19 creatieven. Eén dag. Eén boek. Onderwerp: Sociale innovatie - De ontwikkeling en realisatie van ideeën, die maatschappelijke waarde creëren

1. Sociale Innovatie

2. €
€
€
€
Versie 3 • 10 september 2013

3. Copyright ©2013 The Creative Tribe,Amsterdam,Nederland
Inhoud
Inleiding - De start van The Creative Tribe 5
Hoofdstuk 1 -Wat is sociale innovatie? 7
Wat is sociale innovatie? 8
Waarom sociale innovatie? 10
Wie zijn de spelers binnen sociale innovatie? 12
Hoe ziet het sociale innovatieproces eruit? 14
Wat levert sociale innovatie op voor jouw organisatie? 15
Waar kan sociale innovatie worden toegepast? 16
Hoofdstuk 2 - Cases sociale innovatie 19
De kracht van solidariteit 20
De nieuwe bank is van ons allemaal 24
Zorg wordt weer sociaal 28
Beschrijving31
Beter een goede buur dan een verre vriend 32
Een land opruimen in één dag 36
Waarom iets nieuw kopen als het kapot is? 40
Het huis als grondstoffenbank 44
Energie in eigen hand 48
Sociaal verzekeren 52
Hoofdstuk 3 -The Creative Tribe 59

5. De start van
The Creative Tribe
De wereld wordt steeds complexer.
Complexe problemen vragen om een multidisciplinaire aanpak.
Dit inzicht bracht Deborah Nas en Michiel Oudakker tot het oprichten
van The Creative Tribe, een collectief van zelfstandige vakmensen met
een passie voor creatie.
De leden van The Creative Tribe zijn gefascineerd door Sociale Innovatie.
Door de terugtrekkende overheid krijgt Sociale Innovatie in deze tijd
steeds meer ruimte. Reden te meer om dit te onderzoeken.
Om het onderwerp te verkennen en onze samenwerking te beproeven
besloten we om samen in één dag een boek te schrijven over Sociale
Innovatie.
Het resultaat van deze samenwerking ligt hier voor u.
Veel inspiratie toegewenst.
The Creative Tribe

7. HOOFDSTUK 1
Wat is sociale
innovatie?

8. SOCIALE INNOVATIE8
Wat is sociale innovatie?
Sociale innovatie is geen nieuw fenomeen. Al vele jaren werken mensen
op een innovatieve manier samen om onze maatschappij socialer, leuker,
beter en gezonder te maken. Tegenwoordig duikt het begrip sociale inno­
vatie steeds vaker op en zijn er verschillende definities in omloop. Wij
hanteren de volgende definitie:
Sociale innovatie is de ontwikkeling en realisatie van nieuwe
ideeën,die maatschappelijke waarde creëren.
Ontwikkeling en realisatie van nieuwe ideeën
Bij innovatie wordt toegewerkt naar specifieke oplossingen die inspelen
op één of meerdere behoeften. Deze oplossingen kunnen producten,
diensten, modellen, systemen zijn, of een combinatie hiervan.
Het start met het begrijpen van de behoefte en het ontwikkelen van
ideeën (ontwikkeling). Vervolgens worden de oplossingen ontwikkeld,
getest en geïmplementeerd (realisatie).
Maatschappelijke waarde
Sterke sociale innovaties zijn financieel gezond én zijn in staat maat­
schappelijke waarde te creëren. Deze waarde kan toenemen door een
groter gevoel van welbevinden bij burgers of door het bieden van
duur­zamere, efficiëntere, effectievere, socialere en rechtvaar­digere
oplossingen. Sociale innovatie bevindt zich in het gebied tussen
het traditionele bedrijfsleven — primair gericht op winstmaximali­
satie — en de non-profitsector — primair gericht op maatschappelijke
waardemaximalisatie.

9. Wat is sociale innovatie? 9

10. SOCIALE INNOVATIE10
Waarom sociale innovatie?
Vaak komt de behoefte aan sociale innovatie voort uit maatschappelijke
onvrede of een probleem maar soms anticipeert het juist op nieuwe
kansen in onze maatschappij. Er is een grote verscheidenheid aan rede­
nen om sociaal te innoveren.
“Ik heb geen vertrouwen in het pensioenstelsel,tegen
de tijd dat ik met pensioen ga is de pot leeg!”
“Als ik geen plofkip produceer dan kan ik niet
concurreren met andere aanbieders.”
“Wij zijn twee-
verdieners maar
kunnen niet eens
een hypotheek
krijgen.”

11. Wat is sociale innovatie? 11
“De groene stroom van mijn energie-
leverancier is niet groen.”
“Ik heb precies 3,21
minuten de tijd om
u te wassen,daarna
moet ik door naar de
volgende patiënt.”
“Ik vertrouw de producenten niet meer,op alle
labels staat dat het goed en gezond is,maar
dat blijkt vaak niet waar!”
“Ik ben gestopt
met werken
omdat de kinder-
opvang te duur is
geworden.”

