bắt tên lửa cho các bạn Việt Nam là trao nó cho những bộ
cọp phải vào tận hang”. Tháng 5-1966, một số đơn vị óc sáng tạo và những bàn tay vàng”.
tên lửa, ra đa và những cán bộ có kinh nghiệm của Quả thật, nếu tên lửa của các bạn Liên xô không
quân chủng đã được cấp tốc đưa vào chiến trường. có những bộ óc sáng tạo và những bàn tay vàng của
Trung đoàn tên lửa H38 - đơn vị hoả lực đầu tiên nhận những người lính “bộ đội cụ Hồ” Việt Nam thì sẽ không
trọng trách lớn lao này, đã vượt qua muôn vàn gian có kỳ tích tiêu diệt B52 trên bầu trời thủ đô Hà Nội.
khổ, khó khăn đưa tên lửa vào Vĩnh Linh, đánh dấu B52 suýt tuyệt chủng
chặng đường đầu tiên trên con đường dài đi đến chiến Trước và sau cuộc chiến tranh Việt Nam, hầu như
thắng B-52. chưa có một máy bay B52 nào của Mỹ bị bắn hạ trên
Ngày 17-9-1967, Phân đội tên lửa 84, Đoàn H38 thế giới. Với tầm bay cao, được bảo vệ bởi nhiều máy
lần đầu tiên chỉ trong vòng 30 phút đã kịp thời phát bay tiêm kích và hệ thống gây nhiễu điện tử hiện đại,
hiện và bắn rơi 2 chiếc B-52 trên bầu trời Vĩnh Linh. có thể nói B52 như là một pháo đài bay không thể bị
Nhận được tin vui từ Vĩnh Linh ra, các đồng chí lãnh bắn rơi. Trong tháng 4/1972, đã có trận đánh bộ đội
đạo Quân chủng PK-KQ muốn báo tin ngay đến Bác tên lửa phóng 30 quả đạn nhưng không hạ được một
nhưng lúc đó đã khuya, sợ Bác thức giấc, đồng chí Tư chiếc B52 nào.
lệnh đã gọi cho đồng chí Vũ Kỳ (thư ký của Bác) thì Ngày 27-2-1968, bản kế hoạch mang tên “Phương
được biết Bác vẫn chưa ngủ. án đánh trả cuộc tập kích chiến lược bằng B-52 của
Đồng chí quay số 01 (mật danh điện thoại của Mỹ, bảo vệ Hà Nội, Hải Phòng” của Quân chủng
Bác), Bác nhận ra giọng đồng chí Phùng Thế Tài và Phòng không-Không quân đã được hình thành, tuy
hỏi ngay: còn đơn sơ nhưng đã chứa đựng những nội dung cơ
- Chú Tài đấy à? Có việc gì thế? Bắn rơi B-52 rồi bản. Từ kinh nghiệm thực tế của các chiến trường,
phải không? bản kế hoạch liên tục được sửa chữa, bổ sung để đến
Việc Bác đoán trước đã bắn rơi B-52 là xuất phát năm 1972, Quân chủng có thêm những “Phương án
từ niềm tin tuyệt đối của Người vào lòng dũng cảm, trí tháng 5”, “Phương án tháng 7”, “Phương án tháng 9”
tuệ, khả năng sáng tạo của bộ đội ta. và cuối cùng là “Phương án tháng 11” - bản kế hoạch
Sau khi địch dùng B52 đánh phá Hải Phòng ngày đánh B-52 hoàn chỉnh nhất. Trên cơ sở bản kế hoạch
16/4/1972, quân chủng PK-KQ đã chỉ thị cho Sư đoàn đó, Quân chủng Phòng không-Không quân đã cùng
PK bảo vệ Hà Nội lần lượt đưa một đến hai trung đoàn quân và dân thủ đô Hà Nội, Hải Phòng và một số
16

17. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
B-52 phơi xác trên đường
phố Hà Nội, một trong những
tấm ảnh nổi tiếng về trận “Hà
Nội - Điện Biên Phủ trên không”
- Ảnh tư liệu
địa phương miền Bắc lao vào chuẩn bị hết sức khẩn bộ đội thật thành thạo.
