De letter doodt maar de geest maakt levend
Juridische kaders van sociale media
Job Vos – jurist Kennisnet

Vandaag gaan we het hier over hebben

Afbakening
Sociale media: alle internettoepassingen waarmee het mogelijk
is om informatie met elkaar te delen op een gebruiksvriendelijke
en vaak leuke wijze.
Jongeren en Internet:
Ontmoetingsplek
Identiteit&Imago: spiegelen aan anderen
Bereikbaar
Grenzen verleggen en experimenteren

Sociale media, zo oud als de weg naar Rome?
Schoolplein-dynamiek, maar…
…dan wel 24/7
…een eigen ‘straattaal’
…snel, makkelijk
…met een groot gevoel van anonimiteit
…je ziet niet (gelijk) de gevolgen bij de ander
…internet onthoudt wél alles

Waar denkt u het eerst aan bij WETTEN en REGELS?

Recht, wet- en regelgeving in Nederland
Op 14 mei waren er in Nederland
- 1945 wetten
- 2267 AMvB’s (regels van de regering)
- 5394 Ministeriele regelingen.
Samen meer dan 145.000 bepalingen…
En niet te vergeten: 2971 verdragen, provinciale en plaatselijke
verordeningen, waterschappen, brancheafspraken, enzovoorts
Regels en wetten:
rechten voor burgers, bescherming burgers, beperken burgers en
overheid, regelen en de samenleving, beschermen waarden en
belangen en scheppen duidelijkheid.

Welke wetten zijn er?

Mijlpalen voor vandaag
• Grondwet : vrijheid van meningsuiting
• Aansprakelijkheid
• Strafrecht
• Schoolveiligheid (arbeidsrecht, arbowet)
• Privacy
• Auteursrecht
• Contractenrecht
• Stappenplan en conclusie

Vertaling van de wet naar internet…
Social media: vrijheid van meningsuiting?
Artikel 7 lid 3 Grondwet
Voor het openbaren van gedachten of
gevoelens (…) heeft niemand voorafgaand
verlof nodig wegens de inhoud daarvan,
behoudens ieders verantwoordelijkheid
volgens de wet.
Beperking: belediging, smaad, laster. (Wetboek van Strafrecht)
Maar ook: verbod op racisme, discriminatie (art. 1 Gw, 137c t/m137g Sr)

Aansprakelijkheid: wat zijn de grenzen
Forum of discussiegroep: wordt de inhoud ‘gemodereerd’ of niet?
Schoolsite in eigen beheer? Altijd modereren!
Bij modereren: notice en takedown (NTD)
1. Melding (e-mail, sociale media, telefoon)
2. Beoordeling klacht
3. Nemen maatregelen
4. Communiceren over NTD naar klager en ‘afzender/eigenaar’
Zorg voor gebruiksvoorwaarden, sitereglement, etc.

Strafrecht
# Belediging (art. 266 en 271 Sr)
# Laster/Smaad (art. 261, 262 en 268 Sr)
# Belaging (Stalking, art. 285b Sr)
# Bedreiging (art. 285 Sr)
# Discriminatie (art. 137d Sr)
# Grooming (digitaal kinderlokken, art. 248a Sr)
# Hacken (art. 138ab Sr)
# Identiteitsmisbruik (art. 225, 232 en 326 Sr)
# Oplichting (art. 326 Sr)
# Uitlokken minderjarige ontuchtige handelingen (art. 248e Sr)

Risico top 10 (politie.nl)
Pesten
Niet strafbaar
Wel in geval van belaging, belediging, laster/smaad
Foto’s zonder toestemming (auteursrecht)
Wel strafbaar, maar er wordt geen vervolging ingesteld
Ook onrechtmatig: burgerlijk recht
Misbruik identiteit / identiteitsfraude
Strafbaar bij diefstal, of bij misbruik identiteit
Virtuele diefstal, dreigtweets

Vervolg top 10 (politie.nl)
Sexting (versturen van seksueel getinte berichten)
Strafbaar als kinderporno, óók bij minderjarigen (12 tot 18
jaar), zeker bij niet-vrijwilligheid
Webcam (seks)misbruik
Strafbaar als kinderporno
Ook burgerlijk recht: onrechtmatig
Digitale kinderlokkers: grooming
Strafbaar: apart artikel dat verbiedt via telecom afspraken te
maken met kinderen jonger dan 16 jaar met het doel seks