12. SOCIALE INNOVATIE12
Kennisinstelling
•• Vergroot bewustzijn bij de werk­
nemers en leiders van morgen
door het sociale aspect centraal
te stellen in opleidingen.
•• Ontwikkelt kennis door middel
van toegepast onderzoek op
relevante vakgebieden en het
ontwikkelen van concrete metho­
dieken en tools.
•• Deelt kennis met andere par­
tijen, zodat deze hierop kunnen
voortbouwen om tot concrete
oplossingen te komen.
Betrokken burger
•• Signaleert dat het beter kan en neemt initiatief.
•• Geeft input tijdens het ontwikkelen van sociale innovaties.
•• Mobiliseert anderen door het goede voorbeeld te geven en een kritische
massa samen te brengen.
•• Ondersteunt in de uitvoering van de uiteindelijke oplossing.
Wie zijn de spelers binnen sociale innovatie?
Hier zie je het palet van spelers in het bedenken en realiseren van
sociale innovatie. De exacte rol en uitdaging is verschillend per speler
en situatie. Vaak zien we pas tijdens het proces van de ontwikkeling en
realisatie van ideeën de rollen ontstaan.

13. Wat is sociale innovatie? 13
Overheid
•• Stimuleert sociale innovatie met subsidies en belastingvoordelen.
•• Stelt kaders door middel van regelgeving die het lastig of minder interes­
sant maakt om niet-sociale systemen in stand te houden.
•• Promoot sociale innovatie door succesvolle voorbeelden uit te dragen en
aan te geven hoe andere spelers een bijdrage kunnen leveren.
Bedrijfsleven
•• Realiseert aanbod door het ontwikkelen en aanbieden
van concrete producten en diensten met een goede
balans tussen de sociale en bedrijfsmatige kant.
•• Investeert in een nieuwe infrastructuur of samenwer­
king, waarbij de partijen op een andere manier met
elkaar kunnen omgaan.
•• Geeft ruimte aan andere ideeën en nieuwe initiatieven.
•• Neemt initiatief in het aanpakken van de kernonderwer­
pen en de kernproblematiek van hun onderneming of
industrie.
The Creative Tribe
•• Neemt initiatief door proactief naar
nieuwe kansen en verbeteringen
voor de maatschappij te zoeken.
•• Creëert oplossingen door nieuwe
en bestaande ideeën samen te
brengen en deze te vertalen naar
een op maat gesneden, werkende
oplossing.
•• Verbindt de juiste partijen die
gemotiveerd zijn om samen een
uitdaging aan te gaan.

14. SOCIALE INNOVATIE14
Hoe ziet het sociale innovatieproces eruit?
In februari 2013 heeft de EU een Guide to Social Innovation opgeleverd.
Hierin worden vier fases beschreven die leiden tot een sociale innovatie:
• 1. Goede ideeën
• 2. Ontwikkelen van prototypes en uitvoeren van een pilot
• 3. Implementatie van de beste oplossing
• 4. Verder opschalen om maximale impact te behalen
Sociale innovatie is net als ‘normale’ innovatie een iteratief proces waarin
bij elke iteratie de oplossing concreter, maar vaak ook complexer wordt.
Per fase dient te worden gekeken naar de optimale samenstelling van
het team en de beste aanpak om te komen tot de optimale oplossing.
Sociale innovatieprojecten
•• Multidisciplinair en gericht op
integrale oplossingen
•• Gezamenlijk en gericht op
empowerment
•• Gedreven door vraag
•• Op maat gesneden
•• Open karakter m.b.t. kennisdeling
en intellectueel eigendom
‘Normale’ innovatieprojecten
• Oplossingen met focus
op één domein
• Geregisseerd van bovenaf
• Aanbod gedreven
• Massa geproduceerd
• Meer gesloten en
vertrouwelijk karakter

15. Wat is sociale innovatie? 15
Wat levert sociale innovatie op voor jouw organisatie?
De belangrijkste opbrengst van sociale innovatie is maatschappelijke
meerwaarde. Maar daarnaast kan het jouw organisatie nog een hoop
andere dingen opleveren:
Financieel
• Lagere kosten
• Meer omzet
• Hogere verkoop
• Betere marges
• Meer winst
Reputatie
• Grotere naamsbekendheid
• Beter imago
• Groter bereik
• Positieve merkbeleving
• Meer aanbevelingen
• Groter onderscheidend
vermogen
Klanten
• Betere band met klanten
• Grotere betrokkenheid van
klanten
• Grotere klanttevredenheid
• Betere
servicebeleving
Partners
• Betere relatie
met werknemers
• Grotere betrok­
kenheid van
werknemers
• Betere band met partners en
leveranciers
• Duurzame relatie met alle
betrokken partijen
• Grotere tevredenheid van
aandeelhouders
Innovatiekansen
• Nieuwe producten /
diensten
• Nieuwe samenwerkings­
vormen, modellen of
systemen
• Nieuwe verdienmodellen
• Betere processen