trương, để đến đêm 18-12-1972 bước vào một cuộc Quả đúng như lời Bác Hồ tiên tri, 18 giờ 30 phút
chiến đấu một cách chủ động, với tư thế của người ngày 18/12/1972, Không quân Mỹ thực hiện chiến
chiến thắng. dịch Linebacker II dùng B52 ném bom hủy diệt Hà
Lực lượng nòng cốt của quân đội Việt Nam chống Nội. Mặc dù đế quốc Mỹ đã huy động một lực lượng
lại “con bài chiến lược” B52 của Mỹ là các đơn vị tên lớn chưa từng có kể từ sau Chiến tranh Thế giới lần thứ
lửa phòng không với những bệ phóng tên lửa SAM 2. hai cho cuộc tập kích này: gần 1/2 số máy bay chiến
Từ rất sớm, bộ đội radar, tên lửa đã được luyện tập các lược B-52 của toàn nước Mỹ (193 chiếc trên tổng số
phương án để có thể phát hiện và ngăn chặn B52, bảo 400 chiếc), gần 1/3 số máy bay chiến thuật của toàn
vệ Hà Nội, Hải Phòng. Tháng 5/1972, Đại tướng Võ nước Mỹ (1.077 chiếc trên tổng số 3.041 chiếc) cùng
Nguyên Giáp bất ngờ nêu câu hỏi với các cán bộ tham nhiều phương tiện chiến tranh hiện đại khác nhưng
mưu tác chiến của Quân chủng: “Tỷ lệ B52 bị bắn rơi sau 12 ngày đêm chiến đấu kiên cường, dũng cảm,
mức độ nào thì Nhà Trắng rung chuyển, mức độ nào vượt qua mọi gian khổ, ác liệt, quân và dân ta đã bắn
thì Mỹ không chịu nổi, phải thua?”. rơi 81 máy bay Mỹ trong đó có 34 máy bay B-52, bắt
Cho đến lúc đó, những phương án đánh B52 trên sống nhiều giặc lái, trong đó có nhiều giặc lái B-52.
bầu trời Hà Nội, Hải Phòng đều đã có những yêu cầu Hãng thông tấn AP từng bình luận về số máy bay
về hiệu suất chiến đấu từng trận, từng ngày, nhưng B52 bị bắn rơi trong cuộc tập kích này: “Cứ theo tốc
chưa nói đến chỉ tiêu tỷ lệ bắn rơi B52. Đại tướng Tổng độ bị bắn rơi như thế này thì sau 3 tháng, B52 sẽ tuyệt
tư lệnh đã phát hiện ra thiếu sót đó và yêu cầu bổ chủng”.
khuyết kịp thời. Sau mấy tuần vật lộn với những con Như vậy, riêng quân chủng Phòng không không
số, các cán bộ tham mưu phòng không không quân quân đã thực hiện xuất sắc nhiệm vụ tiêu diệt B52 đã
đã đưa ra câu trả lời về chỉ tiêu này: N1 (tỷ lệ Mỹ chịu báo cáo với đại tướng Võ Nguyên Giáp ở chỉ tiêu cao
đựng được) là 1-2% (trên tổng số B52 tham chiến của nhất, chỉ tiêu N3 (trên 10%,).Với 34 chiếc B52 bị bắn
Mỹ); N2 (tỷ lệ làm Nhà Trắng rung chuyển) là 6-7%; hạ, đạt tỷ lệ là 17,6% (34/197).
