المعمل القانونى

1. (902)
‫"إ‬‫الدفاع‬ ‫ستراتيجية‬
"‫االقتصادي‬
Defending Economic Strategy
‫من‬ ‫مقدم‬
‫الدكتور‬/‫ناشد‬ ‫ادوارد‬ ‫نشأت‬
‫لإلدارة‬ ‫العالي‬ ‫العبور‬ ‫بمعهد‬ ‫االقتصاد‬ ‫مدرس‬
‫المعلومات‬ ‫ونظم‬ ‫والحاسبات‬

2. (903)
‫ملخص‬
‫عار‬ ‫سرم‬ ‫معاح‬ ‫مععرفامرمسترا‬ ‫فرا‬ ‫لمعرف‬ ‫تسمرب‬ ‫عصر‬ ‫في‬
‫ععرخمط‬ ‫حملا‬ ‫فت‬ ‫س‬ ‫إ‬ ‫عآلخ‬‫ةرمترا‬ ‫فري‬ ‫مي‬ ‫ععر‬ ‫سمعهههرم‬ ‫ععسري‬
‫فم‬ ‫عار‬ ‫عستهتمت‬ ‫إمس‬ ‫عمضع‬ ‫ت‬ ‫إضط‬ ‫,ررم‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫رهمعهم‬
‫عا‬ ‫مظ‬ ‫عاة‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫شئمحهم‬ ‫عن‬‫لخسخرم‬ ‫ععسحمفمرتا‬ ‫ععرتراعت‬
‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععق‬‫عع‬‫ر‬‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ر‬ ‫رن‬‫ر‬‫ع‬ ‫رحب‬‫ر‬‫عت‬ ‫رف‬‫ر‬‫ععرحمم‬ ‫رت‬‫ر‬‫ععمق‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رف‬‫ر‬‫حمم‬
.‫ي‬ ‫عالقسصم‬
‫ر‬‫ر‬‫فه‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫,ع‬ ‫رم‬‫ر‬‫تسه‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫ر‬‫ر‬‫مط‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬ ‫رم‬‫ر‬‫سسح‬
‫سةسمج‬‫اررا‬ ‫عع‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامرس‬ ‫عحهرم‬ ‫عمعرري‬ ‫عفر‬
‫ا‬ ‫رم‬‫ر‬‫تا,مععرش‬ ‫عالقسصم‬ ‫رمت‬‫ر‬‫مععرفامر‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬ ‫رةا‬‫ر‬‫مص‬ ‫را‬‫ر‬‫ق‬ :
‫عسته‬ ‫عامرس‬ ‫,مععرمعي‬ ‫تا‬ ‫ععلشر‬ ‫رم‬ ‫,معع‬ ‫معرا‬ ‫عع‬ ‫أههرا‬ ‫لتن‬
. ‫معمت‬ ‫عارش‬ ‫عفي‬ ‫ععهغ‬ ‫ععسماتع‬ ‫ععا‬ ‫,مع‬
‫فم‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫هه‬ ‫رل‬‫ر‬‫ه‬ ‫س‬ ‫أن‬ ‫رم‬‫ر‬‫عه‬ ‫را‬‫ر‬‫مع‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫أهه‬‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬
‫ل‬ ‫له‬‫ص‬ ‫ف‬ ‫سفظتب‬‫ععسرتا‬‫عت‬ ‫ت‬ ‫ععسه‬ ‫ص‬ ‫ف‬ ‫رن‬ ‫مععسقاتي‬‫ععسري‬
‫ا‬ ‫,معاخس‬ ‫رررررررررررررررر‬‫ر‬‫رن:ععسهم‬ ‫ررررررررررررررررا‬‫ر‬‫لمعةرمت‬ ‫ررررررررررررررررم‬‫ر‬‫سمعههه‬
‫رررمعن‬‫ر‬‫لفح‬ ‫رررم‬‫ر‬‫لةهح‬ ‫رررمن‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫ي,ع‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رررمق‬‫ر‬‫عا,مععسا‬ ‫,معاخس‬
(Defending Economic Strategy). ‫عك‬ ‫تمضح‬

3. (904)
Abstract
In an era characterized by knowledge and
information openness to others risk percentage
facing countries which try to protect its economical
state has increased that in a way forced those
countries to set strategies that help protect their
economical issues in an attempt to preserve its
competition privileges through taking the good
decision in the appropriate time which reflects
their economical intelligence.
As a result of resources varieties and its
ownerships a demand of multi factors to attain the
economical strategy exists which in a way requires
economical data, Information accuracy and validity
besides cooperation of governmental agencies,
human expertise, strategic, awareness and
geographical distribution.

4. (905)
The country authorities have to exert efforts
in defending economics and organizing
distinguishing opportunities and minimize threats
through avoiding conspiracy .penetration,
economical, pollution, and that is why we
presented our research ( Defending Economic
Strategy ).
‫مقدمة‬:
‫عب‬ ‫ععفمعب‬‫تحقطع‬‫ةف‬ ‫عن‬‫مف‬ ‫ععةر‬ ‫فشي‬ ‫معح‬ ‫مف‬ ‫ععة‬
‫فم‬ ‫ر‬‫ر‬‫,معع‬ ‫رم‬‫ر‬‫علحسص‬ ‫را‬‫ر‬‫ععةقتقت‬ ‫را‬‫ر‬‫ععافل‬ ‫رم‬‫ر‬ ‫رم‬‫ر‬‫فمالقسص‬ ‫تا‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععفم‬
‫ررم‬ ‫ف‬ ‫معرا‬ ‫عا‬ ‫ي‬ ‫ععفم‬ ‫فم‬ ‫عع‬ ‫عن‬ ‫رتا‬ ‫أ‬ ‫تقي‬ ‫ال‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬
‫رررمعطن‬‫ر‬‫عار‬ ‫رررمن‬‫ر‬‫ر‬ ‫مع‬ ‫رررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫رررمن‬‫ر‬‫تةقق‬(1
).‫رررم‬‫ر‬‫معر‬‫فم‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رررمن‬‫ر‬
‫فري‬ ‫ععررهارا‬ ‫تا‬ ‫ععرم‬ ‫مممئاه‬ ‫عه‬ ‫ي‬ ‫ععفم‬‫لملمت‬ ‫مععر‬ ‫عمت‬ ‫ععرر‬
‫ررراةا‬‫ر‬‫م‬ ‫مع‬‫ررر‬‫ر‬‫معع‬‫عت‬ ‫رررمئ‬‫ر‬‫مععط‬ ‫تا‬ ‫رررمع‬‫ر‬‫مععص‬ ‫خمئ‬‫عت‬ ‫ررر‬‫ر‬‫مععرف‬
‫عافر‬ ‫رفاحرا‬ ‫أصرلةت‬ ‫مهرتفهرم‬ ‫مععمهمئا‬‫طملفهرم‬ ‫ررن‬ ‫مب‬ ‫لرمع‬ ‫م‬
‫تا‬ ‫ع‬ ‫عا‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ععق‬ ‫إسخم‬ ‫عستهتا‬ ‫إمس‬ ‫ن‬ ‫مع‬ ‫ي‬ ‫ععم‬-‫سلطا‬ ‫ععر‬
‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رمط‬‫ر‬‫لمعحش‬-‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ع‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععف‬ ‫رن‬‫ر‬‫ع‬ ‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫مععخ‬ ‫را‬‫ر‬ ‫ععرخسا‬ ‫ري‬‫ر‬
‫رررن‬‫ر‬‫ع‬ ‫ت‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ل‬ ‫تا‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫مف‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ععة‬ ‫عب‬ ‫رررسخ‬‫ر‬‫ام‬ ‫مي‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عع‬ ‫عهرررات‬
‫مف‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععة‬‫تا‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععفم‬‫ي‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععفم‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععخط‬ ‫رع‬‫ر‬‫عه‬ ‫تس‬ ‫رم‬ ‫ر‬‫ر‬‫عح‬ ‫رم‬‫ر‬‫مع‬
‫ععررمي‬ ‫ررن‬ ‫تهفي‬ ‫ي‬ ‫عع‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫عاخط‬ ‫معمفم‬ ‫ععرهمي‬ ‫ك‬ ‫تس‬
. ‫مي‬ ‫عع‬ ‫ع‬ ‫إمسق‬ ‫ت‬ ‫مسه‬ ‫م‬ ‫ععح‬ ‫عسغتت‬ ‫مرطرةم‬ ‫رطرفم‬
‫ععسي‬ ‫ععصفملمت‬‫معهها‬‫ععلمةق‬:
1
)Jacqueline Murry Brux:Economic Issues and policy,thomson ,2008,p.227.

5. (906)
: ‫عآلسي‬ ‫في‬ ‫سسرهي‬
-‫فم‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ار‬ ‫عع‬ ‫عستهتمت‬ ‫ررس‬‫ر‬‫عام‬ ‫رر‬‫ر‬‫ت‬ ‫سة‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ععقص‬
.‫ي‬ ‫عالقسصم‬
-‫رم‬‫ر‬‫سط‬‫رمري‬‫ر‬‫ععق‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ر‬‫ر‬‫سه‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫رمئي‬‫ر‬‫ععمم‬
. ‫هم‬ ‫ش‬ ‫مصفملا‬
-‫فم‬ ‫عع‬ ‫في‬ ‫ععرسرهاا‬ ‫ععلةق‬ ‫رمضم‬ ‫فمت‬ ‫ع‬ ‫رس‬ ‫لتن‬ ‫ععخاط‬
. ‫فم‬ ‫عع‬ ‫تمت‬ ‫ي,معقسصم‬ ‫عالقسصم‬
-‫فررري‬ ‫ععرسخصصرررا‬ ‫عهرررع‬ ‫ععر‬ ‫عاررر‬ ‫ععةصرررمي‬ ‫صرررفملا‬
. ‫معي‬ ‫معع‬ ‫ي‬ ‫ععرص‬ ‫ععرمسمتتن‬ ‫عا‬ ‫ععلةق‬ ‫رمضم‬
: ‫ععلةق‬ ‫مض‬ ‫ف‬
‫مض‬ ‫فرر‬ ‫عرر‬ ‫عارري‬ ‫ععلةررق‬ ‫تفسررر‬‫حررمك‬ ‫أن‬ ‫ررم‬ ‫ع‬ ‫را‬ ‫أمممررتا‬
‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫خ‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ضررهم‬ ‫عف‬ ‫ررمج‬‫ر‬‫سةس‬ ‫ي‬ ‫عالقسصررم‬ ‫فم‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬ ‫عستهتا‬ ‫إمررس‬
: ‫عآلستا‬ ‫مئاا‬ ‫ع‬ ‫عا‬ ‫عاهملا‬
-‫؟‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععرفامرمت‬ ‫رتا‬ ‫أ‬ ‫رم‬
-‫ررن‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫رم‬ ‫رمع‬ ‫عةرمتا‬ ‫معا‬ ‫عع‬ ‫معهلمت‬ ‫ي‬ ‫رم‬
‫ي؟‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععسحمف‬
-‫عت‬ ‫ر‬‫ر‬‫ت‬ ‫مسه‬ ‫رمط‬‫ر‬‫عرخ‬ ‫ض‬ ‫ر‬‫ر‬‫سسف‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬ ‫ري‬‫ر‬
‫حمعتسهم‬ ‫,مرم‬‫؟‬ ‫ت‬ ‫مه‬ ‫إن‬
: ‫البحث‬ ‫أهداف‬
‫إ‬ ‫ررق‬‫ر‬‫ععلة‬ ‫ل‬ ‫رر‬‫ر‬‫ته‬‫رر‬‫ر‬‫ع‬‫س‬‫ف‬‫رر‬‫ر‬‫ت‬‫ررا‬‫ر‬ ‫ععرخسا‬ ‫تب‬ ‫ررم‬‫ر‬ ‫ععر‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ل‬
‫را‬‫ر‬‫طلتف‬ ‫ر‬‫ر‬‫ت‬ ‫سة‬ ‫رع‬‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫رص‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫فم‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫عستهتا‬ ‫رس‬‫ر‬‫ام‬
. ‫اا‬ ‫ععرش‬ ‫مةهب‬

6. (907)
‫ت‬ ‫رم‬‫عامرسهملا‬ ‫حةرم‬ ‫معرا‬ ‫عع‬ ‫راممرمت‬ ‫سمهتره‬ ‫إع‬ ‫ل‬ ‫ه‬
‫رصر‬ ‫فري‬ ‫ععرسمةرا‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععررمع‬ ‫عا‬ ‫مظ‬ ‫عاة‬ ‫هم‬ ‫ععر‬
‫رررم‬‫ر‬‫عحه‬ ‫فم‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رررلي‬‫ر‬‫مم‬‫م‬‫أ‬‫عستهتا‬ ‫رررس‬‫ر‬‫عام‬ ‫رررم‬‫ر‬‫حه‬ ‫ررري‬‫ر‬‫عمعر‬ ‫رررب‬‫ر‬
‫ررر‬‫ر‬‫ععلتمحررررمت‬ ‫رررةا‬‫ر‬‫مص‬ ‫قررررا‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عا‬ ‫أمممررررتا‬ ‫ا‬ ‫ررر‬‫ر‬‫لص‬ ‫تا‬ ‫مععس‬
‫تمت‬ ‫ععسةررررر‬ ‫عرمعههرررررا‬ ‫ععرسمةرررررا‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرررررم‬ ‫مععرفامررررررمت‬
‫سم‬ ‫ررري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫عت‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ت‬ ‫مععسه‬‫ي‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رررم‬‫ر‬‫رهمعه‬ ‫ررري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رررا‬‫ر‬‫مع‬ ‫عع‬ ‫ررره‬‫ر‬‫عه‬
‫م‬‫رمب‬‫ر‬‫سر‬ ‫عا‬‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رمفظ‬‫ر‬‫مسة‬ ‫رمع‬‫ر‬‫سم‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫عستهتا‬ ‫رس‬‫ر‬‫عام‬ ‫رمعخطط‬‫ر‬‫ل‬
‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬,‫ص‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫عع‬ ‫رتب‬‫ر‬‫مسفظ‬‫ب‬ ‫ر‬‫ر‬‫سخ‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫را‬‫ر‬‫عاتهملت‬
. ‫ععقمري‬ ‫عالقسصم‬ ‫ةرمتا‬
: ‫ععلةق‬ ‫رتا‬ ‫أ‬
‫رفف‬‫ر‬‫ععش‬ ‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫را‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ل‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععسف‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رق‬‫ر‬‫ععلة‬ ‫را‬‫ر‬‫رت‬ ‫أ‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫س‬
‫عستهتا‬ ‫عامرس‬ ‫عل‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫عك‬ ‫ر‬ ‫,م‬ ‫مأحمععهم‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ه‬ ‫عرمع‬
‫علت‬ ‫ر‬‫ر‬‫مس‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫را‬‫ر‬‫ف‬ ‫ععرف‬ ‫رسفرمي‬‫ر‬‫إم‬ ‫رمعلط‬‫ر‬‫مض‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬
‫ررمر‬‫ر‬‫ععق‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ررا‬‫ر‬‫عةرمت‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ار‬ ‫عع‬ ‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫فم‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ي‬
.‫عهم‬ ‫ض‬ ‫تسف‬ ‫ععسي‬ ‫هتا‬ ‫مععخم‬ ‫عخاتا‬ ‫عع‬ ‫ععرخمط‬
:‫البحث‬ ‫منهج‬
‫عار‬ ‫ل‬ ‫ععسفر‬ ‫ةترق‬ ‫ررن‬ ‫ي‬ ‫ععمصر‬ ‫ععررحها‬ ‫ععلمةرق‬ ‫ب‬ ‫تمسخ‬
‫ف‬ ‫ف‬‫س‬ ‫أن‬ ‫رري‬‫ر‬‫تحلغ‬ ‫رري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ار‬ ‫عع‬ ‫عستهتا‬ ‫ررس‬‫ر‬‫عام‬‫ررم‬‫ر‬‫ه‬‫ررمت‬‫ر‬‫ععرامم‬
‫معا‬ ‫عع‬ ‫في‬ ‫ععفمرا‬-‫را‬ ‫ععرمرسخ‬ ‫تب‬ ‫رم‬ ‫ععر‬ ‫رب‬ ‫أ‬ ‫مسمصتل‬ ‫ت‬ ‫عسة‬
.‫ععلةق‬ ‫في‬
:‫البحث‬ ‫خطة‬
‫اا‬ ‫ععرش‬ ‫ععلةق‬ ‫تفمعا‬: ‫عآلسي‬ ‫ي‬ ‫خ‬ ‫رن‬ ‫مةا‬ ‫ععرط‬