16. SOCIALE INNOVATIE16
Waar kan sociale innovatie worden toegepast?
In vrijwel alle branches zijn inspirerende voorbeelden te vinden van
sociale innovatie. Hierbij een overzicht van recente initiatieven.
In Hoofdstuk 2 wordt een aantal van deze initiatieven belicht.
Energie, water en omgeving
Wijwillenzon: burgers bundelen krachten voor goedkope zonne-energie
WakaWaka Foundation: veilige en gezonde lampen op zonne-energie als
alternatief voor ‘vuile’ kerosinelampen in ontwikkelingslanden
Texel Energie: “Energie in eigen hand” op pagina 48
Estonia: “Een land opruimen in één dag” op pagina 36
Turntoo: “Het huis als grondstoffenbank” op pagina 44
Publieke sector en non-profit
Pifworld: een netwerk van mensen, bedrijven en organisaties die
samenwerken om wereldwijd een positieve impact te realiseren
Onderwijspioniers: platform dat leraren helpt goede ideeën te delen
en te realiseren
Stichting Onterfd Goed: organisatie gespecialiseerd in het
‘ontzamelen’ en delen van museale collecties
Gelukskoffer: koffer met 7 lessen in geluk voor groep 7 8 van de
basisschool
Makkie: “Beter een goede buur dan een verre vriend” op pagina 32
Retail en consument
Repair Café: “Waarom iets nieuw kopen als het kapot is?” op pagina 40
Boodschapp: vergelijken van producten op prijs, kwaliteit en gezondheid
Thuisafgehaald: website voor mensen die graag eten koken en mensen in de
buurt die op zoek zijn naar een gemakkelijke, gezonde maaltijd
Social Dining: platform dat mensen met gelijke interesses verbindt voor een
gezamenlijke maaltijd
Fair Trade: keurmerk en distributeur van producten uit ontwikkelingslanden die
op een eerlijke manier worden geproduceerd
Peerby: platform voor het delen van producten in je eigen omgeving
Soc
inno

17. Wat is sociale innovatie? 17
Dienstverlening
Mondragon: grootste werknemerscoöperatie ter wereld in Spanje,
“De kracht van solidariteit” op pagina 20
Broodfonds: “Sociaal verzekeren” op pagina 52
IOU: app die registreert wat je uitleent zodat je het niet kwijtraakt
Fairphone: een eerlijk geproduceerde telefoon
Seats2meet: plekken in Nederland om samen te komen, te werken en
nieuwe contacten op te doen
New B: “De nieuwe bank is van ons allemaal” op pagina 24
Transport, logistiek mobiliteit
Roetz Bikes: recycling van oude fietsonderdelen voor de
productie van nieuwe fietsen bij sociale werkplaatsen
SnappCar: platform waarbij je een auto kunt huren van
een ander of je eigen auto kunt verhuren
Toogethr: app voor carpool en voor samen delen van
vervoer
Greenwheels: een autodeelconcept waarbij iedereen
gebruik kan maken van een grote vloot aan auto’s
Taxi–E : taxibedrijf met elektrische taxi’s op groene
stroom. Gericht op betere dienstverlening en betere
prijs-kwaliteitverhouding
Toerisme recreatie
Couchsurfing: een internationaal netwerk voor toeristen die een slaapplaats
willen bij gastvrije onbekenden
Airbnb: internationaal platform waarin mensen hun eigen huis of appartement
kunnen verhuren
7scenes: platform voor het uitwisselen van alternatieve toeristische plekken en
routes via social media
TerraTours: alternatieve routes georganiseerd door bewoners en stadsgenoten
Zorg
WeHelpen: “Beter een goede buur dan een
verre vriend” op pagina 32
EigenKracht: een platform voor mensen die met
een ingrijpende gebeurtenis worden geconfron­
teerd en die hulp willen, waarbij participatie en
‘samenredzaamheid’ centraal staan
ociale
novatie

19. HOOFDSTUK 2
Cases sociale
innovatie

20. De kracht va
solidaritei

21. 21Cases sociale innovatie 21
Mondragon Cooperative Corporation
De coöperatie is weer hot. Waar de meeste bedrijven zich richten op groei
en winstmaximalisatie voor de aandeelhouders kiezen coöperaties voor
een fundamenteel ander principe. Leden zijn mede-eigenaar en hebben
gelijke stemrechten. Vooral op het gebied van duurzame energie en glas­
vezelnetwerken is de coöperatie tegenwoordig een belangrijk instrument
voor eigen initiatief.
van
eit

22. INSTRUMENTAL AND
SUBORDINATED NATURE
OF CAPITAL
WAGESOLIDARITY
PARTICIPATION IN
MANAGEMENT
OPEN
ADMISSION
DEMOCRATIC
ORGANISATION
EDUCATION
UNIVERSALNATURE
INT
ER-COOPERATION
SOCIAL TRANSFORMATION
SOVEREIGNITY
OF LABOUR