N3 (tỷ lệ buộc Mỹ thua cuộc) là trên 10%. Chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không” tháng
Câu hỏi tiếp theo của Tổng tư lệnh là Quân chủng 12/1972 đã buộc Mỹ phải ký kết Hiệp định Paris, cam
chọn tỷ lệ nào? Câu trả lời lần này có ngay lập tức: kết tôn trọng các quyền cơ bản của nhân dân Việt
Chúng tôi loại trừ N1, quyết tâm đạt N2 và vươn tới Nam, chấp nhận rút hoàn toàn quân viễn chinh Mỹ và
N3. các nước chư hầu ra khỏi lãnh thổ Việt Nam, tạo điều
Đại tướng chỉ thị muốn vậy, quân chủng phải làm kiện thuận lợi cho quân và dân ta tiến lên giành toàn
tốt hai việc: Khẩn trương hoàn thành kế hoạch đánh thắng vào mùa xuân năm 1975, thực hiện mong ước
B52 bảo vệ Hà Nội, Hải Phòng để dựa vào đó hoàn của Bác “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, tiến
tất mọi công tác chuẩn bị; Gấp rút hoàn chỉnh các tài lên “Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước” theo
liệu về cách đánh B52 để lấy đó mà huấn luyện cho lời kêu gọi của Bác Hồ…n
17

18. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
TÍN NGÖÔÕNG THÔØ CUÙNG HUØNG VÖÔNG
TRỞ THÀNH DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ ĐẠI DIỆN CỦA NHÂN LOẠI
KHI MỘT QUỐC GIA
CÓ CHUNG
QUOÁC TOÅ
Hồ sơ Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ vừa
mới được Ủy ban liên chính phủ về bảo tồn di sản văn hóa
phi vật thể công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện
của nhân loại tại kỳ họp lần thứ 7 diễn ra ở trụ sở UNESCO,
Paris, Pháp. Việc Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú
Thọ được công nhận, cho thấy thế giới đánh giá rất cao,
đồng thời cũng chứng tỏ sức sống của văn hóa Việt Nam,
gắn với dòng chảy văn hóa hội nhập vào thế giới. Với tin vui
này, Việt Nam hiện có tổng cộng 14 di sản văn hóa cả vật
l HOÀNG ANH thể và phi vật thể được thế giới công nhận.
T
heo các nhà nghiên cứu văn hóa trong và đánh giá rất cao và nhận được số phiếu gần như
ngoài nước, có lẽ chưa có một quốc gia nào tuyệt đối của Hội đồng chuyên gia UNESCO.
trên thế giới có tín ngưỡng thờ Tổ với phạm Theo đánh giá của các thành viên UNESCO,
vi rộng lớn và trường tồn qua hàng ngàn năm lịch ngoài những tiêu chí quan trọng về sự trường tồn
sử như tín ngưỡng thờ Hùng Vương ở Việt Nam. Tín theo thời gian, sự tham gia tích cực của cộng đồng,
ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là biểu trưng cho triết điểm độc đáo và hấp dẫn nhất của tín ngưỡng
lý nhân văn “con người có tổ có tông” của văn hóa thờ cúng Hùng Vương rất thuần Việt. Yếu tố này
Việt Nam. Đây là hiện tượng độc đáo nhất trên thế rất có sức nặng thuyết phục Hội đồng chuyên gia
giới khi cả một quốc gia, một dân tộc tự coi mình có UNESCO. GSTS Ngô Đức Thịnh cho rằng trong
chung nguồn gốc. suốt chiều dài lịch sử ít nhất hơn 500 năm đến nay,
Hiện tượng văn hóa tâm linh độc đáo biểu tượng Vua Hùng được thừa nhận trên cả nước
Trong số 37 hồ sơ được xem xét và bỏ phiếu để Việt Nam như một biểu tượng cội nguồn chung cho
trở thành di sản của nhân loại trong Kỳ họp thứ 7 cả dân tộc vượt qua mọi rào cản của các triều đại
của Hội đồng Liên quốc gia về Bảo tồn di sản văn phong kiến, sự khác biệt tôn giáo và các chế độ xã
hóa phi vật thể UNESCO, hồ sơ “Tín ngưỡng thờ hội. Trong mỗi gia đình Việt Nam, việc thờ cúng tổ
cúng Hùng Vương tại Phú Thọ” của Việt Nam được tiên là một tín ngưỡng vô cùng quen thuộc và bình
18

19. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
dị. Biểu tượng Vua Hùng và “Tín ngưỡng thờ cúng của xã hội giúp thống nhất một hệ ý thức Việt Nam
Hùng Vương” là một hình tượng của ý thức hệ cơ là điều không phải quốc gia nào cũng có. Theo các
bản của dân tộc được tạo nên bởi các nhà tri thức, chuyên gia văn hóa Việt Nam khác, tục thờ cúng
các bậc minh quân từ buổi đầu trong quá trình hình những cá nhân sáng lập ra quốc gia vốn phổ biến ở
thành và định hình quốc gia tự chủ. các nước Đông Á, tuy nhiên, ở quy mô toàn bộ cộng
Nếu hệ thống lại, các huyền thoại ông cha ta có đồng tham gia vào nghi lễ lại là không phổ biến.