7. (908)
: ‫مي‬ ‫ع‬ ‫ععرلةق‬‫ترا‬ ‫رم‬‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامرس‬‫معمعرري‬
‫حهمةهم‬.
.‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫همب‬ ‫ر‬ : ‫مي‬ ‫ع‬ ‫ععرطاف‬
‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫حهم‬ ‫عمعري‬ :‫ععهمحي‬ ‫ععرطاف‬
: ‫ررمحي‬‫ر‬‫ععه‬ ‫ررق‬‫ر‬‫ععرلة‬‫علت‬ ‫رر‬‫ر‬‫س‬‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫فم‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬‫عت‬ ‫رر‬‫ر‬‫ت‬ ‫مععسه‬
‫ععرةسراا‬.
‫ععرطاف‬. ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫فم‬ ‫عع‬ ‫علت‬ ‫س‬ : ‫مي‬ ‫ع‬
‫ععسري‬ ‫ععرةسرارا‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫عت‬ ‫ت‬ ‫ععسه‬ ‫ب‬ ‫أ‬ :‫ععهمحي‬ ‫ععرطاف‬
.‫معا‬ ‫عع‬ ‫سمعهه‬

8. (909)
‫األول‬ ‫المبحث‬
‫ماهية‬‫االقتصادية‬ ‫اإلستراتيجية‬‫وعوامل‬
‫نجاحها‬
: ‫سرهت‬
‫رررمسهم‬‫ر‬‫لمتمم‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫مر‬ ‫ععة‬ ‫ررراه‬‫ر‬‫س‬‫رررم‬‫ر‬‫قه‬ ‫مط‬‫رررا‬‫ر‬ ‫ععرخسا‬‫ررري‬‫ر‬‫ف‬
‫محرم‬ ‫عالحسمهتا‬ ‫ععفراتمت‬‫عار‬ ‫تفسر‬ ‫مي‬ ‫عا‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععحشمط‬
‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫إ‬ ‫أم‬ ‫عل‬ ‫عامر‬ ‫ب‬ ‫عفر‬ ‫م‬ ‫مرا‬ ‫ر‬‫ر‬‫رة‬ ‫رمن‬ ‫س‬ ‫قر‬ ‫عستهتمت‬ ‫إمرس‬
‫ررم‬‫ر‬‫سمعههه‬ ‫رري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫تمت‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععسة‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ررف‬‫ر‬‫عاسغا‬ ‫ررمع‬‫ر‬‫مععر‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫ععطمق‬
‫را‬‫ر‬‫عسةق‬ ‫را‬‫ر‬‫ار‬ ‫عع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫رم‬‫ر‬‫رص‬ ‫رمف‬‫ر‬‫س‬ ‫ر‬‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ر‬‫ر‬‫رفسر‬
. ‫عرمعطحتهم‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ا‬ ‫فم‬ ‫عع‬
‫عال‬ ‫عستهتا‬ ‫رررس‬‫ر‬‫عام‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫رم‬ ‫ررر‬‫ر‬‫حة‬ ‫أن‬ ‫ررري‬‫ر‬‫متحلغ‬‫تا‬ ‫رررم‬‫ر‬‫قسص‬
‫مع‬‫م‬: ‫تاي‬ ‫رم‬ ‫رطاف‬ ‫في‬ ‫ي‬ ‫حهمةهم‬ ‫عري‬
. ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫تا‬ ‫رم‬ : ‫مي‬ ‫ع‬ ‫ععرطاف‬
.‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫ععامس‬ ‫حهم‬ ‫عمعري‬ : ‫ععهمحي‬ ‫ععرطاف‬

9. (910)
‫األول‬ ‫المطلب‬
‫االقتصادية‬ ‫اإلستراتيجية‬ ‫مفهوم‬
‫ري‬‫ر‬‫تحلغ‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫عستهتا‬ ‫رس‬‫ر‬‫عام‬ ‫رمب‬‫ر‬‫ه‬ ‫عر‬ ‫ض‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععسف‬ ‫ري‬‫ر‬‫قل‬
‫ض‬ ‫ععسف‬‫ععةرمترا‬ ‫ععمعهلرا‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫عررمع‬ ‫ععشفف‬ ‫تا‬ ‫عرا‬
:‫معسمعي‬ ‫عك‬ ‫م‬ ‫تا‬ ‫مسم‬ ‫عع‬ ‫ععحصمص‬ ‫لةمف‬ ‫عحهم‬ ‫فم‬ ‫معع‬
:‫ععشفف‬ ‫تا‬ ‫را‬
‫حصررمص‬ ‫لرمهررف‬ ‫تا‬ ‫عالقسصررم‬ ‫ه‬ ‫رررمع‬ ‫ععشررفف‬ ‫ترساررك‬
‫رسم‬‫ر‬‫م‬ ‫عع‬ ‫رم‬‫ر‬‫مرحه‬ ‫رمست‬‫ر‬‫م‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫مف‬ ‫ررن‬‫ر‬‫مسض‬ ,‫تا‬ ‫رسم‬‫ر‬‫م‬ ‫م‬ ‫را‬‫ر‬‫قمحمحت‬
‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ععص‬ ‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععرص‬4112‫ررك‬‫ر‬‫را‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مع‬ ‫عع‬ ‫ررمع‬‫ر‬‫ر‬ ‫أن‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬
‫,م‬ ‫رفف‬‫ر‬‫عاش‬‫عهم‬ ‫رسغ‬‫ر‬‫إم‬ ‫رن‬‫ر‬‫م‬‫,مة‬ ‫رم‬‫ر‬‫عاته‬ ‫را‬‫ر‬‫لمعرةمفظ‬ ‫را‬‫ر‬‫مع‬ ‫عع‬ ‫راب‬‫ر‬‫ساس‬
‫مر‬ ‫إمسحاعفهم‬ ‫ب‬ ‫مع‬‫فتهم‬ ‫را‬ ‫ععقم‬ ‫هتمي‬ ‫ع‬ ‫ةقما‬ ‫ععم‬(4
.)
‫ال‬ ‫را‬‫ر‬ ‫ععرخسا‬ ‫رل‬‫ر‬‫عع‬ ‫رتن‬‫ر‬‫ل‬ ‫را‬‫ر‬‫ععطلتفت‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬ ‫رع‬‫ر‬‫سمات‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رممت‬‫ر‬ ‫ععس‬
‫رم‬ ‫أحهم‬ ‫مرترمه‬ , ‫ضرهم‬ ‫أ‬ ‫لرمطن‬ ‫سةسمتره‬ ‫ررم‬ ‫إعر‬ ‫فقط‬ ‫ل‬ ‫تحص‬
‫ررم‬‫ر‬‫لسه‬ ‫س‬ ‫ررملا‬‫ر‬‫,مخص‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عسه‬ ‫ملةت‬‫ررا‬‫ر‬‫ععطلتفت‬ ‫ررم‬‫ر‬‫مرةرتمسه‬ ,‫ررم‬‫ر‬‫,مإحر‬
‫رررر‬‫ر‬‫تسض‬‫رررع‬‫ر‬‫,مععرمق‬ ‫رررم‬‫ر‬‫ععرح‬ ‫مل‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ظ‬ ‫رررك‬‫ر‬‫ع‬ ‫ررر‬‫ر‬‫إع‬ ‫رررمفا‬‫ر‬‫لماض‬ ‫ن‬
‫ررمت‬‫ر‬‫محت‬ ‫,مإر‬ ‫ررا‬‫ر‬‫عاحسمهت‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مع‬ ‫عع‬ ‫ررم‬‫ر‬ ‫رر‬‫ر‬‫تة‬ ‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رري‬‫ر‬‫عف‬ ‫ععهغ‬
2
‫)انًبدح‬32/1ٙ‫ف‬ ‫انصبدس‬ ‫انعشثٛخ‬ ‫يصش‬ ‫جًٕٓسٚخ‬ ‫دسزٕس‬ ٍ‫ي‬2114.

10. (911)
‫ععسحرم‬ ‫ع‬ ‫ر‬ .‫هتم‬ ‫مخم‬ ‫عخاترم‬ ‫آلخر‬ ‫من‬ ‫ر‬ ‫رن‬ ‫مععسحقي‬ ‫عاسصمي‬
‫معترا‬ ‫عع‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫قرمت‬ ‫ععف‬ ‫تي‬ ‫سشر‬ ‫في‬ ‫رتا‬ ‫أ‬ ‫عه‬ ‫ععرمع‬ ‫في‬
(3
.)
: ‫تا‬ ‫ععرا‬ ‫أحمع‬
‫ععةصرمي‬ ‫ن‬ ‫تر‬ ‫ال‬‫ععفمعترا‬ ‫ععقتررا‬ ‫عت‬ ‫معمت‬ ‫رشر‬ ‫عار‬
‫تن‬ ‫ععرر‬ ‫ررملتن‬ ‫مععرم‬ ‫ععرهرر‬ ‫ع‬ ‫فرر‬ ‫ع‬ ‫عارر‬ ‫ععةصررمي‬ ‫لقرر‬ ‫إال‬
‫تتن‬ ‫ععرمرررررسهر‬ ‫شرررررت‬ ‫أ‬ ‫ععسررررري‬ ‫ععةقتققرررررا‬ ‫ررررري‬ ‫م‬ ‫محمحهرررررم‬ ‫ت‬
( ‫عستهتن‬ ‫ررس‬‫ر‬‫معام‬2
‫.م‬ )‫ررا‬‫ر‬‫مع‬ ‫عع‬ ‫ررم‬‫ر‬‫سةرته‬ ‫ررمع‬‫ر‬‫أح‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ه‬ ‫ه‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫عارا‬
( ‫مسم‬ ‫عع‬ ‫لرمهف‬5
‫ععشرفف‬ ‫ترا‬ ‫را‬ ‫ري‬ : ‫ععفمررا‬ ‫ترا‬ ‫:ععرا‬ ‫ري‬ ‫)م‬
‫شرس‬ ‫في‬ ‫ب‬ ‫ععسق‬ ‫تقم‬ ‫ي‬ ‫عع‬ ‫ععفمب‬ ‫عاقطم‬ ‫ععرمسر‬ ‫عب‬ ‫لمع‬ ‫مسسا‬
‫مال‬ ‫ععسحرترا‬ ‫خطرا‬ ‫فري‬ ‫ئتمتا‬ ‫عع‬ ‫ععرمئمعتمت‬ ‫متسةري‬ ‫ععرهمالت‬
‫لهم‬ ‫ععرمم‬ ‫تهما‬‫مسضرن‬ ‫عالقسصم‬ ‫في‬ ‫ل‬ ‫أ‬ ‫م‬ ‫مرا‬ ‫معاة‬
‫رررا‬‫ر‬‫ععرحسه‬ ‫تع‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عارش‬ ‫ه‬ ‫ع‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ععفمر‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ععرا‬ ‫رررك‬‫ر‬‫ع‬.‫رررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫مععرا‬
‫مرسم‬ ‫عع‬ ‫عحرمط‬ ‫,مق‬ ‫ععسفممحتا‬ ‫ععهرفتمت‬ ‫تا‬ ‫را‬ ‫ي‬ ‫:م‬ ‫ععسفممحتا‬
‫عرهرم‬ ‫م‬ ‫مةرمتسهرم‬ ‫ععسفممحترا‬ ‫ت‬ ‫ععرحشر‬ ‫عمترا‬ ‫رمئمعتا‬ ‫معا‬ ‫لمع‬
( ‫عهم‬ ‫إمرسق‬ ‫تضرن‬ ‫,مأن‬6
‫سفرري‬ ‫ال‬ ‫ري‬ ‫:م‬ ‫ععخمصرا‬ ‫ترا‬ ‫).مععرا‬
‫رمب‬‫ر‬‫ععف‬ ‫رمعح‬‫ر‬‫ععص‬ ‫رن‬‫ر‬‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫لفت‬ ‫عض‬ ‫ر‬‫ر‬‫أم‬ ‫را‬‫ر‬‫عسةقت‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫إح‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬‫رم‬‫ر‬‫مإحر‬
‫ل‬ ‫ععقمري‬ ‫عالقسصم‬ ‫را‬ ‫خ‬ ‫في‬ ‫سفري‬ ‫أن‬ ‫تهف‬‫مععصرمعح‬ ‫را‬ ‫تس‬ ‫ررم‬
‫عاتهرم‬ ‫عمرا‬ ‫ة‬ ‫ض‬ ‫فر‬ ‫همعا‬ ‫ب‬ ‫ع‬ ‫مسم‬ ‫عع‬ ‫عهم‬ ‫ضرن‬ ‫ععفمب.مق‬
‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫ع‬ ‫رمتض‬‫ر‬‫سف‬ ‫ري‬‫ر‬‫لرقمل‬ ‫را‬‫ر‬‫ععفمر‬ ‫را‬‫ر‬‫ف‬ ‫عارح‬ ‫إال‬ ‫رم‬‫ر‬‫تسه‬ ‫را‬ ‫را‬‫ر‬‫سح‬ ‫مال‬
3
, ‫انعشثٛخ‬ ‫انُٓضخ‬ ‫انذٔنٙ,داس‬ ‫االلزصبد‬ ٙ‫ف‬ ‫انٕجٛض‬ :‫ثسطب‬ ‫سرٛت‬ ‫)د.ساثح‬1996‫,ص‬25.
4
,‫انحذٚث‬ ‫انكزبة‬ ‫,داس‬ ‫األيى‬ ‫الزصبد‬ ٙ‫ف‬ ‫انجذٚذح‬ ‫:انسٛبسخ‬ ‫سٔثشد‬ ‫ة‬ ‫)ساٚزش‬2111‫,ص‬124.
5
‫)انًبدح‬33‫انصبدس‬ ٘‫انًصش‬ ‫انذسزٕس‬ ٍ‫ي‬ٙ‫ف‬2114.
6
‫)انًبدح‬33ٙ‫ف‬ ‫انصبدس‬ ٘‫انًصش‬ ‫انذسزٕس‬ ٍ‫ي‬2114.

11. (912)
‫را‬‫ر‬‫ععفمر‬ ‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫ععرا‬ ‫را‬‫ر‬‫ر‬ ‫ة‬ ‫رتن‬‫ر‬‫ل‬ ‫رمعان‬‫ر‬‫ععس‬ ‫رسم‬‫ر‬‫م‬ ‫عع‬ ‫رم‬‫ر‬‫عه‬ ‫ري‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫,مق‬
( ‫ععخمصا‬ ‫تا‬ ‫ععرا‬ ‫مةرمتا‬ ‫ععسفممحتا‬ ‫تا‬ ‫ععرا‬ ‫عب‬ ‫,مإةس‬7
.)
3
, ‫انعشثٛخ‬ ‫انُٓضخ‬ ‫,داس‬ ٘‫انذسزٕس‬ ٌَٕ‫:انمب‬ ‫صٚذ‬ ٕ‫أث‬ ‫انحًٛذ‬ ‫عجذ‬ ‫)د.يحًذ‬1991‫,ص‬131.