23. Cases sociale innovatie 23
Beschrijving
In Mondragon, Spaans Baskenland, staat de oerversie van een werk-
nemerscoöperatie die in 1956 is opgericht. Het is de grootste ter wereld,
met 85.000 leden. Mondragon Cooperative Corporation (MCC) heeft een
omzet van 15 miljard euro. De groep bestaat uit meer dan 250 bedrijven
en onderdelen, in een groot aantal sectoren waaronder de financiële,
distributie- en industriële sector. MCC is innovatief en werkt ook in ‘high
tech’ sectoren. Het bedrijf stelt people before profit en investeert continu
in human capital. Het hoogste salaris mag nooit meer zijn dan 8 keer het
laagste salaris. Ter verge­lijking: bij multinationals in de VS is dit soms
zelfs 400 keer.
Resultaten
MCC hoeft nauwelijks in te krimpen in de huidige recessie. Bij tegenwind
verkiest MCC banen boven winst, zo werd recent besloten om collectief
8% salaris in te leveren om ontslagen te voorkomen.
Kracht
Coöperaties bieden, politiek gezien, best of both worlds: eigen initiatief en
ondernemerschap spreekt rechts aan en solidariteit spreekt links aan, een
mooie symbiose voor de 21e eeuw. Coöperaties stellen zelfredzaamheid
en banen boven vermogen.
Wat kunnen we hier van leren?
• Een coöperatie creëert solidariteit, flexibiliteit en stabiliteit.
• Het samen werken aan het zelfde doel: zoals baanbehoud levert
oplossingen die in andere situaties lastig zouden zijn.
Meer informatie:
http://www.mondragoncorporation.com/Language/en-u5/ENG.aspx
http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2011-2012/Mondragon.html

24. €
De nieuwe bank is
van ons allemaal

25. 25Cases sociale innovatie 25
Manifest voor een nieuwe bank
De manier waarop grote bedrijven opereren begint bij veel mensen
weerstand op te roepen. De val van de banken en de economische crisis
die hierop volgde, veroorzaakten wantrouwen en een gevoel van mach­
teloosheid bij de consument. Men gelooft dat dingen anders moeten én
kunnen en wil hier een (actieve) bijdrage aan leveren. Dit creëert een
vruchtbare bodem voor een nieuw type organisaties.

26. AfbeeldingenafkomstigvanNewB,meerinfoopwww.newb.coop

27. Cases sociale innovatie 27
Beschrijving
Op 24 maart 2013 werd in België een nieuwe bank aangekondigd: New B.
Een transparante coöperatieve bank met eenvoudige financiële producten
en normale salarissen voor medewerkers.
De coöperanten, mensen en organisaties die in de bank investeren en
klant worden bij de bank, zijn ook eigenaar van de bank. Zij bepalen de
koers van de bank en hoe hun geld geïnvesteerd wordt.
Resultaten
New B wil de haalbaarheid aantonen van een nieuwe coöperatieve bank
en wil in drie maanden bij 10.000 mensen 20 euro ophalen. Dat is de
prijs van één aandeel. Dit aantal was binnen drie dagen al gehaald. Na
twee maanden stond de teller op ruim 40.000 individuen en 89 NGO’s
(2.000 euro per organisatie). Dit succes toont aan dat het concept de
juiste snaar raakt bij consumenten en veel potentie heeft.
Kracht
New B speelt in op de aversie van consumenten tegen de bancaire sector.
Het belooft een andere aanpak dan de huidige banken. Het geeft mensen
de controle over hun eigen geld en daarmee een zekerdere toekomst.
Wat kunnen we hiervan leren?
• De volgorde van het innovatieproces is fundamenteel veranderd. Waar
vroeger in het geheim een idee werd uitgewerkt en een nieuwe dienst
werd ontwikkeld, is juist het publiek maken van het idee een cruciale
fase geworden van sociale innovatie: concept bedenken publiceren
- via crowdfunding geld ophalen en daarmee het concept toetsen -
dienst ontwikkelen - lanceren - business.
• Grote gevestigde merken zijn niet meer van belang bij het lanceren
van een nieuwe dienst.

28. Zorg wordt weer
sociaal

29. 29Cases sociale innovatie 29
Verbetering van het zorgsysteem
De manier waarop we zorg in Nederland hebben georganiseerd wordt in
de toekomst onbetaalbaar. De afgelopen jaren heeft al een grote effici­
ëntieslag plaatsgevonden om de kosten te beperken. Familieleden zijn
vaak niet in staat om bij te springen aangezien families tegenwoordig
geografisch verspreid wonen. Het resultaat: de zorg wordt steeds onper­
soonlijker en zowel patiënt als familieleden voelen zich machteloos en
aan hun lot overgelaten.

30. Meer informatie:
http://www.vnsny.org/community/in-the-community/community-connections-timebank/

31. Cases sociale innovatie 31
Beschrijving
In 2006 is de Visiting Nurse Service of New York de VNSNY TimeBank
gestart. Het stelt mensen in staat om hun vaardigheden in te zetten om
anderen en zichzelf te helpen, waarbij men uren uitruilt in plaats van
geld. Je kunt bijvoorbeeld uren verdienen met mensen naar de dokter
brengen, eenvoudige zorg verlenen, les geven of klusjes in huis doen.
Hierbij geldt elk uur is evenveel waard.
Resultaat
De ruim 3.000 leden wisselen meer dan 50.000 uren per jaar uit.
Kracht
De VNSNY TimeBank spreekt mensen aan op persoonlijke, niet-com­
merciële basis. Het gaat uit van hetgeen je wél kunt in plaats van je
gebreken. De persoonlijke begeleiding zorgt voor de juiste match tussen
hulpvragers en hulpaanbieders, en legt de juiste basis voor een vertrou­
wensrelatie en het bouwen van een sterk sociaal vangnet.
Wat kunnen we hiervan leren?
• Een timebank biedt een waardevolle aanvulling op de reguliere medi­
sche zorg. Het zorgt ervoor dat mensen langer thuis kunnen blijven
wonen en verhoogt het geluk van de patiënt.
• Deelnemers ervaren als voordelen: verbeterde fysieke en mentale
gezondheid, toegang tot diensten, besparingen, vertrouwen krijgen,
ervaren dat je ergens bij hoort en verbeterde kwaliteit van leven.
• Het concept spreekt met name mensen aan, die van nature meer
moeite hebben om een actieve rol in de gemeenschap te vervullen
maar wel degelijk iets kunnen bijdragen.
• Hulp vragen is moeilijk voor mensen, hulp geven niet.
• Vertrouwen is de belangrijkste succesfactor, niet de waarde van tijd.
• Er wordt nauwelijks misbruik gemaakt van elkaar.