“Tứ bất tử” (4 vị thánh bất tử): Thánh Gióng - tượng Việc cả dân tộc tôn vinh vị “cha chung” bắt nguồn từ
trưng sức mạnh chống giặc ngoại xâm; Thánh Tản đặc thù lịch sử Việt Nam.
Viên hay truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh - tượng Nhận định về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương
trưng cho sức mạnh chinh phục tự nhiên, Chử Đồng của người Việt, TS. Peter Knecht (Đại học Aichi
Tử - một xã hội nhân ái với tình yêu, hôn nhân và sự Gakuin, Nhật Bản), cho rằng, tín ngưỡng thờ Hùng
sung túc, Thánh Mẫu Liễu Hạnh - tượng trưng cho Vương chính là sợi chỉ gắn kết người Việt khắp mọi
cuộc sống tinh thần qua hình ảnh của phụ nữ như miền đất nước lại với nhau. PGS.TS Diana Thram
một quyền bình đẳng trong xã hội. (Đại học Rhodes, Nam Phi), người có 20 năm
Cùng với 4 hệ ý thức trên, Hùng Vương cũng nghiên cứu Lễ hội Đền Hùng nói: “Đã có lúc tôi băn
chính là một hệ ý thức có tính cột trụ biểu tượng cho khoăn, tín ngưỡng thờ Hùng Vương là tôn giáo hay
tinh thần cố kết quốc gia - dân tộc. một tập tục, nghi lễ xã hội, có sức mạnh tâm linh to
Tính độc đáo tiêu biểu được quốc tế thừa nhận lớn, thậm chí như một sức mạnh chính trị nào đó”.
trong “tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” nằm ở Diana Thram cho rằng, tín ngưỡng thời Hùng Vương
chính tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên. Việc coi quốc gia chính là sợi chỉ đỏ tâm linh, động lực tinh thần gắn
- dân tộc như một “gia đình lớn”, lấy khuôn phép ứng kết toàn dân tộc, nên người Việt ở đâu muốn hành
xử gia đình, gia tộc để tạo thành khuôn khổ ứng xử hương về đất Tổ.
19

20. CON NGÖÔØI & SÖÏ KIEÄN
Những nỗi lo sau Vinh danh
GSTS Ngô Đức Thịnh lưu ý: Trong quá trình xét
duyệt hồ sơ “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương” của
Việt Nam, vấn đề khiến UNESCO quan ngại nhất
khiến những người làm hồ sơ phải đau đầu chính
vai trò của Nhà nước đối với di sản văn hóa phi vật
thể này.
Không thể phủ nhận vai trò của Nhà nước đối
với các lễ hội, nhưng việc can thiệp quá sâu hay
nói theo cách khác là “nhà nước hóa” lễ hội là điều
không chỉ UNESCO lo lắng mà ngay cả những nhà
khoa học trong nước đã lên tiếng. Cần phân biệt rõ
hai khái niệm vai trò của nhà nước với lễ hội và vấn
đề “nhà nước hóa” lễ hội. trách nhiệm cử hành các nghi thức.