12. (913)
‫عستهتا‬ ‫ررس‬‫ر‬‫تإم‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ار‬strategy‫ت‬‫ررن‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫عم‬ ‫رر‬‫ر‬‫سفلت‬
‫عستهتا‬ ‫عامرس‬ ‫رحهرم‬ ‫را‬ ‫رخسا‬ ‫مرتمقمت‬ ‫فري‬ ‫تهم‬ ‫ة‬ ‫عرهم‬ ‫إمسخ‬ ‫شم‬
‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬economic strategy‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رم‬‫ر‬‫ه‬ ‫ت‬ ‫سف‬ ‫رن‬‫ر‬ ‫متر‬
‫ل‬ ‫ر‬ ‫عسةقترا‬ ‫سمضرع‬ ‫ععسري‬ ‫ععخطرط‬ : ‫لاحهرم‬ ‫ععمرتما‬ ‫ع‬ ‫ر‬ ‫ي‬ ‫خ‬
‫عت‬ ‫ع‬ ‫مإهر‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ق‬ ‫عا‬ ‫ع‬ ‫إعسرم‬ ‫ععطمتي‬ ‫هي‬ ‫ع‬ ‫في‬ ‫ي‬ ‫عقسصم‬
‫ععماطا‬ ‫قلي‬ ‫رن‬ ‫حمهةا‬‫ععرخسصرا‬‫عع‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫تر‬ ‫عسح‬‫خطرط‬‫ظري‬ ‫فري‬
‫رمف‬‫ر‬‫ععرس‬ ‫رمع‬‫ر‬‫عار‬ ‫ري‬‫ر‬‫ره‬ ‫ع‬ ‫عب‬ ‫رسخ‬‫ر‬‫علم‬ ‫را‬‫ر‬‫رفتح‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عقسص‬ ‫را‬‫ر‬‫متمم‬
‫ععقصت‬ ‫هي‬ ‫ع‬ ‫في‬(‫قمي‬ ‫ي‬ ‫عقسصم‬ ‫ا‬ ‫عر‬ ‫عامصمي‬8
).
‫لمهرررم‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرررم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامرررس‬ ‫رصرررطاح‬ ‫سلط‬ ‫متررر‬
‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ت‬ ‫سه‬‫ععرخ‬ ‫راطا‬‫ر‬‫ععم‬ ‫ر‬‫ر‬‫سهل‬ ‫رمي‬‫ر‬‫ععره‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ت‬‫را‬‫ر‬‫سص‬(9
‫ر‬‫ر‬‫عا‬ )
‫إسخم‬‫ع‬ ‫ر‬ ‫عةرمتا‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫إه‬‫ععحشرمط‬‫مهر‬ ‫لمرلف‬‫أم‬ ‫ععرحمفمرا‬ ‫م‬
‫ةسررم‬ ‫تراه‬ ‫خترمي‬ ‫معرت‬ ‫معقرع‬ ‫أصرلةت‬ ‫ععسي‬ ‫م‬ ‫لمهم‬ ‫ت‬ ‫ععسه‬
‫عت‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععق‬ ‫رم‬‫ر‬‫لخسخ‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫عام‬ ‫رسب‬‫ر‬‫ت‬ ‫رب‬‫ر‬‫ع‬ ‫رم‬‫ر‬‫ر‬ ‫رع‬‫ر‬‫مععرهسر‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ف‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬
. ‫ععرحممف‬ ‫ععمقت‬ ‫في‬ ‫ععرحمملا‬
: ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫عل‬ ‫أ‬
‫رررررتل‬‫ر‬‫سمص‬ ‫ررررر‬‫ر‬‫إع‬ ‫تا‬ ‫رررررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫عستهتا‬ ‫رررررس‬‫ر‬‫عام‬ ‫ل‬ ‫ررررر‬‫ر‬‫سه‬
‫ع‬ ‫راشر‬ ‫ي‬ ‫خر‬ ‫ررن‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ت‬ ‫ععرش‬‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععحررم‬ ‫ت‬
‫في‬ ‫مسحرتسهم‬ ‫عت‬ ‫لمالمسهرم‬ ‫سرمب‬ ‫معا‬ ‫ععسمههمت‬ ‫سطلتا‬ ‫فتي‬ ‫مس‬
‫رمت‬ ‫رر‬‫ر‬‫مععخ‬ ‫ررحمعا‬‫ر‬‫مععص‬ ‫ررا‬‫ر‬‫عع‬ ‫ععا‬ ‫ررم‬‫ر‬‫مرحه‬ ‫ررا‬‫ر‬ ‫ععرخسا‬ ‫ررمالت‬‫ر‬‫ععره‬
‫رهررم‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫سافف‬ ‫تا‬ ‫مععلش‬ ‫ععرمعتا‬ ‫مععرمع‬ ‫رمعي‬ ‫ع‬ ‫مسمظتل‬
. ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫عل‬ ‫ع‬ ‫في‬
1
,‫انزسٕٚك‬ ‫:إداسح‬ ‫ثبصسعخ‬ ‫صبدق‬ ‫)د.يحًٕد‬, ‫َبشش‬ ٌٔ‫ثذ‬2111‫,ص‬133.
9
‫َبشش‬ ٌٔ‫,ثذ‬ ‫اإلسزشارٛجٛخ‬ ٙ‫ف‬ ‫:دساسبد‬ ٘‫انجضٚش‬ ٙ‫عه‬ ٘‫)د.خٛش‬,2116‫,ص‬25.

13. (914)
‫ي‬ ‫ر‬‫ر‬‫خ‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رسب‬‫ر‬‫س‬ ‫عستهتا‬ ‫رس‬‫ر‬‫عام‬ ‫عل‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫مع‬‫عت‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععسغت‬ ‫رع‬‫ر‬‫سمق‬
‫رررم‬‫ر‬‫عحه‬ ‫ررر‬‫ر‬‫متفل‬ ‫ررري‬‫ر‬‫ععطمت‬ ‫ررر‬‫ر‬‫لمعر‬ ‫رررسقل‬‫ر‬‫رم‬ ‫ق‬ ‫ررر‬‫ر‬‫سة‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ق‬ ‫ررري‬‫ر‬‫ععس‬
‫ت‬objective‫ت‬ ‫ررت‬‫ر‬‫ععقص‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععر‬ ‫ررت‬‫ر‬‫مع‬ ‫ت‬goals‫ت‬(11
)‫رري‬‫ر‬‫مععس‬
‫عاهس‬ ‫أمرم‬ ‫عار‬ ‫ال‬ ‫ري‬‫ر‬‫عار‬ ‫أمرم‬ ‫عار‬ ‫سلحر‬‫رتن‬‫ر‬‫ععسخر‬ ‫أم‬ ‫هرم‬
‫ر‬‫ر‬‫ةص‬ ‫رك‬‫ر‬‫ع‬ ‫رسااب‬‫ر‬‫متم‬‫رمت‬‫ر‬‫محت‬ ‫معار‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬ ‫را‬‫ر‬‫مف‬‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬
‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ري‬‫ر‬‫مععسقات‬‫عل‬ ‫ا‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععط‬ ‫ري‬‫ر‬‫أفض‬ ‫ر‬‫ر‬‫ت‬ ‫مسة‬‫م‬ ‫رس‬‫ر‬‫م‬
‫معا‬ ‫عع‬ ‫سمسطتع‬ ‫,مال‬ ‫ت‬ ‫ععسح‬ ‫رةي‬ ‫ممضفهم‬ ‫رحهم‬–‫مهره‬ ‫معا‬
‫ررا‬ ‫مععرسخا‬ ‫ععحمرتررا‬ ‫مي‬ ‫ععرر‬ ‫ععخصررمص‬–‫ععخمررمئ‬ ‫سسةررري‬ ‫أن‬
‫عا‬ ‫سف‬ ‫سس‬ ‫أن‬ ‫ن‬ ‫تر‬ ‫ععسي‬ ‫مععمتممتا‬ ‫معالهسرمعتا‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬
‫محهرم‬ ‫ع‬ ‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫عرهمعهرم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫عل‬ ‫ع‬ ‫ت‬ ‫سة‬ ‫ب‬ ‫ع‬
‫ت‬ ‫عسة‬ ‫رضط‬ ‫لي‬ ‫ة‬ ‫عتمت‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫سارك‬‫عل‬‫م‬‫سةقتق‬ ‫هري‬‫هرم‬
‫رمت‬‫ر‬‫ممتمم‬ ‫عرا‬ ‫ر‬‫ر‬‫ل‬ ‫ي‬ ‫ر‬‫ر‬‫خ‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫ق‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫مفة‬ ‫مر‬ ‫سهم‬ ‫ر‬‫ر‬‫رش‬ ‫ري‬‫ر‬‫مة‬
(11
)‫رة‬.
‫رم‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععرهمي‬ ‫في‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫عل‬ ‫مع‬‫ي‬
‫س‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مع‬ ‫عا‬ ‫تا‬ ‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫ض‬‫عك‬ ‫رر‬‫ر‬ ‫ررمن‬‫ر‬‫ع‬ ‫رر‬‫ر‬‫عألف‬‫رر‬‫ر‬‫مسف‬‫ررب‬‫ر‬‫عه‬ ‫ررلا‬‫ر‬‫لمعحم‬
‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رمعهب‬‫ر‬‫ر‬ ‫ره‬‫ر‬‫ععت‬ ‫رلمع‬‫ر‬‫سص‬ ‫رم‬‫ر‬‫ر‬ ‫را‬‫ر‬‫سةقت‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ح‬ ‫عتسر‬ ‫رم‬‫ر‬‫ةت‬ ‫رامف‬‫ر‬‫أم‬
‫رمت‬‫ر‬‫مممت‬ ‫عل‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫أ‬‫؛‬‫تك‬ ‫ر‬‫ر‬‫ش‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫ر‬‫ر‬‫ق‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫عع‬ ‫أن‬ ‫ري‬‫ر‬‫ل‬‫ع‬‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫را‬‫ر‬‫مع‬ ‫ا‬
‫متسراه‬ ‫فتهرم‬ ‫تراه‬ ‫سرمرهرم‬ ‫إ‬ ‫رةرم‬ ‫محره‬ ‫ع‬ ‫عل‬ ‫ع‬ ‫ساك‬ ‫مضع‬
‫له‬‫سه‬ ‫مق‬ ‫م‬.‫فتره‬ ‫ع‬ ‫معالر‬ ‫ععحشرمط‬ ‫سغتت‬ ‫عاي‬ ‫مئقا‬ ‫عع‬‫معسسهحرف‬
‫رري‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫تا‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫خططهررم‬ ‫هم‬ ‫ررف‬‫ر‬‫سم‬ ‫ررب‬‫ر‬‫ع‬ ‫ععسرري‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ععخم‬ ‫مي‬ ‫ععرر‬
. ‫سحسص‬
11
‫,ص‬ ‫سبثك‬ ‫اإلسزشارٛجٛخ,يشجع‬ ٙ‫ف‬ ‫دساسبد‬ : ٘‫انجضٚش‬ ٙ‫عه‬ ٘‫)د.خٛش‬26.
11
, ‫انحكًخ‬ ‫,داس‬ ‫االلزصبدٚخ‬ ‫:انُظشٚبد‬ ٘‫انًصش‬ ‫)د.إثشاْٛى‬2113‫,ص‬211.

14. (915)
‫ررم‬‫ر‬‫ععحر‬ ‫ررا‬‫ر‬‫سةقت‬ ‫ررم‬‫ر‬‫حة‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ععط‬ ‫رري‬‫ر‬ ‫تا‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععسحرت‬
‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬‫عستهتمت‬ ‫ررس‬‫ر‬‫معام‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫لمعمتمم‬ ‫سلط‬ ‫رر‬‫ر‬‫س‬ ‫أن‬ ‫ررف‬‫ر‬‫,مته‬ ‫ي‬
‫تا‬ ‫عالقسصم‬‫ععقرمري‬ ‫عالقسصرم‬ ‫خرمي‬ ‫إعر‬ ‫ي‬ ‫سرا‬ ‫ععسي‬ ‫عارهسرع‬
( ‫عع‬ ‫خي‬ ‫مسةمتن‬ ‫ععرمسر‬ ‫ععحرم‬ ‫ةاا‬ ‫ر‬14
.)
12
‫,ص‬ ‫َشش‬ ‫سُخ‬ ٌٔ‫َبشش,ثذ‬ ٌٔ‫,ثذ‬ ‫االلزصبدٚخ‬ ‫ٔآخشٌٔ:انزًُٛخ‬ ‫انجش‬ ‫عجذ‬ ‫صذٚك‬ ‫انحًٛذ‬ ‫)د.عجذ‬239.

15. (916)
‫الثاني‬ ‫المطلب‬
‫عوام‬‫االقتصادية‬ ‫اإلستراتيجية‬ ‫نجاح‬ ‫ل‬
‫سمرسااب‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامرس‬ ‫عل‬ ‫أ‬ ‫أن‬ ‫ض‬ ‫س‬ ‫ععر‬ ‫رن‬
‫ع‬‫عمعري‬ ‫ع‬ ‫هم‬‫ععسخطرتط‬ ‫أن‬ ‫من‬ ‫ع‬ ‫عحهمةهم‬(13
)‫عستهي‬ ‫عامرس‬
‫ععسري‬ ‫ععفمعرري‬ ‫ررن‬ ‫س‬ ‫حم‬ ‫م‬ ‫ععرمسقلي‬ ‫عل‬ ‫إمسش‬ ‫رن‬ ‫شرمعتا‬ ‫أقي‬
‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫حهم‬ ‫عا‬ ‫سممع‬‫فترم‬‫تاي‬:
:ً‫ال‬‫أو‬‫وصحة‬ ‫دقة‬‫االقتصادية‬ ‫والمعلومات‬ ‫البيانات‬.
‫ععلتمحمت‬ ‫سافف‬)‫رترا‬ ‫عع‬ ‫ممتر‬ ‫رترا‬ ‫عع‬ (‫عك‬ ‫ر‬ ‫م‬‫عت‬ ‫عاةصرم‬
‫ع‬ ‫لترر‬ ‫ع‬ ‫م‬‫تا‬ ‫عالقسصررم‬ ‫عستهتا‬ ‫عامررس‬ ‫عل‬ ‫رر‬ ‫ع‬ ‫سامررت‬ ‫فرري‬
)( ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععقمرتا‬ ‫أصمي‬ ‫لةمف‬12
‫ععلتمحرمت‬ ‫محرت‬ ‫اررم‬ ‫,ف‬
‫عسطرملا‬ ‫عارترا‬ ‫أم‬ ‫عا‬ ‫مرلحتا‬ ‫تها‬ ‫مة‬ ‫قتقا‬ ‫عت‬ ‫معاةصم‬
‫مرمع‬ ‫ع‬ ‫ععق‬ ‫ي‬ ‫رسخ‬ ‫عسممع‬ ‫معتا‬ ‫عع‬ ‫ععرفمتت‬‫أم‬ ‫مررا‬ ‫ععة‬ ‫فري‬
‫ععرهسررع‬ ‫ب‬ ‫سخر‬ ‫تا‬ ‫عقسصرم‬ ‫ةقرمئا‬ ‫إظهرم‬ ‫عار‬ ‫ععخمص‬ ‫ععقطم‬
‫ر‬‫ر‬‫ف‬‫رهي‬‫ر‬‫أم‬ ‫رك‬‫ر‬‫ع‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫رم‬‫ر‬‫ار‬ ‫؛‬ ‫رم‬‫ر‬‫رحه‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععفمئ‬ ‫ي‬‫ل‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععه‬ ‫رم‬‫ر‬‫مض‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬
. ‫عستهي‬ ‫عامس‬
‫ص‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫ف‬ ‫رف‬ ‫ر‬‫ر‬‫إع‬ ‫ي‬ ‫را‬‫ر‬‫س‬ ‫أن‬ ‫راحهم‬‫ر‬‫ش‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫را‬‫ر‬‫قتق‬ ‫عع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬
‫مرالتم‬ ‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععلحترمن‬ ‫سصتف‬ ‫ععسي‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عت‬ ‫ت‬ ‫مععسه‬
‫ض‬ ‫مععفر‬ ‫ععطاف‬ ‫لتن‬ ‫هم‬ ‫عع‬ ‫م‬ ‫في‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫متظه‬ ‫إتهملتم‬ ‫أم‬
‫مععهرر‬ ‫ررتمن‬‫ر‬‫ممم‬ ‫ع‬ ‫ععرسحمفمررمن‬ ‫فررا‬ ‫مرف‬‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫محرره‬ ‫تسخ‬ ‫ررم‬‫ر‬‫مر‬
‫ررررن‬ ‫ع‬ ‫فررر‬ ‫ع‬ ‫مةمهرررمت‬ ‫ملرررمت‬ ‫عمررر‬ ‫تهرررا‬ ‫ة‬ ‫عستهتمت‬ ‫إمرررس‬
13
)Ivan T.Berend:an economic history of twentieth –centry
Europe,Cambridge,2006,p.190.
14
‫سبثك,ص‬ ‫,يشجع‬ ‫األيى‬ ‫الزصبد‬ ٙ‫ف‬ ‫انجذٚذح‬ ‫:انسٛبسخ‬ ‫سٔثشد‬ ‫ة‬ ‫ساٚزش‬ )29.