32. Beter een goede
buur dan een verre
vriend

33. 33Cases sociale innovatie 33
Samen is het een makkie
Het is prettiger wonen in een buurt waar de leefbaarheid hoog is en
waar de sociale banden sterk zijn. Dat is één van de basisgedachten
achter de Makkie: een lokale munt die je kunt gebruiken in de Indische
buurt in Amsterdam, een buurt met veel sociaal en economisch zwakkere
bewoners.

34. www.makkie.cc
Anne-Miek Fokkens, coördinator wijkaanpak Indische
Buurt bij woningbouwvereniging Eigen Haard.
Rob van Hilten,
directeur Qoin.
“Wij hebben gemerkt dat de Makkie verbindt.Het
geeft hulpgevers het gevoel dat ze er weer toe doen,
en maakt het mogelijk om hun talenten nuttig in te
zetten.En het wordt voor hulpvragers makkelijker
om om hulp te vragen,want je kunt er voor betalen
met Makkies”
“Er zijn veel mensen die wel willen
helpen,maar niet direct hulp van
anderen willen hebben.Het is daarom
van belang om een breed assortiment
van verzilveropties te hebben voor je
Makkies.Zo is er voor ieder iets wils”

35. Cases sociale innovatie 35
Beschrijving
In essentie is de Makkie een timebank, zoals ook de VNSNY en WeHelpen.
Je kunt Makkies verdienen door anderen te helpen of je in te spannen
voor activiteiten met een voordeel voor de gemeenschap en de buurt.
Resultaten
Stadsdeel Oost, Eigen Haard, Makassar Plein Community, Civic Zeeburg en
Qoin zijn in 2011 in het initiatief Makkie gestapt en inmiddels zijn ook
woningbouwverenigingen Ymere en de Alliantie aangehaakt. Het aantal
(commerciële) partners waar je met de Makkie kunt betalen blijft ook
groeien.
Kracht
De kracht van het concept ligt in de mogelijkheid om de Makkie te ver­
zilveren bij lokale partners: bioscoop, kunstuitleen, zwembad, sportclubs,
Albert Heijn en vele anderen.
Wat kunnen we hiervan leren?
• Een timebank is een geschikt middel om de sociale banden in een
buurt te versterken.
• De diensten die worden uitgewisseld zijn vergelijkbaar binnen ver­
schillende timebanks. Het is niet direct afhankelijk van de primaire
doelstelling van de initiatiefnemers (kosten van de zorg verlagen,
sociale cohesie verhogen) maar afhankelijk van de vaardigheden van
de buurtbewoners
• De mogelijkheid om je credits bij (commerciële) instellingen te
kunnen verzilveren, vergroot de doelgroep. Dit maakt het namelijk
ook interessant voor mensen die zelf geen hulp nodig hebben en
voor jongeren die iets willen bijverdienen.

36. Een land
opruimen in
één dag

37. 37Cases sociale innovatie 37
Het opruimen van Estland in één dag: Let’s do it!
Het was jarenlang een ingewortelde gewoonte in Estland om afval op
afgelegen plekken in de natuur te dumpen. Het resultaat was dat de
prachtige natuur van Estland vervuild was geraakt met meer dan 10.000
ton afval. Drie Esten vroegen zich af: ‘Wat als we samen met alle Esten
het land in één dag opruimen?’

38. Vrijwilligers50.000
Teamleden
Initiatiefnemers
Partners
3
20
500
creativiteittijd
know
-how
geld
m
iddelen
Foto: estoniaonthemap.com

39. Cases sociale innovatie 39
Beschrijving
Op de bewuste dag in 2008 zijn meer dan 50.000 vrijwilligers (4% van de
Esten) erin geslaagd om het land schoon te maken. Wanneer deze klus
door de overheid zou zijn geklaard had dit minstens drie jaar en 22,5 mil­
joen euro gekost. De aanpak van deze sociale innovatie kostte het land
echter 0,5 miljoen euro.
Stappenplan
• Teambuilding
• Verbinding van partners
• Lokaliseren van afval via app
• Campagne en communicatie
• Registratie van teams en individuen
Kracht
De omvang van het project was meteen ook de grootste uitdaging. Het
ontstaan van de extreem grote groep partners en vrijwilligers die tijd,
kennis, ervaring, materieel en geld hebben ingezet, is de grootste kracht
van dit concept. De initiatiefnemers zijn erin geslaagd om met hun
enthousiasme en inspiratie zeer veel mensen te mobiliseren. Er ontstond
een brede beweging gericht op één doel.
Wat kunnen we hiervan leren?
• Maak het maatschappelijke doel groot en concreet
• Bedenk de aanpak samen en laat teamleden hun eigen taak kiezen
• Zet het enthousiasme van de initiatiefnemers in om een grote groep
mensen met tijd, kennis, informatie, capaciteit, middelen en geld te
motiveren om mee te doen.