Schoolveiligheidsplan
Verplicht! cao’s po en vo, maar ook Arbowet
• fysieke veiligheid (inrichting van het schoolgebouw);
• sociale veiligheid (omgaan met bijvoorbeeld agressie en geweld);
• Incidentenregistratie (RI&E)
Sociale media: meenemen in het/een veiligheidsplan!
Meer informatie: http://www.schoolenveiligheid.nl/ + folder politie

Voorbeeld plan dreigtweet
1. Vervelende of ontoelaatbare tweet?
• er worden mensen bedreigd
• er worden naaktfoto's geplaatst
• mensen worden gemobiliseerd voor een vechtpartij
• mensen worden echt gestalkt, zwartgemaakt e.d.
2. Diagnose en plan van aanpak
• Onderzoek: screenshots, traceer afzender/doorzender, wat is de
aanleiding, welke leerling (achtergrond), inschatting realistisch
karakter van dreigtweet, herhaling
• Betrek anderen (directie, mentor maar ook evt. wijkagent)
3. Vervolgen (aangifte: politie/justitie) of corrigeren (ouders)

Als het mis gaat (en dat zal het ooit):
• Fout erkennen en snel en openlijk, grondig verhelpen.
• Vertrouwen betekent: lange termijn investering
• Biedt middelen en ondersteuning om de fouten herstellen
• cybercrime en misbruik neemt toe: richt de social media
daar op in

Privacy (Wet bescherming persoonsgegevens)
Gegeven herleidbaar tot natuurlijk persoon
Stelselmatig verwerken/gebruiken persoonsgegevens
Toestemming, of zwaarwegend belang instelling
Gebonden aan het vooraf bepaalde/gemelde doel, géén hergebruik
Inzage/correctie
Vraag: moet een leraar zijn leerlingen toelaten op zijn prive-hyves?

Auteursrecht
Gebruik van een foto: toestemming van ‘de geportretteerde’, tenzij deze
‘géén belang heeft’ (onherkenbaar in beeld, of ‘toevallige passant’)
Let op: bij minderjarigen altijd eerst toestemming ouders
Gebruik van andermans werk: vooraf toestemming of licentie
Citaatrecht: overnemen van een klein deel, mét bronvermelding
Downloaden film/video: legaal als prive-kopie, maar pas op!
Illegale software, altijd illegaal

Gebruiksvoorwaarden (contracten)
End User License Agreement (EULA):
kleine lettertjes
Altijd lezen bij gebruik nieuwe media
binnen de school. Weet wat je doet!
Let bij op de cloud-problemen:
waar worden de gegevens opgeslagen (privacy!)
Een exitstrategie: van wie zijn de gegevens en krijg ik ze mee

Stappenplan: sociale media 4-in-balans
Visie: wat is je DOEL (en verwachtingen). Stel
prioriteiten wat je wilt bereiken.
Infra-structuur: HOE welke media en services ga je gebruiken.
Wat zijn de juridische kaders daarvan?
Deskundigheid: WIE kies de mensen die het gaan doen, beslis
wie wat te zeggen heeft. Verdeel dat over
1. Content management 2. Webcare en 3. Beheer
Content: WAT Kies je boodschap – bedenk welk verhaal
je wilt vertellen en hoe (en mag dat: privacy)
Bron: kennisnet.nl; stappenplan Sociale media op de basisschool (MKO 2012)

Conclusie
Online = offline
Weet wat je tweet: word mediawijs. Docent én leerling
4-in-balans: visie, deskundigheid, content en infra-structuur
Werk en prive: scheiden!
Spelregels, richtlijnen of protocollen
Gebruik je verstand. Eerst denken dan doen

Bedankt voor uw aandacht!
Job Vos - jurist Kennisnet
e-mail: j.vos@kennisnet.nl
twitter: jobavos@twitteraccount
LinkedIn: jobavos
Kennisnet.nl
twitter: @kennisnet

Tot slot…