16. (917)
. ‫ععرسمةررا‬ ‫رمع‬‫ر‬‫ععر‬‫قلرري‬ ‫رررن‬ ‫ععرحممررلا‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ععقرر‬ ‫إسخررم‬ ‫أتضررم‬
‫سسمقفره‬ ‫مررم‬ ‫ععرحمفمرتن‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫قر‬ ‫عار‬ ‫لحم‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ع‬ ‫عا‬
.‫عت‬ ‫ع‬ ‫ععق‬ ‫ساك‬ ‫عا‬ ‫رضم‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ق‬ ‫رن‬
: ‫عارفامرمت‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫رتا‬ ‫ع‬
‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ععرفامررمت‬ ‫سفر‬‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫ععهمررا‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫عت‬ ‫ععرةر‬
‫مي‬ ‫ررمك‬‫ر‬‫فهح‬ ‫مي‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ررع‬‫ر‬‫عهرت‬ ‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ب‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععسق‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عاته‬ ‫ررل‬‫ر‬‫تسمق‬
‫معتملرررمن‬ ‫رفامرمسترررم‬ ‫ررررا‬ ‫مرسق‬ ‫تا‬ ‫عقسصرررم‬ ‫ررررا‬ ‫رسق‬‫مععمالترررمت‬
‫تم‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عقسص‬ ‫رررا‬‫ر‬‫حمرت‬ ‫ررر‬‫ر‬‫أخ‬ ‫مي‬ ‫رررمك‬‫ر‬‫ح‬ ‫,م‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ععرسة‬
‫حرمك‬ ‫,م‬ ‫ترم‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫مرمعتاترم‬ ‫مرحغمفم‬ ‫رهري‬ ‫رفامرمستم‬ ‫را‬ ‫مرسق‬
‫مي‬‫عق‬ ‫حمرتررررا‬‫مععرهرررر‬ ‫تررررم‬ ‫س‬ ‫رفامرمستررررم‬ ‫ضررررا‬ ‫محم‬‫تم‬ ‫سصم‬
‫تم‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عقسص‬ ‫رررا‬‫ر‬‫حمرت‬ ‫مي‬ ‫ع‬ ‫ررر‬‫ر‬‫مأخت‬ , ‫رررم‬‫ر‬‫مرمحت‬ ‫م‬‫رررا‬‫ر‬‫ر‬ ‫رسق‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ممت‬
‫رفام‬‫ن‬ ‫مع‬ ‫تا‬ ‫مععمفم‬ ‫تم‬ ‫مم‬ ‫رمستم‬(15
.)
‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫عمي‬ ‫ر‬‫ر‬‫س‬ ‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫عة‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رمفع‬‫ر‬‫ععرح‬ ‫ر‬‫ر‬‫سسف‬
: ‫رحهم‬-
-‫ررامك‬‫ر‬‫,فمعم‬ ‫قسصم‬ ‫ع‬ ‫ررل‬‫ر‬ ‫عع‬ ‫ع‬ ‫عا‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععخمص‬ ‫ررا‬‫ر‬‫رت‬ ‫ع‬
‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررم‬‫ر‬ ‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رراا‬‫ر‬‫مام‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رر‬‫ر‬‫ه‬ ‫أ‬ ‫ررت‬‫ر‬‫ع‬ ‫ررع‬‫ر‬‫ععمعق‬
‫رفامررررمت‬ ‫عاررر‬ ‫ع‬ ‫رفسرررر‬ ‫ررر‬ ‫عع‬ ‫م‬ ‫تسخررر‬ ‫ععسررري‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ععقررر‬
‫ععرفامررمت‬ ‫تمت‬ ‫عقسصرم‬ ‫ف‬ ‫ظه‬ ‫,مق‬ ‫فه‬ ‫إع‬ ‫عامصمي‬
‫ر‬ ‫عا‬ ‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععمرامك‬ ‫مسمقرع‬ ‫عمرا‬ ‫عار‬ ‫ممع‬ ‫ي‬ ‫عع‬
‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫م‬ ‫ررمي‬‫ر‬‫خ‬ ‫إ‬ ‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫خ‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ررك‬‫ر‬‫ع‬ ‫م‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مععرحش‬
‫ععرف‬ ‫سراهت‬ ‫رر‬ ‫,مفةرص‬ ‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععسةاتي‬‫عار‬ ‫امررمت‬
15
, ‫انجبيعٛخ‬ ‫ٔانزصذٚش,انذاس‬ ٙ‫انًعشف‬ ‫:االلزصبد‬ ‫انشاصق‬ ‫عجذ‬ ‫)د.يحًٕد‬2111‫,ص‬211.

17. (918)
‫ررم‬‫ر‬‫عسخ‬ ‫رر‬‫ر‬‫معا‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررتتن‬‫ر‬‫ممم‬ ‫ع‬ ‫ررمعاتن‬‫ر‬ ‫عع‬ ‫ررامك‬‫ر‬‫م‬
. ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ععق‬
-‫رلقا‬‫ر‬‫ععرم‬ ‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫ععحظ‬ ‫مط‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععش‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫معة‬ ‫را‬‫ر‬‫مرا‬ ‫عع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬
‫ل‬ ‫طر‬ ‫ري‬ ‫تسخر‬ ‫,ةترق‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫سحمفمي‬ ‫ي‬ ‫لش‬ ‫ععمما‬ ‫عفري‬
‫ررمف‬‫ر‬‫س‬ ‫رر‬‫ر‬‫إع‬ ‫ع‬ ‫ررسحم‬‫ر‬‫عم‬ ‫ررت‬‫ر‬‫ش‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫رر‬‫ر‬‫ق‬ ‫ررما‬‫ر‬‫ععم‬ ‫عل‬ ‫رر‬‫ر‬‫أط‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬
‫ععس‬ ‫قا‬ ‫ع‬ ‫عل‬ ‫أط‬ ‫أن‬ ‫,إال‬ ‫هت‬ ‫رفامرمت‬‫ق‬ ‫ععسفمري‬ ‫أم‬ ‫ي‬ ‫لم‬
. ‫ععرفامرمت‬ ‫حقص‬ ‫تمر‬ ‫ررم‬ ‫تفمحمن‬
-‫ععرلمشر‬ ‫ععسراهت‬ ‫فري‬ ‫ع‬ ‫لتر‬ ‫ع‬ ‫م‬ ‫ععرفامرمسترا‬ ‫عاسمةرا‬ ‫ي‬ ‫سا‬
‫ررمعي‬ ‫ع‬ ‫ام‬ ‫م‬ ‫مي‬ ‫ععر‬ ‫تمت‬ ‫معقسصرم‬ ‫ععمرما‬ ‫سمعاحمت‬ ‫في‬
‫رلا‬‫ر‬‫لمعحم‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫را‬‫ر‬‫إسمة‬ ‫را‬‫ر‬‫رت‬ ‫أ‬ ‫رح‬‫ر‬‫سسض‬ ‫رق‬‫ر‬‫,ةت‬ ‫رسهر‬‫ر‬‫ععرم‬
‫ررن‬ ‫رب‬ ‫ععررمي‬ ‫مرما‬ ‫فري‬ ‫مرمعلتسهب‬ ‫فري‬ ‫تن‬ ‫ععرمرسهر‬ ‫عصغم‬
‫مت‬. ‫ععرسخصصتن‬
-‫رررا‬‫ر‬‫ععرةات‬ ‫عت‬ ‫رررسهرم‬‫ر‬‫عالم‬ ‫فقمت‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عس‬ ‫رررم‬‫ر‬‫رهر‬ ‫ع‬ ‫ررر‬‫ر‬‫رة‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ف‬‫س‬ ‫رررم‬‫ر‬‫ر‬
‫لما‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫ل‬ ‫راه‬‫ر‬‫س‬ ‫ري‬‫ر‬‫مععس‬ ‫را‬‫ر‬‫مععفمعرت‬‫ر‬‫ر‬‫عش‬ ‫رم‬‫ر‬‫ععحر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رمف‬‫ر‬‫ته‬
‫رم‬‫ر‬‫أتض‬ ‫رمف‬‫ر‬‫مسسح‬ ‫عت‬ ‫رسهرم‬‫ر‬‫عالم‬ ‫عف‬ ‫ر‬‫ر‬‫إهس‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫مي‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رمف‬‫ر‬‫سح‬
‫رم‬‫ر‬‫لحتسه‬ ‫رتن‬‫ر‬‫سةم‬ ‫ر‬‫ر‬‫إع‬ ‫مي‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫مف‬ ‫رف‬‫ر‬‫مسم‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬
. ‫ععرفامرمستا‬ ‫ملحتسهم‬ ‫مممتا‬ ‫ع‬
-‫سقمب‬‫فتررم‬ ‫ععمرما‬ ‫تمت‬ ‫عقسصم‬ ‫ظي‬ ‫في‬ ‫رهب‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ععرفامرمت‬
‫عا‬ ‫ررر‬‫ر‬‫إل‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رررا‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫ي‬ ‫ررر‬‫ر‬‫,عع‬ ‫ي‬ ‫رررت‬‫ر‬‫ععساش‬ ‫رررتط‬‫ر‬‫ععسخط‬ ‫رررر‬‫ر‬‫تم‬
‫عك‬ ‫م‬ ,‫ععرمسقلاتا‬ ‫عت‬ ‫س‬ ‫عع‬ ‫ي‬ ‫خ‬ ‫ععقمري‬ ‫عالقسصم‬ ‫مت‬ ‫عسهم‬
‫سقرمب‬ ‫أن‬ ‫تهرف‬ ‫ععسي‬ ‫تضا‬ ‫ععرمس‬ ‫عممت‬ ‫عع‬ ‫ع‬ ‫إه‬ ‫ي‬ ‫خ‬ ‫رن‬
‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫رطا‬‫ر‬‫حش‬ ‫ع‬ ‫رب‬‫ر‬ ‫أ‬ ‫رمن‬‫ر‬‫,ملت‬ ‫را‬‫ر‬ ‫ععرخسا‬ ‫رتط‬‫ر‬‫ععسخط‬ ‫را‬‫ر‬‫أهه‬ ‫رم‬‫ر‬‫له‬
‫ععتهرم‬ ‫تةسرمج‬‫,مإظهرم‬ ‫ععرقلارا‬ ‫سر‬ ‫عع‬ ‫فري‬ ‫ععقرمري‬ ‫عالقسصرم‬
.‫ععتهم‬ ‫ه‬ ‫شم‬ ‫مإ‬ ‫ععخمص‬ ‫عاقطم‬ ‫ععرخصصا‬ ‫حشطا‬ ‫ع‬

18. (919)
-‫را‬‫ر‬‫مععسحظترت‬ ‫را‬‫ر‬‫قملت‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫هه‬ ‫ع‬ ‫را‬‫ر‬‫فمعات‬ ‫رتن‬‫ر‬‫سةم‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫م‬ ‫رم‬‫ر‬‫عه‬
‫رمعلط‬‫ر‬‫ض‬ ‫رع‬‫ر‬‫,ممض‬ ‫را‬‫ر‬‫ر‬ ‫ععخ‬ ‫رم‬‫ر‬‫ه‬ ‫ررمن‬‫ر‬‫:ض‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رمب‬‫ر‬‫سق‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬
‫رمف‬‫ر‬‫ععسح‬ ‫ررمن‬‫ر‬‫,مض‬ ‫رماعت‬‫ر‬‫معالرست‬ ‫عختص‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععس‬ ‫رحح‬‫ر‬‫,مر‬ ‫رف‬‫ر‬‫ععم‬
‫ررررر‬‫ر‬‫ععة‬‫عع‬ ‫رررررتن‬‫ر‬‫ل‬ ‫ررررراع‬‫ر‬‫ععح‬ ‫رررررمتا‬‫ر‬‫,مسم‬‫رررررا‬‫ر‬‫,مةرمت‬ ‫رررررمت‬‫ر‬‫رامم‬
‫رررسهاك‬‫ر‬‫ععرم‬(16
)‫رررا‬‫ر‬‫مفمعات‬ ‫رررم‬‫ر‬ ‫ل‬ ‫رررمئل‬‫ر‬‫ععمظ‬ ‫ه‬ ‫ررر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫,م‬
‫رن‬‫ر‬‫ع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ن‬ ‫رر‬ ‫ر‬‫ر‬‫ق‬ ‫ر‬‫ر‬‫أقص‬ ‫رع‬‫ر‬‫هر‬ ‫ر‬‫ر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫رف‬‫ر‬‫تسطا‬
‫رر‬‫ر‬‫حش‬ ‫رر‬‫ر‬‫إع‬ ‫ررمفا‬‫ر‬‫مععماع,لماض‬ ‫رمت‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععخ‬ ‫ررفم‬‫ر‬‫مأم‬ ‫ررمعتل‬‫ر‬ ‫ععس‬
.‫من‬ ‫ععرخسا‬ ‫رمن‬ ‫ععرمسخ‬ ‫تةسمههم‬ ‫ععسي‬ ‫ععرفامرمت‬
-‫رب‬ ‫أ‬ ‫ررن‬ ‫عمعهم‬ ‫سر‬ ‫ترا‬ ‫مة‬ ‫مراا‬ ‫رفامرمت‬ ‫مهم‬ ‫ضرمن‬ ‫ف‬‫ت‬
‫مظمئل‬‫حظر‬ ‫مههرا‬ ‫ررن‬ ‫عرك‬ ‫م‬ ‫ععرمعترا‬ ‫ععممرمطا‬ ‫راممرمت‬
‫ععرفامررمت‬ ‫سرمهري‬ ‫ةمعرا‬ ‫مهم‬ ‫إن‬ ‫ةتق‬ ‫تتن‬ ‫عالقسصم‬ ‫لفض‬
‫رمحي‬‫ر‬‫عالئسر‬ ‫رمتب‬‫ر‬‫ععسق‬ ‫را‬‫ر‬‫عرات‬ ‫ري‬‫ر‬‫تهف‬ ‫رتن‬‫ر‬‫ض‬ ‫مععرقس‬ ‫رمك‬‫ر‬‫ععلح‬ ‫رتن‬‫ر‬‫ل‬
‫ررا‬‫ر‬‫حمعت‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععسةق‬ ‫ررفملا‬‫ر‬‫ص‬ ‫ي‬ ‫ررا‬‫ر‬‫,مس‬ ‫ررمعتل‬‫ر‬ ‫ععس‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ظ‬ ‫لم‬
‫سهمتاهرم‬ ‫صرفملا‬ ‫إعر‬ ‫ععلحرك‬ ‫عاتهرم‬ ‫تسرمعف‬ ‫ععسري‬ ‫ععرفامرمت‬
‫رق‬‫ر‬‫,ةت‬ ‫فتا‬ ‫ر‬‫ر‬‫رص‬ ‫را‬‫ر‬‫ر‬ ‫خ‬ ‫ر‬‫ر‬‫إع‬‫ري‬‫ر‬‫سرمه‬ ‫ب‬ ‫ر‬‫ر‬‫ع‬ ‫اا‬ ‫ر‬‫ر‬‫رش‬ ‫رلف‬‫ر‬‫لم‬ ‫ره‬‫ر‬‫إح‬
‫تسفهررر‬ ‫أن‬ ‫رررن‬ ‫تر‬ ‫ض‬ ‫مععرقسررر‬ ‫ض‬ ‫ععرقررر‬ ‫لرررتن‬ ‫ععرفامررررمت‬
‫رر‬‫ر‬‫ه‬ ‫أ‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫رفامر‬ ‫رره‬‫ر‬‫ت‬ ‫ع‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععرفمرا‬ ‫ررمحلي‬‫ر‬‫ه‬ ‫رر‬‫ر‬‫أة‬ ‫ن‬ ‫ررمن‬‫ر‬‫عالئسر‬
‫عآلخ‬ ‫ل‬ ‫ععط‬ ‫عن‬ ‫تهم‬ ‫تخ‬ ‫حه‬ ‫مع‬(17
).
16
)Micheal P. Murray : Econometrics a modern introduction,pearson addision
Wesley,2006,p.37.
13
‫انًعهٕيبد‬ ‫رذأل‬ ٍَٛ‫:لٕا‬ ‫يعهٕيبرٛخ‬ ‫)رمبسٚش‬–‫انًعهٕيبد‬ ‫,يشكض‬ ‫يصش‬ ٙ‫ف‬ ٙ‫انحبن‬ ‫ٔانٕضع‬ ‫انذٔنٛخ‬ ‫انزجبسة‬
(‫,انعذد‬ ‫انخبيسخ‬ ‫,يصش,انسُخ‬ ‫انٕصساء‬ ‫,يجهس‬ ‫انمشاس‬ ‫ارخبر‬ ‫ٔدعى‬54َٕٕٛٚ,)2111‫,ص‬5.