40. Waarom iets
nieuw kopen als
het kapot is?

41. 41Cases sociale innovatie 41
Repair Café
Als er een apparaat of kledingstuk kapot is, dan is onze eerste gedachte
vaak ‘weggooien en een nieuwe kopen’. Het kopen van een nieuw artikel
is meestal niet alleen gemakkelijker maar zelfs goedkoper dan het te
laten maken. Dus kopen we een nieuw product en gooien we het oude
weg. Een gevolg van dit gedrag is een (onnodig) grote hoeveelheid afval
en een steeds groter verbruik van grondstoffen.
Initiatiefneemster Martine Postma kreeg het idee voor het Repair Café
in 2009. Ze werkte toen aan een gids met tips over hoe je als particulier
minder afval kan produceren. Toen ze besefte dat de tips vaak te maken
hadden met het repareren van kapotte spullen ontstond het idee van het
Repair Café.

42. Foto: repaircafe.nl

43. Cases sociale innovatie 43
Beschrijving
Repair Cafés zijn gratis bijeenkomsten die voor iedereen toegankelijk zijn
en waarbij het draait om het (samen) repareren van allerlei voorwerpen.
Het gaat om reparaties van vooral kleding, meubels, elektrische apparaten,
fietsen en speelgoed. Bij een Repair Café zijn vrijwilligers aanwezig met
een specifieke expertise zoals elektriciens, naaisters, timmerlieden en fiet­
senmakers. Bezoekers nemen van thuis kapotte spullen mee. In het Repair
Café gaan ze samen met de deskundigen aan de slag.
Resultaten
Het oorspronkelijke doel was om in drie jaar 18 Repair Cafés op te zetten.
Het concept sloeg zo goed aan dat er na het eerste jaar al 20 cafés waren,
na twee jaar 55 en nu al meer dan 65. In 2011 is de Stichting Repair Café
opgericht, ondersteund door fondsen en subsidies, ze biedt professionele
ondersteuning aan lokale groepen in binnen- en buitenland die zelf hun
eigen Repair Café willen beginnen. In maart van dit jaar is het Repair Café
door Vrij Nederland en Kennisland benoemd tot Radicale Vernieuwer 2013!
Kracht
De kracht van dit concept is het verbinden van mensen rondom een maat­
schappelijk doel, in dit geval het repareren van spullen. De verbinding
— die zich kenmerkt door jezelf nuttig maken voor anderen, ergens bijhoren,
leuke gesprekken, samen aan iets werken en mensen ontmoeten — zorgt
ervoor dat deze sociale innovatie zich verankert in de gemeenschap.
Wat kunnen we hiervan leren?
• Het combineren van een maatschappelijk doel (natuur) en een persoon­
lijk doel (besparen, jezelf nuttig maken en ergens bijhoren) werkt.
• De positieve sociale aspecten van samen repareren met mensen uit de
eigen gemeenschap is een drijvende kracht achter het concept.
• Een ander succes van Repair Café: de vraag naar producten die makke­
lijk gerepareerd kunnen worden geeft een signaal richting producenten

44. Het huis als
grondstoffenbank

45. 45Cases sociale innovatie 45
Turntoo verbindt consument en producent
De druk op grondstoffen neemt toe en grondstoffen worden schaarser.
De prijzen van grondstoffen worden steeds hoger en onvoorspelbaarder
terwijl bouwplannen nog te veel gericht zijn op korte termijn denken.
Daarom startte Thomas Rau in 2011 het Turntoo platform. Via dit plat­
form kunnen grondstoffen eindeloos worden hergebruikt.

46. Bronnen
http://www.platformduurzamehuisvesting.nl/2011/11/10
video-van-de-week-het-turntoo-concept-van-thomas-rau/
http://www.stedebouwarchitectuur.nl/nieuws/nieuws/
thomas-rau-sluit-met-turntoo-de-kringloop.110261.lynkx
http://www.rau.eu/innovatie/turntoo/
http://turntoo.com/
http://www.clubvan30.nl/portfolio/ (afbeelding)
Afbeelding:http://www.clubvan30.nl/portfolio/

47. Cases sociale innovatie 47
Beschrijving
Turntoo verbindt consument en producent van bouwgrondstoffen. De
grondstoffen en materialen zijn niet meer in het bezit van de consument,
maar hij huurt ze van Turntoo. Deze grondstoffen worden opgeslagen in
‘grondstofbanken’. Het ontwerp van de producten maakt hergebruik moge­
lijk. Na gebruik worden de producten teruggestuurd naar Turntoo om er
weer een leven te krijgen.
Resultaat
Het model dat Turntoo gebruikt is een gesloten kringloop, er komt nooit
meer iets bij. De producent is hierdoor minder afhankelijk van de fluc­
tuerende grondstoffenmarkt en wint aan economische zekerheid in de
toekomst. Door het product cradle-to-cradle te ontwikkelen, kunnen de
verwerkte grondstoffen makkelijk hergebruikt worden voor een nieuwe
generatie producten. Als consument betaal je alleen voor het gebruik,
niet voor de materialen. Daardoor wordt het aanzienlijk goedkoper om
gebruik te maken van milieuvriendelijke producten.
Kracht
De rollen worden omgedraaid tussen producent en consument. De con­
sument is niet meer geïnteresseerd in het bezit van een product, maar in
de prestatie van het product. Turntoo is het bewijs van een fundamentele
verandering binnen onze huidige consumptiemaatschappij en de bijbe­
horende verdienmodellen.
Wat kunnen we hiervan leren?
• Verandering van persoonlijk bezit naar collectief gebruik kan naast
milieuvoordeel ook economisch voordeel voor de producent bieden.
• Door het cradle-to-cradle-principe is stabiliteit belangrijker geworden
dan groei.

