Solidariteit moet je opleggen
Auteur: Leon Dohmen, geredigeerd door Frans Pasma
Solidariteit betekent simpel gezegd dat we voor elkaar zorgen. Solidariteit gaat over ‘wij’ en ‘ons’,
niet over ‘ik’. Het solidariteitsbeginsel is een van de fundamenten van de Nederlandse samenleving.
Je betaalt ook mee aan voorzieningen waar jezelf geen gebruik van maakt. De zorgpremie is daarvan
een goed voorbeeld, net zoals belastingen voor bedrijven en burgers, die als het goed is zo zijn
ingericht dat wie veel heeft meer moet bijdragen dan de mensen die minder geluk hebben in het leven.
Verbinding
Solidariteit zorgt voor verbinding in Nederland. Niet alle mensen gedragen zich uit zichzelf solidair,
velen zijn eerder geneigd tot egoïsme. Neem bijvoorbeeld de bazen bij Shell die met hun bedrijf
megawinsten maken terwijl steeds meer Nederlanders in financiële nood verkeren vanwege de hoge
energieprijzen. Of denk aan een Philipsbaas die meent dat hij recht heeft op een bonus van 1,8 miljoen
euro terwijl het bedrijf in een crisis verkeert vanwege problemen met ondeugdelijke apneu-apparaten.
Ook weinig solidair: de beloning van bestuursvoorzitters steeg in 2021 met gemiddeld 32 procent terwijl
de cao-lonen gemiddeld 2,2 procent stegen in dezelfde periode. En wat te denken van de bazen van
supermarkten. De supermarktbedrijven maakten torenhoge winsten tijdens de coronacrisis terwijl hun
arbeiders niet meeprofiteerden. Er zijn vermogenden die een goededoelenstichting hebben opgericht
om belastingen te ontwijken. Ook dat is iets om je voor te schamen.
Sommige gemeentebesturen geven eveneens blijk van weinig solidair gedrag omdat ze weigeren een
aandeel in de opvang van asielzoekers en statushouders voor hun rekening te nemen en collega-
bestuurders in andere gemeentes de kastanjes uit het vuur laten halen.
Nog een voorbeeld: politici die een bijstandsuitkering een ‘hangmat’ noemen, inspelen op
antidemocratische sentimenten of iemand uit Rusland die bommen gooit op woonflats, scholen,
ziekenhuizen en winkelcentra een gaaf persoon noemen. Dan ben je weinig solidair met het
democratische bestel en de oorlogsslachtoffers in het oosten van Europa. En zo kunnen we nog even
doorgaan. Vul de lijst maar verder aan.
Toeval of geluk
Het gebrek aan solidariteit manifesteert zich op veel manieren en leidt tot onrust en tegenstellingen in
de samenleving. Mensen die baas, bestuurder of politicus, zijn hebben geen reden om zich niet solidair
te gedragen. Dat ze op zo’n bevoorrechte positie zijn terechtgekomen is vaak vooral een kwestie van
toeval of geluk, niet per se van verdienste. Hoe intelligent je bent en waar je bent geboren, heb je niet
voor het uitkiezen. Er is dus weinig reden voor borstklopperij en het wangedrag dat er soms uit
voortkomt. De (te) ver doorgevoerde individualisering, marktwerking en het neoliberalisme worden
vaak genoemd als mogelijke oorzaken dat veel van deze mensen zo denken en doen.
Er bestaan twee soorten solidariteit. Solidariteit opgelegd door regels en wetten, met sancties als ze niet
worden nageleefd, en solidariteit vanuit plichtsbesef om het goede te doen. In de ideale samenleving
voelen alle bazen, bestuurders en politici plichtsbesef om het goede te doen. Dan zouden idealiter geen
wetten en regels nodig zijn. Helaas, is de teleurstellende en sombere conclusie dat, spontane
opwellingen en uitzonderingen daargelaten, solidariteit uit plichtsbesef bij te veel bazen, bestuurders en
politici ontbreekt. Erop vertrouwen dat de economie, de democratie of de markt uitwassen zelf wel
corrigeert is ijdele hoop gebleken, met groeiend wantrouwen en tweespalt in de samenleving als gevolg.
Daar moeten we de samenleving tegen beschermen met regels, wetten en sancties. We moeten dus van
de nood een deugd maken en zaken reguleren. Dat is niet leuk maar wel nodig. Solidariteit moet je
opleggen.
Gepubliceerd in dagblad De Limburger op 8 december 2022