19. (920)
: ‫االقتصادية‬ ‫المعلومات‬ ‫أنواع‬
‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععرفامرمت‬ ‫سف‬‫رةر‬ ‫ي‬ ‫شر‬ ‫فري‬ ‫ا‬ ‫رصرح‬ ‫ةقمئا‬
‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععحشمط‬ ‫عن‬‫عال‬ ‫,مععرفامررا‬‫رم‬ ‫سمعف‬ ‫عحر‬ ‫تا‬ ‫قسصرم‬
‫مي‬ ‫رر‬‫ر‬‫ت‬ ‫س‬ ‫رر‬‫ر‬‫ق‬‫رر‬‫ر‬‫رة‬‫م‬‫رر‬‫ر‬‫ت‬ ‫س‬ ‫ال‬‫ع‬‫خ‬‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رر‬‫ر‬‫تظه‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ح‬ ‫,م‬
‫ي‬ ‫رررررم‬‫ر‬‫عالقسص‬(18
)-‫رررررمسي‬‫ر‬‫ق‬ ‫ععف‬ ‫م‬ ‫ررررر‬‫ر‬‫معع‬-‫عرهم‬ ‫رررررسخ‬‫ر‬‫إم‬ ‫ررررري‬‫ر‬‫ف‬
‫.مسصحل‬ ‫مرفمعهسهم‬(19
): ‫معسمعي‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععرفامرمت‬
1-‫ررمن‬‫ر‬‫لت‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ع‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عل‬ ‫رر‬‫ر‬ ‫:م‬ ‫تا‬ ‫رر‬‫ر‬‫مص‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫رفامر‬‫ع‬‫ررطا‬‫ر‬‫حش‬
‫تي‬ ‫سف‬ ‫رن‬ ‫تاةقهم‬ ‫مرم‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬. ‫سغتت‬ ‫أم‬ ‫سطمت‬ ‫أم‬
4-‫:عسمضرتح‬ ‫سمضتةتا‬ ‫رفامرمت‬‫لرتن‬ ‫ا‬ ‫ععرسشرمل‬ ‫قرمت‬ ‫ععف‬
‫متر‬ ‫حشرطا‬ ‫مع‬ ‫همحرف‬ ‫رن‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫حشطا‬ ‫ع‬ ‫رخسال‬
. ‫خ‬ ‫همحف‬ ‫رن‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬
3-‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫حشطا‬ ‫ع‬ ‫حا‬ ‫رقم‬ ‫:مفتهم‬ ‫ععسقمترتا‬ ‫ععرفامرمت‬
‫رب‬‫ر‬‫ه‬ ‫رن‬‫ر‬‫مر‬ ‫رت‬‫ر‬‫سر‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫رمت‬‫ر‬‫عف‬ ‫عاحة‬ ‫ر‬‫ر‬‫ت‬ ‫مسة‬ ‫ر‬‫ر‬‫فف‬ ‫را‬‫ر‬‫ععرةقق‬
‫ععرحمم‬ ‫ععةامي‬ ‫مضع‬. ‫عهم‬ ‫لا‬
2-‫ععسري‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععرفامرمت‬ ‫ي‬ ‫:م‬ ‫ععرحشطا‬ ‫ععرفامرمت‬
‫رمع‬‫ر‬‫تم‬ ‫رامف‬‫ر‬‫لام‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫ض‬ ‫ر‬‫ر‬‫مع‬ ‫رع‬‫ر‬‫هر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ري‬‫ر‬‫سفر‬
.‫ععةامي‬ ‫أفضي‬ ‫إخستم‬ ‫عا‬ ‫ع‬ ‫ععق‬ ‫ي‬ ‫رسخ‬
:‫المعلومات‬ ‫جمع‬ ‫مصادر‬
‫رررع‬‫ر‬‫هر‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عاته‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ععرخسص‬ ‫ررراطا‬‫ر‬‫ععم‬‫ع‬ ‫ررر‬‫ر‬‫مإع‬‫م‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬
‫ععرفامررمت‬‫مععراممرمت‬ ‫ع‬ ‫فر‬ ‫مع‬ ‫معرا‬ ‫عع‬ ‫لرتن‬ ‫لط‬ ‫ععر‬ ‫محترا‬ ‫ار‬
11
‫انصٕسح‬ ْٕ ٘‫االلزصبد‬ ‫انزكبء‬ )ٙ‫انُٓبئ‬ ‫انٕلذ‬ ٙ‫ف‬ ‫انذٔنخ‬ ‫رزخزْب‬ ٙ‫انز‬ ‫انًخزهفخ‬ ‫انمشاساد‬ ‫نًجًٕعخ‬ ‫انُٓبئٛخ‬
‫لشاس‬ ‫عُٓب‬ ‫ُٚزج‬ ٙ‫انز‬ ‫انًزضبفشح‬ ‫ٔانزذاثٛشٔانخطظ‬ ‫ٔانمشاساد‬ ‫اإلجشاءاد‬ ٍ‫ي‬ ‫يجًٕعخ‬ ّ‫رسجم‬ ‫انزكبء‬ ‫,ْٔزا‬
‫اسز‬ ٍ‫ي‬ ‫ًٔٚكُٓب‬ ‫يزًٛضح‬ ‫نٛجعهٓب‬ ‫انذٔنخ‬ ٙ‫ف‬ ‫األٔل‬ ٘‫االلزصبد‬ ‫انًسئٕل‬ ‫ركبء‬ ٍ‫ع‬ ‫ُٚى‬ ‫سهٛى‬ ٘‫الزصبد‬‫انخطش‬ ‫شعبس‬
.ً‫ب‬ٚ‫الزصبد‬ ً‫ء‬‫ركب‬ ‫األلم‬ ‫انذٔل‬ ٗ‫عه‬ ‫انًحزًم‬
19
‫انسبثك,ص‬ ‫,انًشجع‬ ٙ‫انًعشف‬ ‫االلزصبد‬ :‫انشاصق‬ ‫عجذ‬ ‫)د.يحًٕد‬211.

20. (921)
‫رررا‬‫ر‬‫رت‬ ‫خ‬ ‫أم‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ععت‬ ‫ا‬ ‫أم‬ ‫رررحمعتا‬‫ر‬‫ص‬ ‫أم‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫سهم‬ ‫رررت‬‫ر‬‫مح‬ ‫رررمع‬‫ر‬‫م‬
‫رت‬‫ر‬‫ععمق‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رفف‬‫ر‬‫ععص‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫رت‬‫ر‬‫ع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رمي‬‫ر‬‫.مععةص‬
‫عسف‬ ‫ععةمض‬‫تهرا‬ ‫ععة‬ ‫حمعمهترم‬ ‫ععس‬ ‫مسطرم‬ ‫رهم‬ ‫مسق‬ ‫ععرصم‬
(‫عستهتمت‬ ‫معامس‬41
, ‫عاتهم‬ ‫عاةصمي‬ ‫ارا‬ ‫عع‬ )‫أصرلةت‬ ‫ععسي‬
‫رر‬‫ر‬‫ه‬ ‫ررت‬‫ر‬‫ععتم‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬‫ع‬‫عرهم‬ ‫ررسخ‬‫ر‬‫إم‬‫ررم‬‫ر‬‫مععقت‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععسحل‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫عرات‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬
‫مععسطلتا‬.
:‫ععرفامرمت‬ ‫هرع‬ ‫رصم‬
‫رصررم‬‫ععرف‬ ‫هرررع‬‫مرسطررم‬ ‫رسفرر‬ ‫تا‬ ‫عالقسصررم‬ ‫امرررمت‬
‫سةسرمج‬ ‫حهم‬ ‫,مع‬ ‫عاتهم‬ ‫ععةصمي‬ ‫تصفف‬ ‫ال‬ ‫مقمت‬ ‫ع‬ ‫أماف‬ ‫مفي‬
‫را‬‫ر‬‫ععرفامرمست‬ ‫رم‬‫ر‬‫عاره‬‫رع‬‫ر‬‫هر‬ ‫رم‬‫ر‬‫رص‬ ‫رتب‬‫ر‬‫سقم‬ ‫رن‬‫ر‬ ‫متر‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬
‫رصم‬ ‫إع‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععرفامرمت‬‫ررم‬ ‫معترا‬ ‫خر‬ ‫م‬ ‫رةاتا‬
:‫تاي‬
1-‫ا‬: ‫المحلية‬ ‫لمصادر‬
‫ععرصررررم‬ ‫ررر‬‫ر‬‫إع‬ ‫ععرةاتررررا‬ ‫ععرصررررم‬ ‫رررب‬‫ر‬‫سحقم‬‫عع‬‫مرررررتا‬
:‫مآلسي‬ ‫مرتا‬ ‫عع‬ ‫مت‬ ‫,مععرصم‬-
‫أ‬-: ‫مرتا‬ ‫عع‬ ‫ععرصم‬:‫عآلسي‬ ‫إع‬ ‫مسحقمب‬
/‫أ‬1-: ‫سمةا‬ ‫ععر‬ ‫مرتا‬ ‫عع‬ ‫ععرصم‬
‫م‬ ‫رةر‬ ‫متر‬ ‫عاتهرم‬ ‫,مععةصرمي‬ ‫هم‬ ‫ترسا‬ ‫رن‬ ‫ي‬ ‫ع‬ ‫ةا‬ ‫ي‬ ‫م‬
‫خمصا‬ ‫ةرمتا‬ ‫معهم‬. ‫عاقرمحمن‬ ‫طلقرم‬‫سارك‬ ‫عار‬ ‫ععةصرمي‬ ‫رن‬ ‫متر‬
‫رسف‬ ‫رصم‬ ‫رن‬ ‫ععلتمحمت‬‫عآلسي‬ ‫رحهم‬:
-: ‫واإلحصاء‬ ‫العامة‬ ‫للتعبئة‬ ‫المركزي‬ ‫الجهاز‬
21
)Jacqueline Murry Brux:Economic Issues and policy,thomson ,2008 ,p.198.

21. (922)
‫رررمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬ ‫رررع‬‫ر‬‫هر‬ ‫ررري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رررص‬‫ر‬‫رسخص‬ ‫رررري‬‫ر‬‫م‬ ‫رررما‬‫ر‬‫هه‬ ‫رررم‬‫ر‬
‫رهرم‬ ‫,مأ‬ ‫حشرطا‬ ‫ع‬ ‫رفظرب‬ ‫سغطري‬ ‫ععسري‬ ‫مععرفامرمت‬‫ععهمحرف‬
‫رررمئي‬‫ر‬‫عاةص‬ ‫رررمف‬‫ر‬‫س‬ ‫مع‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫رطلمع‬ ‫ررر‬‫ر‬‫,متص‬ ‫ي‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عالقسص‬
‫ععمرحمي‬statistical year book‫ررن‬ ‫مرلسرل‬ ‫شره‬ ‫فري‬
‫ررمب‬‫ر‬‫ق‬ ‫أ‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫رر‬‫ر‬‫ترص‬ ‫ررف‬‫ر‬‫ست‬ ‫عك‬ ‫رر‬‫ر‬ ‫عمب,م‬ ‫رري‬‫ر‬Egypt in
figures"‫عاةصرمئتا‬ ‫تععارةرا‬ ‫متسخااهررم‬ ‫رم‬ ‫شه‬ ‫في‬
statistical abstract‫,مسحشررر‬ ‫تمحتررره‬ ‫شررره‬ ‫تفررري‬
‫رررررررما‬‫ر‬‫عاهه‬ ‫ررررررري‬‫ر‬‫مح‬ ‫س‬ ‫عاع‬ ‫رررررررع‬‫ر‬‫ععرمق‬ ‫ررررررر‬‫ر‬‫عا‬ ‫عت‬ ‫ع‬ ‫ررررررر‬‫ر‬‫عاص‬
as.gov.egwww.capm‫را‬‫ر‬‫ععرسمة‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬ ‫را‬‫ر‬‫مف‬ ‫رم‬‫ر‬‫مله‬
. ‫رسخصصا‬ ‫ألمعف‬ ‫ي‬ ‫ش‬ ‫في‬
-:‫القرار‬ ‫إتخاذ‬ ‫ودعم‬ ‫المعلومات‬ ‫مركز‬
‫رررن‬ ‫هترر‬ ‫عع‬ ‫متصرر‬ ‫ع‬ ‫ععررما‬ ‫عرةارر‬ ‫سررملع‬ ‫ررا‬ ‫ععر‬ ‫ع‬ ‫رر‬
‫عال‬ ‫عممت‬ ‫معع‬ ‫ععلتمحمت‬‫رسخصصرا‬ ‫را‬ ‫ع‬ ‫ر‬ ‫عحشا‬ ‫,مق‬ ‫تا‬ ‫قسصم‬
‫عسته‬ ‫رس‬‫ر‬‫عام‬ ‫ععرمرسم‬ ‫عار‬ ‫ع‬ ‫ععقر‬ ‫عب‬ ‫عر‬ ‫رهرم‬ ‫أ‬ ‫ععقطرم‬ ‫ع‬ ‫ر‬
‫ررمتن‬‫ر‬ ‫مس‬‫ررمت‬‫ر‬‫عارفامر‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععقمرت‬ ‫ا‬ ‫ررل‬‫ر‬‫,مععش‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫ررع‬‫ر‬‫رهسر‬
‫ععرفامررمت‬ ‫حمعمهترم‬ ‫س‬ ‫,مرفه‬‫عاقاترري‬ ‫را‬ ‫مععر‬‫حمعمهترم‬ ‫عس‬
.‫ععرفامرمت‬
-: ‫والبنوك‬ ‫الحكومية‬ ‫والهيئات‬ ‫الوزارات‬
‫رما‬‫ر‬‫ععهه‬ ‫ره‬‫ر‬‫رح‬ ‫رسقي‬‫ر‬‫تم‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ري‬‫ر‬‫ئتم‬ ‫عع‬ ‫رع‬‫ر‬‫ععرحل‬ ‫ري‬‫ر‬ ‫عت‬ ‫رماع‬‫ر‬‫عع‬
‫معاةصم‬ ‫ععفمرا‬ ‫عاسفلئا‬ ‫اي‬ ‫ععر‬‫مرسم‬ ‫عع‬ ‫حرص‬ ‫,مق‬ ‫لتمحمسه‬
‫أمممري‬ ‫هرا‬ ‫ععرفامررمسي‬ ‫ضرم‬ ‫عع‬ ‫أررن‬ ‫أن‬ ‫عا‬ ‫ي‬ ‫ععرص‬‫ررن‬
‫علت‬ ‫ععس‬ ‫لخسخم‬ ‫معا‬ ‫عع‬ ‫مساساب‬ ‫ععقمري‬ ‫رن‬ ‫مع‬ ‫عالقسصم‬ ‫رحظمرا‬