48. Energie in
eigen hand

49. 49Cases sociale innovatie 49
Texel Energie
Er liggen in Nederland nog veel mogelijkheden voor de ontwikkeling
van duurzame energie. Burgers willen wel versnellen, maar hebben het
gevoel dat grote energiebedrijven hier niet genoeg aan doen.

51. Cases sociale innovatie 51
Beschrijving
In 2007 namen twee Texelaren het initiatief om TexelEnergie op te rich­
ten. Hun doelstelling: Texel in 2020 energieneutraal maken.
TexelEnergie levert duurzame stroom en gas, zonder winstoogmerk, bij
voorkeur opgewekt op het eiland zelf. Verder helpen ze Texelaren met
onafhankelijk advies en centrale inkoop, bijvoorbeeld op het gebied van
zonnepanelen.
Resultaten
Eind 2012 had TexelEnergie 50% van de huishoudens op Texel als klant,
bovendien waren 6000 van de ledenaandelen verkocht. In 2012 boekte
TexelEnergie z’n eerste winstgevende jaar. In de afgelopen vijf jaar is het
oppervlak aan zonnepanelen verdubbeld en wordt de stadsverwarming
van wijk De 99 in Den Burg gestookt met biomassa.
Kracht
De financiering van TexelEnergie is in handen van Texelaren door middel
van ledenaandelen. Grootouders kopen deze graag voor kleinkinderen.
Doordat mensen onderdeel zijn van TexelEnergie voelen ze zich verant­
woordelijker. Het is dan ook minder erg om een windmolen op je erf te
hebben als deze van jezelf is.
Wat kunnen we hiervan leren?
• Deelnemers hebben het gevoel onderdeel te zijn van het groter geheel.
Deze gemeenschapszin is een belangrijke driver van succes.
• TexelEnergie levert onafhankelijk advies in complexe materie
(zonne-energie)
Bron: ‘Vincent wil Zon’–Trouw.nl / Vincent Dekker 2012
Meer informatie: http://www.texelenergie.nl

52. €
€
€
Sociaal verzekeren

53. 53Cases sociale innovatie 53
Het Broodfonds
Op dit moment heeft ruim 68% van de 700.000 zelfstandigen zonder
personeel (zzp’ers) geen voorziening in het geval van ziekte. Dit komt
omdat de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen van verzekeraars voor
zzp’ers kostbaar zijn. Velen kunnen zo’n verzekering, die al gauw € 6.000,-
netto per jaar kost, niet betalen. De wat voordeligere verzekeringen
hebben vaak uitsluitingen en onduidelijke voorwaarden. Zo komt een
zieke zzp’er vaak bedrogen uit. Het Broodfonds is een initiatief van een
groep gelijkgestemden die dit op willen lossen.

54. BROOD FONDS
Meer info:
http://broodfonds.nl/zo_werkt_het
http://www.zzp-nederland.nl/nieuws/1900-ZZP_broodfonds
http://www.dezaak.nl/ziek-toch-geld-via-het-broodfonds-1721492.html
http://transitiontowns.nl/archief/15328
http://www.eenvandaag.nl/binnenland/40158/zzp_ers_verzekeren_zich_in_broodfonds
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/6214/Pieter-Hilhorst/
article/detail/2779040/2011/07/12/Het-Broodfonds.dhtml
http://www.destentor.nl/regio/broodfonds-voor-zzp-er-steenwijk-in-de-maak-1.3517731

55. Cases sociale innovatie 55
Beschrijving
Het Broodfonds is een lokaal netwerk van zelfstandigen die bereid zijn
elkaar financieel door een periode van arbeidsongeschiktheid heen
te helpen. Iedereen stopt maandelijks geld in de pot en als één van
de groepsleden ziek wordt dan kan hij of zij een beroep doen op de
gezamenlijke pot. Het Broodfonds is dus eigenlijk een tijdelijke arbeidson­
geschiktheidsvoorziening voor en door zzp’ers.
Resultaat
Inmiddels zijn er in Nederland al bijna 50 broodfondsen met in totaal ruim
1500 deelnemers.
Kracht
Het principe gaat terug naar hoe het verzekeren ooit bedoeld was: simpel
en sociaal. Het is een prachtig voorbeeld van sociale veerkracht. Vertrou­
wen en sociale controle vormen een belangrijk component. De onderlinge
solidariteit is groot, omdat een nieuw lid alleen mee kan doen als ten­
minste iemand van de groep de ander kent. Het fonds kent geen kleine
lettertjes en je hoeft geen doktersverklaringen te overleggen om te bewij­
zen dat je echt ziek bent als je niet kunt werken. Bureaucratische controle
wordt ingeruild voor sociale controle. Het fonds kan daarbij uitgroeien tot
een netwerk van ondernemers die elkaar ook op andere vlakken bijstaan.
Omdat je elkaar kent en vertrouwt.
Wat kunnen we hier van leren?
Verzekeren wordt veel persoonlijker en heeft daardoor een minder nega­
tieve lading. De deelnemers zitten in het zelfde schuitje en zien het belang
van elkaar helpen.

