ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ΄ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ
ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου…
Επιμελητής παρουσίασης: Παναγιώτης Μπούκλιας

1404-1453
μ.Χ.
Ο
«αγωνιζόμενος
ως λέων»

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη και ήταν το όγδοο από τα
10 παιδιά του Βυζαντινού αυτοκράτορα
Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγου.
Η μητέρα του ήταν η Ελένη Δραγάση,
κόρη ενός Σέρβου ηγεμόνα των Σερρών.

• Από μικρός είχε εκπαιδευτεί στις πολεμικές
τέχνες και γνώριζε ιππασία.
• Στα 17 του χρόνια ήταν ήδη αντιβασιλέας στην
Κωνσταντινούπολη και “δεσπότης” μιας
περιοχής στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας.
• Διακρίθηκε για τις αρετές και τις διοικητικές του
δεξιότητες.
• Έλαβε πείρα της στρατιωτικής οργάνωσης των
Τούρκων στα πεδία των μαχών.
• Σε ηλικία 40 ετών ήταν δεσπότης του Μυστρά,
και μια από τις πρώτες του κινήσεις ήταν η
οργάνωση της άμυνας της Πελοποννήσου.
• Κατασκεύασε τα τείχη του Εξαμιλίου στον Ισθμό
της Πελοποννήσου και κατέκτησε τη Βοιωτία και
τη Φωκίδα.

• Ο Οθωμανός Μουράτ Β’ εκστράτευσε εναντίον του και
κατάφερε να καταστρέψει το φρούριο στο Εξαμίλιο, με
αποτέλεσμα ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος να γίνει
υποτελής στον Τούρκο σουλτάνο.
• Είχε παντρευτεί 2 φορές όμως οι σύζυγοι του πέθαναν
και δεν είχε αποκτήσει παιδιά
• Κλήθηκε να αναλάβει τη διοίκηση της Αυτοκρατορίας
το έτος 1449, σε ηλικία 45 χρόνων

Αποδέχτηκε την
εκλογή, γνωρίζοντας
τι τον περίμενε.
Ήταν όμως έτοιμος
και αποφασισμένος
να αγωνιστεί και να
δώσει τα πάντα για
τη σωτηρία του
Γένους…

Στις 6 Ιανουαρίου 1449
στέφθηκε
αυτοκράτορας στον
Μυστρά. Σύμφωνα με
τον πιστό φίλο του
Γεώργιο Φραντζή:
«Για πρώτη φορά
ακούστηκαν τα λόγια
της στέψεως εκτός της
Πόλεως και της Αγίας
Σοφίας».

Ο θρύλος αναφέρει
ότι μόλις πάτησε
πάνω στον
μαρμάρινο Δικέφαλο
αετό στην εκκλησία
του Αγίου Δημητρίου
στον Μυστρά, το
μάρμαρο ράγισε…

Η Κωνσταντινούπολη πριν
την άλωση…

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
(Εικόνες άλλης εποχής…)

Όταν ανήλθε στο
Βυζαντινό θρόνο, η
Κωνσταντινούπολη
ήταν η σκιά του
παλαιού εαυτού της.

• Το προπύργιο αυτό της Ευρώπης και του Χριστιανισμού,
η κιβωτός της Ορθοδοξίας και το σκήνωμα του Ελληνικού
Πολιτισμού, δεν είχε συνέλθει από το θανάσιμο κτύπημα
των Σταυροφόρων και μόλις που ανέπνεε.
• Το Ισλάμ είχε δημιουργήσει γύρω του ασφυκτικό κλοιό.
• Ο πληθυσμός ήταν ελάχιστος.
• Τα στρατιωτικά μέσα πενιχρά, ο στρατός ολιγάριθμος.
• Μόνη ελπίδα παρέμεινε ο Θεός.

Μόλις τέσσερα χρόνια
μετά την ανάληψη της
εξουσίας στο Βυζάντιο,
ο Κωνσταντίνος
Παλαιολόγος κλήθηκε
να αντικρούσει την
τρίτη πολιορκία της
Κωνσταντινούπολης
από τους Οθωμανούς.
H πολιορκία ξεκίνησε
στις 15 Απριλίου του
1453 και κατέληξε στην
Άλωση στις 29 Μαΐου
του ίδιου έτους…

Υποχρεωμένος να δεχτεί τη σύνοδο
της Φλωρεντίας, με την ελπίδα να
επιτύχει αποτελεσματική βοήθεια
από τη Ρώμη, αντιμετωπίζει με
βαριά καρδιά τη διάψευση των
προσδοκιών του – (βοήθεια
ουσιαστικά δεν ήλθε από τη Ρώμη)
– και τις αποδοκιμασίες των
«ανθενωτικών».
Διαθέτει μόνον 8 έως 10 χιλιάδες
μαχητές ενώ ο εχθρός 180 έως 250
χιλιάδες, τρεις φορές περισσότερο από
τον όλο πληθυσμό της
Κωνσταντινουπόλεως!