22. (923)
‫ررره‬‫ر‬‫عات‬ ‫رررمظ‬‫ر‬ ‫عاة‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ار‬ ‫عع‬(‫رررمحمن‬‫ر‬‫عاق‬ ‫رررم‬‫ر‬‫طلق‬41
)‫رررمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫مأن‬
‫رررفف‬‫ر‬‫عاش‬ ‫رررك‬‫ر‬‫را‬ ‫ررررتا‬‫ر‬‫م‬ ‫عع‬ ‫رررمئا‬‫ر‬‫مععمه‬ ‫عت‬ ‫رررم‬‫ر‬‫معاةص‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫مععلتمح‬
‫م‬ ‫رصررم‬ ‫رررن‬ ‫عحهررم‬ ‫معافصررم‬‫معررا‬ ‫عع‬ ‫ارره‬ ‫س‬ ‫ةررا‬ ‫ررا‬ ‫ععرخسا‬
‫ععقرمحمن‬ ‫مترحظب‬ ‫مفتا‬ ‫لشر‬ ‫عاررمعطحتن‬ ‫مإسمةمسهرم‬ ‫رم‬ ‫لسمفت‬ ‫مساساب‬
‫ععهم‬ ‫ر‬‫ر‬‫إت‬ ‫ر‬‫ر‬‫مقمعع‬ ‫تسهم‬ ‫ر‬‫ر‬‫مم‬ ‫رم‬‫ر‬‫مإسمةمسه‬ ‫رم‬‫ر‬‫عاته‬ ‫رمي‬‫ر‬‫ععةص‬ ‫رمعلط‬‫ر‬‫ض‬
.‫إعطمئهم‬ ‫فض‬ ‫رن‬ ‫مععسظاب‬ ‫ظهم‬ ‫مة‬
‫رررم‬‫ر‬‫إعط‬ ‫أم‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫رررف‬‫ر‬‫عةه‬ ‫رررا‬‫ر‬‫عقمل‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ت‬ ‫سة‬ ‫رررب‬‫ر‬‫س‬ ‫ررر‬‫ر‬‫مق‬
( ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫عر‬ ‫را‬‫ر‬‫رغامط‬ ‫رمت‬‫ر‬‫رفامر‬44
)‫ر‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رطا‬‫ر‬‫حش‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫مأعسل‬‫تا‬ ‫م‬
‫ر‬‫ر‬‫رت‬ ‫مععخ‬ ‫را‬‫ر‬‫عاحسمهت‬‫ع‬ ‫رتا‬‫ر‬‫أممم‬ ‫رمت‬‫ر‬‫رقمر‬ ‫را‬‫ر‬‫مععرفامرمست‬ ‫ا‬‫رم‬‫ر‬‫قسص‬
(‫رمطحي‬‫ر‬‫عع‬43
‫را‬‫ر‬‫عم‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫را‬‫ر‬‫رسخصص‬ ‫عت‬ ‫مماع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫تئ‬ ‫رمك‬‫ر‬‫ح‬ ‫م‬ )
‫رررتط‬‫ر‬‫ععسخط‬ ‫رررماع‬‫ر‬ ‫تا‬ ‫رررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫رررحح‬‫ر‬‫مر‬‫ررر‬‫ر‬‫,مرفه‬
‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫مععشرئمن‬ ‫عامتممرمت‬ ‫ععفاترم‬ ‫ععقمري,ععاهحا‬ ‫ععسخطتط‬
‫ررمعح‬‫ر‬‫مععرص‬ ‫عت‬ ‫ررمعماع‬‫ر‬‫ل‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مععرسملف‬ ‫ررتط‬‫ر‬‫ععسخط‬ ‫ررمن‬‫ر‬‫معه‬ ‫ررف‬‫ر‬‫مس‬ ‫مر‬
‫عهم‬ ‫ععسملفا‬ ‫مععهتئمت‬ ‫عالمسهرم‬ ‫,مماع‬ ‫ععفمرا‬.
‫رراي‬ ‫ععر‬ ‫ععلحررك‬-‫عرره‬ ‫ععسملفرره‬ ‫مععلحررمك‬-‫ع‬ ‫لماررر‬ ‫ب‬ ‫تمررم‬
‫رر‬‫ر‬‫معاةستمط‬ ‫ررك‬‫ر‬‫لح‬ ‫رري‬‫ر‬ ‫ررمط‬‫ر‬‫لحش‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععرسفاق‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫لمعرفامر‬‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ععحق‬ ‫مت‬
‫ع‬‫ع‬ ‫لرق‬ ‫فري‬ ‫رم‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫عاهحلتا‬ ‫عمطحتا‬‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ررمن‬ ‫مع‬ ‫ررن‬
‫ا‬ ‫ععلررم‬ ‫ه‬ ‫م‬ ‫عرر‬‫تمررر‬ ‫لرررم‬ ‫مئرر‬ ‫عع‬ ‫أمررفم‬ ‫مسةاترري‬ ‫ترر‬ ‫سة‬ ‫فرري‬
. ‫ررب‬‫ر‬‫ععةه‬ ‫تمت‬ ‫ررم‬‫ر‬‫إقسص‬‫رراي‬‫ر‬ ‫ععر‬ ‫ررك‬‫ر‬‫عالح‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫م‬ ‫عع‬ ‫ررمت‬‫ر‬‫ععرطلمع‬
‫رر‬‫ر‬‫(سص‬ ‫تا‬ ‫رره‬‫ر‬‫ععش‬ ‫ررمئتا‬‫ر‬‫عاةص‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععحش‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ررها‬ ‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععرص‬
‫أ‬ ‫هرا‬ ‫ه‬ ‫ري‬ ‫(سصر‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫,ععرهاا‬ )‫تم‬ ‫شه‬‫ت‬ ‫),ععسق‬ ‫شره‬
21
‫سلى‬ ‫)انًبدح‬31ٙ‫ف‬ ‫انصبدس‬ ‫انعشثٛخ‬ ‫يصش‬ ‫جًٕٓسٚخ‬ ‫دسزٕس‬ ٍ‫ي‬2114.
22
)‫انًبدح‬61.٘‫انًصش‬ ‫انذسزٕس‬ ٍ‫ي‬
23
‫)انًبدح‬21.٘‫انًصش‬ ‫انذسزٕس‬ ٍ‫ي‬

23. (924)
‫هي‬ ‫ععخرم‬ ‫ععمضرع‬ ‫عن‬ ‫ت‬ ‫),سق‬ ‫رمعتا‬ ‫محا‬ ‫ي‬ ‫(تص‬ ‫ععمحمي‬
‫ررررع‬‫ر‬‫مهرت‬ ) ‫رررره‬‫ر‬‫أش‬ ‫ررررا‬‫ر‬‫ه‬ ‫ه‬ ‫رررري‬‫ر‬ ‫رررر‬‫ر‬‫ي(تص‬ ‫ععرص‬ ‫ررررم‬‫ر‬‫قسص‬ ‫ع‬
‫ععرمقع‬ ‫عا‬ ‫رحشم‬ ‫ععرطلمعمت‬www.cbe.org.eg.
-: ‫االقتصادية‬ ‫الكتب‬
‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫سملرمت‬ ‫عع‬ ‫فري‬ ‫ععرسخصصرا‬ ‫سرف‬ ‫عع‬ ‫لهم‬ ‫حقص‬
‫عاتهم‬ ‫ل‬ ‫ععرسفم‬ ‫ععفارتا‬ ‫عألم‬ ‫طلقم‬ ‫مرحشم‬‫ملهرم‬ ‫معترم‬
‫ع‬ ‫م‬ ‫ععهمرفرمت‬ ‫فري‬ ‫ررم‬ ‫مررتا‬ ‫عع‬ ‫م‬ ‫مرصرم‬ ‫ع‬ ‫إتر‬ ‫قمب‬ ‫أ‬
. ‫تا‬ ‫ععرص‬ ‫سف‬ ‫عع‬
-: ‫اإلعالم‬ ‫وسائل‬
‫م‬ ‫ععر‬ ‫فري‬ ‫ي‬ ‫عقسصم‬ ‫م‬ ‫ب‬ ‫علع‬‫سةقترا‬ ‫فري‬ ‫مرف‬ ‫س‬ ‫ععسري‬ ‫ي‬
‫مسقرم‬ ‫ب‬ ‫ععسق‬‫ب‬‫عامصرمي‬ ‫ترا‬ ‫عستهتمت‬ ‫إمرس‬ ‫تر‬ ‫سح‬ ‫عار‬ ‫لمعفرري‬
‫راطمت‬‫ر‬‫عام‬ ‫رةا‬‫ر‬‫معض‬ ‫رم‬‫ر‬‫ععص‬ ‫ري‬‫ر‬‫محق‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ف‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫راهت‬‫ر‬‫عس‬ ‫ره‬‫ر‬‫ععت‬
‫معا‬ ‫عع‬ ‫في‬ ‫ععفمرا‬. ‫ع‬ ‫ف‬ ‫ع‬ ‫ت‬ ‫مسفمر‬ ‫ممامك‬ ‫ممعي‬ ‫هقمفا‬ ‫عن‬
‫ض‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععف‬ ‫رر‬‫ر‬‫ة‬ ‫رر‬‫ر‬‫عح‬ ‫ب‬ ‫رر‬‫ر‬‫علع‬ ‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ررل‬‫ر‬‫تق‬ ‫مال‬
‫ري‬‫ر‬‫ل‬ ‫رف‬‫ر‬‫مععطا‬‫رمب‬‫ر‬‫تق‬ ‫رم‬‫ر‬‫لر‬ ‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ب‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععسق‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ي‬ ‫راهت‬‫ر‬‫س‬ ‫م‬ ‫ره‬‫ر‬‫ع‬
‫ع‬ ‫في‬ ‫ضه‬ ‫لف‬‫تر‬ ‫ه‬ ‫فرما‬ ‫سح‬ ‫ع‬ ‫ضه‬ ‫ع‬ ‫تسب‬ ‫مرم‬ ‫ععةمض‬ ‫عمقت‬
. ‫عارمسقلي‬
‫رمت‬‫ر‬‫مععرفامر‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رمي‬‫ر‬‫ععةص‬ ‫ب‬ ‫ر‬‫ر‬‫علع‬ ‫رن‬‫ر‬ ‫تر‬‫رن‬‫ر‬‫ر‬
‫تررر‬ ‫ععه‬ ‫سشرررمفمت‬ ‫عا‬‫عئي‬ ‫لررر‬ ‫را‬ ‫مععرمرررسخ‬‫عاررررمع‬ ‫رسمةرررا‬
‫ررا‬‫ر‬‫ععطلتفت‬‫ررتن‬‫ر‬‫ل‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ععرحمفم‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ط‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ع‬ ‫ررم‬‫ر‬‫رت‬ ‫إع‬ ‫رر‬‫ر‬‫سظه‬ ‫رري‬‫ر‬‫مععس‬
‫لراعا‬ ‫ععرحسهرمت‬ ‫إظهرم‬ ‫فري‬ ‫ع‬ ‫ف‬ ‫مع‬ ‫ععرامممت‬‫هرم‬‫مأقري‬
‫ررر‬ ‫ا‬ ‫س‬‫ععقمحمحترررا‬ ‫أم‬ ‫تا‬ ‫مرررسم‬ ‫عع‬ ‫ععحصرررمص‬ ‫تخرررمعل‬ ‫ال‬ ‫ملررررم‬ ‫ا‬
‫ب‬ ‫عاعر‬ ‫لممرمئي‬ ‫تر‬ ‫ه‬ ‫سظهر‬ ‫ععسري‬ ‫ععرحسهرمت‬ ‫عار‬ ‫عقلا‬ ‫لمعر‬

24. (925)
‫اتمحترم‬ ‫سات‬ ‫أم‬ ‫ععترم‬ ‫إ‬ ‫لهره‬ ‫ي‬ ‫خر‬ ‫رن‬‫أم‬‫عع‬‫أم‬ ‫ععصرةل‬ ‫فري‬ ‫حشر‬
‫عار‬ ‫محتا‬ ‫س‬ ‫عاع‬ ‫ةمت‬ ‫ععص‬ ‫عا‬‫ع‬ ‫عا‬ ‫ررن‬ ‫ب‬ ‫عاعر‬ ‫إعسلرم‬
‫ععفمب‬ ‫ععسمهه‬ ‫لةمف‬ ‫تن‬ ‫ة‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ب‬ ‫سمسخ‬ ‫ق‬ ‫ععسي‬ ‫ععةتمتا‬
‫ره‬‫ر‬‫ح‬ ‫رمئ‬‫ر‬‫ععم‬, ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ف‬ ‫ع‬ ‫رم‬‫ر‬‫اقح‬ ‫ر‬‫ر‬‫م‬ ‫ع‬ ‫رتاا‬‫ر‬‫ععمم‬‫ر‬‫ر‬‫ععحظ‬ ‫أن‬ ‫عا‬
‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ع‬ ‫ف‬ ‫ه‬ ‫ررم‬‫ر‬‫لخعسل‬ ‫ب‬ ‫رر‬‫ر‬‫عاع‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عقسص‬ ‫رر‬‫ر‬‫إع‬
‫عسةقتررا‬ ‫رتا‬‫ر‬‫ئتم‬ ‫عع‬ ‫معت‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫أة‬ ‫رحرره‬ ‫ري‬‫ر‬‫تهف‬ ‫رمل‬‫ر‬‫م‬ ‫ععي‬ ‫ر‬‫ر‬‫عال‬
‫ل‬ ‫ععةتمي‬ ‫علط‬ ‫ععس‬( ‫عالقسصم‬ ‫أهاع‬ ‫تن‬42
.)
-‫وون‬‫و‬‫م‬ ‫ووة‬‫و‬‫المقتبس‬ ‫ووات‬‫و‬‫والمعلوم‬ ‫ووة‬‫و‬‫التجاري‬ ‫ووورات‬‫و‬‫المنش‬
:‫والمؤتمرات‬ ‫الندوات‬
‫,مععرفامررررررررمت‬ ‫تا‬ ‫معالقسصرررررررم‬ ‫ترررررررا‬ ‫ععسهم‬ ‫عت‬ ‫ررررررم‬‫ر‬‫ععرحش‬
‫عت‬ ‫مععرراسر‬ ‫معت‬ ‫ععحر‬ ‫ررن‬ ‫صرهم‬ ‫عمسخ‬ ‫ترسب‬ ‫ععسري‬ ‫مععسمصتمت‬
‫عستها‬ ‫إمرررس‬ ‫خطرررا‬ ‫عاررر‬ ‫ععةصرررمي‬ ‫فررري‬ ‫ب‬ ‫سمرررم‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرررم‬
‫عع‬ ‫سهسب‬ ‫أن‬ ‫,محاري‬ ‫حمهةا‬ ‫تا‬ ‫عقسصم‬‫عت‬ ‫ععرراسر‬ ‫لسارك‬ ‫مرمت‬ ‫ة‬
‫مف‬ ‫ر‬‫ر‬‫رح‬ ‫رل‬‫ر‬‫ا‬ ‫س‬ ‫مأن‬ ‫معت‬ ‫ر‬‫ر‬‫مععح‬‫عع‬‫ة‬‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫مض‬‫معت‬ ‫ر‬‫ر‬‫مععح‬ ‫عت‬ ‫راسر‬‫ر‬‫ار‬
‫ررتمت‬‫ر‬‫ععسمص‬ ‫ررن‬‫ر‬‫ع‬ ‫ررن‬‫ر‬‫تفا‬ ‫أن‬‫ررم‬‫ر‬‫سطلتقه‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رري‬‫ر‬‫مععفر‬ ‫ررسهم‬‫ر‬‫عم‬ ‫ع‬
‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫تةض‬ ‫معت‬ ‫رر‬‫ر‬‫مععح‬ ‫عت‬ ‫رراسر‬‫ر‬‫ععر‬ ‫أن‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مخمص‬ ‫ررت‬‫ر‬‫مق‬ ‫رر‬‫ر‬‫لام‬
‫,مأن‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععرفمص‬ ‫ي‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫عع‬ ‫رمههب‬‫ر‬‫لخحس‬ ‫رمن‬ ‫رم‬‫ر‬‫متم‬ ‫رمةهتن‬‫ر‬‫ععل‬ ‫رم‬‫ر‬‫ل‬
‫أم‬ ‫إقاترتا‬ ‫أم‬ ‫رةاتا‬ ‫محت‬ ‫ممع‬ ‫مفا‬ ‫عا‬ ‫سفان‬ ‫ععفارتا‬ ‫ععراساقتمت‬
‫رلما‬‫ر‬‫ععم‬ ‫رمك‬‫ر‬‫ح‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫,مت‬ ‫را‬‫ر‬‫معت‬‫رتن‬‫ر‬‫ل‬‫رف‬‫ر‬‫سم‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫مي‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ري‬‫ر‬‫أفض‬
‫ررمئا‬‫ر‬‫ععحس‬ ‫رري‬‫ر‬‫أفض‬ ‫ررا‬‫ر‬‫عسطلت‬‫ررم‬‫ر‬‫مفه‬ ‫ظ‬ ‫ررف‬‫ر‬‫سحمم‬ ‫رري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫ررتمت‬‫ر‬‫مععسمص‬
.‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫رهم‬ ‫سق‬ ‫سةقتا‬ ‫ل‬ ‫له‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬
-:‫المعارض‬
24
, ‫ٔانزٕصٚع‬ ‫ٔانُشش‬ ‫نهطجبعخ‬ ‫اإلثذاعٙ,إٚزشان‬ ‫:االلزصبد‬ ٘‫انخضٛش‬ ‫أحًذ‬ ٍ‫)د.يحس‬2119‫,ص‬39.