56. De beschreven cases geven ons inzichten die The Creative Tribe toepast.

57. Cases sociale innovatie 57

59. HOOFDSTUK 3
The Creative
Tribe

60. SOCIALE INNOVATIE60
The Creative Tribe is een
collectief van gepassioneerde
zelfstandige creatieven
met uiteenlopende
achtergronden.
We werken met elkaar in
flexibele teams aan sociale
innovatieprojecten.

61. OptimismeEnthousiasmeVerbeelding
Creatief Bezieling
Daadkracht
Bekwaam-
heid
Inspiratie Humor Eerlijkheid
Vinding-
rijkheid
Bewust-
zijn
Liefde
Pionier-
schap
Flexibili-
teit
Natuur
Authentici-
teit
Betrouw-
baarheid
Vernieuwing
Onder-
nemer-
schap
Integriteit
Veelzijdig
BetrokkenPositiefVreugde
Autono-
mie
Verbonden-
heid
GezondUitdagingRespect
Vriend-
schap
Inlevings-
vermogen
Doelgericht-
heid
GeduldOrde
Rechtvaardig
Zorgvuldig-
heid
Verbinding
VrijheidAandachtNuchterheid
The Creative Tribe 61

62. SOCIALE INNOVATIE62
Wat drijft ons?
Wij geloven in de kracht van anders denken en samen creëren. Wij zijn
geen auteurs of uitgevers, toch hebben we in 12 uur dit boek gemaakt.
Tijdens het proces zijn we ons gaan realiseren dat The Creative Tribe zelf
ook een sociale innovatie is. Onze werkwijze voldoet aan de succesfacto­
ren die we aan de hand van de cases hebben geïdentificeerd:
1. Er is een duidelijk gezamenlijk belang dat mensen bindt en motiveert.
2. Er is een initiatiefnemer maar hij claimt geen eigendom van het geheel.
3. De oplossing is altijd simpel omdat het de essentie raakt.
Vaak is het een oplossing die refereert aan het verleden en gebruik­
maakt van nieuwe mogelijkheden en technieken.
4. De vaardigheden van de diverse betrokkenen wordt maximaal
getriggerd en benut.
5. Een pragmatische werkwijze waarin betrokkenen vanaf de start ideeën
visualiseren, creëren, en realiseren: denken en doen op hetzelfde
moment.
Sociale innovatie.
De winst van samen doen.

63. The Creative Tribe 63
The Creative Tribe helpt organisaties met het opzetten en implementeren
van sociale innovaties. We werken graag samen met opdrachtgevers die
net als wij:
1. de essentie willen aanpakken
2. een lange termijnvisie hebben en commitment tonen
3. transparant willen zijn en openheid stimuleren
4. intensief willen samenwerken en co-creëren
5. zich laten inspireren door verrassingen
6. oude paradigma’s en routines ter discussie durven stellen
7. eerlijk zijn belangrijker vinden dan aardig zijn
8. willen exprimenteren en investeren
9. verbeelding en daadkracht verbinden
10. openstaan voor verandering

64. SOCIALE INNOVATIE64

65. The Creative Tribe 65
Aram belevingsontwerp
Anook creatieve directie
Bernet illustratie grafisch ontwerp
Bas prototype ontwikkeling
Carmen retail
Daan innovatiestrategie
Deborah businessmodel innovatie
Elly propositie ontwikkeling
Elana architectonisch ontwerpen
Evert customer insight
Harro crowdfunding
Inez partnership branding
Jochem visualiseren
Loes onderwijs innovatie
Lucille communicatie
Maarten klantgerichte innovatie
Martin duurzame innovatie
Michiel design thinking
Reinier thinking outside the box
René interactieontwerp
Renzo architectonisch ontwerp
Xandra consumer insight

66. In één dag een boek realiseren is...
SOCIALE INNOVATIE66
We hebben een vraag aan jou: Welk sociaal onderwerp vind jij dat er

67. The Creative Tribe 67
dat er toe doet? Stuur het toe aan info@thecreativetribe.net

68. Anook Cléonne • Bas de Ridder • Bernet Ragetli • Carmen Duijvelshoff • Daan van de Kamp •
Deborah Nas • Elana Bos • Elly Doek • Evert Bos • Inez Heeremans • Jochem Galama •
Loes van der Putten • Maarten Zinkstok • Marloes Janssen • Martin Klitsie • Michiel Oudakker •
Reinier Buijs • René Vendrig • Renzo in ’t Veld
AMSTERDAM • 19 MENSEN • 27 MEI 2013 • 8:15 - 22.15 • 1 DAG • 1 BOEK