Ο Κωνσταντίνος
αποκρούει με ήρεμη
μεγαλοπρέπεια τις
προτάσεις του
Σουλτάνου
περί παραδόσεως
με ευνοϊκούς όρους
για τον ίδιο και τους
άρχοντες.

Στις προτρεπτικές δημηγορίες προς
τους συμπολεμιστές του υπογραμμίζει
τα ιδανικά για τα οποία αγωνίζονται
και τα ιεραρχεί:
«Πρώτον μεν υπέρ της πίστεως
ημών και της ευσεβείας, δεύτερον
δε υπέρ της πατρίδος …».

Την παραμονή της τελικής
εφόδου των εχθρών,
επιθεωρεί τα τείχη. Δίνει
οδηγίες και στη συγκέντρωση
των αξιωματούχων του, τους
υπενθυμίζει:
«Εκείνοι έχουσι τας ελπίδας
αυτών εις άρματα και ίππους
και δύναμιν και πλήθος, ημείς
δε στηρίζομεν την πεποίθησιν
ημών εις το όνομα του Κυρίου,
του Θεού και Σωτήρος ημών…
και εις τας ημετέρας χείρας
και την ρωμαλεότητα, ην
εδωρήσατο εις ημάς η θεία
δύναμις …».

Ορθόδοξος στην ψυχή, από πατριωτική ανάγκη «ενωτικός»,
για να σώσει την Πόλη, πηγαίνει μετά στην εσπερινή Θεία
Λειτουργία, που επρόκειτο να είναι η τελευταία στην Αγία
Σοφία…

Στην Αγιά Σοφιά
μετέλαβε των
Αχράντων
Μυστηρίων, στη
συνέχεια
αποχαιρέτισε τους
δικούς του και
ετοιμάστηκε να
ριχτεί στη μάχη.

Την ίδια μέρα (στις 28 Μαΐου 1453) έδωσε μια
συγκλονιστική ομιλία στο πολεμικό συμβούλιο.
Σύμφωνα με τον Φραντζή και τον Νικόλαο
Μπάρμπαρο μίλησε «για την δόξα και τις
υψηλές παραδόσεις της Μεγάλης
Αυτοκρατορικής Πόλης. Τους παρότρυνε να
θυμούνται ότι ήταν απόγονοι των ηρώων της
αρχαίας Ελλάδος και της Ρώμης και να είναι
αντάξιοι των προγόνων τους. Τους μίλησε
ακόμα και τους προέτρεψε να πολεμήσουν για
τέσσερα ιδανικά. Για τον Ένα και Μοναδικό
Θεό, για την Πατρίδα – την Πόλη, για τις
οικογένειές τους και τέλος για τον Αυτοκράτορά
τους».

Λίγο αργότερα οι
Οθωμανοί μπήκαν
στην Πόλη, όπου
επικράτησε πανικός.
Ο Παλαιολόγος είπε:
«Όποιος θέλει να
φύγει, ας σώσει τον
εαυτό του, αν μπορεί
κι όποιος είναι έτοιμος
ν’ αντικρίσει το
θάνατο, ας με
ακολουθήσει!».

Ο Παλαιολόγος
μαζί με 200
εθελοντές όρμησε
κατά των
Οθωμανικού
στρατού…

Σύμφωνα με τον Φραντζή: «Κέντρισε, τότε,
τον ίππο του και καλπάζοντας έφτασε στο
σημείο από όπου ερχόταν το πλήθος των
ασεβών και από την πρώτη συμπλοκή
κατακρήμνισε τους ασεβείς από τα τείχη,
γεγονός που ήταν παράξενο και θαυμάσιο
για όσους έτυχε να βρεθούν εκεί και να το
δουν. Βρυχώμενος σαν λιοντάρι και
κρατώντας το γυμνό ξίφος στο δεξί χέρι του
κατέσφαξε πολλούς από τους εχθρούς, ενώ
το αίμα έρρεε σαν ποτάμι από τα πόδια του
και τα χέρια του».