25. (926)
‫ض‬ ‫ررررم‬‫ر‬‫ععرف‬ ‫رررر‬‫ر‬‫سف‬‫عت‬ ‫ع‬ ‫رررر‬‫ر‬‫ععق‬ ‫ررررا‬‫ر‬‫عسطلت‬ ‫رررري‬‫ر‬‫ة‬ ‫ج‬ ‫ررررم‬‫ر‬‫حر‬
( ‫را‬‫ر‬‫ععرحمفم‬ ‫را‬‫ر‬‫عطلتف‬ ‫راترا‬‫ر‬‫ععم‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬45
‫رم‬‫ر‬‫له‬ ‫رسب‬‫ر‬‫سه‬ ‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ )
‫ععرحرسا‬ ‫ض‬ ‫عر‬ ‫,مترسب‬ ‫ععفمعرترا‬ ‫مععراممرمت‬ ‫ي‬ ‫لر‬ ‫عع‬ ‫مي‬ ‫ععر‬
‫ترر‬ ‫عع‬ ‫ععرحررسا‬ ‫ملخمصررا‬ ‫ترر‬ ‫مععه‬ ‫ععررتررا‬(46
)‫رمعقررع‬ ‫فرري‬
‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رع‬‫ر‬‫ععمض‬ ‫رتط‬‫ر‬‫سحش‬ ‫ل‬ ‫ر‬‫ر‬‫له‬ ‫رلا‬‫ر‬‫رحمم‬ ‫را‬‫ر‬‫مأارح‬ ‫را‬‫ر‬‫ئر‬ ‫ر‬
‫ررمت‬‫ر‬‫رامم‬ / ‫مي‬ ( ‫ض‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ععرف‬ ‫ررا‬‫ر‬‫إقمر‬ ‫ررمعي‬‫ر‬‫سس‬ ‫رري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫ررا‬‫ر‬‫عاهه‬)
‫ر‬‫ر‬‫عر‬ ‫ف‬ ‫ر‬‫ر‬‫مه‬(47
)‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رم‬‫ر‬‫إتهملت‬ ‫راه‬‫ر‬‫ت‬ ‫رم‬‫ر‬‫رر‬ ‫را‬‫ر‬‫مع‬ ‫عا‬ ‫رتم‬‫ر‬‫مم‬
. ‫فمعمت‬ ‫ععر‬ ‫رتاعن‬
‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫را‬‫ر‬‫هر‬ ‫رس‬ ‫را‬‫ر‬‫ةقتقت‬ ‫رم‬‫ر‬‫ص‬ ‫ض‬ ‫رم‬‫ر‬‫ععرف‬
‫عح‬ ‫رتن‬‫ر‬‫ل‬ ‫رل‬‫ر‬‫ععسمعت‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععق‬ ‫رم‬‫ر‬‫لخسخ‬‫رمج‬‫ر‬‫عاحس‬ ‫ر‬‫ر‬‫مص‬
‫م‬ ‫عغر‬ ‫رمرهاا‬ ‫قرا‬ ‫ع‬ ‫عهرم‬ ‫رسرترا‬ ‫مرافا‬ ‫إحسرمج‬ ‫من‬ ‫ار‬ ‫ا‬ ‫ععرخسا‬
.‫معتا‬ ‫عع‬ ‫ممعا‬ ‫ع‬
/‫أ‬2-: ‫المغلقة‬ ‫الرسمية‬ ‫المصادر‬
‫رمن‬ ‫ت‬ ‫عمعهم‬ ‫سر‬ ‫ن‬ ‫,مع‬ ‫ععفمرا‬ ‫ععماطمت‬ ‫لهم‬ ‫سخسص‬ ‫ععسي‬
‫ر‬‫ر‬‫ععة‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫هت‬ ‫رمج‬‫ر‬‫مسةس‬ , ‫را‬‫ر‬‫مف‬ ‫عا‬ ‫را‬‫ر‬‫رفاح‬ ‫ر‬‫ر‬‫ممت‬ ‫تا‬ ‫ر‬‫ر‬‫م‬ ‫ا‬ ‫ر‬‫ر‬‫لص‬
‫ررا‬‫ر‬‫مف‬ ‫ررخت‬‫ر‬‫مسم‬ ‫ررمسي‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫ررم‬‫ر‬‫هه‬ ‫إ‬ ‫ررا‬‫ر‬‫عةرمت‬‫تا‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععلش‬ ‫ررمع‬‫ر‬‫ععر‬
‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععرش‬ ‫رر‬‫ر‬‫ممت‬ ‫م‬ ‫رر‬‫ر‬‫رش‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫لط‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عاته‬ ‫ررمي‬‫ر‬‫عاةص‬‫ررم‬‫ر‬‫مرحه‬
:‫عآلسي‬-
-:‫والقنصليات‬ ‫السفارات‬ ‫من‬ ‫والبرقيات‬ ‫التقارير‬
‫ر‬‫ر‬‫سف‬‫رطسهم‬‫ر‬‫أحش‬ ‫را‬‫ر‬‫مف‬ ‫ل‬ ‫رمراا‬‫ر‬‫ش‬ ‫ت‬ ‫رم‬‫ر‬‫سق‬ ‫راتمت‬‫ر‬‫مععقحص‬ ‫عت‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععم‬
‫خر‬ ‫ع‬ ‫مي‬ ‫ععر‬ ‫فري‬ ‫عهرم‬ ‫تر‬ ‫ع‬ ‫عت‬ ‫رقر‬ ‫احشم‬ ‫مي‬ ‫عع‬ ‫,مسمف‬
25
‫سبثك,ص‬ ‫,يشجع‬ ‫إسزشارٛجٛخ‬ ‫:دساسبد‬ ٘‫انجضٚش‬ ٙ‫عه‬ ٘‫)د.خٛش‬95.
26
‫سبثك,ص‬ ‫يشجع‬ ,‫انزسٕٚك‬ ‫:إداسح‬ ‫ثبصسعخ‬ ‫صبدق‬ ‫)د.يحًٕد‬491.
23
)David Mercer: Marketing strategy:sag publication,1998,p. 268.

26. (927)
. ‫قملمسهرررم‬ ‫مسةرررت‬ ‫معرررا‬ ‫عع‬ ‫عل‬ ‫اشررر‬ ‫خمضرررفا‬ ‫رررمن‬ ‫مس‬‫سقرررمب‬
‫رتا‬‫ر‬‫مععمتمم‬ ‫را‬‫ر‬‫ععقمحمحت‬ ‫رم‬‫ر‬‫رحه‬ ‫رمب‬‫ر‬‫ره‬ ‫ر‬‫ر‬‫لف‬ ‫عت‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫مععم‬ ‫راتمت‬‫ر‬‫ععقحص‬
‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫ط‬ ‫رن‬‫ر‬‫ع‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫معالقسص‬‫ري‬‫ر‬‫ععرره‬‫ري‬‫ر‬‫لامرمم‬ ‫(عع‬)‫راي‬‫ر‬‫ععقحص‬ ‫أم‬
‫إ‬ ‫معهلمسه‬ ‫ب‬ ‫أ‬ ‫رن‬ ‫ي‬ ‫عع‬‫ععسري‬ ‫عررمي‬ ‫ع‬ ‫عرن‬ ‫ت‬ ‫سقم‬ ‫سملا‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫ع‬
‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫رم‬‫ر‬‫مرحه‬ ‫راتمت‬‫ر‬‫مععقحص‬ ‫عت‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععم‬ ‫را‬‫ر‬‫مق‬ ‫أ‬ ‫ري‬‫ر‬‫عخ‬ ‫رت‬‫ر‬‫سر‬
‫مالتم‬ ‫ساه‬ ‫ععسي‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫مععلتمحمت‬‫عار‬ ‫إتهملترم‬ ‫أم‬‫ععحشرمط‬
‫فري‬ ‫رترا‬ ‫أ‬ ‫ع‬ ‫سرا‬ ‫ت‬ ‫مععسقرم‬ ‫ععلتمحرمت‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫معرا‬ ‫عا‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬
‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫مععم‬ ‫راتمت‬‫ر‬‫ععقحص‬ ‫ةمعرا‬‫رم‬‫ر‬‫عه‬ ‫رت‬‫ر‬‫مح‬ ‫مي‬ ‫ري‬‫ر‬‫عخ‬ ‫ه‬ ‫رم‬‫ر‬‫ععرمه‬ ‫عت‬
.‫مملقا‬ ‫عئتا‬ ‫ع‬ ‫رمعقل‬
-: )‫(السوداء‬ ‫السرية‬ ‫المعلومات‬
‫رر‬ ‫في‬ ‫ج‬ ‫س‬ ‫ععسي‬ ‫مععلتمحمت‬ ‫ععرفامرمت‬ ‫ساك‬‫رتسهرم‬ ‫أ‬
‫ل‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫س‬ ‫أن‬ ‫رم‬‫ر‬‫إر‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫م‬ ‫تا‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععم‬‫رمن‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫إ‬ ‫ت‬ ‫را‬‫ر‬‫عاغمت‬ ‫تا‬ ‫ر‬‫ر‬‫تم‬ ‫را‬‫ر‬‫ه‬
‫ع‬ ‫إ‬ ‫ت‬ ‫ي‬ ‫تمر‬ ‫هرا‬ ‫ل‬ ‫رمن‬ ‫س‬ ‫مقر‬ , ‫اترم‬ ‫أرحرم‬ ‫ل‬ ‫ععرمرسه‬ ‫ررن‬ ‫ع‬
‫ل‬ ‫رسه‬‫ر‬‫ععرم‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫رمن‬‫ر‬‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫رمب‬‫ر‬‫عحظ‬‫ه‬ ‫رم‬‫ر‬‫أرح‬‫أن‬ ‫رم‬‫ر‬‫,مإر‬‫ائتم‬
‫رمب‬‫ر‬‫عحظ‬ ‫ل‬ ‫رسه‬‫ر‬‫ععرم‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫إ‬ ‫رطت‬‫ر‬‫فق‬ ‫رمب‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫را‬‫ر‬‫ه‬ ‫ل‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫ت‬
‫معع‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬ ‫ه‬ ‫ررر‬‫ر‬ ‫م‬ ‫رررلم‬‫ر‬‫رحمم‬ ‫رررم‬‫ر‬‫أرح‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬‫رررسب‬‫ر‬‫ت‬ ‫رررمت‬‫ر‬‫رفامر‬
‫ر‬‫ر‬‫عاته‬ ‫رمي‬‫ر‬‫ععةص‬‫أم‬ ‫را‬‫ر‬‫هحلت‬ ‫ع‬ ‫رمت‬‫ر‬‫مر‬ ‫ععة‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫را‬‫ر‬‫رمعفق‬ ‫من‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫م‬
‫رملع‬‫ر‬‫ط‬ ‫ت‬ ‫ر‬‫ر‬‫أخ‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫؛ع‬ ‫رم‬‫ر‬‫عمت‬ ‫عع‬ ‫ر‬‫ر‬‫أة‬ ‫ري‬‫ر‬‫قل‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫قسهم‬ ‫ر‬‫ر‬‫م‬ ‫رب‬‫ر‬‫س‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫أم‬
‫تا‬ ‫ععم‬(48
).
‫ب‬-: ‫الرسمية‬ ‫غير‬ ‫المصادر‬
‫عارر‬ ‫تفسررر‬ ‫مال‬ ‫م‬ ‫رصرر‬ ‫تفاررب‬ ‫ال‬ ‫ععسرري‬ ‫ععرفامرررمت‬ ‫رر‬
‫شرم‬ ‫عامس‬ ‫رن‬ ‫تر‬ ‫ملمعسمعي‬ , ‫مععسخطتط‬ ‫ععسةاتي‬ ‫في‬ ‫عرهم‬ ‫إمسخ‬
21
‫,انجضائش,ص‬ ‫ثجسكشح‬ ‫خٛضش‬ ‫يحًذ‬ ‫جبيعخ‬ , ٘‫االلزصبد‬ ‫:انزكبء‬ ‫سُبء‬ ٙ‫,طجبخ‬ ٗ‫عٛس‬ ‫د.خهٛفخ‬ )9.

27. (928)
‫را‬‫ر‬‫ععفارت‬ ‫را‬‫ر‬‫عم‬ ‫عا‬ ‫رع‬‫ر‬‫مسخض‬ ‫رط‬‫ر‬‫فق‬ ‫رم‬‫ر‬‫له‬‫رمت‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫عك‬ ‫ر‬‫ر‬‫ع‬ ‫رمي‬‫ر‬‫,مره‬
‫رررت‬‫ر‬‫ح‬ ‫عاحس‬ ‫ا‬ ‫رررل‬‫ر‬‫ش‬ ‫ررر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ععرسمة‬ ‫ررر‬‫ر‬‫ععرص‬ ‫رررا‬‫ر‬‫رفامر‬ ‫ررر‬‫ر‬‫مت‬
‫ي‬ ‫ععصة‬ ‫ععملا‬ ‫ض‬ ‫لغ‬ ‫ععصةل‬ ‫في‬ ‫سحش‬ ‫ععسي‬ ‫,مععرفامرمت‬
‫ععرفامرمت‬ ‫عك‬ ‫م‬ . ‫ععرمهقا‬ ‫ممت‬ ‫ععحش‬ ‫عا‬ ‫لم‬ ‫سسمب‬ ‫,مععسي‬
‫ععقرمري‬ ‫لمالقسصرم‬ ‫سضر‬ ‫قر‬ ‫ععسري‬ ‫ععرصر‬ ‫رههمعرا‬ ‫عمعا‬ ‫ععرس‬
.‫رمه‬‫ر‬‫مععرس‬ ‫رم‬‫ر‬‫عآله‬ ‫قا‬ ‫ر‬‫ر‬‫مم‬ ‫عت‬ ‫ر‬‫ر‬‫رخ‬‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫را‬‫ر‬‫تطا‬ ‫ر‬‫ر‬‫لمعلش‬
‫مم‬ ‫ع‬ ‫عالقسصم‬ ‫ععحم‬black economy‫ععسفمري‬ ‫من‬ ‫ع‬ ‫إ‬ ‫أرم‬
‫ع‬ ‫ععمرم‬ ‫ععمرما‬ ‫رهري‬ ‫لره‬ ‫رمررمةم‬ ‫ععمافا‬ ‫عب‬ ‫مإمسخ‬‫ررحمعم‬ ‫له‬
‫رر‬‫ر‬‫مت‬ ‫ت‬ ‫رر‬‫ر‬‫ععرحش‬ ‫رري‬‫ر‬‫عخ‬ ‫رراع‬‫ر‬‫ععم‬ ‫ررض‬‫ر‬‫لف‬ ‫ررمج‬‫ر‬‫معحس‬ ‫رراع‬‫ر‬‫ععم‬ ‫ررلفض‬‫ر‬‫ع‬
‫رتا‬‫ر‬‫ععخصمص‬ ‫م‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رمط‬‫ر‬‫حش‬ ‫أم‬ ‫رهاا‬‫ر‬‫ععرم‬ ‫ر‬‫ر‬‫مت‬ ‫أم‬ ‫را‬‫ر‬‫خص‬ ‫ععر‬
‫ر‬‫ر‬‫مت‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رم‬‫ر‬‫ععح‬ ‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫را‬‫ر‬‫متطا‬‫رري‬‫ر‬‫م‬ ‫عع‬informal
economy‫ضررمحا‬ ‫لراي‬ ‫تسرسفرمن‬ ‫ال‬ ‫حشرطا‬ ‫ع‬ ‫ه‬ ‫له‬ ‫مععقمئرتن‬
( ‫تا‬ ‫عقسصم‬ ‫أم‬ ‫عهسرمعتا‬49
.)
‫م‬ ‫رصرم‬ ‫مرتا‬ ‫ب‬ ‫ع‬ ‫رن‬ ‫مب‬ ‫عع‬ ‫عا‬ ‫ععرفامرمت‬ ‫شل‬ ‫مس‬
‫ل‬ ‫سفر‬ ‫ععرفاحا‬ ‫مت‬ ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫حشطا‬ ‫ع‬ ‫لفض‬ ‫حمك‬ ‫أن‬ ‫عا‬
‫سره‬ ‫خ‬ ‫ر‬ ‫خي‬ ‫س‬ ‫مال‬ ‫مرتا‬ ‫ععة‬ ‫قملا‬ ‫عا‬ ‫سخضع‬ ‫ال‬ ‫ععظي‬ ‫لمقسصم‬
‫رررا‬‫ر‬‫مف‬ ‫رررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ف‬ ‫ررر‬‫ر‬‫,مسسه‬ ‫رررا‬‫ر‬‫ععقمرت‬ ‫رررملمت‬‫ر‬‫ععةم‬ ‫ررري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررره‬‫ر‬‫عهمس‬ ‫مرخ‬
‫مرمب‬ ‫لمع‬ ‫محرت‬ ‫ممع‬ ‫معا‬ ‫عع‬ ‫سهمه‬ ‫عاتهم‬ ‫سلا‬ ‫ععرس‬ ‫عالمسةقمقمت‬
‫رحظب‬‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫مت‬ ‫رم‬‫ر‬ ‫م‬ ‫رمت‬‫ر‬‫ععلتمح‬ ‫تب‬ ‫ر‬‫ر‬‫سق‬ ‫أم‬ ‫رط‬‫ر‬‫ععخط‬ ‫أم‬ ‫عئف‬ ‫ر‬‫ر‬‫ععض‬ ‫أم‬
‫ماةا‬ ‫م‬ ‫مععسفمري‬ ‫عب‬ ‫عامسخ‬ ‫را‬ ‫رة‬ ‫مافا‬ ‫محت‬ ‫ع‬ ‫؛فخ‬.
2-‫المص‬‫ا‬: ‫الدولية‬ ‫در‬
29
‫,ص‬ ‫َشش‬ ‫سُخ‬ ٌٔ‫,ثذ‬ ‫انسٕسٚخ‬ ‫االلزصبدٚخ‬ ‫انعهٕو‬ ‫انخفٙ,جًعٛخ‬ ‫االلزصبد‬ ٔ‫أ‬ ‫انظم‬ ‫:الزصبد‬ ٌ‫سهًب‬ ٌ‫)د.حٛب‬11.