Lễ hội Đền Hùng những năm qua được chuẩn Người dân là chủ thể của lễ hội, là người sáng tạo
bị chu đáo, được đầu tư công phu đã trở thành một ra các giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc.
“quốc lễ” mà Nhà nước đóng vai trò “chủ lễ”. Sự Giữ gìn bản sắc và tính thiêng liêng của lễ hội,
quan tâm của Nhà nước với một lễ hội là điều đáng đáp ứng được nhu cầu thay đổi cho phù hợp với tính
mừng nhưng một lễ hội truyền thống dân gian phải lịch sử cho phù hợp luôn cần có vai trò của Nhà
có sự kết hợp song song vai trò của Nhà nước và vai nước nhưng chỉ cần đến mức nào là đủ luôn là vấn
trò của người dân. đề đáng quan tâm nhất với lễ hội nói chung và lễ
Những năm trước đây, nghi lễ Đền Hùng đã bị hội đền Hùng nói riêng mà trong đó giá trị của “tín
nghi lễ Nhà nước hóa khiến một tập tục tín ngưỡng ngưỡng thờ cúng Vua Hùng” luôn là một bài toán
dân gian bị thu hẹp, vai trò của người dân sở tại bị lu cần có lời giải hợp lí.
mờ trước vai trò “chủ lễ” của các cấp lãnh đạo nhà Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc cho rằng,
nước. quan trọng nhất là làm sao để việc vinh danh di sản
Năm vừa qua, Lễ giỗ tổ Hùng Vương đã có sự không trở thành hình thức. Trước khi được thế giới
góp mặt của người dân với nghi lễ rước kiệu của các vinh danh, những giá trị văn hóa của người Việt phải
làng xung quanh khu vực núi Nghĩa Lĩnh là một tín có chỗ đứng trong tâm hồn và trái tim của mỗi người
hiệu đáng mừng cho thấy nhà nước đã tôn trọng vai Việt Nam và mỗi cá nhân phải ý thức được trách
trò của người dân trong lễ hội. nhiệm bảo tồn, gìn giữ tinh hoa của người Việt.
Người dân là chủ thể của lễ hội, là người tạo ra Ông Hoàng Dân Mạc, Chủ tịch UBND tỉnh Phú
bản sắc của lễ hội vì chính họ đã sáng tạo và gìn Thọ, cho biết, hồ sơ tín ngưỡng thờ cúng Hùng
giữ lễ hội từ ngàn xưa đến nay. Nếu có sự can thiệp Vương của Việt Nam trình lên UNESCO nêu rõ giá
quá sâu, vô tình sẽ đẩy người dân đứng ngoài, thành trị của di sản là thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên,
người chứng kiến, đứng xem lễ hội thì sẽ không theo tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”, sau khi được
thành lễ hội đúng nghĩa. UNESCO công nhận là di sản phi vật thể của nhân
Nếu nhìn vào lịch sử trước đây, Lễ giỗ Tổ Hùng loại, sẽ giúp khích lệ nhận thức về lòng biết ơn tổ
Vương bắt đầu được coi là một quốc lễ từ thời nhà tiên.