Συνέχισε να πολεμά
μέχρις ότου δεν υπήρχε
καμία ελπίδα. Τότε
κάποιος από τους
Οθωμανούς τον σκότωσε
και πρόσφερε το κεφάλι
του στον Μωάμεθ Β’. Ο
θάνατός του ήταν το
οριστικό τέλος της
Βυζαντινής
αυτοκρατορίας…

Ο Σουλτάνος εξακρίβωσε το θάνατο του ήρωα και μάρτυρα και επέτρεψε στους
χριστιανούς να θάψουν το ακέφαλο κορμί του. Η ψυχή όμως του Γένους έπλασε ότι ο
Θεός έστειλε Αρχάγγελο, που τον άρπαξε απ’ των εχθρών τα χέρια και τον έκρυψε
κάπου, μαρμαρωμένο, αλλά ζωντανό, «… και καρτερεί την άγια ώρα που θα ’ρθουν τα
γραμμένα… για να ξυπνήσει με όλα τα φουσάτα του, τον πόλεμο ν’ αρχίσει και να
σκορπίσει την Τουρκιά και να την κυνηγήσει …». Και αυτό έγινε παρηγοριά και ελπίδα
των ραγιάδων, στα δίσεκτα τόσα χρόνια της Τουρκοκρατίας…

Τελικά, ποιος
πραγματικά ήταν ο
Κωνσταντίνος
Παλαιολόγος;

«Συνετός και πάρα πολύ μορφωμένος»(Κριτόβουλος)

«Έλλεν Κωνσταντίνος» (δημοτικό τραγούδι της Τραπεζούντας)

«Ο ενσαρκωτής της νέας Ελληνικής πνοής» (Λάμπρου)

«Είναι ο Άγιος Αυτοκράτωρ» (Τωμαδάκης)

«Ο πρώτος βασιλιάς των Νεοελλήνων» (Βακαλόπουλος)

«Ο Κωνσταντίνος ο 11ος αγωνίστηκε ως το τέλος και
πέθανε πολεμώντας» (G. Ostrogorky)

«… Άπασαι όμως αι διαδόσεις των ξένων και τουρκικών
πηγών συμφωνούν επί του σημείου τοι, ο Αυτοκράτωρ μετά
την πτώσιν της Πόλεως, έλαβε προσωπικώς μέρος εις τας
διεξαχθείσας σκληράς οδομαχίας και μαχόμενος ως λέων και
χωρίς να παραδώση το ένδοξον ξίφος του εις τον μέγαν
εχθρόν του, έπεσε ενδόξως ως ήρως. Η τουρκική ιστορία
θεωρεί υποχρέωσιν να μνημονεύη μετά σεβασμού την
ανάμνησιν της ενδόξου προσωπικότητος του
Αυτοκράτορος… του οποίου ο ηρωικός θάνατος ελύπησε και
αυτόν τον Πορθητήν»! (Τούρκος Ιστορικός Ισμαήλ Χαμί
Τανισμέτ)

«Οι Έλληνες θυμόντουσαν εκείνη τη μαύρη Τρίτη, μια μέρα που
όλοι οι πραγματικοί Έλληνες θεωρούν ακόμη ως αποφράδα, και
οι ψυχές τους σκιρτούσαν και το θάρρος τους δυνάμωνε, όταν
μιλούσαν για τον τελευταίο χριστιανό Αυτοκράτορα, που όρθιος
και ατρόμητος μπροστά στο ρήγμα, εγκαταλειμμένος από τούς
Δυτικούς συμμάχους του, απέκρουε τους απίστους, μέχρι που ο
αριθμός τους τον συνέτριψε και έπεσε με την Αυτοκρατορία ως
σάβανό του». (Στήβεν Ράνσιμαν, Άγγλος ιστορικός)

…ο μαρμαρωμένος
βασιλιάς!!!

Πηγές:
https://www.spartorama.gr/articles/59064-konstantinos-palaiologos-o-teleutaios-
autokratoras-tou-buzantiou/
https://www.enimerotiko.gr/ellada/marmaromenos-vasilias-ta-iroika-logia-toy-aytokratora-
konstantinoy-palaiologoy-prin-apo-tin-alosi-tis-polis/
https://www.iefimerida.gr/news/52795/29-%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BF%CF%85-
1453-%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%C2%AB%CE%B7-
%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CF%82-%CE%B5%CE%AC%CE%BB%CF%89%C2%BB
https://www.iefimerida.gr/stories/konstantinos-palaiologos-o-marmaromenos-basilias
http://fdathanasiou.wordpress.com/2013/05/27/