28. (929)
‫ععرص‬ ‫سسحم‬‫م‬‫ععسري‬ ‫تا‬ ‫عالقسصرم‬ ‫مععرفامررمت‬‫عاتهرم‬ ‫سلحر‬
‫ري‬‫ر‬‫ععس‬ ‫را‬‫ر‬‫معت‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫ععهه‬ ‫رف‬‫ر‬‫لةم‬ ‫تا‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫عستهتا‬ ‫رس‬‫ر‬‫عام‬ ‫را‬‫ر‬‫ععخط‬
‫ععفمرا‬ ‫ععماطمت‬ ‫سر‬‫حمضرح‬ ‫أن‬ ‫رن‬ ‫متر‬ ‫مععلتمحرمت‬ ‫لمعرفامرمت‬
‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫ش‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ررت‬‫ر‬‫مح‬ ‫ررمع‬‫ر‬‫م‬ ‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫ررمطهم‬‫ر‬‫حش‬ ‫ررف‬‫ر‬‫لةم‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ره‬ ‫أ‬
: ‫عآلسي‬ ‫مرحهم‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫أم‬ ‫معتا‬ ‫رحظرمت‬
‫أ‬-: ‫الرئيسية‬ ‫الدولية‬ ‫المنظمات‬
‫لهرم‬ ‫ععرحمطرا‬ ‫عرهمرهرم‬ ‫عئهرم‬ ‫أ‬ ‫فري‬ ‫سفسر‬ ‫ععسي‬ ‫ععرحظرمت‬
‫ر‬‫ر‬‫تمه‬ ‫رق‬‫ر‬‫ععلة‬ ‫رما‬‫ر‬‫حط‬ ‫ري‬‫ر‬‫مف‬ ‫رتا‬‫ر‬‫ئتم‬ ‫عع‬ ‫را‬‫ر‬‫هه‬ ‫ع‬ ‫رن‬‫ر‬‫ر‬ ‫ر‬‫ر‬‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬
‫ععرهار‬ ‫رهري‬ ‫ععرسةر‬ ‫ررب‬ ‫ع‬ ‫عرحظررا‬ ‫خمضرع‬ ‫ي‬ ‫عقسصرم‬ ‫ههما‬
( ‫معالهسرمعي‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬31
.)
‫ب‬-: ‫اإلقليمية‬ ‫المنظمات‬
‫رب‬ ‫أ‬ ‫ه‬ ‫لخعسلرم‬ ‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫لمعفمري‬ ‫سهسب‬ ‫ععسي‬ ‫ععرحظرمت‬
‫ع‬ ‫مععي‬‫تا‬ ‫فم‬ ‫معع‬ ‫مععطراحتحا‬ ‫ع‬ ‫امسق‬(31
)‫رن‬ ‫رلتن‬ ‫م‬ ‫رم‬
‫رف‬‫ر‬‫لرمه‬ ‫ي‬ ‫رم‬‫ر‬‫عالقسص‬ ‫رمي‬‫ر‬‫ععره‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ك‬ ‫رس‬‫ر‬‫ععرش‬ ‫ري‬‫ر‬‫ل‬ ‫ععف‬ ‫رممن‬‫ر‬‫ععسف‬
‫ررا‬‫ر‬‫لت‬ ‫ععف‬ ‫مي‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ررا‬‫ر‬‫لهمرف‬ ‫ك‬ ‫ررس‬‫ر‬‫ععرش‬ ‫فم‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رر‬‫ر‬ ‫رفم‬‫ررا‬‫ر‬‫مرحظر‬
‫تقتا‬ ‫عاف‬ ‫ععمة‬(34
.)
‫ت‬-‫الفرعية‬ ‫الدولية‬ ‫المنظمات‬:
‫سلطا‬ ‫ر‬ ‫ععرحظرمت‬ ‫ساك‬‫معهم‬ ‫مرسخصصا‬‫ح‬‫شرمط‬‫ي‬ ‫عقسصرم‬
‫معضح‬‫م‬: ‫أرهاسهم‬ ‫مرن‬ ‫مرسف‬ ‫هت‬
31
‫,يصش‬ ‫انسهًٛخ‬ ‫ثبنٕسبئم‬ ‫انذٔنٛخ‬ ‫انُضاعبد‬ ‫حم‬ ٙ‫ف‬ ‫انذٔنٛخ‬ ‫نهًُظًخ‬ ‫انعبو‬ ٍٛ‫األي‬ ‫:دٔس‬ ٙ‫يزٕن‬ ‫انًُعى‬ ‫عجذ‬ ‫)د.سجت‬
‫,عذد‬ ‫انًعبصشح‬511,2111‫,ص‬212.
31
)Frank V .Mastrianna :principles of economics,south western,2008,p.218.
32
‫ٔاإلل‬ ‫انذٔنٛخ‬ ‫:انًُظًبد‬ ٘‫انشكش‬ ‫ٕٚسف‬ ٙ‫)د.عه‬,‫ٔانزٕصٚع‬ ‫ٔانُشش‬ ‫نهطجبعخ‬ ‫,إٚزشان‬ ‫ٔانعشثٛخ‬ ‫هًٛٛخ‬2114‫,ص‬
219.

29. (930)
-‫لمعفرررري‬ ‫مسهرررسب‬ ‫سفحررري‬ ‫:ععسررري‬ ‫معترررا‬ ‫عع‬ ‫ععفرررري‬ ‫رحظررررا‬
. ‫عرمي‬ ‫ع‬ ‫مأصةمف‬ ‫مععفرمي‬
-‫ررم‬‫ر‬‫علحش‬ ‫معي‬ ‫رر‬‫ر‬‫عع‬ ‫ررك‬‫ر‬‫ععلح‬‫ررب‬‫ر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫ررمع‬‫ر‬‫تم‬ ‫ي‬ ‫رر‬‫ر‬‫:عع‬ ‫رر‬‫ر‬‫مععسفرت‬
. ‫معتا‬ ‫عع‬ ‫ععسهم‬ ‫حرم‬ ‫مسشهتع‬ ‫عاعرم‬ ‫في‬ ‫ععرسة‬
-‫ي‬ ‫ععحق‬ ‫ععسفممن‬ ‫سشهتع‬ ‫إع‬ ‫ل‬ ‫ته‬ :‫معي‬ ‫عع‬ ‫ععحق‬ ‫ما‬ ‫صح‬
‫عام‬ ‫مسةقتا‬.‫ل‬ ‫ععص‬ ‫عمف‬ ‫ع‬ ‫سق‬
-)‫رمم‬‫ر‬ ‫(عع‬ ‫را‬‫ر‬‫عع‬ ‫مععا‬ ‫را‬‫ر‬‫ت‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫را‬‫ر‬‫رحظر‬:‫را‬‫ر‬‫سفات‬ ‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫ري‬‫ر‬‫سفر‬
‫را‬‫ر‬‫ععت‬ ‫ععا‬ ‫رمق‬‫ر‬‫مععلة‬ ‫رمج‬‫ر‬‫عاحس‬ ‫رمي‬‫ر‬‫ره‬ ‫ري‬‫ر‬‫ف‬ ‫معي‬ ‫ر‬‫ر‬‫عع‬ ‫رممن‬‫ر‬‫ععسف‬
‫ر‬‫ر‬‫عا‬ ‫رمن‬‫ر‬ ‫عار‬ ‫ر‬‫ر‬‫ق‬ ‫ري‬‫ر‬‫مععفر‬ , ‫ري‬‫ر‬‫عع‬ ‫ععا‬ ‫رمج‬‫ر‬‫عاحس‬ ‫رم‬‫ر‬‫مات‬
‫:مسفرري‬ ‫ععفمعرترا‬ ‫ععسهرم‬ ‫ععفمعري.رحظرا‬ ‫عالقسصم‬ ‫عب‬
‫ع‬ ‫مفرا‬ ‫مإاععرا‬ ‫معتا‬ ‫عع‬ ‫ععسهم‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫سفظتب‬ ‫عا‬‫عفقلرمت‬
.‫عمعهم‬ ‫مس‬ ‫سهم‬ ‫ة‬ ‫أب‬
-( ‫تا‬ ‫عالقسصم‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ععس‬33
:)
‫سةمرتن‬ ‫رن‬ ‫عسهسب‬ ‫معتا‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫س‬ ‫في‬ ‫ك‬ ‫سشس‬ ‫ن‬ ‫مي‬ ‫عع‬ ‫سهسب‬
:‫تاي‬ ‫رم‬ ‫ت‬ ‫س‬ ‫ععس‬ ‫ساك‬ ‫ب‬ ‫ع‬ ‫مرن‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫مضفهم‬
-‫رري‬‫ر‬‫مل‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫ررم‬‫ر‬‫عاسة‬EU‫رر‬‫ر‬‫عحمص‬ ‫ررمي‬‫ر‬‫إحسق‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ة‬ ‫رري‬‫ر‬ ‫:ت‬
‫ررم‬‫ر‬‫ق‬ ‫رري‬‫ر‬‫ف‬ ‫ي‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ععسل‬ ‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫مة‬ ‫رمت‬ ‫رر‬‫ر‬‫مععخ‬ ‫رراع‬‫ر‬‫مععم‬ ‫ررمج‬‫ر‬‫عاحس‬
. ‫ععة‬ ‫ععمما‬
-‫ررررم‬‫ر‬‫تقت‬ ‫إف‬ ‫ا‬ ‫رررر‬‫ر‬‫مش‬ ‫ررررمف‬‫ر‬‫هح‬ ‫مي‬ ‫رررر‬‫ر‬‫ع‬ ‫ا‬ ‫ررررس‬‫ر‬‫ععرش‬ ‫ررررما‬‫ر‬‫ععم‬
(‫مرتمرم‬ ‫عع‬COMESA‫را‬ ‫ة‬ ‫ترا‬ ‫ة‬ ‫إعر‬ ‫ل‬ ‫سه‬ ‫مما‬ ‫ي‬ ‫:م‬ )
‫رررا‬‫ر‬‫متمم‬ ‫ي‬ ‫ررر‬‫ر‬‫خ‬ ‫رررن‬‫ر‬‫ر‬ ‫عت‬ ‫رررسهرم‬‫ر‬‫معالم‬ ‫رررمعي‬‫ر‬‫ر‬ ‫ع‬ ‫ام‬
33
‫,يصش‬ ‫أفشٚمٛب‬ ‫ٔشًبل‬ ‫األٔسظ‬ ‫انششق‬ ‫يُظًخ‬ ‫دٔل‬ ٗ‫عه‬ ‫انذٔنٛخ‬ ‫االلزصبدٚخ‬ ‫انزكزالد‬ ‫لُبٔ٘:أثش‬ ‫أحًذ‬ ‫)د.إثشاْٛى‬
‫,انعذد‬ ‫انًعبصشح‬511‫,أكزٕثش‬2111‫,ص‬15.

30. (931)
‫ععمرما‬ ‫مي‬ ‫فري‬ ‫مرسهرم‬ ‫ع‬ ‫رمعاترا‬ ‫لتئرا‬ ‫سهتر‬ ‫ا‬ ‫رشس‬
. ‫تا‬ ‫ععهر‬ ‫مت‬ ‫ت‬ ‫ععسف‬ ‫ض‬ ‫خ‬ ‫عك‬ ‫م‬
-( ‫ا‬ ‫ععرشس‬ ‫تا‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ععمما‬NAFTA:)‫سري‬ ‫س‬ ‫لر‬ ‫أ‬ ‫م‬ ‫م‬
‫ععفم‬ ‫في‬‫ععمرت‬ ‫,مععسخارل‬ ‫ري‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ب‬ ‫ععسقر‬ ‫لرتن‬ ‫تهرع‬ ‫عب‬
, ‫متك‬ ‫عار‬. ‫ع‬ ‫ح‬ ‫في‬ ‫ععضخرا‬ ‫معت‬ ‫مععه‬
-( ‫تمععسحرتا‬ ‫عالقسصررررم‬ ‫ععسفررررممن‬ ‫رحظرررررا‬OECD:)‫رررري‬ ‫م‬
‫لري‬ ‫م‬ ‫ع‬ ‫ي‬ ‫عالقسصرم‬ ‫ععسفممن‬ ‫رحظرا‬ ‫رةي‬ ‫ةات‬ ‫رحظرا‬
(OEEC)‫ررم‬‫ر‬‫ععحر‬ ‫ررمي‬‫ر‬‫ة‬ ‫ررمم‬‫ر‬‫ععسش‬ ‫ع‬ ‫ررسر‬‫ر‬‫إم‬ ‫فهم‬ ‫رر‬‫ر‬ ‫ررمن‬‫ر‬ ‫م‬
. ‫ي‬ ‫عالقسصم‬
-‫رحسرررررررررررر‬‫ررررررررررررتمي‬‫ر‬‫م‬ ‫ع‬ ‫ي‬ ‫عالقسصررررررررررررم‬ ‫ععسفررررررررررررممن‬
( ‫ت‬ ‫ععلممرررت‬APEC‫رررتن‬‫ر‬‫ل‬ ‫سهررررع‬ ‫لررر‬ ‫أ‬ ‫رررمن‬‫ر‬ ‫عت‬ ‫أحشررر‬ :)
‫مععحررم‬ ‫مععصرتن‬ ‫مععتملرمن‬ ‫ترا‬ ‫ت‬ ‫ر‬ ‫ع‬ ‫ععرسةر‬ ‫ععمالتمت‬
‫ررا‬‫ر‬‫ت‬ ‫ععسهم‬ ‫ررمعها‬‫ر‬‫ععة‬ ‫ررا‬‫ر‬‫مف‬ ‫ررا‬‫ر‬‫إاعع‬ ‫رر‬‫ر‬‫إع‬ ‫ل‬ ‫رر‬‫ر‬‫مته‬ ‫ررمتا‬‫ر‬‫م‬ ‫ع‬
‫ررمب‬‫ر‬‫ع‬ ‫ررمي‬‫ر‬‫لةا‬4141‫ررم‬‫ر‬ ‫ت‬ ‫أر‬ ‫رر‬‫ر‬ ‫م‬ ‫عت‬ ‫ررم‬‫ر‬‫ق‬ ‫ررع‬‫ر‬‫ل‬ ‫أ‬ ‫رر‬‫ر‬‫عا‬
.‫ععتم‬ ‫مأمس‬ ‫مأمتم‬ ‫مععهحملتا‬ ‫ععشرمعتا‬
‫إ‬ ‫ضوابط‬: ‫االقتصادية‬ ‫المعلومة‬ ‫ستعمال‬
‫س‬( ‫رمعلط‬‫ر‬‫ض‬ ‫ر‬‫ر‬‫ع‬ ‫ر‬‫ر‬‫مه‬32
)‫فرري‬ ‫را‬‫ر‬‫ععرفامر‬ ‫عب‬ ‫رسخ‬‫ر‬‫إم‬ ‫را‬‫ر‬‫محت‬ ‫ار‬
:‫عآلسي‬ ‫رهم‬ ‫أ‬ ‫مرن‬ ‫ي‬ ‫عالقسصم‬ ‫عاحشمط‬ ‫عستهتا‬ ‫عامس‬ ‫عل‬ ‫ع‬
-. ‫رضااا‬ ‫أم‬ ‫خمطئا‬ ‫رفامرمت‬ ‫عب‬ ‫إمسخ‬ ‫سةمشي‬ ‫رةممعا‬
-. ‫مرلمش‬ ‫تها‬ ‫ة‬ ‫ععرفامرمت‬ ‫من‬ ‫س‬
-. ‫ععرفامرمت‬ ‫عا‬ ‫عاعسرم‬ ‫محتا‬ ‫إر‬ ‫رن‬ ‫ععسا‬
34
‫سبث‬ ‫,يشجع‬ ‫ٔانزصذٚش‬ ٘‫انًصش‬ ‫:االلزصبد‬ ‫انشاصق‬ ‫عجذ‬ ‫)د.يحًٕد‬‫,ص‬ ‫ك‬219.