Nguyễn, cứ 5 năm tổ chức một lần. Khi cử lễ, ít khi Để phát huy giá trị tín ngưỡng thờ cúng Hùng
Vua có mặt, mà nơi đứng ra lo là bộ Lễ (tương tự Vương và gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống,
bộ Văn hóa) cùng các quan đầu tỉnh. Tài liệu để UBND tỉnh Phú Thọ đã có kế hoạch, đề cương cụ thể
lại cho thấy triều Nguyễn đã có những quy định cụ nhằm rà soát, đánh giá và đi đến thống nhất trong
thể như giao việc tổ chức giỗ, trông coi hương khói việc thờ cúng Hùng Vương trong cả nước. Theo đó,
mộ Tổ hàng năm cho nhân dân các xã sở tại, các vị hơn 1.400 đền thờ Vua Hùng trên khắp Việt Nam sẽ
con trưởng. Vào năm hội lệ (không phải hội chính), có chung một nghi lễ. Bên cạnh đó, tỉnh Phú Thọ đã
triều đình gửi 3 đấu gạo thơm (khoảng 20 kg) về để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét điều chỉnh quy
dân làng nấu xôi cúng Tổ. Năm chẵn, triều đình chịu hoạch tổng thể quần thể di tích Đền Hùng. n
20

21. HIEÀN TAØI ÑAÁT VIEÄT
NHÂN KỶ NIỆM 60 NĂM NHÀ HÁT TUỒNG ĐÀO TẤN
VÀ 110 NĂM NGÀY SINH NHÀ THƠ, NHÀ VIẾT TUỒNG TỐNG PHƯỚC PHỔ
NHỚ
CÂY ĐẠI THỤ
TUOÀNG
l GS HOÀNG CHƯƠNG
N
ói tới Nhà hát tuồng Đào Tấn tiền thân của Tống Phước Phổ tham gia cách mạng từ những
đoàn tuồng Liên khu 5 không thể không năm 30 và đã từng bị giặc Pháp bắt bỏ tù. Ra tù lại bị
nhắc tới Tống Phước Phổ, một nhà soạn bắt vì những hành động yêu nước của mình. Bài thơ
tuồng cách mạng đầu tiên, một nhà thơ, nhà báo, “Về Quảng Nam bị bắt” đã nói lên tấm lòng chung
người từng bảo vệ cho anh hùng Lý Tự Trọng, đã bị thủy với dân với Đảng của ông:
thực dân Pháp bỏ tù nhưng tinh thần cách mạng và Ngàn dặm gian nan mới bước về
cây bút chiến đấu của ông không bao giờ ngừng. Hàn huyên chưa kịp thỏa tình quê
Tống Phước Phổ sinh ra và lớn lên trong một gia Hỏi han sau trước tìm bao chuyện
đình có truyền thống yêu nước và học vấn ở Phủ Tra khảo ngày đêm đủ mọi bề
Điện Bàn - tỉnh Quảng Nam. Ông nội của ông là Trước Đảng lời thề ghi nhớ mãi
người học rộng, đỗ cao, nhưng đã từ quan để gửi Trên vai xiềng xích ngại ngùng chi
gắm tâm sự phản kháng triều đình qua những vần Cuộc đời cách mạng là như thế
thơ, câu hát. Mẹ của ông là cháu nội của Nhà yêu Lối thẳng đường ngay ta cứ đi.
nước anh hùng dân tộc Hoàng Diệu. Tư tưởng yêu (1931)
dân, yêu nước của ông trong thời trẻ được thể hiện Tống Phước Phổ đi theo cách mạng trong thời
trong những bài thơ mộc mạc mà sâu sắc. Ví dụ kỳ khó khăn nhất do thực dân Pháp ra tay khủng
bài thơ châm biếm tên Toàn quyền Pasquier trở về bố phong trào yêu nước của nhân dân Việt Nam. Ở
Pháp: Quảng Nam - Đà Nẵng bị địch truy lùng, ông chạy
Giọt lệ pha chung rượu tiễn hành vô Sài Gòn tiếp tục hoạt động cách mạng bằng ngòi
Đau lòng hăm mấy triệu sinh linh bút của mình, hết viết báo lại làm thơ rồi viết tuồng.
Da vàng dám cợt công khai hóa! Ông ở chung nhà với nhà cách mạng Phan Bôi và Lý
Xương trắng còn ghi đức hiếu sinh! Tự Trọng. Hôm Phan Bôi diễn thuyết, ông có mặt để
(1927) bảo vệ. Lý Tự Trọng bị bắt...và bị giết, ông làm bài
21

22. HIEÀN TAØI ÑAÁT VIEÄT
“Tam nữ
đồ vương”
thơ “thương tiếc Lý Tự Trọng”: Bốn nghìn năm họp mặt anh hùng (chuyển thể kịch
Hôm qua trao đổi dặn dò nhau thơ của Huy Cận), Đường lên khuông mánh... Ngay
Nào biết...hôm nay bạn đứt đầu cả những vở chỉnh lý - cải biên từ tuồng cổ như: Sơn
Rõ thấy tuổi thơ mà chí cả Hậu, Hường môn hội ẩm, Đào Phi Phụng, Tam nữ
Tặng thêm sức mạnh lời thù sâu đồ vương... ông cũng tập trung ca ngợi những bậc
Búa rìu bạn đã không nao núng anh hùng, nghĩa sĩ dám xả thân vì nước và lên án
Sắt đá tôi nguyền chẳng lãng xao bọn xu nịnh, gian thần. Những năm sau đó, Tống
Truyền thống một người thân ngã xuống Phước Phổ đã liên tục có hàng loạt vở tuồng mới
Đứng lên đã có triệu người sau. được đánh giá cao như Chung sức diệt thù, Đường
Phong trào bị địch khủng bố ráo riết, ông trở lên Tam đỉnh, Lột mặt nạ... (đề tài hiện đại), Vầng
về lại Quảng Nam tiếp tục làm thơ và viết tuồng để mây đỏ, Ngọn cờ Lam Sơn, Tây Sơn tụ nghĩa... (đề
phục vụ cách mạng. tài lịch sử), Triệu Tử Long, Trại Ba cứu chồng, Ngọn
Những thành công chính của Tống Phước Phổ lửa Hồng Sơn, Bao Công tra án Quách Hòe... (đề
trong giai đoạn đầu và cả về sau này nữa là những tài truyền thống), Tam Gia Phước (theo truyện của
sáng tác về đề tài lịch sử, lấy lịch sử oai hùng của Trung Quốc)...
dân tộc mà thức tỉnh đồng bào. Sau năm 1940 - Tống Phước Phổ là một trong những nghệ sĩ
1945 ông cùng Nguyễn Lai, Ngô Thị Liễu thành lập tuồng đầu tiên cõng ba lô đi cùng các nghệ nhân
gánh hát Tân Thành và đào tạo lớp diễn viên trẻ để tuồng ra tiền tuyến phục vụ kháng chiến. Trong thời
nối nghiệp. Ngoài cây bút trụ cột của gánh hát, ông gian ở một số tỉnh miền Nam Trung Bộ, vì nhận thức
còn tham gia dạy học trò. Gánh hát này đã vang sai đã cấm diễn tuồng, ai không tuân sẽ bị chính
bóng một thời ở Quảng Nam, nhất là ở vùng nông quyền địa phương trừng phạt, nhưng Tống Phước
thôn. Thời kỳ này ông viết những vở tuồng lịch sử Phổ vẫn bí mật hoạt động phục hồi tuồng để giữ
như: Trưng Nữ Vương, Quán Thăng Long, Hội nghị cho được vốn nghệ thuật quý giá của dân tộc. Năm
Diên Hồng... 1948. Ông đã cùng đồng chí Võ Bá Huân - Ty trưởng
Sau cách mạng tháng tám và trong kháng chiến, công an Quảng Nam ( sau này là giám đốc sở công
ông còn thành công về đề tài hiện đại, miêu tả an liên khu 5 ) đi vận động thành lập đoàn tuồng để
những thế hệ anh hùng chiến sĩ trẻ như: Bùi Thị biểu diễn lấy tiền ủng hộ quỹ kháng chiến và cũng
Cúc, Chị Ngộ (chỉnh lý kịch bản của Nguyễn Lai), để gây dựng lại phong trào tuồng đang bị phân tán
22